1 балалар хирургиясы кітап. Балалар хирургиясы
 Скачать 7.1 Mb.
|
|
СҮЙЕКТЕРДІҢ ҚАБЫНУ АУРУЛАРЫ Гематогендік остеомиелит. «Остеомиелит» термині медициналық әдебиетте XIX ғасырдың 30-шы жылдарынан бастап кездеседі. Латын тілінен аударғанда сүйек миының қабынуы деп аталады. Алғашқы рет оның түсіндірмесін XIX ғасырдың 60-шы жылдары Н.И. Пирогов берген. Бұл мәселенің маңыздылығына байланысты, болашақ педиатрлардың оны білуі өте қажет. Біріншіден, бұл ауру жиі кездеседі. Екіншіден, аурудың ауыр түрлеріне уақытымен диагноз қоймаса, ол мүгедектікке әкелуі, немесе өліммен аяқталуы мүмкін,. Соңғы 5 жылдың ішінде жедел гематогендік остеомиелиттен жылына бір науқас қайтыс болған. Үшіншіден, гематогендік остеомиелиттің емінің нәтижесі дер кезінде диагноз қою мен оперативтік емге байланысты. Олар өз кезегінде науқас қаралған бірінші дәрігердің хирургиялық аурулар диагностикасындағы біліктілігііне байланысты. Ал бұл бала хирургы емес, емханалық педиатр немесе жедел жәрдем дәрігері болады, сондықтан, осы ауруды диагностикалай білу барлық емгерлер үшін маңызды. Гематогендік остеомиелит – балалардағы көп таралған іріңді ауыр аурулардың бірі болып саналады. Балалар хирургиясында жатқан аурулардың 6-10%-ы гематогендік остеомиелит құрайды. Гематогендік остеомиелит түтікше сүйектердің 70-80%-ін зақымдайды (Н.В.Венгеровский, 1964; В.С.Кононов, 1974;К.Д.Дикова, 1976; Т.Ж.Сұлтанбаев, 1984; Г.Н.Ақжігітов, 1986; В.А.Кудрявцев, 2000). Жалпақ кемік сүйектер остеомиелиті жалпы санның 10-15%-н алады. Ортан жілік пен үлкен жіліншік сүйегі 50-55%-да остеомиелит ауруына шалдығады. Одан кейін иық сүйек, асықты жілік шыбығы қабынуға ұшырайды. Жедел гематогендік остеомиелитпен тек балалар және жасөспірімдер ауырады, себебі: остеомиелит, олардың анатомиялық-физиологиялық ерекшеліктеріне байланысты, өсіп келе жатқан сүйектерді зақымдайды. Анатомия курсынан есте қалғандай, сүйек - эпиметафизарлы шеміршек пластинкасы , яғни өсу зонасы арқылы ұзарады. Бұл жерде қарқынды түрде пайда болатын сүйектің қан мен қамтамасыз етуі жақсы болады, әсіресе метафиз жағынан. Метафизда болатын қан тамырларының көп болуы, сүйек қуысына бойлаған сайын азайып, ортасында қан айналысы баяулайды. Осының нәтижесінде, осы маңайда микроорганизмдердің тұнуы болады. Жедел гематогендік остеомиелиттің негізгі қоздырғыштары -стафилококк. Басқа қоздырғыштардың ішінде стрептококк та табылған. Инфекцияның негізгі көзі - терінің іріңді аурулары, жара және тыртықтардың инфекциялануы. Аурудың, созылмалы тонзиллит-пен немесе одонтогендік инфекциямен байланысы байқалмайды. Жедел гематогендік остеомиелиттің патогенезінің бірнеше теориясы бар: олардың ең ескісін Е.Лексер ұсынған. Ол тромбоэмболиялық деп аталады. Бұл теория бойынша, инфекция біріншілік ошақтан инфекция гематогенді жолмен тарайды. Ары қарай, ол инфекция микробты эмбол ретінде, ұзын түтік тәрізді сүйектердің метаэпифизарына орнығады. Инфекцияның гематогендік жолмен тарауы остеомиелиттің неге метаэпифизде басталатынын түсіндіреді. Лексер теориясы аурудың науқас жасына байланыстығын түсіндіреді: алғашқы айдағы нәрестелер, бес-жеті және 12-14 жастағы, яғни қарқынды өсу кезеңіне сәйкес. Остеомиелит дертімен зақымданудың жиілігі: науқастардың 35%–нда - сан сүйектері, 31%-нда - жіліншік сүйектері және 7,5-10%-нда иық сүйектері. Остеомиелитпен ауырғанда тек бактерияның болуы ғана жеткіліксіз. Совет патофизиологы С.М. Дерижанов қояндардың қанына таза стафилококктарды енгізіп остеомиелит туғызған. Ол, қояндардың тері астына өлген микротәндерді енгізу арқылы, алдын ала сенсибилизация жасағаннан кейін ғана пайда болды. Профессор В.А. Башинская сенсибилизацияланған қояндарға ганглерон енгізу арқылы остеомиелиттің алдын алу мүмкіндігін көрсетті. Олар осылай остеомиелиттің бактериясымен қатар организмнің жедел гиперергиялық реакциясы болғанда ғана туындайтының дәлелдеді. Бұлай тек қана экспериментте ғана емес, өмірде де болады. Жедел гематогендік остеомиелитпен күшті, сау, әсіресе ұл балалар ауырады. Оларда инфекцияның енуінде күшті гиперергиялық реакция байқалады. Т.Ж.Сұлтанбаев (1984 ж.) клиникалық және экспериментальдық ізденіс жүргізе отырып, остеомиелиттің патогенезін былай деп түсіндіреді. Егер бала ағзасында біріншілік іріңді ошақ болса, микроорганизмдер сүйектің ми қабатына байлана отырып көбейе бастайды. Бұл жағдай жергілікті қабыну үрдісінің дамуына және некрозға әкеліп соғады. Сүйектің спецификалық тітіркенуі оның микроциркуляциясының және сүйек тамырларының өткізгіштігінің бұзылуына әсер етеді. Осы кезде сүйекке оттектің келуі нашарлайды да, тіндік гипоксия дамиды. Сүйек арнасында ацидоз және осмотикалық заттар (гистамин тәріздес) жиналады. Осы өзгерістердің барлығы жергілікті гемодинамиканың бұзылуына және сүйек ішінің қысымының артуына әкеледі. Бұл үрдістер біртіндеп гипоксияны арттырып, коллагенді талшықтардың буферлік қасиетін төмендетіп, одан барып коллагендер ісініп, декальцинацияға және деминерализацияға ұшырайды. Сонымен сүйектің кристалды торшасы бұзылып, оның физико-химиялық қасиеттері өзгеріп остеонекрозға ұшырайды. Сүйек арнасында пайда болған іріңді заттар басқа ағзаларға таралады (өкпе, бауыр, жүрек, бүйрек). Айтылғандарды ескере отырып, дәрігер педиатрдың практикалық қызметіне мынандай нұсқаулар беруге болады: балалар мен жасөспірімдердегі тері ауруларын, тыртықтарды мұқият емдеу керек. Олар болған жағдайда толық жазылмағанша баланы мектептен, дене шынықтыру сабағынан босатып, жартылай төсектік ем, антибактериальдық препараттар беру керек. Сүйек миының метафиз бөлігінде қабыну үрдісі басталысымен қабыну экссудаты жиналады. Сүйек - тұйықталған кеңістікті болғандықтан экссудаттың жиналуы сүйек ішіндегі қысымды жоғарылатады, ол клиникада ауырсынумен сипатталады. Сүйектің ішкі қысымының аса жоғарылауы қан тамырларының басылуына және сүйек аймақтарында ишемияның пайда болуына әкеледі. Некроз ошақтарының (секвестрлердің) пайда болуына ықпал етеді. Олардың түзілуіне іріңді қабыну ошағындағы қан тамырларда тромбтардың түзілуі де әсер етеді. Секвестрдің пайда болуы – жедел үрдістің созылмалы остеомиелитке айналғанын көрсетеді. Некроз ошақтағы секверстлер болмакуы үшін ерте хирургиялық әрекет жасау керек. Хирургиялық әрекет, сүйек ішіндегі қысымды төмендетуге бағытталған. Сүйек кеңістікті тұйықталған болса да, ол уақытша. Ол сүйектен қабаттанып бөлінеді және оның астында басында серозды-геморрагиялық ісіну, ол шіриді де субпериостальды абсцеске айналады. Сүйек тысы астында ірің бірнеше күн сақталуы мүмкін, одан кейін ол бұлшықетаралық кеңістікке өтеді де, бұлшықетаралық флегмонаны түзейді. Ол бірнеше күн аяқтың өзіндік фасциясымен шектеледі, ал одан кейін сол арқылы ірің теріасты май қабатына өтеді – теріасты клетчаткалық флегмонасы дамиды. Теріде гиперемия пайда болады және флюктуация анықталады. Осы кезеңінде ғана балалар хирургиясындағы мамандардың дайындығы жеткіліксіздіктен кесу әрекетін қолдану керек екендігін санайды. Бірақ осы белгілер кеш пайда болады: мысалы, санның қалың бұлшық ет қабатының астындағы остеомиелит кезінде, терідегі белгілер аурудың басталуы-нан кейінгі 12-14-ші күндері ғана пайда болады. Бұл кезеңде тіпті науқасты сақтап қалатын болсақ та, арты мүгедектікке әкеліп соғады. XIX ғасырдың 30 жылдары Т.П.Краснобаев жедел гематогендік остеомиелиттің клиникалық түрлерінің жіктелуін ұсынған. Ол үш түрін қарастырған: Токсикалық (адинамикалық, найзағай тәрізді, тиф тәрізді) Септико-пиемиялық Жергілікті (жеңіл). Токсикалық түрі ең ауыр. Ол өте сирек кездеседі. Соңғы 10 жыл ішінде кездестірген жоқпыз. Осы түрі кезінде клиникалық көрінісінің ауырлығы токсикоз дәрежесімен сипатталады – қанға токсиндер қабыну ошағынан келеді. Сепсис әлі жоқ, қан себіндері стерильді. Осы түрінің клиникалық көрінісін сипаттау жеңіл, науқас есін жоғалтқан, адинамикалық, өте жоғары тифке ұқсас қызба болады. Диагностикасы өте қиын: ауру еш нәрсеге шағымданбайды, аурудың жергілікті белгілері дамып, көрініп үлгіре алмайды, өйткені найзағай тәрізді өтеді (емделмеген науқас екі-үш күнде қайтыс болады). Тек сүйектің пальпациясы кезінде байқауға болады, екеуінің біреуін сипау кезінде науқас есіне келмей тұрсада, тез қимылдап тынышсыздық көрінісін береді. Мәйітті ашу кезінде сүйектегі үрдісті ыждағытты түрде қарамаса дұрыс диагноз қою өте қиын. Сүйек трепанациясы кезінде ірің қалыптаспаған болуы мүмкін, сүйек миы шырынды, ісінген, оның беткейінен көп мөлшерде газды, қан аралас (геморрагиялық) экссудат ағуы мүмкін, ал гистологиялық зерттеу кезінде сүйек миының гранулоциттермен имбибициясын көруге болады. Септико-пиемиялық түрі – жедел гематогендік остеомиелиттің өте ауыр түрі болып келеді, ол кезде аурудың жалпы мен жергілікті белгілері айқын көрінеді. Аурудың жағдайы өте ауыр, бірақ оның есі анық болады. Дене температурасы өте жоғары таңертең мен кешке 39-400С-қа көтеріледі және одан да жоғары болады. Бала аяғындағы солқылдататын ауырсынуларға шағымданады, ауырсыну метафиз аймағындағы болғандықтан ол буынның ауырсынуына шағымданады. Аяқтың ауырсынуға байланысты контрактурасы байқалады және таяу арадағы сүйек буынының қимылы шектеледі. Аяқ ауырсынатын буында сәл бүгілумен мәжбүрлі жағдайда. Әдетте, сирек кездесетін осындай балаларға жалпы хирургтар артрит диагнозын қояды. Буынға жақын тұрған аяқтың зақымдалған сегментінің көлемі ұлғайған. Сүйек тысының қабаттанып алуынан және оның астында экссудаттың жиналуынан болатын ісінуге байланысты айырмашылығын ауру бөлімдердің симметриялық аумағының айырмашылығын сантиметрлі лентамен ғана өлшеуге болады, ал кейін көлемінің ұлғайғанын кәдімгі көзбен көруге болады. Аяқтың терең көктамырларының күшейген суретін көруге болады. Гиперемия мен флюктуация аурудың өте кеш белгілері болып келеді. Сүйектің зақымдалған сегментінің пальпациясында қатты ауырсыну байқалады. Бірақ та осы симптом жеңіл және ұғынықты болса да, оның сипаты остеомиелитке тән болса да, өкінішке орай, әрқашан мұқият бағаланбайды. Осы симптом жедел гематогендік остеомиелиттің артриттердің әртүрлі түрлерімен дифференциялануында негізгі диагностикалық белгі болып келеді, артрит кезінде сүйек пальпациясы ауырсынусыз болады. Жедел гематогендік остеомиелиттің септико-пиемиялық түріне пиемиялық іріңді ошақтар болуы тән. Алғашқыда олар өкпеде пайда болады. Көп ұсақ қараю ошақтары түрінде (екі жағынан да), ол «қарлы