5. Дәріс кешені- ишки ауру стом. азастан Республикасыны білім жне ылым министрлігі шж Талдыоран жоары медициналы колледжі мкк
 Скачать 245.15 Kb.
|
ТАҚЫРЫБЫ: Бүйрек және зәр шығару жүйесінің аурулары: Жіті және созылмалы гломерулонефрит. Пиелонефрит. Несеп тас ауруы.Бүйректің жедел , созылмалы шамасыздығы.Қан түзу жүйесінің аурулары: Анемиялар(теміржетіспеушілік, В12-жетіспеушілік, гипопластиялық, гемолитикалық анемиялар), Лейкоз. МАҚСАТЫ: білімгерлерге өтіп жатқан тақырыптың өзектілігін жеткізу, зәр бөлу жүйесінің созылмалы ауруларында мейіргелік күтіммен таныстыру ДӘРІС ЖОСПАРЫ: Гломерулонефриттер туралы анықтама, түрлері, этиологиясы, клиникасы, диагностикасы, емі, диспансеризациялау. Бүйрек тас ауруы туралы анықтама, түрлері, этиологиясы, клиникасы, диагностикасы, емі, диспансеризациялау. Цистит туралы анықтама, түрлері, этиологиясы, клиникасы, диагностикасы, емі, диспансеризациялау. Пиелонефриттер туралы анықтама, түрлері, этиологиясы, клиникасы, диагностикасы, емі, диспансеризациялау. Бүйректің жедел шамасыздығы туралы анықтама, түрлері, этиологиясы, клиникасы, диагностикасы, емі, диспансеризациялау. Бүйректің созылмалы шамасыздығы туралы анықтама, түрлері, этиологиясы, клиникасы, диагностикасы, емі, диспансеризациялау. Теміртапшылықты анемия туралы анықтама, түрлері, этиологиясы, клиникасы, диагностикасы, емі, диспансеризациялау. Цианокобаламинтапшылықты анемия туралы анықтама, түрлері, этиологиясы, клиникасы, диагностикасы, емі, диспансеризациялау. Лейкоздар туралы анықтама, түрлері, этиологиясы, клиникасы, диагностикасы, емі, диспансеризациялау. Гемморагиялық диатездер: гемморагиялық васкулит, тромбоцитопениялық пурпура, гемофилиялар туралы анықтама, түрлері, этиологиясы, клиникасы, диагностикасы, емі, диспансеризациялау. ДӘРІС ТЕЗИСТЕРІ: Бүйрек және зәр бөлу жүйенің аурулары. Гломерулонефриттер Гломерулонефрит- шумақтардың басым зақымдануымен жүретін бүйректің диффузды қос жақты иммундық қабыну ауруы. Гломерулонефриттің біріншілік- бүйректің өзіндік ауруы болып табылатын және екіншілік түрін айырады - басқа бір дерттің синдромдарының бірі болады. Ауру көбіне жасы 2-ден асқан балаларда және 40-қа жетпеген ересек адамдарда пайда болады. Еркектердің бұл ауруға шалдығуы 1,5-2 есе жиі. Ауруға шалдыққандар жұмысқа жарамдылығын жойып, мүгедектікке ұшырайды. Бүйректің созылмалы шамасыздығына және содан болатын өлімнің ең жиі себебі. Жедел гломерулонефрит – стрептококтық инфекцияға тәуелді дамитын, шумақтардың басым зақымдануымен жүретін бүйректің инфекциялық-аллергиялық ауруы. Этиологиясы. Жедел гломерулонефрит дамуының басты себебі: А топты 12 типті b-гемолиздеуші стрептококк. Мұрын-көмей инфекциясынан (фарингиттен, тонизиллиттен ж/е т.б.), стрептодермиядан 10-12 күн өткеннен кейін дамиды. Айтылған мерзімде антиденелер түзіліп үлгереді. Клиникалық көрінісі. Жедел гломерулонефрит әдетте, стрептококтық инфекциядан 7-20 күннен кейін пайда болады. Дерттің негізгі белгілері - ісіну, ентікпе, бас ауру, олигоанурия, гематурия, протеинурия, белдің екі жағы бірдей қысып ауырсынуы, артериялық қысымның биіктеуі. Науқастың өзі ерте байқайтын белгісі-ісіну. Ісінуден бұрын шөл, әлсіздік, олигурия пайда болады. Артериялық қысым 160/100 мм сын. б.