туберкулез. 1. Пациент жне оам пніні негізгі блімдері Масаты Студенттерде оамды денсаулы жне денсаулы сатау
 Скачать 1.16 Mb.
|
|
67.Аурушаңдық және аурушаңдықтың негізгі зерттеу әдістері Аурушаңдық- аурулардың тұрғындар мен әр түрлі топтар арасында таралу көрсеткіші болып табылады. Біріншілік аурушаңдылық дегеніміз халық арасында бір жыл ішінде алғаш рет анықталып, тіркеуге алынған аурулардың жиынтығы. Алғашқы аурушаңдық-100 мың адамға есептелген, халық арасында анықталған және тіркелген жаңа, бұрын есепке алынбаған және осы күнтізбелік жылы алғаш рет жаңа аурулардың жиынтығы. Жалпы аурушаңдық-осы күнтізбелік жылда алғаш рет анықталған, сондай-ақ өткен жылдары тіркелген халық арасында бар барлық аурулардың жиынтығы.Жинақталған ауру-бірнеше жыл ішінде тіркелген алғашқы аурулардың жиынтығы (кем дегенде 3 жыл). Аурушаңдықты Статистикалық зерттеу кезінде жалпы және арнайы қарқынды көрсеткіштер, экстенсивті көрсеткіштер есептеледі. 1) Бастапқы аурулардың жиілігі = × 100000 Халықтың орташа жылдық саны = (1 қаңтарға тұрғындар саны + 31 желтоқсанға тұрғындар саны) / 2 2) жалпы ауру жиілігі = × 100000 3) арнайы қарқынды көрсеткіштер — жас, жыныстық топтар бойынша, аурулардың нозологиялық нысандары бойынша, кәсіптік, әлеуметтік, аумақтық және басқа да белгілері бойынша есептеледі: Арнайы қарқынды көрсеткіштер = × 100000 4) ауру құрылымы = × 100 Халықтың аурушаңдығын Статистикалық зерттеу жүргізілуі мүмкін: а) жаппай әдіспен — халықтың аурушаңдығы туралы толық материалдар алуға мүмкіндік береді; барлық емдеу мекемелері бойынша халықтың аурушаңдығы туралы есеп беру мәліметтеріне негізделген. б) іріктемелі әдіспен — әртүрлі факторлардың, адамдардың өмір сүру жағдайлары мен салтының әсерін ескере отырып, халықтың әртүрлі топтарының сырқаттанушылығы туралы деректер алуға мүмкіндік береді; зерттеуді арнайы бағдарламалар бойынша нақты аумақтарда белгілі бір уақыт аралығында жүргізеді 68. Өз бетімен медициналық көмекті қажет еткен пациенттің қаралуы қалай жүргізілетінін Тұрғындарға мамандандырылған медициналық көмекті ұйымдастыру Қазақстан Республикасының 2009 жылғы 18 қыркүйектегi «Халық денсаулығы және денсаулық сақтау жүйесi туралы» Кодексiнде медициналық көмектiң негiзгi түрлерi былайша жіктелген: — дәрiгерге дейiнгi медициналық көмек; — бiлiктi медициналық көмек; — мамандандырылған медициналық көмек; — жоғары мамандандырылған медициналық көмек; — медициналық-әлеуметтiк көмек. Дәрiгерге дейiнгi медициналық көмекті аурулардың профилактикасы мақсатында, сондай-ақ диагностика, емдеу мен медициналық оңалту әдiстерiн дәрiгердiң қатысуымен пайдалануды талап етпейтiн аурулар кезiнде орта медициналық бiлiмi бар медицина қызметкерлерi көрсетеді. Шұғыл жағдайларда оны медициналық бiлiмi жоқ, уәкiлеттi орган айқындаған тәртiппен тиiстi даярлықтан өткен адамдар (парамедиктер), сондай-ақ зардап шегушiлердiң өмiрiн құтқару мақсатында өзге де адамдар көрсетуi мүмкiн. Бiлiктi медициналық көмек — диагностиканың, емдеу