боранды» еске түсіреді. Ол өкпенің екіншілік септикалық деструктивті пневмония көрінісі. Одан кейін іріңді метастаздар басқа қаңқа сүйекте, теріде және тері асты майында және басқа мүшелер мен тіндерде пайда болады. Жедел гематогендік остеомиелиттің жергілікті түрі кезінде бір сүйек қана зақымдалады, сондықтан клиникасында сипатталған жергілікті симптомдар басым болады. Септико –пиемиялық ошақтар болмайды, бірақ та жеңіл түрі деп айтуға болмайды. Болгар зияткерлерымен аталған «антибиотиктік» остеомиелиттің ғана жеңіл ағымы болады. Ол кезде басқа бір ауруға байланысты балаға антибиотиктерді берілегендіктен, сүйекте қабыну үрдісі үзіледі. Осындай жағдайда остеомиелит диагнозын рентгенограмма арқылы қояды, оны емнен кейін өткізеді, өйткені балада сүйектегі ауырсынулар алаңдатады. Жедел гематогендік остеомиелиттің клиникасында қан талдамасында: гиперлейкоцитоз, нейтрофильді формуланың солға жылжуы, токсикалық дәнді цитоплазма. Эритроциттердің тұну жылдамдығының айқын жоғарылауы аурудың бірінші аптасының соңында байқалады. Жедел гематогендік остеомиелиттің рентгенологиялық белгілері өте типті. Бірақ та осы белгілер аурудың басталуынан кейінгі үшінші аптада ғана көрінеді, ал екі апта рентгеннегативтік фазада болады. Осыны білмеу салдарынан жедел гематогендік остеомие-литтің диагнозы аурудың ерте уақыттарында қойылмайды. Алғашқы рентгенолгиялық белгілер аурудың 14 күні ғана пайда болады – ұсақ ұялы остеопороз және периостальды реакция: рентгенограммада сүйек тысының қабаттарының алынуы көрінеді. Егер дер кезінде хирургиялық ем қолданылса қабыну үрдісі сүйекте ерте тоқтап, рентгенологиялық белгілер минимальды болады. Көрсетілген белгілер неге кеш көрінеді? Бұл ұсақ ұялы остеопороз сүйек құрылымының іріңді үрдіспен бұзылғанын көрсетеді. Қабыну үрдісі бұл жерде емес, сүйек миында пайда болатындықтан мұндай өзерістер көрінуі үшін уақыт керек. Стафилококтар сүйек құрылымын өзінің ферментімен бұзып және рентгенограммада олардың орынында құрылымдық ақаулар пайда болу үшін 2-3 апта керек. Сүйек үсті қабатының бұзылуы ауру басталғаннан кейін 2-3 күн болады. Сүйек үсті қабаты арқасында сүйек жуандығы өседі, тіпті сүйек үсті қабаты сыдырылып түскеннен кейін де ол өз жұмысын жалғатырады. 2 аптада ол жеткілікті жиналып, рентгенограммада периостальды реакция ретінде көрінеді. Жедел гематогендік остеомиелиттің рентгенологиялық суретінің алдағы динамикасына мән беру керек. Бала жазылысымен сүйек балкалары бұзылған жерде остеобласттар жас сүйек тінін өндіре бастайды. Бастапқы кезде ол ірі талшықты сүйек - әктастық массалар талшықтар бойымен белгілі тәртіпсіз орналасады. Бұл тін рентген сәулелерін жақсы өткізеді. Остеопороз бөліктерінің орынында тығыз остео-склероз бөліктері реттеледі сүйек бұл жерде құрылымсыз, бормен боялған сияқты. Склероз орындарында остеокластар «жұмыс істейді» - олар іріталшықты сүйекті бұзады. Ол остеобластар оның орынында сүйек пластинкаларын құрады. Баяулап сүйек қалыпты түрін қабылдайды. Бұл үшін көп уақыт қажет – 2 жылға дейін. Дәрігерлер остеосклероз ауруының басталғанынан 6 айдан кейін рентгенограмма арқылы негіздемей, созылмалы остеомиелитті диагностикалайды және соған байланысты шаралар қолданады. Созылмалы остеомиелит белгілері мүлдем басқа, ал мұнда созылмалы остеомиелит жоқ. Сүйекте қалдық құбылыс ретінде жедел остеомиелит құбылыстары бар және сүйек тінінің қалыпты құрылымы ем талғап өспей жүреді. Аурудың ерте стадияларында диагнозды рентгенологиялық нақтылай алатын, әдістер бар. Бұл әдістер сипатталған және жарнамаланған. Осындай әдістердің бірі сүйекті контрастты тексеру – остеомедуллография болып табылады. Сүйекке пункция жасап суда еріген контрастты зат еңгізіледі. Сүйекке дәрілік заттарды енгізудің маңызы зор. Бұл әдісте дәрілік зат әсер ету жалдамдылығы бойынша қантамырішілікке аналогты – кейде қан құяды. Контраст 15-20 минут енгізілгеннен кейін рентегнография жүргізіледі. Сау сүйекте 2-3 минуттан кейін контраст табылмайды, остеомиелитте 20 минуттан кейін де анықталады. Аурудың басынан бастап өте ерте мерзімдерде екі науқасқа остеомедулография жүргізілген. Олардың диагноздары нақтылаған және мерзімінде сәйкесті ем тағайындалған. Екі науқаста да ауру ауыр өткен. Аурудың қиындығын қан қысымының жоғарылығы көрсетеді. Сонымен, енгізілген контрастты ерітінді концентрациясы 60-70% болды. Диффузия және осмос заңы бойынша қан арнасынан сүйекке қосымша сұйық ағымы пайда болады. Ядролы-магнитті-резонансты томографияны қолданудың бірінші тәжірибесі остеомиелиттің диагностикасында перспективтілігін көрсетті: 4-6 күнде өзгерістер көрінбеген рентегнограммада 14-15-ші күндері көрінді. Сонымен, жедел гематогендік остеомиелиттің ерте диагностикасы нақтылы клиникалық мәліметтерге негізделеді. Инструментальді әдістер ішінде сүйектің пункциясы кезінде сүйекішілік қысымның неғұрлым айқындалуы және пунктаттан жағындыны зерттеуде макроскопиялық ірік, ол микроскопта гранулоциттер, остеомиелитті нақтылайды. Ажыратулық диагностика. Жедел гематогендік остеомиелитті ең алдымен артриттен ажырату керек. Жедел гематогендік остеомиелитте ең қате диагноз- ол ревматизм. Педиатрға келгенде бала буындағы