б. шамасында болады. Жедел гломерулонефриттің алғашқы 2-3 күнінде олигурия, тіпті анурия болуы мүмкін, дизуриялық бұзылыстар /үрпінің ашуы, дәретке жиі отыру/, зәрдің түсі өзгереді, қызғылт, жас еттің шайындысына ұқсайды. Емі. Науқастарды міндетті түрде ауруханаға жатқызады. Ісіну мен гипертензия әбден жойылғанға дейін науқасты төсек тәртібінде ұстайды /2-4 апта/. Жылы төсекте жатқанның өзі бүйректің қанайналымын жақсартады, сондықтан диурез көбейіп, ісіну мен гипертония тез қайтады. Диетотерапия . Тамақтануға қойылатын талаптар- су мен ас тұзын шектеу, алғашқы 2-3 күндерде тұзсыз 7а емдәм ұсынылады. Ісіну қайтып, артериялық қысым қалпына келген соң, ас тұзын біртіндеп көбейтіп, 4-6 г тәуліктік мөлшерге жеткізеді. Содан кейін 6-12 ай бойы ас тұзын шамалы шектетеді /8-10 г тәулігіне/. Дәрмектік ем. Егер созылмалы инфекцияның көздері болса, онда антибактериялық емді қолданады: пенициллин 500 000 - 4 сағат сайын, 10-14 күн, немесе эритромицин. Глюкокортикоидтар: егер 2-3 аптадан кейін ісіну мен гипертензия қайтпаса преднизолон 1мг/кг. Аниткоагулянттық ем: гепарин 5-10 мың . әр 4-6 сағат сайын, бұл ем аяқталғаннан кейін антиагреганттарға көшеді: курантил, ацетилсалицил қышқылы, трентал 2-3 ай бойы. Ісіну синдромында: диуретиктер - гипотиазид немесе фуросемид. Артериялық қысым 160- 170 мм сын. бағ. дейін биіктеуінде арнайы ем жүргізілмейді, тұзсыз диета және сұйықтықты шектеу 10-14 күннен кейін артериялық қысымды қалпына келтіреді. Егерде гипертензия бұл шараларға берілмесе, онда гипотензиялық дәрмектер беріледі (нифедипин 0,02г күніне 3 рет). Алдын алу. Жедел гломерулонефритпен ауырған науқастар ылғал суықтан, аса қыздырынудан,ауыр дене қызметінен, ұзак уақыт аяқта тұрудан, бүйрекке әсер ететін дәрмектерді қолданудан сақтануы тиіс және оларға вакцинация жасалмайды. Жедел гломерулонефритпен ауырғаннан әйелдерге екі жыл өтпей бала көтеруге болмайды. Науқастар екі жылға диспансерлік тіркеуге алынады. Емнен кейін зәрін бір айда 10 күн сайын, бір жылда айына бір рет тексереді. Созылмалы гломерулонефрит- шумақтардың, түтікшелердің, интерстицийлік ұлпаның иммундық қабынумен сипатталатын, біртіндеп нефросклероз бен бүйрек шамасыздығына әкеліп соқтыратын бүйректің диффузды созылмалы ауруы. Этиологиясы. Созылмалы гломерулонефриттің 10-20 % жедел гломерулонефриттен кейін пайда болады, қалған жағдайларда байқаусыз басталып, біртіндеп өрістейді. Оның дамуына екі фактор әсер етеді: біріншіден – ағзада ұзақ сақталған гепатиттің, герпестің вирустары; екіншіден – дәрмектік, химиялық заттар, вакциналар, алкоголь, органикалық еріткіштер т.