мен медициналық оңалтудың мамандандырылған әдiстерiн талап етпейтiн аурулар кезiнде жоғары медициналық бiлiмi бар медицина қызметкерлерi көрсететiн медициналық көмек. Мамандандырылған медициналық көмек — диагностиканың, емдеу мен медициналық оңалтудың арнаулы әдiстерiн талап ететiн аурулар кезiнде бейiндi мамандар көрсететiн медициналық көмек. Жоғары мамандандырылған медициналық көмек диагностиканың, емдеу мен медициналық оңалтудың ең жаңа технологияларын пайдалануды талап ететiн аурулар кезiнде уәкiлеттi орган айқындайтын медициналық ұйымдарда бейiндi мамандар көрсететiн медициналық көмек. Медициналық-әлеуметтiк көмекке тiзбесiн Қазақстан Республикасының Үкiметi айқындайтын әлеуметтiк мәнi бар аурулармен науқастанған азаматтарға бейiндi мамандар көрсететiн медициналық көмек жатады. Барынша кең тараған медициналық көмек түріне бастапқы медициналық- санитарлық көмек (БМСК) жатады. Ол әрбір азамат үшін негізгі, қол жетімді және тегін медициналық қызмет көрсету түрі болып табылады. Медициналық көмек түрлерінің тізбесі бір жағынан көбіне денсаулық сақтау жүйесінің алдына қойған мақсатына тәуелді келеді, екінші жағынан денсаулық сақтау мекемелерінің өзінің ұйымдастырушылық құрымының және номенкулатурасының қалыптасуына ықпал етеді.. Стационарлық көмек – тәулік бойы медициналық бақылау жасалатын, білікті, мамандандырылған және жоғары мамандандырылған медициналық көмек ұсыну нысаны. Стационарлық көмек көрсететін денсаулық сақтау ұйымдары азаматтарға тиісті күтім жасалуын және олардың тамақтануын қамтамасыз етеді. Стационарлық көмек көрсету тәртібін уәкілетті орган белгілейді. 69.Ауру жағдайларын жалпы қабылданған тіркеумен қатар, кейбір аурулар белгілі бір себептерге байланысты арнайы тіркеуді қажет етеді.. Жауабы: Ауру жағдайларын жалпы қабылданған тіркеумен қатар, кейбір аурулар белгілі бір себептерге байланысты арнайы тіркеуді қажет етеді: — эпидемиға қарсы шараларды қажет ететін жұқпалы аурулық Жұқпалы аурулық, тамақтан немесе жедел кәсіби улану, екпеге ерекше реакция (058/у) жедел хабарлама санитарлық-эпидемиологиялық бақылау орталығына 12 сағат ішінде жіберіледі және Жұқпалы аурулықты тіркеу (060/у) журналында тіркеледі эпидемиялық емес аурулық кейбір әлеуметтік-маңызды аурулар туралы ақпарат: бірінші рет анықталған белсенді туберкулез, жыныс жолы арқылы берілетін инфекция (089/у) өмірінде бірінші рет анықталған рак немесе басқа қатерлі ісік ауру туралы Хабарлама (090/у) өмірінде бірінші рет анықталған нашақорлық туралы Хабарлама (091/у) толтырылады трихофития, микроспория, фавус, қышыма, трахома, психикалық аурулар туралы Хабарлама (089/у) 70Халық денсаулығын кешенді бағалауға қандай әдістер жатады. Жауабы: Әдетте тұрғындар денсаулығын кешенді бағалау демографиялық үдерісті, ауруды, дене бітім тұрғысынан дамуды және мүгедектікті сипаттайтын сапалық көрсеткіштердің жиынтығы ретінде танылады. Тұрғындар денсаулығының жай-күйін бағалауда қолданылатын әдістемелік тәсіл санақ есептерінің аясында әзірленетін әр түрлі ақпарат көздерін пайдалану болып табылады. Негізгі мәселе біркелкі көрсеткішті таңдаудан тұрады, ол денсаулық сынды көп қырлы құбылыстың әр түрлі қырын жеткілікті дәрежеде көрсететіндей болуы тиіс. Қазіргі таңда денсаулықты толығымен сандық тұрғыдан бағалаудың әдістері әлі әзірлене қойған жоқ, ол жеке сипаттары бойынша қарастырылуда. Оларға тұрғындар өмірінің орташа ұзақтығы, өлімі, ауруы, дене бітімдік дамуы және т.