ауырсынуға шағымданады. Дәрігер аяқ қолдың ауырсынуын, жалпы жағдайының ауырлауы жоғары температурамен және тахикардиямен көрінеді. Үрдісс генерализациясы кезінде септикопиемия дамиды. Қан анализінде және ревмопробалар сондай көмек көрсетпейді. Бірақ гиперлейкоцитоз ревматизмы тән болмаса да, ол остеомиелиттің бірінші күндерінде жоғары эритроциттердің тұну жылдамдығы байқалмаса да нақты және қарапайым диагностикалық белгілер бар: ревматизм дәнекер тінін және синовиальды қабықтарды зақымдайды және сүйекті зақымдамайды. Ревматизмде буынның ауырсынуы қимыл кезінде байқалады. Әрқашан есте сақтайтын нәрсе, инфекцияланған жаралар және сырылулар ешқашан ауыр жағдай тудырмайды, аяқ қолдағы ауырсынумен жүрмейді. Себебі хирургтар қателік жасайды. Бұл симптомдар бұндай жараларда, сырылуларда немесе терінің іріңді ауруларында болмайды олар тек гематогенді остеомиелитке тән. Өте жиі травматологтар остеомиелитпен сырқат балаларды аяқ-қолдың соғылуы, байламдардың созылуы сияқты диагноздарымен емдейді. Айталық, остеомиелитке жиі аяқ-қол соғуы, 1-2 күн бұрын алған сәйкес келер. Бірақ жарақат өзінен өзі температураның себеп болуы мүмкін емес. Егер жарақат алғаннан соң науқастың дене қызуы көтерілген болса, бұл остеомиелит. Жедел гематогендік остеомиелитте хирургиялық ем қажет. Мұндағы мақсат сүйекішілік қысымды төмендету. Ол үшін сүйектен сыртқа қабыну экссудатына жол салу болып табылады. Операция жалпы наркозбен жүргізіледі. Теріні және теріасты май қабатын сүйектің зақымдалған метафизі аймағында тілінеді. Бұлшықттері кесілмейді, бөлінеді. Содан кейін сүйектысы кесіледі, егер кесілмесе – оны скальпельмен кеседі. Егер операция уақытында жасалса, сүйек тысының астынан серозды-геморрагиялық экссудат алынады, егер уақытында болмаса ірің алынады. Бұнда хирург сүйекті жалаңаш сияқты сезінеді, оның бетімен инструмент немесе скальпельмен тайқып кесуге болады. Бұл «жалаңаш» сүйек сезімі – жедел гематогендік остеомиелитке тән тағы бір тұжырым болады. Сүйек тысын кескенен кейін диаметрі 0,5 см тесумен сүйек трепанациясы жүргізіледі. Немесе кіші диаметрлі инструменттермен бірнеше тесіктер жасалады. Сүйектен ағыммен геморрагиялық экссудат немесе ірің ағады. Оны себуге алады және антибиотиктерге қоздырғыштық сезімталдығы анықталады. Метафиздік қарама-қарсы жағынан тері арқылы сүйекке операциядан кейінгі кезде антибиотиктер енгізу үшін жуан ине қойылады. Жара дренаждалады, кептіретін антисептиктермен таңулар қойылады. Аяқ немесе қолға терең гипстік лонгет қойыла-ды. Операциядан кейін науқаста ауырсынулар бірден басылады. Егер науқас стационарға асқынған жағдайда түссе және іріңді үрдіс метафиздан диафизға тараса, онда фрездік тесіктер диафиз аймағында жасалады. Аса радикальді оперативті көмектер жедел остеомиелитте көрсетілмеген. Ол үрдіс ағымын ауырлатады, созады және нәтижені ауырлатыды. XX ғасырдың 30-шы жылдары Т.П.Краснобаев остеомиелит кезінде сүйекке трепанация жасалуына қарсы болған, ол «аялау» операциясын ұсынған – тек периостомия. Бұл остеомиелиттен өлімділікті 4 есе төмендетті. Бұл операция Т.П. Краснобаевпен 60-шы жылдарда таңдалған, бұл кезде қайта сүйек трепанациясына қайтқан, бірақ, бұл кезде аялау фрездік тесікпен шектелді. Жедел гематогендік остеомиелит ауыр іріңді-септикалық ауру болғандықтан операциямен қатар жалпы қарқынды емдеуді қажет етеді. Қарқынды емдеу - төсектік режим және құнарлы тамақтану бірнеше күнге созылады. Осыған қоса антибактериальдік, дезинтоксикациялық және физиоем қосылады. Антибактериальдік терапия науқас стационарға түскеннен кейін басталады. Оған екі антибиотик белгіленеді, екіншісін міндетті түрде тамыр ішіне енгізеді. Мұның негізгі мақсаты қоздырғыштың осы препаратқа сезімталдығын анықтау, әдетте оны анықтауға ұзақ уақыт қажет. Экспресс-талдама жүргізуге мүмкіндік жоқ. Кейде кең спектрлі препараттар тағайындайды. Бірінші курста (ұзақтығы 7 күн) цефалоспориндерді аминогликозитермен бірге тағайындайды. Сүйекке ине салған соң сүйек ішіне енгізу үшін антибактериальді препараттар белгіленеді. Ол әдетте қан тамырларына түспейді. Ұзақтығы 7 күн болады. Екінші кезеңде 7 күндік курс сезімталдығына байланысты, сүйек тініне ерекше тропты линкомицин тағайындалады. 3 курста антибиотиктер таблеткалы белгіленеді. Қоздырғыштыққа әсер үшін пассивті иммунотерапия – иммуноглобулиндерді енгізеді. Дезинтоксикациялық терапия баланың тәуліктік қажеттілігінен артық белгіленбейді. Дезинтоксикациялық әсері бар қан алмастырушы заттар белгіленді. Дезинтоксикациялық функцияны антигистаминді препараттар да атқарады. Зақымдалған ошақта стафилококк токсині болып табылатын протеолитикалық ферменттер ингибиторы да сол функцияны атқарады. Ауыр жағдайларда экстракорпоральды детоксикация әдісі – плазмоферез, гемосорбцияны пайдалануға болады. Жалпы қуаттандыратын терапия. С және В топтарының витаминдерінің максимальды дозасының тағайындалуына негізелген. Кейінгі жылдары жалпы қуаттандыратын заттар ретінде ГБО-терапия және қанды әртүрлі модификациялау әдістері сәтті қолданылады: ультра күлгін сәулелендіру жиі қантамыр ішілік лазерлі сәулелендіру. Жедел гематогендік остеомиелиттің кешенді терапиясында физиотерапия кең қолданылады. Алғашқы аптасында күніне 2 процедурадан тағайындалады: УВЧ немесе микротолқынды терапия, кейін жараға антибиотиктер электрофорезі. 