б Клиникалық көрінісі. Созылмалы гломерулонефриттің латентті, нефротикалық, гипертониялық, аралас, гематуриялық түрлерін айырады. Латентті гломерулонефрит. Нефриттің бұл тұрінің екі сатысын айырады. Жаңа басталған кезінде зәр анализінде протеинурия бірде болады, бірде болмайды. Жүре-бара протеинурия тұрақтыға айналып, ұлғаяды. Диагноз көбіне зәрді кездейсоқ тексергенде анықталады. Клиникалық белгілердің айқын көріну сатысында ісіну, гипертония синдромдары пайда болады. Гломерулонефриттің бұл тұрі орта шамамен 10-20 жылға созылады. Гипертониялық гломерулонефрит. Науқастардың көбі артериялық гипертензиясын ұзақ уақыт сезбей жүре береді. Алғашқы кездерде артериялық гипертензия тұрақсыз, кейін тұрақтыға айналады. Артериялық қысым биіктеген кезде бас қатты ауырады, айналады, көздің көруі нашарлайды, көз алдын тұман басады, ентікпе мазалайды. Көз түбінен гипертонияға тән ретинопатияның белгілері табылады және сол қарыншаның гипертрофиясы. Зәрдегі өзгерістер минимальді, протеинурия 1 г/ тәул. аспайды, микрогематурия. Нефриттің бұл түрі баяу меңдейді, кейде 30 жылға дейін созылады, бірақ бүйректің шамасыздығымен аяқталады. Нефротикалық гломерулонефрит. Көрінісінде басты орын алатын - нефротикалық синдром: протеинурия, тұрақты ісіну, диурездің азаюы, гипоальбуминемия, гиперхолестеринемия. Нефротикалық синдром оншалықты тез өрістемейді, бірақ науқастар көпшілігі уремияға жетпестен, өкпенің ісінуінен өлімге ұшырайды. Аралас гломерулонефрит. Нефротикалық және гиертониялық синдромдардың қосарлануымен сипатталады. Бұл нефриттің классикалық түрі. Оның көрінісіне мол мөлшерлі протеинурия, олигурия, анасарка деңгейіне дейін баратын ісіну, биік гипертензия тән. Аралас гломерулонефрит науқастардың 10 %-да байқалады, тез өрістейді, ұзақтығы 3-5 жылдан артпайды. Гематуриялық гломерулонефрит. Үнемі гематурияның сақталуы және оқта- текте макрогематурия эпизодтарының болып тұруы. Емі. Емінің негізгі мақсаттары: гломерулонефриттің өрістеуін тоқтату, ең кемінде баяулату; бүйрек зақымдануын қайтаруға тырысу. Дәрмектік ем. Емін клникалық түрлеріне қарап емдеу. Патогенездік ем. Глюкокортикоидтар гипертониялық, аралас түрлерінде және бүйректің созылмалы шамасыздығында қолданылады. Цитостатиктер нефротикалық түрінде қолданылады: азатиоприн, меркаптопурин,циклофосфан тәулігіне 150-200 мг. Аниткоагулянттық ем: гепарин (қанның ұю ұзақтығын бақылап), курантил, ацетилсалицил қышқылы, трентал гематуриялық түрінде 1-1,5 ай бойы. Стероидтық емес қабыгуға қарсы дәрмектер латентті және нефротикалық түрлерінде қолданылады. Индометацин 25 мг күніне 2 рет. Нефротикалық синдромында: диуретиктер - гипотиазид немесе фуросемид. Плазмаферез аптасына 1-2 рет. Ем курсы 7-20 сеанс Алдын алу. Созылмалы гломерулонефритпен ауыратын науқастар ылғал суықтан, аса қыздырынудан, ауыр дене қызметінен, ұзақ уақыт аяқта тұрудан, бүйрекке әсер ететін дәрмектерді қолданудан сақтануы тиіс және вакцинация жасалмайды. Науқастар өмір бойы диспансерлік тіркеуге алынады. Жедел және созылмалы гломерулонефриті бар науқастардың күтімі
