5. Дәріс кешені- ишки ауру стом. азастан Республикасыны білім жне ылым министрлігі шж Талдыоран жоары медициналы колледжі мкк
 Скачать 245.15 Kb.
|
|
Қосымша: И.Н.Денисов, Б.Л.Мошович «Общая врачебная практика. Внутренние болезни –энтерология. Практическое руководство» М.2001. Е.Н.Набиев «Дәрігерге дейінгі алғашқы көмек» оқулығы Астана 2015 С.К.Мухина «Мейірбике негіздері» Баулин С.И. Егу бөлмесінің медбикесіне арналған анықтамалар . - Ростов-на-Дону, 2008. БАҚЫЛАУ СҰРАҚТАРЫ: 1.Созылмалы панкреатитке анықтама беру. 2.Созылмалы панкреатиттің негізгі себептері. 3.Созылмалы панкреатиттің симптомдары. 4.Созылмалы панкреатиттің диагностикасы. 5. Панкреатитте ауырсыну синдромының себебі. 6.Созылмалы панкреатиттердің емдеуіне жаңа көз қарас. 7. Панкреатиттердің алдын-алу. Асқорыту жүйесінің аурулары. Гастрит Гастрит – бұл асқазанның кілегейлі қабатының қабынып, зақымдануы және секреция мен перистальтикасының қабаттаса бұзылуы. Жедел және созылмалы түрге бөлінеді. Жедел гастрит- өте кең тараған ауру, асқазанның кілегейлі қабатының жедел түрде қабынуы. Этиологиясы: нашар қорытылатын, шайналатын және сапасы төмен тағамдар, тамақтың әсерінен дамыған токсикоинфекциялар, неше түрлі уланулар, сілтілер, қышқылдар. Клиникасы: асқазанға қоздырушы түскеннен кейін 2-3 сағат аралығында қабыну процесі дами бастайды, ал клиникалық белгілері 4-12 сағат арлығында басталады. Негізгі белгілері: жедел диспепсиялар; тәбеттің болмауы, аузында жағымсыз дәм, жүрек айну, құсу аурудың басында қорытылмаған тағамдармен, кейін өтпен. Құсық болмаса сұйық, өткір иісті нәжіс, метеоризм, іш аймағында ұстама тәріздес ауырсынулар. Эпигастрий аймағында қысу, ауырсыну, керіп тұрғандай сезім. Кейде науқас қалтырап, дене температурасы көтерілуі мүмкін. Өте ауыр жағдайда қан қысымы төмендеп, тамыр соғысы нашарлап, тері қабаттары бозарады. Тексергенде: науқас бозғылт, пульсі жиілеген, тілі кір тұтықпен қапталған, аузынан жағымсыз иіс, эпигастрийда ауырсыну, іші өткен кезде тоқ ішектің бойында да ауырсыну. Гастроскопияда; кілегейлі қабығында қан кернеуі, кілегейлі қабықтың жалақтанып қызаруы және қанталағаны - эрозиялар. Рентгенологиялық зерттеуде - кілігейлі қабаттың рельефі өзгермеген. Емі: Ұланғаннан 12 сағат аспаса асқазанды жуу физ. ерітіндісімен немесе 0,5% натрий гидрокорбонат ертіндісімен. Науқас төсек тәртібін сақтайды. Эпигастрий аймағына жылытқыш қояды. Алғашқы 1-2 күнде тек сұйықтық ішкізу. 2-3 күннен бастап №1 диета тағандайылады. Оны біртіндеп ауыстырып 2-ші аптаның аяғында қалыпты емдәмге көшеді. Науқас сусызданғанда - 0,9% изотоникалық натрий хлориді ертіндісі немесе 5% глюкозаны к/т еңгізу. Созылмалы гастрит - асқазанның кілегейлі қабатының созылмалы қабынуы және оның дистрофиялық өзгерістері. Секрециясы төмендеген немесе мүлдем жоқ, секрециясы жоғарлаған немесе сақталған екі түрге бөлінеді. Этиологиясы. Негізгі себептері: Нelicobacter Рylori микробы, психикалық стресстер Бейімдеуші факторлар:Тұқым қуалаушылық, созылмалы зат алмасу процесстері (қант диабеті, анемия т.