3-ші аптадан бастап сүйектің қалыптасуын тездету үшін қальций және фосфор электрофорезі курсы тағайындалады. Балалардың алғашқы айларында остеомиелит эпифизарлы деп аталады. Үлкен балаларға қарағанда эпифиз бен метафиз нәрестелерде бөлінген және өсу ошағы бар эпифизден тұрады. Ол шеміршек тіннен тұрады және рентгенограммада көрінбейді. Эпифиздің шеміршек тінінде қабыну үрдісі болады (осыдан атауы – эпифизарлы). Мұнда сүйек миы болмайды, сондықтан «остеомиелит» термині онша сәйкес келмейді, оны «остеохондрит», ал сүйектену ядросы бар эпифиздерге «остеоядрит» термин ұсынылған. Ақыры эпифизарлық остеомиелит термині қалтырылды. Ол ересек балалардағы остеомиелитпен салыстырғанда ағымы, клиникасы, диагностика, емі жағынан ерекшеленеді. Эпифизде түзілген іріңдік, 3 жасқа дейінгі балаларда ересек балалармен салыстырғанда, сүйек үстіне емес, буынға ашылады және іріңді артрит дамиды: буын онда ірің жиналғаннан шар тәрізді болады. Артриттің рентгенологиялық белгілері – жұмсақ тіндердің көлеңкесінің үлкеюі және сау аяқпен салыстырғанда буын саңылауы кеңейеді. Олар ауру басталғаннан 5-7 күні пайда болады. Аурудың 3-ші аптасында сүйек тінінде жедел гематогенді остеомиелиттің ерте белгілері пайда болады: периостальдық реакция және ұсақ ұялы остеопороз. Эпифиз іріңдігі буынға ашылатындықтан хирургиялық емдеу тілуден емес, экссудат аспирациясымен және антибиотик ерітіндісімен қуысты жуудан тұрады. Бұл жерде артротомия керек емес, өйткені ол буынға зиян келтіреді. Антибиотиктерді буын ішіне енгізудің қажеті жоқ, өйткені шеміршекке оларды тамшылатып құю мүмкін емес. Қолдың иммобилизациясы Дезо таңуымен іске асырылады, аяқты Шеде тартуы бойынша 2 аяқты талтайту жағдайында жасау керек. Мұндай иммобилизация гипсті лонгетаға қарағанда әлдеқайда тиімдірек. Шеміршекте секвестр пайда болмағандықтан (шеміршек ериді де іріңмен бірге буынға кетеді) эпифизарлы остеомиелит ешқашан созылмалыға ауыспайды. Бірақ эпифиздің іріңді еруі өте жиі буынның деформациясына әкеледі. Ол ортопедиялық коррекцияны қажет етеді. Жалпақ сүйектер остеомиелиті (жауырын, қабырға, қаңқа сүйегі, мықын сүйек қанаттары) және кеуекті сүйек остеомиелитінің өзіндік диагностикалық және емдеу ерекшеліктері бар. Олардың диагностикасындағы ерекшелік, рентгеннегативтік фазасы 1 айға және одан көп уақытқа созылады. Хирургиялық емдеудің негізі, тек жұмсақ тіндердің флегмонасын ашуда. Оларда остеопер-форация жүргізілмейді, антибиотиктерді сүйек ішіне енгізбейді. Дер кезінде хирургиялық ем жүргізбесе және сүйекте жедел гематогендік остеомиелиттің үлкен некроздары болса, онда ол міндетті түрде созылмалы остеомиелитке ауысады. Созылмалыға ауысу белгілері: клиникалық – іріңді бөліністері бар жыланкөздердің болуы және рентгенологиялық – рентгенограммада секвестрлық «корапта» орналасқан секвестрлердің болуы.  Сурет V.1. Үлкен жіліншік сүйегінің созылмалы остеомиелиті Бұл белгілер бір уақытта болмауы мүмкін. Жыланкөздер уақытша жабылып қалуы мүмкін, бірақ олар міндетті түрде ашылады. Секвестрлар сүйек тінінің склероздық өзгерісі нәтижесінде көрінбей қалуы мүмкін. Ондай жағдайда фистулография жасалады: жыланкөздерде суда еритін рентгенконтрастты зат жібереді. Олар, секвестральды қорапқа кіріп, склерозданған сүйек фонында көрінетін болады. Емі тек хирургиялық. Санаторлық-курорттық ем содан кейін көрсетілген. Хирургиялық ем – радикальды, секвестрэктомия болады. Әдетте операция сүйектің астау тәрізді резекциясымен сипатталады. Сондай-ақ бұл кезде қабаттарын ашып, сүйек үсті қабатын сақтап қояды, ал резекциядан кейін олардың шетін жақындатады. Нәтижесінде пайда болған қуысты жабу қажетттілігі туындамайды. Оған антибиотиктер себеді. Балалардың сақталған сүйек үсті қабаты, резекциядан кейінгі қуысты өз сүйек тінімен жабады. Операциядан кейін баланың аяғын бірнеше айға иммобилизациялайды. Жүргізілген радикальдық операция созылмалы остеомиелиттің толық жазылуына әкеледі. Бірақ емдеу үшін дұрыс уақыт таңдап алу қажет. Ол анық құрылған секвестрді және айналасында склероз болғанда жасалу керек. Ерте жасалған операцияларда қалыптасқан сүйекті ауру сүйектен ажырату қиын. Нәтижесінде, ондай операциялар нәтижесінде толық қалыптаспаған склероз сүйектің патологиялық сынуына әкеледі. Остеомиелитің ұзақ емінен кейін балаларға емханалық бақылау мен қалыптастыру емі белгіленеді. Остеопороз ошағының остеосклерозбен ауысып, периостальдық реакция жоғалғанға дейін аяқтары иммобилизацияланып, жүктеме түсіруге тыйым салынады. Жедел қабыну көріністері, яғни клиникасында және қан талдамаларындағы өшкеннен кейін иммобилизация режимін әлсіретуге болады. Түнге қарай лонгетті шешуге болады. 1 жыл ішінде сүйек тінінің қалыптасу үрдісін тездету үшін 3-4 рет 10 күндік кальций және фосформен электрофорез жасау ұсынылады. Метафиз бен эпифиздi қамтыған остеомиелит ауруы.