Адам анатомиясы атлас
 Скачать 1 Mb.
|
|
Көру ағзалары ны ң лимфа тамы рлары Жогаргы жэне томенгі қабақтың, конъюнктиваныц жэне козүяның лимфа тамырлары сэйкес регионарлық түйіндерге (жогары қараңыз) багытталады. Коз алмасында лимфа тамырлары жоқ, бірақ лимфа кеңістіктері бар. Оларга spatia zonularia (козбүршақты котеретіи жалға- маның айрылган талшықтар арасында- гы лимфа кеңістігі солай агалады), көздің алдыңгы жэне артқы камералары жэне қа- бықтар арасындагы сацылаулар жатады. Spatia zonularia жэне коздің алдыңгы- жэне артқы камераларының сұйықтығы spatia anguli iridocornealis (көз алмасының нұрлы, мөлдір қабық бүрышыныц қырлы жалғаманың будалары арасындагы микро- скопия көлемді лимфа саңылаулары со- лай аталады) арқылы скелераның веналық қойнауына, sinus venosus sclerae, одан вена жүйесіне (кору ағзалары, IV том қараңыз) ағады. М ойынныц лимфа тамы рлары Мойынныц беткей лимфа тамырлары v. jugularisexterna-табағытталып,венаның айналасында озара қосылып, nodi lymphatici cervicales superficiales-m (4-5 мөлшерінде) өтеді. Мойынныц терец лимфа түйіндері лимфаны мойынныц ішкі ағзаларынан - жүтқыншақтан, комейден, кецірдектен, оцештің мойындық бөлігінен, қалқанша безден жэне мойын бүлшықеттерінен жи- нап, мойындырық-қосқарыншалық лим- фа түйіндеріне жэне терец мойын лимфа түйіндеріне, nodi lymphatici jugulodigastrici et nodi lymphatici cervicales profundi, кіреді. Қалқанша бездіц бүйір үлеетерініц лимфа тамырлары мойындырық-қосқарыншалық лимфа түйіндеріне; қалқанша без қылта- сының лимфа тамырлары алдын ала көмей алдындағы лимфа түйіндерінде, олар екі- үш есебінде қылтаныц жоғаргы жиегініц үстінде жэне кецірдектіц бүйір бегінде, қылтадан томен жататын кецірдектік лимфа түйіндерінде үзіледі. Корсетілген түйіндер, сонымен қатар, көмейдің бірнеше қатар лимфа тамырларын қабылдайды. Ж үтқынш ақтыц лимфа тамырларыны ц жолында, ж ұтқынш ақтыц артқы бетінде орналасатын жүтқынш ақ артындағы лимфа гүйіндері, nodi lymphatici retromandibular is, жатады. Көрсетілген түйіндердің әкетуші тамыр- лары терец мойын лимфа түйіндеріне, nodi lymphatici cervicales profundi, құйылады. Соцғылары көршілес лимфа тамырлармен бірге мойындырық лимфа өрімін түзеді, олардыц тамырлары мойындырық-жауырын- тіласты лимфа түйініне жэне терец мойын лимфа түйіндеріне, nodi lymphatici jugu- loomohyoidei et cervicales, бағытталады. Бүл түйіндер лимфаны бас пен мойыннан жи- нап, 10-15 мөлшерінде үйқы артериясыныц болінген децгейінен бұғанаға дейін, сатылық бүлшықеттердіц алдыцғы бетінде жатады. Олардан лимфа оц жақтан оц лимфа түтігіне, ductus lymphaticus dexter, жэне сол жақтан ductus thoracicus-ке ағады. Барлық аталған түйіндерге, сонымен қатар жүтқыншақтыц төменгі болімініц жэне өцеш пен кецірдектіц мойындық болімініц лимфа тамырлары қүйылады. Қолдың лимфа тамырлары мен түйіндері Қол аймагында келесі лимфа түйіндерін ажыратады. Қолтықтық лимфа түйіндері, nodi lymphatici axillares, 15-20 есебінде қолтық шүцқырында жатады. Олар қол мен қол белдеуі аймағыныц регионарлық түйіндері болыгі есептеледі. Қолтықтық түйіндердіц болігі бет- кей майлы шелмайда, қалғандары қолтық шүцқыры терецінде, қан тамырлардыц ай- наласында орналасады. Олардыц орнала- суына байланысты келесі түрлерін ажыра- тады: үштық, оргалық, бүйір жэне кеуделік лимфа түйіндерін, nodi lymphatici apicales, centralis, lateralis, pectoralis. Қолдыц лимфа түйіндерін топография- сына жэне белгілікті аймақтардыц лим- фа тамырларымен байланысына қарай үш топқа: алдыцғы, томенгі жэне сыртқы бон боледі. Түйіндердіц алдыцғы тобы (nodi lym- phatici pectorales) m. serratus anterior- дыц сыртқы бетінде, a. thoracica laterales жолында орналасы п, алдыцғы іш қабы рғасы ны ц жоғарғы бөлімініц жэне сүт безі мен кеуде торы ны