Амал машғ к. корх лойих. Амалий машулот 1 Лойиалашда исобнинг анилиги

• Название: Амалий машулот 1 Лойиалашда исобнинг анилиги
• Дата: 24.11.2022
• Размер: 3.08 Mb.
• Имя файла: Амал машғ к. корх лойих.doc
• Тип: Документы; #810417
• страница: 4 из 9

В. Дивидентларни доимий ўсиши. Компания ҳар бир акция учун 20 сўмдан дивидент тўлаган бўлса, кейинги йилларда компания қуйидаги схемада дивидент тўлашни режалайди:

Йил	1	2	3
Дивидентлар		,2

Бу схемадан шу нарса маьлумки, кутилаётган дивидентлар миқдори йилига 10% ортиб боради. Бу ҳолатда ўсиш темпи

Агар кутилаётган дивидентни доимий тезлиги q % йил ўлчамида ортиб борса, проф. Г. Гордон формуласи ҳақиқий бўлади: (2.13)

Бу ерда P₀ – акциянинг жорий бозор нархи;

D₁ – биринчи йилнинг натижаси билан тўланадиган дивидентлар;

k – кутилаётган даромад ставкаси (шуни ўзи дисконт ставкаси ҳам) мазкур акция учун, улушлар бирлигида;

q – ҳар йилги дивидентни ўсиш темпи, улушлар бирлигида.

Бирлик улушини қиммати бу процент ўрнига қиймати фойдаланилади. Шуни айтиш керак–ки, бўлганида вақт ўтиши билан ҳам дивидентлар миқдори ўзгармайди. Проф. Г. Гордон формуласи, имтиёзли акция ва муддатсиз облигацияларни жорий нархини ҳисоблашда қўлланиладиган формулага мувофиқ келади.

2.Мисол. Жорий йилда компания ҳар бир акцияга 20 сўмдан тўлайди. Келажакда ҳар йилига 10% доимий ўсиб бориш назарда тутилмоқда. Дисконт ставкаси 50% бўлган вақтдаги акциянинг бозор нархини топинг.

Ечими: Г. Гордона формуласини қўллаш учун биринчи йилни охирида тўланадиган дивидент миқдорини ҳисоблаймиз.



Олинган ушбу қимматни ва , . Проф. Г. Гордона формуласи (2.1.) га қўйиб унинг қимматини топамиз.



Жавоб: акциянинг бозор баҳоси 55 сўм экан.

3.Мисол. Компания акциясининг бозор нархи 50 долл. тенг. Ҳар бир акцияга ўтган йили 5 доллардан дивидент тўланган эди. Компания даромадини ставкаси 15% деб баҳоланади. Компания учун дивидентни доимий ўсиш темпи қанчадан бўлиши керак агар компанияни даромад ставкаси аввалги даражасида қолган бўлса.

Бошланғич маьлумотлар:

q нинг ўсиш темпини аниқлаймиз.

(2.14.)

D₁ ни қимматини проф. Г.Гордон формуласига қўйиб қуйидагини оламиз.



Мисолда олинган қийматини ушбу формулага қўйиб қуйидаги миқдордаги қийматни оламиз.



Жавоб: Дивидентларни ўсиш даражаси йилига 4,55 % ташкил этади.

Проф. Г. Гордон формуласи. Акцияларнинг бозор баҳоси шу акцияни келажакда оладиган ҳамма дивидентларини жорий баҳосига тенг, яьни акциянинг баҳосини ҳисоблаш учун тўланиши кутилаётган дивидентларни пул оқимини дисконтирлаш керак.

Биринчи йилга тўланадиган дивидентни D₁ билан белгиласак, D₂ – иккинчи йилни дивиденти ва бошқалари, k% - ушбу акция учун кутилаётган даромад стсавкаси қуйидагича; t – йиллар сони; q – ҳар йиллик дивидентларни ўсиш темпи, %.

Дивидентни доимий ўсиш талаби қуйидаги кўринишда ифодаланиши мумкин.

... (2.15.)

Компания Р₀ нархида акция сотиб олди ва сотиб олган кунидан тўлиқ бир йил ўтгандан сўнг акциядорлир D₁ ўлчамдаги дивидентлар олди. сўнгра ушбу акцияни P₁ баҳода сотди. Бундай операция натижасида олинган даромад миқдори тенг бўлади: .

Акциянинг жорий нархи Р₀ бир йилдан сўнг тенг бўлади:



Капиталнинг ўсиши (2.16.)

Кутилаётган даромад ставкаси тенг бўлади, даромадни биз киритган сармоямизни нисбатига у қуйидаги формулага эга бўлади:

бундан (2.17.)