б.), дәрі – дәрмектерді ұзақ уақыт қабылдау, өнеркәсіпшілік зияндар. Клиникасы: Жалпы негізгі белгілері: Диспепсиялық синдром; эпигастрий аймағында тамақтан кейін керу, құсу, тәбеттің өзгеруі, ауызда жағымсыз сезім. Ішек диспепсиясы; метеоризм, құрылдау, іш өту, іш қатпасы Астеноневротикалық синдром; ашуланшақтық, көңіл күйінің тез өзгеріп тұруы, канцерофобия, тез шаршап қалу, ұйқысының бұзылуы, әлсіздік. Секрециясы төмендеген немесе мүлдем жоқ созылмалы гастритте. Эпигастрий аймағында ауырсыну, құсу, іштің керуі, ауызда жағымсыз сезім «шіріген жұмыртқадай», тәбетінің төмендеуі кейде мүлдем болмауы, ауамен кекіру, метеоризм, іш өту, гиповитаминоз белгілері. Зерттеу: ФГДС- асқазанның кілегейлі қабаты жұқарған, бозғылт. Биопсияда- атрофиялық гастрит, дәнекер ұлпаға айналуы. Зондтауда- гипоцидті, анацидті жағдай: жалпы қышқылдық- 20-30 титр. ЕД. Рентгенде- эвакуация мен моторикасы төмендеген. Секрециясы жоғарлаған немесе сақталған созылмалы гастритте. Тәбеті сақталған кейде жоғарлаған, қыжылдау, қышқылмен кекіру, эпигастрий аймағында күйдіру, қысу сезімі, ауырсыну тамақтан кейін жәй басталады, кейде аш қарынға, іш қату. Зерттеу:Гастроскопияда- толақандылық(гиперемия), кілегейлі қабатының гипертрофиясы, дәнді тәрізді, ісінген. Биопсияда- әлсіз өзгерістер. Рентгенде- асқазанда үлкен қыртыстар байқалады превратниктің жиырылуы. Зондтауа - гиперацидті жағдай: жалпы қышқылдық 80-100 титр. Ед. Емдеуі: Негізгі принциптері: 1.Емдәм: жаңа піскен нанды, кулинарлы тағамдарды, қуырған, ащы, ыстық, суық тағамдарды, алкогольді шектеу 2.Этиотропты ем: Антибиотиктер - амоксицилин, трихопол, ампициллин, ампиокс. 3. Жалпы жағдайын жақсартатын препараттар, витаминдер. 4. Физиотерапиялық процедуралар 5. Санаторлы - курорттық ем. Қосымша: Секрециясы төмендеген гастритте. Орнын толтыру терапия: НСL, ацидин-пепсин, лимон қышқылы, асқазан сөлі. Ішек диспепсияның коррекциясына – ферменттер: панзинорм, панкреатин, хилак форте, мезим форте, фестал, энтеросептол, интестопан. Секрециясы жоғарлаған гастритте. Антацидтер - алмагель, фосфалюгель, викалин, викаир. Гистамин рецепторлардың блокаторлары – циметидин, ранитидин, фамитидин. Протонды помпаның ингибиторлары – омез, омепразол, ланзапразол. Асқазанның кілегейлі қабатына әсер етуіне - вентер, сукральфат, де-нол. Асқынулары Гипертрофиялық гастритте - ойық жаралар, қатерлі ісіктер. Атрофиялық гастриттер асқыну бермейді, асқазанның кілегейлі қабаты дәнекер ұлпаға ауысып кетеді. Алдын-алу: Психикалық стресстердің алдын-алу. Ұтымды тамақтану. Зиянды әдеттермен күресу. Ауыз қуысының санациясы, гельминттерді емдеу. Жеке бас гигиенасын сақтау. Диспансерлеу. Өмір бойы диспансерлік тіркеуге алынады. Жылына 2 рет: көктемде, күзде рецидивке карсы ем алады. Асқазан сөлі бір тексерілгеннен кейін тексерілмейді, ФГДС жылына бір рет өткізіледі. Арнайы мамандар – көрсеткіштері бойынша. Гастриті бар науқастардың күтімі