Бақылау сурақтары. Жедел гломерулонефритке анықтама беріңіз. Жедел гломерулонефриттің негізгі себептері. Жедел гломерулонефриттің симптомдары. Науқасқа қандай зерттеу әдістері жүргізіледі? Емдеудің негізгі принциптері.. Созылмалы гломерулонефриттің анықтамасы және негізгі клиникалық түрлерін атаңыз. Зәрді Зимницкий бойынша қалай зерттейді? Созылмалы гломерулонефритте қан, зәр анализдерінің көрсеткіштері. Созылмалы гломерулонефриттің жалпы емдеу принциптері. Созылмалы гломерулонефриттің әр түрлі варианттарындағы диета ерекшеліктері. Созылмалы гломерулонефрит ауруларының алдын алуы және диспансерлік бақылау ерекшеліктері. Бүйрек тас ауруы Бүйрек тас ауруы – бұл бүйрекпен несеп шығару жолдарында құм және тастардың (конкременттердің) байланып, өзгерістер дамытатын созылмалы ауруы. Бүйрек тастары несеп тұздарынан дамып әр түрлі құрамды болуы мүмкін: ураттар, фосфаттар, оксалаттар, аралас және басқада. Олар біреу немесе көп, көлемі құмнан жұмыртқаға дейін болуы мүмкін. Этиологиясы. Несеп тастардың байлануында негізгі рольді ағзадағы зат алмасу процесстердің бұзылуы ойнайды. Бейімдеуші факторлар. Аз мөлшерде сұйықтық қабылдау, кальций тұздарына бай суды ішу, бір келкі және көп мөлшердегі тамақ, А және Д дәрумендер тапшылығы, қызыл шарапқа әуестік және басқада, несептің іркілуі, несеп жолдарының қабынуы, бүйрек жарақаттары, бүйрек ұлпасына қан құйылу; Клиникалық көрінісі. Ауру екі кезеңде өтеді: ұстама аралық және ұстама кезеңі (бүйрек шаншуы). Аурудың дамуы және көрінісі тастың мөлшерінен, бүйректегі қабыну өзгерістерден тәуелді болады. Ұсақ тастар, тұздар ауырсыну бермеуі мүмкін. Тұз оқтын соқтын зәрмен шығарылып тұрады, кейде несеп ағардың шырышты қабатының тітіркенуінен ауырсыну болуы мүмкін. Егерде тостағаншада құм ғана болса ауру созылмалы болсада ауырсыну бермеуі мүмкін. Түбекте жатқан үлкен тастар ұзақ уақытқа дейін қозғалмай науқасты мазаламайды. Бұл тастар көбіне шырышты қабатын тітіркендіріп бел аймағында сыздаған ауырсыну береді. Өз бетімен сыртқа шығалмайтын тастарда ауру созылмалы түрге айналып, оған инфекция қосылып үнемі ауырсынудан науқастың жағдайы нашарлай бастайды, пиелит және пиелонефрит қосылады. Кішірек жылжымалы тастар аурудың клиникасын құрайды, олар жылжып , шырышты қабатын сырып, несеп ағарды бітеп күшті ауырсыну ұстамасын береді. Егерде тас құыққа өтіп кетсе ұстама 2-3 сағатта тарап кетеді, немесе тас несеп ағармен ұзақ жылжыса ауырсынуда ұзаққа созылады. Несеп ағар таспен бітеліп қалса түбек созылып – гидронефроз дамуы мүмкін. Бұл кезде іштің пальпациясында үлкейген бүйректі анықтау болады. Гидронефрозда пиелонефритке әкеліп соқтырады. Зерттеу:Тексерген кезде ауырған жағында Пастернацкий симптомы оң болады, несепте – гематурия, тұздардың кристаллдары. Тастың көлемін және орналасу жерін анықтау үшін негізгі зерттеу әдістері болып ультрадыбыспен, рентгенологиялық зерттеу әдістері болады. Емі. Бүйрек шаншу ұстамасында барлық шаралар ауырсынуды , спазмды басуға бағытталған: кетонал, кеторал, баралгин, спазмалгон,но-шпа. Ұстама аралық кезенде науқасқа көп мөлшерде күніне 2-3 л сұйықтық ішкізеді. Тастардың құрамын, несеп реакциясын біліп арнайы емдәм және минеральді су тағайындайды. Фосфат тастарында, несептің сілтілі реакциясында көмір қышқыл сулар тағайындалады (арзни, долмитті нарзан, нафтуся), қышқыл сүт