б. жатады. Өмірдің орташа ұзақтығы — әр түрлі жайттардың әсеріне байланысты адамдар денсаулығының жалпыланған жай-күйінің белгілі деңгейін көрсететін интегралды көрсеткіш. Өмірдің орташа ұзақтығын есептеу әдісі белгілі уақыт аралығында өмір сүрген немесе өлген адамдардың санынан тұрады. Өмір сүріп жатқан адамдардың саны туу деңгейімен есептеледі, ал өлген адамдар саны тұрғындар өлімінің көрсеткішінен көрініс табады. Тұрғындар денсаулығы сынды күрделі түсініктің мәліметтерін түпкілікті сандық сипатқа енгізудің мүмкін еместігін біле тұрсақ та, өлім көрсеткіштері тұрғындар денсаулығының жай-күйіне тікелей және жанама әсер ететін (медициналық-биологиялық, әлеуметтік-экономикалық, демографиялық және т.б.) жайттардың күрделі әсерлері көрініс табатын едәуір дұрыс көрсеткіш болып саналады. Екінші жағынан, мерзімінен бұрын келетін өлімді болдырмау денсаулық сақтаудың негізгі мәселелерінің бірі болып табылады, ол оған қажетті ресурстарға ие. Денсаулық сақтау жүйесі тұрғындар өліміне өзінің іс-әрекетімен ықпал ете отырып, өмірдің орташа ұзақтығына, яғни тұрғындар денсаулығының жай-күйіне әсер етеді. Өлімнің көрсеткіштері аурудың мәліметтерімен салыстыру бойынша көбіне нақтылығмен және дұрыстығымен ерекшеленеді. Ауруды сипаттайтын басты ақпарат көзі емдеп алдын алу ұйымдарына қаралу туралы мәліметтер болып табылады. Қаралу туралы мәліметтердің негізгі кемшілігі ауру туралы толық көріністі бере алмайтындығы болып отыр: біріншіден, аурулардың бірқатары медициналық көмекке жүгіну ғана болмайды( бұл көбіне созылмалы ауруларға қатысты); екіншіден, қаралу деңгейі ауруға қатысы жоқ бірқатар жайттарға байланысты; соңында, қаралулардың санына жүгіну аурудың сандық қырын ғана ескеруге мүмкіндік береді, оның сапалық салалары, ең алдымен, аурудың ауырлық дәрежесін ажырату еленбей қалмақ. Дене бітімдік даму дегендеағзаның күш-қуатының, төзімділігінің және жұмысқа деген қабілетінің қорын анықтауға мүмкіндік беретін оның морфологиялық және қызметтік белгілерінің жиынтығы түсініледі. Дене бітімдік дамуды бағалау дәрігердің қабылдауы кезінде медициналық бақылау кезінде жүргізіледі. Балалар мен жас өспірімдердің дене бітімінің дамуын қарқынды бақылау ағзаның қалыптасу тенденциясын, олардың дене бітім дамуының стандарттарына сәйкестігін бақылауға мүмкіндік береді. Дене бітімдік даму соматоскопиясен, антропометриямен және физиометриямен анықталады. Дене бітім дамуының мәліметтері вариациялық қатарлар құруымен, орта көлемдерді есептеуімен, орта шаршылық ауытқуларымен және т.