ц алдыцғы-бүйір Fascia pectoral is V.cephalica Nodi lymphatici Fossa axillares axillaris Fascia deltoidea Fascia V.mediana Fascia antebrachii Rete lymphatica palmaris superficiei manus V.basilica Vasa lymphatica superficialia Fascia brachii V.basilica Vasa lymphatica superficialia Vasis lymphatici dorsi superficiei manus Sulcus bicipitalis lateralis Fascia antebrachii cephalica Vasa lymphatica superficialia бөлімінің беткей тамы рлары нан лимфаны қабылдайды. Түйіндердің төменгі тобы {nodi lym- phaticicentrales et subscapulares) қолтық шұңқырының артқы белімінде жатады. Түйіндердің бүл тобы лимфаны иықтың жэне кеуде торының аргкы бетінің лимфа тамырларыпан қабылдайды. Түйіндердің сыртқы тобы (nodi lymphatici laterales) қолтык шұңқырының сырткы қабырғасында жатып, қолдың лимфа та- мырларын қабылдайды. Иықтық лимфа түйіндері иық артерия- сы жолында орналасады. ІІІы нтақты қ лим ф а түйіндері, nodi lymphatici cuhitales, ш ы нтақ ш үңқы ры ны ң терец бөлім ін де, қан там ы рларды ң ай н аласы н да орналаса- ды. Т үй індердіц бөлігі (бір-үш) тоқпан ж іліктің м едиалді ай дарш ы қүстінде бет- кей ж атады. Білектің лимфа түйіндері бір-екі есебінде білектіц жоғаргы үш інде, шынтақ артериясының жолында орналасады. A. et v.subclaviae A. et v.axillares M.pectoralis major (concisus)-..^ V.cephalica A.brachialis  M.scalenus anterior ‘ V.jugularis interna  _ШҒ M.pectorales minor (concisus) “ M.pectorales major (concisus) Nodi lymphatici axillares apicales > Nodi lymphatici axillares centrales V.brachiocephalica Truncus subclavius F - V.basi hca M.biceps brachii I ;■ M.triceps brachii Nodi lymphatici cubitales Г -V.mediana cubiti '■^•V.basilica M.brachioradialis _ Vv.radiales A.radialisTjr Vasis lymphatici antebrachii profundiT1 Thenar Aa.digitales palmares propriae —r M.flexor carpi ulnaris Vv.ulnares A. et vv.interosseae anteriores A.ulnaris Arcus palmaris profundus ‘Hypothenar Arcus palmaris superficialis Vasis lymphatici digitorum cypem. Қолдың терең лимфа тамырлары, іиікібеті Қолдың лимфа тамырлары беткей жэне терең лимфа тамырларға болінеді. Беткей лимфа тамы рлары Қолдың беткей лимфа тамырлары (179-сурет) теріасты ш елмайдын беткей қабаттарында жатады. Олар қолұшыныц алақандық жэне сыртқы лимфа торларынан басгалып, ірі лимфа там ы р л ар ы н ы ң екі гобы н қүрай ды: іш к іс і v. basilicaЪотлп- да жэне сыртқысы v. cephalica жолында. Беткей тамырлардың 8-10 мөлшерінде ірі сабаулары көршілес аймақтардың ұсақ лимфа тамырларын қабылдайды. Қолдың беткей лимфа тамырларыныц ішкі тобы, V. basilica жолымен шынтақ шұңқырына жетеді. Бүл жерде 1-2 та- мыр шынтақтық лимфа түйіндеріне, nodi lymphatici cubitales, енеді, олардың әкетуші тамырлары венамен бірге, иық шандырыныц астымен иықтың герең лимфа тамырына ба- рады. Бүл топтың калган лимфа тамырлары теріасгы шелмайда, иықтың ішкі бетімен nodi lymphatici axillares-кс жетеді. Қолдың беткей лимфа тамырларының сыртқы тобы V. cephalica-мен бірге ба- гытталып, иықтың жогаргы үшіне жет- кен соц, қолтық шүңқырына кіріп, nodi lymphatici axilIares-ке енеді. Терец лимфа тамы рлары Қолдың терец лимфа тамырлары лим- фаны бүлшықеттерден, сүйектерден жэне буындардан жинайды. Саусақтыц лимфа тамырлары артерия жолдарымен, олардыц бүйір бетімен жүреді. Бүл гамырлар қолүшында озара анастомоз түзіп, алақан догасына сәйкес алақандық лимфа орімін түзеді (180-сурет). Бүл ерімніц экетуші лимфа тамырлары білекте a. radialis пен a. ulnaris жолында орналасады. ulnaris жолымен жүретіп лимфа та- мыры білектіц жогаргы үш інде білектің лимфа түйіндерінде үзіледі, бүл түйіндерге артқы сүйекаралық артериямен қосарлана жүретін білектің артқы бетінен лимфаны жинайтын лимфа тамыры қүйылады. Ш ынтақ жэне кэріжілік артерияларымен