тағамдары, лимон, орташа ет қабылдау болады. Ураттарда сілтілі минеральді сулар (ессентуки №4 және №17, славян, смирнов, боржоми сулары) , етті шектеп көбіне көкөніс- жеміс тағамдарын тағайындау. Оксалаттарда әлсіз минералданған сулар ( ессентуки №20, нафтуся). Барлық науқастардың тағамдары дәрумендерге, әсіресе А және Д дәрумендеріне бай болу керек. Кішірек тастарда оларды шығару үшін науқасқа көп мөлшерде сұйықтық беріп, ұзақ уақыт жаяу жүргізеді, құрамында эфир майлары бар препараттар (энатин, цистенал) береді, тасты ұсату жүргізеді. Үлкен тастарда және инфекцияланған жағдайда антибиотиктермен ем жүргізе отыра тастарды операция жолымен алып тастайды. Алдын алу. Тастардың байлануының алдын алу олардың себептерін жоюда, зат алмасу процесстерді қалпына келтіруде. Бүйрек тас аурулары бар науқастардың күтімі
Бақылау сурақтары. Бүйрек тас ауруы дегеніміз не? Бүйрек тас ауруының себептері. Бүйрек тас ауруының симптомдары. Бүйрек тас ауруының емі. Зәр шығару жолдары ауруларының диагностикасы. Урография, науқасты зерттеуге дайындау,зерттеудің маңызы. Негізгі емдеу принциптері. Бүйрек тас ауруының алдын алуы. Цистит Цистит – қуықтың кілегейлі қабаты қабынып, тәуліктің әр уақытында бірдей, кіші дәретке жиі ауырсынумен отыру. Дәретке жиі отырғысы келіп, өзын ұстай алмай қысылады. Этиологиясы.Даму тегінен - инфекциялық ауру. Қоздырғыштар: ішектік аутоинфекция (ішек таяқшалары, энтерококтар, алтын сары стафилококк) және экзоинфекция, стрептококтар, стафилококтар, басқада бактериялар. Клиникалық көрінісі. Негізгі белгілері: жиі кіші дәретке отыру, отырғанда ауырсыну, зәрде ірін болу. Қуық аймағындағы ауырсыну кіші дәретке отырғанда, зәр бөлінуінің аяғында күшейіп, бірден басылады да, қуыққа зәр жиналған сайын пайда болады. Жиі әйелдерде жыныс мүшелер инфекциясы тарағанда кездеседі. Зерттеу. Зәр анализінде – бактериурия, лейкоцитурия, пиурия, шырыш. Цистоскопияда – кілегейлі қабатының қабыну өзгерістері. Емі. Төсек тәртібі, диетада өткәр, қоздырғыш заттарды шектеу, көп мөлшерде сұйықтық ішкізу – сілтілі сусындар,шырындар. Дәрмектік ем: Антибактериальды терапия: фурадонин 0,1 г 3 рет; 5-НОК 0,1 г 4 рет; левомицетин 0,5 г 4 рет. Спазмолитиктер: папаверин, но-шпа. Фитотерапия: зәр айдайтын шөптерді ішкізу (толокнянка, бүйрек шайлары), қуық аймағына жылытқыш, жылы ванналар. Пиелонефриттер Пиелонефрит - бүйректің қуыстық жүйесінің және тостағаншалармен түбектердің зақымдануымен сипатталатын бейспецификалық инфекциялық қабыну процессі. Пиелонефрит –кең тараған аурулардың бірі,статистика бойынша әр он адамның біреуі пиелонефриттен зардап шегеді. Пиелонефрит 40 жасқа дейінгі шақта әйелдерде, ал егде және кәрілеу шақта-жиілеу еркектерде кездеседі.Әйелдерде пиелонефрит балалық шақтан немесе тұрмыс құру кезінен басталады. Пиелонефриттің ерекше айырмашылығы – бүйрек зақымдануының ассиметриясы болып табылады,процесс көбіне бір жақты болады, ал екі жақты болса бір бүйректің зақымдануы басымды болады. Клиникалық ағымы бойынша пиелонефрит жедел және созылмалы,біріншілік және екіншілік болып бөлінеді. |