б. санақтық өңдеуге душар болады. Алынған мәліметтер дене бітім дамуының арнайы кестелері (стандарттар) бойынша жүргізіледі, ол нормаға сәйкестігін және стандарттан ауытқуын бағалауға мүмкіндік береді. Тұрғындардың мүгедектігі. Алғашқы мүгедектіктің көрсеткіші – тұрғындардың пайызбен көрсетілген орташа жылдық санына мүгедек деп алғаш танылғын санның қатысы. ДДСҰ мәліметтері бойынша қазіргі таңда әлемде мүгедектер тұрғындардың шамамен 10% құрайды, олардың көп бөлігі – егде адамдар. Мүгедектіктің ұстанымдарына байланысты әр елде елеулі өзгешеліктер байқалады: АҚШ – 19%, Ресей Федерациясында — 6%, Қытайда — 5%, Қазақстанда — 3%. Ересек тұрғындарды мүгедектендіруші негізгі кемістіктер қан айналым жүйесінің аурулары болып табылады, екінші орында – қатерлі жаңа пайда болулар, үшінші орында – жарақаттанулар. Осы күнге дейін тұрғындар денсаулығының жай-күйін кешенді бағалау проблемасы өз шешімін таба қойған жоқ. Халықаралық және отандық тәжірибеде интегралды көрсеткіштер ғана белгілі: — адам дамуының индексі (АДИ) – алдағы өмірдің орташа ұзақтығын, білімін және өмір деңгейін көрсететін үш негізгі компоненттерден тұратын интегралды көрсеткіш — DALY (disability-adjusted life years) денсаулықтың жай-күйін (еңбекке қабілетсіздігін ескере отырып түзетілген өмір жасының саны) сапалық интеграциялық бағалау көмегімен аурудың жаһандық ауыртпалығын өлшеу үшін қолданылады — QALY (quality of life outcome/endpoint) – сапалы өмір сүрген жылдарды көрсететін индекс — DALE (disability adjusted life expectancy) – дені сау күйде өмір сүрудің күтілетін орташа ұзақтығы — HALE (healthy life expectancy) – дені сау күйде өмір сүру ұзақтығы — мүмкін болатын өмірдің жоғалған жылдары – мерзімінен бұрын болған өлімнің салдарынан жоғалған өмір жасының санын анықтауға мүмкіндік беретін көрсеткіш. — еңбекке жарамдылықтың медициналық-әлеуметтік мүмкіндігі – тұрғындардың алда тұрған еңбек қызметінің жылдары санының еңбек қызметі жылдарының мүмкін болатын санына пайыздық қатысы, егер ол аурулармен немесе жарақаттанулармен шектелмеген болса. — медициналық-демографиялық игіліктердің көрсеткіші – біркелкі медициналық-демографиялық көрсеткіштерді салыстыруға мүмкіндік берген дәрежелік бағалау әдісіне лайықталған индекс. Зерттеушілер (дәрігерлер, психологтар, социологтар және т.б.) денсаулықты интегралды бағалаудың әмбебап ұстанымдарын іздеу барысында өмір сапасына жиірек назар аударады. Бұдан басқа, өмірді заманауи жағдайларда бағалау мен сапасына қол жеткізу саяси мәнге ие бола бастайды, ол әлеметтік-экономикалық құбылу қарқынымен көкейкестілігі арта түседі. Өмір сапасының тұжырымдамалары әлеуметтік саясат саласында ұлттық мақсаттарды қалыптастыруға тікелей әсер етеді, яғни оларды мемлекеттік құрылымдарды басқару құралы ретінде пайдалану. Оларды пайдалану әзірленетін бағдарламалардың негізінде тұрғындар өмірінің жағдайын жетілдіру мақсатында қажет болап отыр. Тұрғындар денсаулығы жай-күйінің параметрі өмір сапасы көрсеткішінің жалпы құрылымына шектеле