Бақылау сурақтары Жедел гастрит дегеніміз не? 2.Жедел гастриттің симптомдары. 3.Жедел гастриттің емдеу принциптері. 4.Созылмалы гастритке анықтама беру. 5.Созылмалы гастриттің негізгі себептері. 6.Секрециясы төмендеген созылмалы гастриттің симптомдары. 7.Секрециясы жоғарлаған созылмалы гастриттің симптомдары. 8.Созылмалы гастриттердің диагностикасы. 9.Созылмалы гастриттердің емдеуіне жаңа көз қарас. 10.Гастриттердің алдын-алуы. 12.Асқазан ауруларының зертханалық зерттеу әдістері. 13. Қалыпты жағдайда асқазан секрециясының көрсеткіштері. 14.ФГДС дегеніміз не, науқасты зерттеуге дайындау. 15.Асқазан рентгеноскопиясы дегеніміз не, зерттеудің маңызы. Асқазан және өнекелішектің ойық жаралы ауруы. Ойық жара ауруы - өршу кезінде жараның асқазанға, 12-елі ішекке қайталанып түсуімен өрбитін асқазан - онекелішек аймағының қабынуы. Асқазан мен ұлтабардың ойық жарасы дүние жүзінде кең таралған ауру. Бұл аурумен жұмыс жасындағы кісілер аурады. Этиологиясы: Хеликобактер пилори (НР) ашылғаннан бері жара ауруы жұқпалы аурулардың қатарына жатқызылады. Өзге факторлар: - стресстер, никотиннің, алкогольдің әсерлері, өткір тағамға әуесқойлық, гастропатиялық әсерлі дәрмектер (аспирин, индометацин, резерпин, глюкокортикоидтар). - созылмалы гастрит және гастродуоденит . - генетикалық бейімділік ұлтабар жарасына тән, өйткені туысқандарда бұл аурудың 5-10 есе жиі кездесуі байқалады. Клиникасы: Аурудың негізгі белгісі ауырсыну.Асқазанның жарасында ауырсыну эпигастрий аймағының ортасында немесе оның сол жартысында орналасады. Ауырсыну төс сүйегінің астына, жүрек тұсына берілуі мүмкін. Өнекелішектің жарасында ауырсыну нүктесі ортаңғы сызықтан оң жағында сезіледі. Ауырсыну тамақ ішкеннен кейін белгілі уақыттан кейін пайда болады. Ауырсынудың ерте түрі жара асқазанның кардия бөлімінде болса кездеседі, ауырсыну тамақтанғаннан 0,5-1 сағаттан кейін пайда болады. Мұндай ауырсыну біртіндеп күшейіп 1,5-2 сағатқа созылады және асқазан босатыла келе, біртіндеп басылады. Ауырсынудың кеш түрі жара антральды бөлімінде орналасқанда, тамақтанғаннан 1,5-2 кейде 3 сағаттан кейін пайда болады.Науқастар, ауырсынудың күшеюінен қорқып, тәбеті тартса да тамақты тоя ішуден бас тартады немесе ауырсыну күшейген кезде өз-өзін құстырады. Ауырсынудың кеш, түнгі және ашқарындық түрлері өнекелішектің жараларында болады. Түнгі мезгілдегі ауырсыну – түнгі уақытта мазалайды, ал ашқарындық ауырсыну тамақтанғаннан 6-7 сағаттан кейін пайда болып, тамақ немесе сүт ішкен соң басылады. Науқаста жиі қыжылдау болады, жүрек айну және құсу жараның өршу кезінде болады. Қусқаннан кейін ауырсыну басылады. Жара ауруында тәбеті төмендемейді, бірақ кейбір науқастар ауырсынудан зардап шегіуінен, тамақ ішуден бас тартып арықтайды. Науқастарда іш қатуы байқалады, өте ашуланшақ және терлегіш. Ремиссия кезінде ешқандай белгі анықталмайды. Белгілер тек рецедив кезінде болады.