косарлана жүретін лимфа тамыры шынтақ шүңкырына жегкен соң, nodi lymphatici си- bitales-KQ енеді. Бүл түйіндердің әкетуші тамырлары бір лимфа тамырын түзіп, a. brctchialis жолымен иыққа багытгалады. Кәрсетілгеп тамыр, иыктың ортаңгы жэне төменгі үшіндегі ше- карасында иықтың лимфа гүйініне өтеді, одан екі экетуші тамыр шыгады. Олар иық артериясыныц сыртқы жэне ішкі беттерімен котеріліп, қолтык шүңқырына жеткен соң, қолтықтық лимфа түйіндерінің сыртқы то- бына енеді. Алдыңгы іш қабыргасының жогаргы бөлімінің лимфа тамырлары кіндіктен жо- гары жэне тысқары қүрсақүсті лимфа түйі- нінде, nodulus lymphaticus epigastricus, үзі- ліп, кеуде торының бүйір бетімен қолтық шұңқырына жетеді, бүл жерде nodi lymphatici axillares-Ke, алдыдгы тобына енеді. Кеуденің лимфа тамырлары Кеуденің лимфа тамырлары беткей жэне терец екі тордан түзіледі жэне коршілес жэне гысқары жатқан лимфа гүйіндерімен байланыста болады. Кеуденіц медиалді учаскесінен (шаршысынан) экегуші лим- фа тамырлары кабыргааралык кецістіктер арқылы алдыңгы тесіп отетін тамырлар жо- лымен roc мацындагы лимфа түйіндеріне, nodi lymphatici parasternales, жетеді; жо- гаргы жэне бүйір учаскелерінен лимфа та- мырлары кеуде бүлшыкеттерін тесіп отіп, т. pectoralis major сыртқы жиегін орап, алдыңғы жэне орталық қолтықтық түйін- дерге барады. Сүт безінің лимфа тамырларының бөлігі бүгананы алдынан орап, мойындырық- жауырын-тіласты лимфа түйіндеріне енеді. Оң жэне сол кеуденіц лимфа тамырлары арасында анастомоздар бар. Қолтықтық лимфа түйіндерінің әкетуші лимфа тамырлары vv. axillaris et subclavia жолымен жүріп, қолгықасты жэне бұға- наасты лимфа өрімдердің лимфа тамыр- ларынан, бұганаасты сабауы, truncus subclavius, түзіледі, сол жақтан ductus tho- racicus-ке, ал оңынан ductus lymphticus dexter-ке қүйылады. Көкбауыр Көкбауыр, lien (181-сурет) - қантамыр жэне лимфа жүйелерінің ағзасы. Кокбауыр анатомиясы Кокбауыр - сол қабырғаасты түбінде көкег күмбезінің астында орналасқан тақ агза. Оныц кеуде торы қабыргасындагы жо- басы - ортаңгы колтық сызығының бойы- мен ІХ-ХІ қабырғалар аралығы. Қалыпты жағдайда дені сау адамдарда оны сипап табу мүмкін емес, себебі алдыңғы жағынан қа- бырғаастынан шықпайды, ал арты омыртқа бағанасына жетпейді. Ересек адамдарда тік- гелғен жагдайда көкбауырдыц бойлық білігі X қабырғаның бағытына сәйкес келеді. Кок- бауырдыц екі жиегін айырады 1) тілікгелген, үиікірлеу-жоғарғы 2) төменгі- жайпақ. Жо- ғарыда аталған жиектер бір-бірімен алды- артынан қосылып екі үш түзеді - алдыңғы және артқы (182-сурет). Кокбауырдың олардан басқа екі бетін ажыратады: 1) Көкеттік - кокетпен жана- сатын, ең үлкен, дөңес жэне тегіс беті; 2) Медиалді (висцералді) - ішке қараған, ойыс беті, осы бегінде бойлық үңғыл орналасқан, ол - кокбауыр қақпасы. Кокбауыр қақпасы висцералді бетті үш бөлікке бөледі: 1) Асқазандық - асқазанның түбі мен денесінің аргқы беттерімен, біршама үйқыбездің құйрығымен жанаса- тын болігі. Бүйректік - ол артқы жағында орналасқан, сол бүйректің жоғарғы үшы жэне сол бүйрекүсті безімен жанасады. Ж иектік - жиек ішеғінің сол иілімімен, кокбауыр - бауыр байламымен жанасқан көкбауырдың алдыңғы ұшындағы алаң. Кокбауыр ішастармен интраперитонеаль- ды қамтылған, оның бекітуші аппаратына іш тығыршығы, ішастар жэне айналасын қоршап жатқан ағзалар жатады, осылар- мен қатар бірнеше байламдар кокбауырдың бекуін қамгамасыз етеді. Олар: кокбауыр- бүйрек, кокбауыр-асқазан байламдары. Ж иек ішекгің сол иілімінен кокетке байлам барып, ол көкбауырдың бекуіне әсерін тигізетін қалта түзеді жэне ол озінің алдыңғы үшымен осы калтаға келіп тіреледі де, оз ретіндс кокбауырдың томен түсуіне кедергі келтіреді (А.П. Сорокин ж.б., 1989). Көкбауырдың көлемі адамның жас шамасы- на сэйкес өзгеріп отырады. |