қосылады. Өмір сапасының ұлттық стандарты – бұладамның материалдық, рухани, интеллектуалды, мәдени, әдептік және басқа да сұраныстарын қанағаттандыру дәрежесін байқататын интеграциялық көрсеткіш. Өмір сапасын зерттеу барысында ескерілетін жайттардың көптеген жиынтығы әрбір жайт бойынша жеке-жеке қандай да бір стандарттарды (эталондарды) белгілеуді, әсіресе, осы жайттардың барлық көрсеткіштері бойынша интегралды көрсеткіштерді (индекстерді) қиындатады. Осы мәселелерді шешу жолдарының бірі осы жайттарды әр түрлі негіздер бойынша топтастыру болуы мүмкін. Мысалы, адамдардың талаптарын қанағаттандырудың сапалы деңгейі бойынша: алғашқы (тамаққа, тұрғын үйге, киімге, көлікке, денсаулықты сақтауға, ұрпақ жалғастыруға және әлеуметтік байланыстарға деген сұраныстарын қамтамасыз ететін) және екінші (рухани, мінез-құлықтық, әдептік сұраныстарын қанағаттандырумен байланысты). Егер бірқатар жайттар бойынша (тамақ, киім, кіріс деңгейі және т.б.) ғылыми тұрғыдан әзірленген стандарттарды немесе дәстүрлі санақтық орташа көрсеткіштерін пайдалануға болатын болса, онда қанағаттандыру жайттары бойынша өз өмірінің жеке қырларымен респонденттердің жекеленген топтарына арналған субъективті, бағалау сипаттамаларының орташа мәнін белгілеуге мүмкіндік беретін әлеуметтік зерттеулерді жүргізу қажет. Зерттеушілер, ең алдымен, әлеуметтік санақ мәліметтеріне негізделген осы моделге қарама-қарсы құбылыстардың объективті жай-күйінің көрсеткішін ғана қолдануды қанағаттандырылмағаны болып бірінші кезекке «сезінетін өмір сапасы» тұжырымдамасы алға тартылып отыр (percieved life quality). Осы тұжырымдаманың мәні өмір сапасын адам мен қоғам өмірінің әр түрлі тараптарының объективті параметрлерінің көмегімен ғана өлшеу мүмкін еместігінде болып отыр. Өмір сапасының қажетті құрамы субъективті сезіну, мүгедектің өзінің өмір жағдайлары мен өзін өзі бағалауы болып табылады. Елдегі тұрғындар денсаулығын қорғау саласындағы саясат Денсаулық сақтау әлеуметтік-мәдени құрылыстың айқындаушы саласы болып саналады. Денсаулық сақтау туралы Заңнаманың басты актісі «Халық денсаулығы және денсаулық сақтау жүйесі туралы» Қазақстан Республикасының 2009 жылғы 18 қыркүйектегі № 193-IV Кодексі болды, ол республикадағы денсаулық сақтаудың құқықтық, ұйымдастырушылық, экономикалық және әлеуметтік негіздерін айқындайды, дене және рухани күштердің үйлесімді дамуын, азаматтардың жоғары еңбекке қабілеттілігін және ұзақ жылдар белсенді өмірін қамтамасыз ету, ауру, мүгедектік және өлім деңгейін төмендету, тұқым қуалаушылықты жақсарту мақсатында осы саладағы қоғамдық қатынастарды реттейді. Қазақстанның денсаулық сақтау туралы заңнамасының негіздерін қабылдау шетелдік тәжірибе мен халықаралық стандарттарды ескере отырып, осы саладағы белгілі бір қатынастарды реттейтін бірқатар жекелеген заңдар мен актілерді әзірлеуді және қабылдауды ынталандырды. Әрбір адамның денсаулық сақтауға табиғи ажырамас және мызғымас құқығы бар. Қоғам мен мемлекет қазіргі заманғы және