1 бўлганида дивидентлар вақт ўтиши билан ўзгармайди. Унда Г. Гордон формуласи оддий кўринишга эга бўлиб, тенг бўлади. Агар q>k бўлса дивидентни жуда юқори (аномаль) темпда ўсишлигини кўрсатади. Бундай бўлса Г. Гордон формуласи ўз аҳамиятини йўқотади.

Г. Гордон формуласи 1
4.Мисол. Конни кончилик компанияга тегишли захираси тугаб бормоқда, компаниянинг кўрадиган фойда миқдори камайиши билан дивидент миқдори ҳам, йилига 5 % камайиб бормоқда. Компания акциясини жорий баҳоси қанча бўлади, агар дивидент миқдори ўтган йилда ҳар бир акция учун 20 сўм бўлган бўлса, кутилаётган даромад ҳар бир акцияга 30 % ташкил этади:



Бу қийматларни Гортанани (2.17.) формуласига қўйиб ҳисоблаганда қуйидаги қийматга эга бўламиз:



Жавоб: Компания акциясини жорий нархи 54,3 сўмга тенг экан.

Амалий машғулот 8: Рудникни олдиндан лойиҳалаш босқичлари. Конни нархини амалий мисолда ҳисоблаш.
1 т. рудани нархи (Цр) қуйидаги формула билан аниқланади.

(4.1)

Бу ерда: Ц_о – асосий металлни баҳоси сўм ёки доллар/т;

- шартли металлни руда таркибидаги миқдори, % ;

Мисол: 1 Агар =0,63% деб қабул қилинса мисни нархи (асосий металл) Ц_о =1984,14 доллар/т, у холда 1т рудани нархи

доллар/т. тенг.

Рудани бу нарҳи, капитал ҳаражатлар ва 1т рудани ишлаб чиқаришдаги (транспорт ёки метални эритишга сарфланган ҳаражатларни ҳисобга олмаган ҳолда) барча ҳаражатлар миқдорига мувофиқ келиши керак.

Конни нарҳи қуйидаги формула билан аниқланади.

; (4.2)

Бу ерда, - кондаги рудани геологик заҳираси, т ;

К_и-рудани массивдан ажратиб олиш коэффициенти;

Мисол 2

Агар рудани геологик захираси

Q_р=25 млн т , К_и=0.9 деб, қабул қилинса

Ц_м=25 000 000 0.9 12.5=281250000 доллар (АҚШ)

Шундай қилиб ушбу руда конини олдиндан ҳисоблаш йўли билан аниқланган нарҳи

$=281250000 долларга тенг.

Вақт ўтиши билан баҳоловчи кўрсаткичларнинг ўзгаришини белгиловчи кўрсаткич К_и ва Ц_р конни ҳозирги даврдаги нарҳини проф К.Л.Пожарицк формуласи билан аниқлаш мумкин.

PV=Nc ; (4.3)
Бу ерда Nc-рудникни йиллик соф даромади, доллар/йил;

i-ҳисоблаш ставкаси, доллар бирлигида

t-конни ишлатиш муддатини давомийлиги, йил;

Ҳисоблаш ишларини енгиллаштириш учун Форрестер қўйидаги формуладан фойдаланишни тавсия этади.

PV= ; (4.4)
Рудадан ҳар бир турдаги металлни ажратиб олишда уларнинг қимматини, сифатсизланиш коэффициентини ва олинадиган концентратни нарҳини ҳар бир турдаги металл учун ҳамма вақт ҳам олдиндан белгилаш мумкин.

Конни ишлатиш натижасида олинадиган умумий фойдани қуйидаги формулага мувофиқ ҳисоблаш мумкин.

Про= ; (4.5)

Бу ерда қазиб олинаётган руда массасидан ажратиб олинадиган қиммати, долл /т;

руда массасини қазиб олиш ва қайта ишлашга сарфланадиган харажатлар долл /т;

П, Р- рудани миқдор ва сифатини йўқотилиши, бирлик улушларида.

Q- руда конини балансдаги заҳираси, т;

Балансдаги 1т руда заҳирасидан олинадиган фойда миқдори.

Пр= ; (4.6)

Руда таркибидаги ўртача минимал металл миқдорини аниқлаш учун ( ) тавсия этилаётган формуладан фойдаланиш мумкин
; (4.7)

бу ерда, маҳсулотни (рудани) минимал таннархи, долл/т;
Д=Пр- маҳсулот бирлигига тўғри келадиган режаланган соф даромад, долл т.