Ауру 5-14 жастағы балалар арасында кездеседi. Негiзгi белгiсi аурудың көбiне жарақаттан кейiн, денесiнiң қызуы 38-390С-қа дейiн көтерiлiп, сүйек бойында қатты шаншып бiлiнетiн ауру сезiмi пайда болуы арқылы басталады. Ауру сезiмi бала қозғалғанда, орнынан тұрғанда қатты қозатындықтан өзiнiң атқаратын функциясын атқара алмайды. Тамыр соғысы жиiлеп, ентiгу көбейiп, бауыры iсiнедi. Тамаққа тәбетi тартпайды. Объективтi тексеруде ауруға шалдыққан сүйек бойындағы тiндер iсiнiп көрiнедi, алайда ол аудан тек бiлеуленiп iсiнедi, қызармайды. Ұстағанда жылу сезiмi басқа аудандардан жоғары екендiгi сезiледi. Бұл ретте бала қатты мазасызданып, әбiгерленедi, жылайды, сүйек тұсының қатты ауырғанын айтады. Рентгендi пайдаланып суретке түсiргенде сүйекте ешқандай да жарақаттың iзi жоқ екенi анықталады. Егерде бұл үшiн электрорентгенография тәсiлiн пайдаланатын болсақ, сүйекті қоршаған бұлшық еттердiң контурының бұлдырап көрiнгенiн аңғаруға болады. Сүйектiң жәй көзге көрiнетiн алғашқы өзгерiстерiн 14-21 күннен кейiн түсiрген суреттерден байқалады. Суреттiң өн бойында тұманданып тұрған көлеңкенi сүйектiң ауруға шалдыққан бөлiгiнің бұлдырап - сүйек таяқшаларының контурының дараланбай жайыла басталуымен байқалады.  Сурет V.2. Метаэпифизарлық остеомиелит Диагнозды жедел жағдайды анықтауға сүйек қуысындағы қысымды өлшеу басты роль атқарады. Осы үшiн сүйек метафизiнiң тұсынан сол кеңiстiкке сүйек инесi қойылады. Осы ине арқылы - алдыменен сүйек майының түсi байқалады - қалыпты жағдайда қою қоңыр түстi, онда басқа бiр қосылыстар көрiнбейдi. Егер сүйек майы iрiңдесе, онда қою қоңыр қызыл қанмен бiрге ине арқылы iрiң шығуы мүмкiн. Немесе ыдыраған сүйек майы шығады. Түсiнiксiз жағдай болғанда сүйек қуысының қысымы анықталады. Оны Вальдман аппаратымен анықтау қажет. Метафизге енгiзiлген инемен сүйек арнасына суда жақсы еритін верографин, кардиотраст, уротраст, уротраст контраст дәрiлерiнің бiрі 5-10 мл көлемде енгiзiледi. Рентген суретiн түсiрудi контраст затты инеге енгiзiп жатқан кезде, содан соң он минуттан кейiн қайталайды. Егер контраст заттар 10 минуттан кейiн түсiрiлген рентген суретiнде байқалынса, онда сүйек майы қабынуға ұшыраған, яғни ауруда остеомиелит үрдісi бар деген сөз. Қан талдамасынан ақ қан түйiршiктерiнiң 15-20 мыңға дейiн көбейгенi, эритроциттердің тұну жылдамдығының жоғарылағаны, анемия анық аңғарылады. Остеомиелиттi емдеу кезiнде iрiңдi ауруларды емдеуде қолданылатын 3 принцип толығымен сақталады. Ол принциптiң негiзгi қалаған Т.П.Краснобаев (1925). Остеомиелиттi емдеу кезiнде бiрiншiден микробтарға яғни микроорганизмдерге қарсы қолданылатын дәрiлердi, екiншiден, микроорганизмнiң өзгерiстерiн қалпына келтiру жұмыстары жүргiзiледi, үшiншiден дененiң бүлiнген, қабынған жерiнен iрiңдi тездетiп шығарады. Микробтарға қарсы қолданылатын дәрiлер қатарына нитрофуран дәрiлерiнiң қосындылары да жатады. Ол антибиотиктер мен сульфаниламид дәрiлерiнiң көмегi болмаған кезде қолданылады. Кейде антибиотиктермен қосып пайдаланған да тиiмдi. Сүйектiң бүлiнiп-қабынған бөлiгiн емдеу (остеоперфорация). Остеомиелиттiң салдарынан сүйектердiң белгiлi бiр бөлiгiнде iрiң пайда болады. Сол сүйектердiң iшiнде орта жiлiк пен кәрi жiлiкте остеомиелит жиi кездеседi. Остеомиелитi бар сүйекке, оның екi ұшына операция жасар алдында диагнозды анықтау үшiн ине қойылатыны айтылған. Сол инелер операция кезiнде және операциядан кейiн де қалдырылады. Операция жасайтын ағзаны жоғарғы жағынан қатты тартып, қан жүрмейтiндей етiп бұрау салынады, содан соң қабынған жердiң терiсiн сүйек бойымен тiледi, бұлшық еттер бiр-бiрiнен жайлап ажыратылады да ең соңында сүйек қабына жетедi. Егер остеомиелиттiң алғашқы сатысы болса, онда сыртқы сүйек қабы қызарып, iсiнiп тұрады, кескен кезде астынан фибрин пленкалары ғана шығады. Ал остеомиелиттiң асқынған сатысы болса, сүйек қабына жеткен кезде, оның тырсылдап астынан iрiң кернеп тұрғаны байқалады. Сүйек қабын жарғанда қан аралас iрiң шығады. Сүйектiң өзгерiске, ұшырған жерiн анықтаған соң оның ортасынан диаметрi 0,4-0,5 мм шамасында, бiр-бiрiнен 2 см-дей қашықтықта үш тесiк теседi. Жiлiншiк тесiлгеннен кейiн, жоғарғы және төменгi ине арқылы көп мөлшерде антибиотик араласқан новокаиндi, қалыпты тұздың ерiтiндiсiн, фурациллиннiң әлсiз ерiтiндiсiмен жуады. Жууға қажеттi сұйықтықтың көлемi 1-5 литрге дейiн болуы ықтимал. Жараның ортасына, резинадан, арнайы iрiң шығарғыш қалдырған жөн, өйткенi алғашқы 2-3 күн iшiнде жарадан қан аралас iрiң бөлiнiп тұрады. Операция соңында бұрауды аздап босатады да, балаға жүректiң жұмысын жақсартатын дәрiлер егедi. Бұл айтылған операция жiлiншiк сүйектердегi остеомиелиттi емдеуде қолданылады. Ал қабырға сүйектегi остеомиелиттi емдеу үшiн остеомиелит болған ағзаны қан тамырыларының жүрiсiне қарай тiледi. Тiндердi ысыра отырып, сүйектiң сыртқы қабатын теседi. Сонан соң сүйекке жарасы жоқ жерден ине енгiзедi. Бұл операция жараны тiлудi қажет етпейді. Кейде оған жақын-дастырушы тiгiс салады. Егер остеомиелит сүйектiң кемiк жерiн бүлдiрсе, сөйтiп буынға iрiң жиналса, онда буынды инемен тесiп iрiңiн сорып алады, бұл ең тиiмдi емдеу жолы болып табылады. Операциядан соң микробтарға қарсы әр түрлi дәрiлер берiледi, қан құйылып, өкпе, жүрек жұмысын жақсартатын емдер қолданылады. Сүйекке қалдырылған инелер арқылы күнiне екi мезгiл антибиотик дәрiлерiн енгiзедi. Сүйекке антибиотик