болашақ ұрпақ алдында денсаулық деңгейі мен Қазақстан халқының геофонын сақтау үшін жауапты, мемлекет қызметінде денсаулық сақтаудың басымдығын, халықтың еңбек жағдайларын, оқуын, тұрмысын және демалысын жақсартуды, экологиялық проблемаларды шешуді, медициналық көмекті жетілдіруді және салауатты өмір салтын енгізуді қамтамасыз етеді және Республиканың мемлекеттік саясаты осы барлық міндеттерді шешуге бағытталған. Мемлекеттік, қоғамдық немесе басқа органдар, кәсіпорындар, мекемелер, ұйымдар, лауазымды адамдар мен азаматтар өз қызметінде денсаулық сақтаудың басымдылығын қамтамасыз етуге, халықтың және жекелеген адамдардың денсаулығына зиян келтірмеуге, өз құзыреті шегінде жазатайым оқиғалардан науқастарға, мүгедектерге және жәбірленушілерге көмек көрсетуге, Денсаулық сақтау органдары мен мекемелерінің қызметкерлеріне олардың қызметінде жәрдем көрсетуге, сондай-ақ денсаулық сақтау туралы заңнамада көзделген басқа да міндеттерді орындауға міндетті. Денсаулық сақтау саласындағы мемлекеттік саясат мынадай қағидаттар негізінде жүргізіледі: азаматтардың қауіпсіз, тиімді және сапалы медициналық көмек алу құқықтарының теңдігін қамтамасыз ету; жеке және қоғамдық денсаулықты сақтау және нығайту үшін мемлекеттің, жұмыс берушілер мен азаматтардың ортақ жауапкершілігі; ана мен баланы қорғау; тегін медициналық көмектің кепілдік берілген көлемін қамтамасыз ету; Денсаулық сақтау жүйесінің қызметіндегі профилактикалық бағыттың басымдығы және медициналық көмектің қолжетімділігі; медициналық көмектің сапасын тұрақты арттыру; халықтың санитарлық-эпидемиологиялық салауаттылығын қамтамасыз ету; медициналық көмек көрсету кезіндегі денсаулық сақтау ұйымдары қызметінің сабақтастығы; оқытудың қазіргі заманғы технологияларын пайдалана отырып, Медициналық және фармацевтикалық білім берудің үздіксіздігі мен сабақтастығын қамтамасыз ету; отандық медицина ғылымын мемлекеттік қолдау, Денсаулық сақтау саласында ғылымның, техниканың озық жетістіктерін және әлемдік тәжірибені енгізу; ерікті өтеусіз донорлықты көтермелеу; отандық әзірлемелерді мемлекеттік қолдау және бәсекеге қабілетті медицина және фармацевтика өнеркәсібін дамыту; азаматтардың денсаулығын сақтауға құқықтарын қамтамасыз етуге қоғамдық бірлестіктердің қатысуы; халықтың қажеттіліктерін, қажеттіліктерін қанағаттандыруға және өмір сапасын жақсартуға бағытталған денсаулық сақтаудың әлеуметтік бағдарлануы; салауатты өмір салтын және дұрыс тамақтануды қалыптастыруға жәрдемдесу; халықтың денсаулығын, дәрілік заттардың қауіпсіздігін, тиімділігі мен сапасын ұлттық қауіпсіздікті қамтамасыз ету факторларына жатқызу. Денсаулық сақтау саласындағы мемлекеттік саясатты іске асыру мақсатында мемлекеттік органдар мен ұйымдар өз құзыреті шегінде денсаулық сақтау саласындағы реттеуді жүзеге асыратын мемлекеттік органдарға жәрдем көрсетуге міндетті. Денсаулық сақтау саласындағы мемлекеттік органдардың, халықаралық және басқа да ұйымдардың өзара іс-қимылын қамтамасыз ету үшін Қазақстан