Аурудың қайталануы күзде және көктемде. Рецедив ұзақтығы 2-4 аптаға дейін. Ал 8 аптаның соңында толық тыртықталады. Аурудың ағымы: а) ауыр (өршуі жылына 3 рет немесе одан жиі); б) орташа ауыр (өршуі жылына 2 рет); в) жеңіл (өршуі 1 – 2 жылда 1 рет немесе одан да сирек) Асқынулары: Асқазаннан қан кету – науқас аяқ-асты бозарады, АҚҚ төмендеп, пульс жіпше тәріздес болып, ауыз арқылы қан кету мүмкін және үлкен дәреті қараяды. Оны «мелена» дейді, қою қара қаймақ тәріздес. Перфорация - асқазан тесілуі. Көбінесе ер адамдарда болады. Іштің жоғарғы бөлігінде өте күшті пышақ сұққандай ауырсыну. Іш ішке қарай тартылып, қатайып, тақтай сияқты. Науқастың жағдай тез нашарлай бастайды, беті бозарып, үшкірленеді. Тілі құрғайды, шөлдеу, ықылық тию, құсу, пульс жіп тәріздес, газдар шықпай қалады. Мында тек қана хирургиялық ем қолданады. Привратник стенозы - асқазанның пилорикалық бөлімінің немесе сфинктерінің тарылып қалуы. Тарылудың әсерінен тамақтың асқазаннан 12 елі ішекке өтуі қиындайды. Асқазан өте тез жиырыла бастайды. Бірақ біртіндеп асқазанның күші әлсірейді. Сондықтан тамақ асқазанда іркіліп қалады. Шіру процессі басталады. Келесі рецидивтардан кейін науқас құса бастайды, асқазан толып тұрғандай, метеоризм пайда болады. Малигнизация – ойық жараның қатерлі ісікке айналуы. Ракқа кардиальді және пилорикалық бөлімде орналасқан жаралар айналады. 12 елі ішектің ойық жарасы ешқашан қатерлі ісікке айналмайды. Қатерлі ісікке айналған кезде ауырсыну тұрақталып, тамақтан кейін басылмайды. Науқас жүдейді. Нәжісте үнемі қан анықталады. Тәбеті төмендеп Қан анализінде ЭТЖ жоғарлаған. Пенетрация- ойық жара асқазанды тесіп, көрші мүшеге түбі орналасады.(бауыр, 12елі ішек, бүйрек). Сондықтан басқа аурудың клиникасы қосылады. Мында тек қана хирургиялық ем қолданады. Диагностикасы. Жара ауруында эритроциттер және гемоглобин көбеюіне бейімділік. Асқазанның секрециясы жоғары. 3. Рентгендік зерттеуде. Жараның тікелей белгісі- асқазанның немесе ұлтабардың қабырғасында анықталатын ойық жаралар. Ойықтың пішіні сопақша, дөңгелек, саңылау немесе конус тәрізді болады. 4. ФГДС - ең нақты әдіс: белсенді жара, тыртықталып келе жатқан жара және жара орынындағы тыртық. Емі: Емнің жоспары: Аурудың өршуіне түрткі болатын ықпалдарды тоқтату. Диетотерапия дәрмекті ем физиотерапия 1.Аурудың өршуіне түрткі болатын ықпалдарды тоқтату: Темекі тарту мен алкогольді тоқтату.; гастропатиялық әсерлі дәрмектерді тоқтату(кортикостероидтар, СҚКДді, резерпинді және т.б). 2.Диетотерапия: Жара ауруының өршу кезінде №1 диета, ал өршудің қатаң түрлерінде №1а, №1б диеталар беріледі. Тағамдар суға немесе буға пісіріліп дайындалады.Тамақтану аз-аздан, бірақ жиі, күніне 5-6 реттен. 3.Дәрмекті ем: Асқазан мен онеклішектің кіәлегей қабығын НР-ден тазарту. Антимкробтық ем: Метронидазол 0,25 г күніне 4 рет. Кларитромицин 0,25 г күніне 2рет. Амоксициллин 0,5 г күніне 4 рет, 7-14 күн. Висмуттың туындылары: де-нол, вентрисол-120 мг күніне 4 рет, 7-14 күн Содан кейін жаралар мен эрозиялар толық жазылғанға дейін және гастрит пен дуодениттін өршуі әбден басылғанша емді толық тәуліктік дозадағы антисекрециялық дәрмектермен жалғастырады: омепразол 20 мг 2 рет, демепразол 20мг 2рет. Н2 гистаминоблокаторлар беріледі: ранитидин 150 мг , фамотидин 20 мг 1 рет. ФЗТ, парафин, тоқпен емдеу. Емдеуді стационарда