дәрiлерiн 7-8 күнге дейiн салады. Содан соң иненi алып, сүйектiң ауруға шалдыққан жерiне ионофорез тәсiлiмен әр түрлi дәрiлер берiледi. Остеомиелит асқынбай бiрқалыпты өтетiн болса, онда баланы емдеу ұзақтығы бiр жарым айдан аспайды. Кейiн баланы емханада дәрiгерлерге көрсетiп, үнемi кеңесiп отыру керек. Аяғындағы гипсi ауруханадан шыққан соң бiр айдан кейiн алынады. Гипстi алған соң аяғын басуға рұқсат етiледi. Остеомиелиттiң сепсис түрiнде байқалатын түрi (қан iрiңдiгi, септико-пиемиялық түрi). Аурудың бұл түрi остеомиелит ауруының көп кездесетiн ауыр түрлерiнiң бiрiне саналады. Алғашқы күндерден бастап қанға iрiңдi қоздыратын микроорганизмдер түсiп - организмде сепсис үрдісi бiлiнедi. Аурудың клиникасы, баланың организмiнiң қатты уланғанын көрсететiн, қызуының өте жоғары көтерiлуiмен, денесiнiң бозарып, сарғайыңқырауымен, құсқысы келiп лоқсуымен, тамаққа деген тәбетiнiң жойылуы, қан қысымы төмендеп, тамыр соғысы жиiлеп, iшi өтiп, зәрдiң азаюымен байқалады. Сонымен бiрге бала денесiнiң ауыратын жерiн де анық көрсетедi. Ауруға шалдыққан бала аяқ-қолын ауру сезiмiнiң өткiрлiгiне байланысты өз қажетiнше қозғалта алмайды. Ауруға дер кезiнде ем қолданылмаса, гипоксия мен уланудың әсерiнен әр түрлi неврологиялық симптомдар пайда болуы мүмкiн. Объективтi тексеру кезiнде - ауырған сүйек тұсының аздап iсiнгенi, оны басып көргенде ол жанға батып, қатты ауыратыны, сонымен бiрге бала ауырған сүйегiн толық көлемде қозғалта алмайтындығын көруге болады. Мұнымен бiрге iсiнiп тұрған сүйек терiсiнiң түсi аздап мәрмәр түске көмкерiледi. Көк қантамырлары бiлеуленiп iсiнедi. Салыстырып сипап қарағанда баланың ауруға шалдыққан ауданы терiсiнiң қызуының жоғарлағаны сезiледi. Мұнымен бiрге өкпе тұсында дымқыл сырыл естiледi. Жүрек дыбысы баяулайды, оның ұшында әр түрлi шулар байқалады. Бауыры iсiнiп, оң жақ қабырға тұсынан 3-4 см төмен түсiп кетедi. Қанға түскен iрiңдi ауруларының микробы басқа сүйектерде остеомиелит ауруын қоздыруы мүмкiн. Олай болғанда басқа, бiр сүйектiң тұсы iсiнедi, аурудың алғышқы белгiсi байқалады. Емдеу - Т.П.Краснобаевтың үш принципiн сақтауға негiзделген. Улану мен сепсистiң ауыр байқалуына сәйкес экстракорпоральдық емдеу тәсiлдерiн мол пайдалану қажет. Организмдегi қан және сұйықтар көлемiн толтыру үшiн және уытты денеден тездетіп шығару үшiн - үстемелеп зәр шығару әдісін, қан тамырларына төменгi молекулалы сұйықтар құя отырып атқару керек. Негiзгi ауруға шалдыққан сүйектен басқа, жаңа пайда болған ауру ауданын жуып тазалау негiзгi ауруға шалдыққан ошақпен бiрдей болуы керек. Сүйектiң iшiне операция жасау, жуу тәсiлi жоғарыда өзiмiз жазғандай болып атқарылады. Остеомиелиттiң токсико-адинамикалық түрi. Остеомиелиттiң бұл түрi сирек кездеседi. Ауру жойқын ауыр "соққы" секiлдi байқалады. Алғашында клиникасында остеомиелит ауруына сәйкес белгiлерi бiлiнбейдi, керiсiнше организмнiң жалпы ауыр уланған симптомдары көрiнедi, дене қызуы бiрден 40-41 С дейiн көтерiледi, үздiксiз құсады, денесi сұрғылттанып, мәрмәр түстес болып өзгереді. Қан қысымы төмендеп, тахикардия байқалады. Сонымен бiрге бас мидың сыртқы қабы қабынып iсiнгенiне сәйкес, байқалатын менингиальдi белгiлерi бiлiнедi, ал баланың дене терiсiне әртүрлi бөртпелер пайда болады. Көп ұзамай бала ес түссiз қалуы мүмкiн. Аурудың өрт секiлдi тез қаулап өрбуi остеомиелитке шалдыққан сүйектегi қабынуға сәйкес келмейдi. Синдромдармен күресу арқылы жүргiзген емнiң нәтижесiнде остеомиелитке тән белгiлерi баланың 3-4 күн өткеннен кейiн ғана байқалады. Диагнозды анықтауға ауруды аса үлкен ыждағаттылықпен тексеру, күнде денесiн ұстап көру, болатын реакцияны аңғару көмектеседi. Синдромдарын басуға негiзделген емдеу жолдары, қазiргi кезде мүндай аурулардың көбiнiң өмiрiн сақтап қалуға пайдасын тигiзiп жүр. Қан талдамасында байқалатын өзгерiстердiң өзi де ауырғанына 1-2 күн өткеннен кейiн ғана анықталады. Бұл кезде диагностиканы анықтауға қолданылатын сүйек арнасын инемен тесу, оның қысымын анықтау, остеомедуллография жасау тәсiлдерi де кеңiнен пайдаланылады. Емдеу алғашында балалар хирургиясы бөлiмшесiнде жүргiзiлмейдi, бала жұқпалы аурулар бөлiмiн немесе ауруханалардың реанимация бөлiмiне түседi. Осы жерде диагнозды анықтағанша синдромдарға қарсы ем қолданылады. Диагноз анықтала салысымен iрiң пайда болған сүйек қуысы операция жасау тәсiлiмен жуып тазаланады. Басқа ем жасау тәсiлдерi жоғарыда остеомиелиттiң басқа түрлерiндегiдей деңгейде жүргiзiледi. Жалпақ сүйектегi остеомиелит ауруы. Жалпақ, iшiнде қуысы қаналы жоқ сүйектердiң iшiнде остеомиелит үрдісi көбiне жамбас сүйгiнде, қабырға сүйектерде, бас сүйектерiнде жиiрек, ол омыртқа сүйегiнде сирек кездеседi. Сирек кездесуiне қарамастан омыртқада болатын остеомиелит ауруы, егер тез көмек көрсетiлмесе, сепсиске әкелiп соғады, жұлынға жайылады. Аурудың клиникасы баланың дене қызуының жоғарылап, сүйек тұсында өткiр ауыр сезiмiнiң пайда болуымен басталады. Сүйек тұсындағы ауырсыну сезiмi алғашында аса қатты жанға батпағанымен келе-келе өзiнiң функциялық қызметiн атқарудан қалады. Мысалы жамбас буыны ашылмай, баланың аяғы iшiне қарай бүрiседi. Жамбасты ашып, аяқты көру мүмкiн болмайды, өйткенi бұл кезде ауру қатты қозғандықтан бала қатты мазасызданады, жылайды. Сүйек тұсы iсiнiп, ептеп қызуланады. Баланың терiсi мәрмәр түстес болып өзгередi, дем алысы, тамыр соғысы жиiлейдi, қан қысымы төмендейдi, бездерi iсiнедi, бауыры үлкейедi. Қан анализiнде iрiңдеген қабынуға сәйкес белгiлер байқалады. Диагнозды анықтауға қатты ауырып тұрған сүйектi жуан инемен тесiп тексеру көмектеседi. Остеомиелитке шалдыққан ауданнан көбiне iрiң алынады. Алғашқы күндері сүйектi рентгенмен тексеру, диагнозды анықтауға көмектеспейдi. Емдеу: Т.