Республикасы Үкіметінің жанынан денсаулық сақтау мәселелері жөніндегі ұлттық үйлестіруші орган құрылады, оның мәртебесі мен өкілеттігін Қазақстан Республикасының Үкіметі айқындайды. Жергілікті атқарушы органдардың жанынан денсаулық сақтау мәселелері жөніндегі өңірлік үйлестіруші органдар құрылады, олардың мәртебесі мен өкілеттіктерін жергілікті атқарушы органдар айқындайды. Бағалаудың негізгі мақсаты денсаулық сақтау жүйесінің жұмыс істеуін жақсарту және бағдарламалардың нәтижелілігін арттыру болып табылады. Осы мақсатқа жету үшін ex-ante бағалау және ex-post бағалау жүргізілуі мүмкін. Бірінші жағдайда мемлекеттік саясатты жүргізуден күтілетін шығындар мен пайда, сондай-ақ оның ықтимал тиімділігі бағаланады. Екінші жағдайда қолданылған саясат шараларын бағалау жүргізіледі мемлекеттік араласу бағдарламаларын бағалау, Денсаулық сақтау саласындағы реттеу және зерттеулер жүргізу міндетті түрде нәтижелерді қағазда (құпия ақпарат түрінде де, жалпы қол жеткізу режимінде де) көрсетуді көздейді. Бұл шара әрі қарай жүргізілген саясаттың қателіктерін оқып, оның күшті жақтарын ескеруге мүмкіндік береді. Денсаулықтың қауіпті факторларын сипаттайтын топтама (Ю.П.Лисицын бойынша). Қауіп факторлары-бұл аурулардың даму, олардың өршуі және қолайсыз нәтижелердің ықтималдығын арттыратын мінез-құлық, биологиялық, генетикалық, экологиялық, әлеуметтік сипаттағы, Қоршаған және өндірістік ортаның денсаулығы үшін ықтимал қауіпті факторлары. Өз табиғаты бойынша тәуекел факторлары бастапқы және қайталама болып бөлінеді. ДДҰ мамандарының пікірінше, тәуекелдің алғашқы үлкен факторларына: темекі шегу, алкогольді асыра пайдалану, ұтымсыз тамақтану, гипокинезия, психоэмоционалдық стресс; екіншілік факторларға – диабет, артериялық гипертензия, холестеринемия, ревматизм, аллергия, иммундық тапшылық және т. б. жатады.Халықтың бір бөлігі әртүрлі ауруларға бейім басқалардан көп дәрежеде жататын тәуекел топтары бөлінеді. Бұл балалар, қарттар, жүкті адамдар, мигранттар, бомждар, зиянды өндірістік жағдайларда жұмыс істейтін девиантты мінез-құлықты адамдар және т. б. Халықтың денсаулығына сипаттама бере отырып, мамандар соңғысының әлеуметтік шарттылығын да атап өтті. Денсаулықтың әлеуметтік шарттылығы туралы сөз болған кезде, оның мәні бойынша бірінші дәрежелі, ал кейде оның әсері компенсаторлық-бейімдеу механизмдерінің бұзылуына әкеп соқтыратын және сол арқылы патологияның дамуына ықпал ететін қауіп-қатердің әлеуметтік факторларының оған шешуші әсерін білдіреді. Ю. П. Лисицын денсаулықты (аурулар мен ауруларды) жанама ету әлеуметтік жағдайлар мен әлеуметтік факторлар, яғни қоғамдық өндіріс тәсілдерінің, оның өндірістік күштері мен өндірістік қарым-қатынасының, қоғамның әлеуметтік-саяси және экономикалық құрылымының әсерлерінің нақты нысандары арқылы жүргізілетіндігін атап өтті, өйткені бұл соңғылары теориялық, көбінесе абстрактілі ұғымдар болып табылады. Өмірдің нақты жағдайлары-еңбек, тұрмыс, тамақтану, тұрғын үй, демалыс, білім беру, тәрбиелеу, мәдени қажеттіліктер және т. б. — әлеуметтік жағдайлар мен факторлар. Бірқатар таралған аурулардың (жүректің ишемиялық ауруы, асқазан мен ұлтабардың ойық жара ауруы, жүйке-психикалық аурулардың үлкен тобы, онкологиялық аурулардың қатары және т.