- сўнгги маҳсулотдаги металл нархи, долл /т.

металлни ажратиб олиш йиғиндисини ҳисобга олиш коэффициенти, бойитиш жараёнида ва металлургия тизимида қайта ишлашдан кейинги ажратиб олинган махсулотларнинг кўпайтмасига тенг.

Р- рудани сифатсизланиш коэффициенти,

Барча доимий ўлчамларни «К» билан белгиласак

К= ;

у ҳолда формула (4.7) қуйидаги кўринишга эга бўлади:

(4.8)

Бу формуладан қуйидагини оламиз

=0;

агар бу тенглик маълум бўлмаса, у ҳолда шундай ҳолат бўлиши мумкин,
Р (4.9)

формула (4.9) дан ни С_m ,га алмаштириш мумкин.1т рудани тўлиқ қайта ишланганидаги, яни металлургия тизимини ҳам қўшгандаги минимал таннархи
бу рудани қимматини характерлайди.
Агар бўлса, у ҳолда Р қиймати мусбат бўлса, бу конни рентабелли ишлатишидан далолат беради.
Агар қиймати манфий бўлса, у ҳолда конни қазиб олишдан корхона зарар кўриб ишлаши мумкин.


Кончилик корхонани мувоффақиятли ривожлантириш учун, муҳим омиллар миқдори сифатида конни заҳираси ва унинг рудасидаги фойдали компонентлари (бирикмаларни) муҳим омиллар хисобланади.

Рента (аннуитета) коэффициентидан фойдаланиб, унинг ўлчамларини аниқлаш мумкин, бунда белгиланган шартга мувофиқ конни қазиб олишдаги сарфланган харажатларни қоплашга эришилади.

Шу масалани ечимини қуйидаги мисолда кўриш мумкин.

Мисол 3. Олтинли руда конини қазиб олиш учун, баъзи бир, конни қазиб олувчи компаниялар, минимал ички фойда миқдори солиққа тортилганга қадар 23% бўлишлигини талаб қилади.

Ажратиб олинадиган олтинни минимал миқдорини аниқлиги, белгиланган миқдордаги фойда билан таъминланишини аниқлайди.

Бошланғич маълумотлар:

конни геологик заҳираси . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Q=10млн т.

Фойдали қазилмани ер тагидан ажратиб олиниш даражаси . . . . . . . . Ко=85%

рудникни ҳизмат қилиш муддати . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Т= 12 йил

бойитиш фабрикасида металларни ажратиб олиниши . . . . . . . . . . . . . . Кuо=90%

капитал қўйилмалар миқдори . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . У=20млн.доллар

ишлаб чиқариш харажатлари . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . П=90доллар/т

олтинни нархи . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Ц=350 долл./унция

қазиб олиш усули . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ер ости усулида

Масалани ечими:

1. 
   Рудникни йиллик ишлаб чиқариш қувватини аниқлаш:
   

=710000 т/йилига

2. Рента коэффициентини (23%)аниқлаш
;
3. корхонанинг йиллик ишлаб чиқаришдан оладиган фойдаси ОР (operating Produkt)
J=ОР Кр (4.10)

формула (4.10) дан қуйидаги келиб чиқади.
ОР= млн доллар
4. Бир тонна рудани ишлаб чиқаришдан олинадиган фойда миқдори.
доллар/тонна

5. 
   Зарур бўлган минимал даромад миқдорини аниқлаш (ишлаб чиқариш харажатлари ва ишлаб чиқариш фойдаси).
   

Минимал даромад=90+7.07=97.07 долл/т

Олинган минимал даромад ишлаб чиқариш харажатларини қоплаб, қўйилган капиталдан керак бўлган фойда олинишини таъминлайди.

6. Минимал даромадни олтин эквивалантини аниқланг.

Олтин эквивалент 97.07/350=0.28 унция/т;

Олинган минимал даромадни грамм/тоннага ўтказганда 0.28 31.1=8.63г/т сарфланган харажатларни ва капитал қўйилмадан керак бўлган ўлчамдаги даромад билан таъминлайди.

7. Ер остидаги руда таркибида мавжуд бўлган олтин миқдорини аниқланг.

Олтинни рудадан ажратиб олиш (рудани бойитиш ва металлургия босқичида) миқдори

90% ( =0,9)

Ер остидаги руда таркибида мавжуд бўлган олтинни миқдори = =9,6г/т яъни ер остидаги руда таркибида 10 г/т яқин миқдорда Аu бўлиши керак. Демак руда таркибидаги олтин миқдори қазиб олиш учун сарфланадиган маблағни ўрнини қоплашга етарли экан.