П.Краснобаевтың 3 принципiн сақтау негiзiнде жүргiзiледi. Сүйектiң қабынған ауданына ине қалдырып, iсiнген ауданның терiсi тiлiнедi. Сүйектiң сыртқы жұмсақ қабы осы аудан деңгейiнен тiлiнiп, негiзгi сыртқы сүйек пластинкасы үш жерден 2,0 мм кемiк сүйекке дейiн тесiк жасалынады. Сүйек iшiне 8-10 күнге дейiн күнiне 3 рет антибиотик енгiзiледi. Бiр айдан кейiн рентгенге түсіріліп, сүйектiң остеомиелитпен қабынған ауданын баға берiледi. Остеомиелиттiң жамбас сүйектi қамтыған түрi баланы мүгедекке әкелiп соғуы мүмкiн, осыны алдын-ала ескерiп, ортан жiлiктiң басы кiретiн жамбас шұңқыры қабынғанда аяқты жабысқақ лентамен немесе Унна пастасымен бекiтiлген дәкемен созып, оған арнайы салмақ байлап қою керек, ал шатты керiп бекiтедi. Осылайша бекiтудiң әсерiнен жамбас шұңқырынан ортан жiлiктiң басы шақпайтын болады, кейiннен баланы мүгедек болудан сақтайды. Жамбас сүйегінің мықын остеомиелитінде сүйек асты қабына резекция жасалады. Атипті остеомиелиттер. Атипті остеомиелит балаларда кездесетін барлық остеомиелит-тердің 4-7,5%-ын құрайды (Т.Ж.Сұлтанбаев, 1984; Г.Н.Ақжігітов, 1986; т.б). Атипті остеомиелит бала ағзасында иммунобиология-лық қасиеті жоғары болған кезде анықталады, сондықтан сүйектегі қабыну ошағы бірден шектеледі. Бұл остеомиелиттің түріне келесі сүйек қабынулары жатады: Броди іріңдігі Склероздаушы Гарре остеомиелиті Альбуминозды Олье остеомиелиті. Антибиотиктік остеомиелит. Броди іріңдігі – сүйекте шектелген іріңді сүйек қуысының болуы. Бұл іріңді қуыстың остеогенді қапшығы болады. Броди іріңдігі жедел гематогендік остеомиелиттің 3,1%-ін құрайды. Ол мектеп жасындағы балаларда (8-12 жас) жиі кездеседі. Броди іріңдігі үлкен жіліншік сүйегінің проксимальды метафизінде, ортан жіліктің дистальды метафизінде, иық сүйегінің проксимальды метафизінде орналасады. Сүйек қабы астындағы кеңістікке ірің жиналмайды. Іріңде көбінесе стафилококк анықталады. Ауру біртіндеп басталады, кейде белгілері болмайды. Дене қызуы 37,0-37,50С, кейде дене қызуы қалыпты болуы мүмкін. Интоксикация және токсикоз белгілері анықталмайды. Бала жергі-лікті, ошақты жердегі ауырсынуға шағымданады. Сүйекті соққан кезде немесе жүрген уақытта ауырсыну анықталмайды. Ауырсыну түнгі уақытта күшейеді. Сүйек ішілік іріңдік аймағында біраз ісік анықталуы мүмкін, бірақ гиперемия және флюктуация болмайды. Диагноз қою үшін рентгенография жасау қажет: рентгенограммада сүйекте дөңгелектенген немесе сопақшалау сүйек қуысы көрінеді. Сүйек қуысы ішінде ұсақ секвестрлер байқалады, сүйек қапшығында өзгеріс болмауы мүмкін. Емдеу үшін операция жасалады: сүйекті трепанациялау, іріңді грануляцияларды және ұсақ секвестрлерді сылып алып тастау, сүйек қуысына антибиотикті пломба жасау. Склерозды Гарре остеомиелиті – сүйек арнасы толық склерозданып жабылып қалады, сонымен қатар сүйектің кортикальды қабаты білеуленіп деформацияға ұшырайды. Ауру орташа жеделдеу түрде өтеді. Кей кезде сүйекте ауырсыну болады, дене қызуы 37,0-37,80С-қа дейін көтеріледі. Баланың зақымданған аяқ-қолының көлемі ұлғая-ды. Сүйекті пальпациялау және перкуссиялау кезінде ауырсыну байқалады, жергілікті температура көтеріледі. Науқастанған бала қабынуға ұшыраған қол-аяғын қозғамайды. Осындай жағдай 1-1,5 айға созылады, одан кейін баланың жағдайы кенеттен нашарлайды. Дене қызуы 38,0-39,00С, токсикоз, аяқ-қолының ауырсынуы артады. Сүйектің жалпы шолу рентгенограммасында сүйектің кортикальды бөлігі қалыңдайды, сүйек қабығы өзгеріссіз, сүйек майынан арнасы тарылады. Кейде сүйекте секвестрлер анықталады. Емі: антибактериальды және физиотерапия. Егер секвестрлер, жыланкөздер болған жағдайда, сүйек арнасын тазалау және сүйекті резекциялау қажет. Альбуминозды Олье остеомиелиті – сүйекте ошақты қуыстар пайда болып, оған шырышты-белокты және май тәріздес сұйықтықтың жиналуы. Көбінде ортан жілік пен иық сүйегінде байқалады. Клиникасы. Ауру жеделдеу түрде біртіндеп басталады. Дене қызуы 37,5-38,00С дейін көтеріледі. Ауырсыну сүйектің ошақты бір бөлігінде болады, сол жерде ісік және гиперемия байқалады. Буында қозғалыс шектеулі. Рентгенограммада – сүйектің қалыңдауы, периостальдық реакция байқалады, дақты остеопороз. Емі: сүйекті трепанациялау, альбуминозды сұйықтықты шығарып, антибиотикті пломба салу. Антибиотиктік остеомиелит – егер балаға алдын ала антибиотик қолданған жағдайда анықталады. Ол кезде сүйектің деструкцияға ұшырауы және экссудаттық үрдістер аздап қана анықталады. Клиникалық белгілер анық емес, интоксикациялық белгілер байқалмайды. Рентгенограммада – сүйектің дақты остеопорозы, ұсақ сүйек қуыстарының болуы, сүйек склерозы көрінеді. Емі: қарқынды антибактериалдық ем. |