б.) этиологиясы мен патогенезін түсінудегі Прогресс патологияның осындай түрлерінің туындауында тұқым қуалайтын бейімділіктің Елеулі мәнін көрсетеді. Аталған аурулар тұқым қуалайтын бейімділік аурулары қатарына жатады. Сондай-ақ, сыртқы факторлардың әсерінен пайда болатын хромосомалық және гендік тұқым қуалайтын аурулар мен ауруларды еске түсіру керек. Бұл сұрақтар оқулықтың бесінші тарауында қарастырылады. Әлеуметтік қызметкерлердің денсаулықтың Әлеуметтік және генетикалық шарттасуы мәселелерін түсінуі қиын өмірлік жағдайда қалған клиенттерге көмек көрсету кезінде, әсіресе мұндай жағдай Денсаулық проблемаларымен тікелей немесе жанама байланысты болған жағдайда олардың кәсіби қызметінде маңызды практикалық мәні бар екенін атап өткен жөн. Осылайша, адам денсаулығына көптеген факторлар әсер етеді, олардың негізгілерін шартты түрде төрт топқа бөлуге болады: өмір салты, тұқым қуалаушылық, қоршаған ортаның жай-күйі, медициналық көмектің сапасы мен қолжетімділігі. Бірнеше рет қайталанған математикалық есептер, соның ішінде біздің елде де, денсаулыққа ең үлкен әсер өмір салты екенін көрсетеді. Соңғы факторлардың үлесі барлық әсерлердің 50% — нан асады. Шамамен 20% — дан тұқым қуалайтын факторлар мен қоршаған ортаның жай-күйі алады және 10% — ға жуығы денсаулық сақтау саласының даму деңгейіне келеді. Ю. П. Лисицын бойынша топтастырылған қауіп факторларының мысалдары: Өмір салты(50-57%): Темекі шегу, ішімдікті пайдалану,балансталмаған тамақтану, стресстік жағдайлар,зиянды еңбек жағдайлары,гипадинамия, жаман материалдық тұрмыстық жағдай,дәрі-дәрмектерді шамадан тыс қолдану, жанұялық жағдай,жалғыздық,төмен мәдениеттік және білім деңгей. Урбанизацияның жоғары деңгейі. Адам генетикасы, биологиясы(18-22%): Тұқымқуалаушылық, дегенеративтік ауруларға бейім болу. Қоршаған орта(17-20%): Судың, топырақтың,ауаның канцерогендік және т.б. зиянды заттармен ластануы. Атмосфера көрінісінің кенеттен ауысуы. Радиациялық, магниттік және т.б. жғары сәулелену. Денсаулық сақтау(8-10%): Профилактикалық шаралардың әсерсіздігі медициналық көмектің төмендеуі сапасы медициналық көмекті уақытында көрсетпеуі. Осыдан, халықтың денсаулығын жақсартудың тиімді бағыттарының бірі әрбір адамға өз денсаулығының жағдайын сақтап, жақсартуға мүмкіндік беретін осындай өмір салтын қалыптастыру болып табылады. Демография,қоғамдық денсаулықты сипаттайтын демографиялық мәліметтердің маңызы Демография (грек тілінен аударғанда demos – халық) – халық туралы және оның қоғамдық дамуы туралы ғылым. Демографиялық статистика (тұрғындар статистикасы) ежелгі уақыттан бері белгілі, біздің эрамызға дейін ежелгі Египетте, Вавилон, Қитай, Рим және басқа елдерде тұрғындар санын тіркеу жүргізілген. |