жүгізеді. Науқас тәртіпті, физикалық- психологиялық тыныштықты сақтау керек. Диспансерлеу. Барлық ойық жаралы аурулар мен науқастар өмір бойы диспансерлік тіркеуге алынады. Жылына 2 рет көктемде – наурыз айы, күзде – тамыз қырқүйек айында рецидивке карсы ем алады. Асқазан сөлі бір тексерілгеннен кейін тексерілмейді, ФГДС жылына 2 рет өткізіледі. Нәжісті жасырын қанға зерттеу. Арнайы мамандар – көрсеткіштері бойынша. Ойық жарасымен науқастардың күтімі
Бақылау сурақтары. 1.Ойық жара дегеніміз не? 2.Асқазан және ұлтабар ойық жарасының клиникалық айырмашылығы. 3.Асқазан ауруларында ауырсыну қай жерде орналасады? 4.Науқастан ауырсыну кезінде нені анықтау керек? 5.Асқазан және ұлтабар ойық жарасында науқастың тәбеті қалай өзгереді? 6.Науқастарда үлкен дәретінің қандай өзгерістері болуы мүмкін? 7.Асқазан және ұлтабар ойық жараларының лаббораторлы зерттеу әдістері. 8.Асқазан секрециясының қалыпты жағдайдағы көрсеткіштері. 9.ФГДС дегеніміз не, науқасты зерттеуге дайындау. 10.Асқазан рентгеноскопиясы дегеніміз не, зерттеудің маңызы. Асқазан обыры. Асқазан обыры -асқазанның қатерлі ісігі.Қатерлі ісіктер ішінде екінші орын алады. Қатерлі ісіктердің пайда болу қауіпі 40-45 жастан асқан адамдарда өсуде.Әйелдерге қарағанда,асқазан қатерлі ісігі ер адамдарда 4 есе жиірек дамиды. Этиология. Себептері толық анықталмаған. Бейімдеуші ықпалдар: Химиялық фактор (шамадан тыс құырылған,ұзақ сақталғантағамдар,бірнеше рет пайдаланылған майларда кездесетін канцерогендер,тұздалған тағам түрлері); Тәндік немесе асқазанның бұзылу факторы (әбден шайналмаған,құрғақ,қақталған,ащы,өте ыстық тағамдарды пайдалану); Инфекциялық фактор (хеликобактер пилори бактериясын жұқтыру); Темекі шегу және алкоголь ішімдіктерін салынып ішу. Клиникасы: Ең маңызды мәселе-асқазан рагінің диагнозын ерте қою.Аурудың үш кезеңін анықтайды:1)алғашқы; 2)аурудың клиникалық белгілерінің айқын көрінуі; 3)терминальды. Алғашқы кезеңде усақ белгілер синдромы дамиды:себепсіз әлсіздік, шаршағыштық,тәбеттің төмендеуі не болмауы, ет, балық тағамдарынан жиіркену,асқазан дискомфорты-кекіру, эпигастрийда ауырлық сезім,асқазанның толып туру сезімі, психикалық депрессия, апатия, бөтенсіну. Аурудың клиникалық белгілерінің айқын көрінуі кезеңі келесі белгілермен сипатталады: эпигастрий аймағында сыздаған, сорып тұрғандай ауырсыну сезімі, анорексия, булемия, жүдеу, жүрек айну, құсу, ұзақ уақыт қалтырау, созылмалы асқазаннан қан кетулер.Бұл белгілер көп науқастарда байқалады,бірақ латентті және ауырсынусыз түрлеріде кездеседі. Терминальды кезеңде асқазанда,оң жақ қабырға астында (бауырда метастаз), арқада (ісіктің ұйқы безіне өсуі), кейде сүйекте өте күшті мазаны кетіретін ауырсынулар,тәбеттің толық болмауы және тамақтан жиркенуі, жүрек айну, өте күшті әлсіздік, тамақ ішкен сайын құсу, жүдеу, қалтырау, терісі құрғақ жер түстес, кейде асцит. Пальпаторлы метастаздарды және үлкейген лимфа түйіндерін анықтау болады. Жүдеу біртіндеп кахексияға айналады. Пациент интоксикациямен жүрек-тамыр шамасыздығынан қайтыс болады. |