Ответы. Биология ылымыны салалары Тірі табиаттаы згерістер жиынтыын зерттейді Биология
 Скачать 0.51 Mb.
|
|
Жер тарихы Жер бетінде тіршілік ең алғаш пайда болды: Сулы ортада Жер бетінде жойылып біткен жануар: Дронт, лабрадор, гагасы, күдір, каролин тотысы Тариxи уақыттарда өліп біткендер (адамның кінәсімен):Көк түсті құс Жер тарихының геоглогиялық мерзімінің ең ірі бөлгі:Заман Органикалық дүниенің даму кезеңдері: Архей, протерозой, палеозой, мезозой, кайнозой Тіршіліктің және тірі ағзалардың негізгі қасиеттері қалыптасатын заман: Арxей Жер тарихының ежелгі заманы: Архей Архей заманының ұзақтығы: 900-1000 млн. жылдан көп Алғашқы прокариоттарпайда болған: Архей Кезеңдерге бөлінбейтін заман: Архей Архей заманының ірі ароморфозы: Фотосинтез Архейден кейінгі заман:Протерозой Ең ұзақ мерзімге созылған заман: Протерозой Протерозой заманының ұзақтығы: 2 млрд. жылға жуық Жәндіктердің алуан түрлілігі орасан көбейді:Протерозой Көпжасушалы эукариоттар пайда болған заман: Протерозой Эукариотты автотрофтар пайда болған заман: Протерозой Көпжасушалы балдырлар өсті:Протерозой Алғашқы омыртқасыздар пайда болған заман: Протерозой Теңіз ішекқуыстылары, буылтық құрттар, ұлулардыңбасым көпшілігі дамыған кезең:Протерозой Жануарларда мүшелер жүйесі пайда болды: Протерозой Протерозой заманының алғашқы кезеңі:«Цианобактериялар заманы» Палеозой Ежелгі өмір заманы: Палеозой Палеозой заманының ұзындығы: 340 млн. жыл Палеозой заманы кезеңдері:Кембрий, ордовик, силур, девон, карбон (таскөмір), пермь Өсімдіктердің құрлыққа бейімделе бастау дәуірі: Палеозой Алғашқы қылқанжапырақтылар пайда болды:Палеозойда Папоротник тәрізділердің жер бетінде кеңінен таралған дәуірі: Палеозой Алғашқы жалаңаш тұқымдылардың шыққан тегі: Тұқымды папоротниктер Палеозой заманының ерекшелігі: Балықтар өмір сүрді Жануарлардың құрлыққа шығу дәуірі: Палеозой Қосмекенділердің жерде кең тараған дәуірі: Палеозой Бауырменжорғалаушылардың басым болған дәуірі:Палеозой Организмдердің қаңқа қалдығы алғаш табылған орын атауымен аталған кезең: Кембрий Омыртқасыздардың даму кезеңі:Кембрий Кембрий кезеңі созылған: 70-80 млн. жыл Кембрий кезеңінің ерекшелігі: «Эволюциялық жарылыс» Кембрийде тіршілік еткен организмдердің ең ірісі ұзындығы бірнеше сантиметрге жететін: Археоциаттар Буынаяқтылардың ертедегі өкілі - трилобиттер пайда болды:Кембрийде Қазба қалдықтар табылған жерді мекендеген тайпалар атымен аталған:Ордовик Ордовик кезеңінің ұзақтығы: 60-65 млн. жыл Тайпа атауымен аталған кезең: Силур Ең алғашқы омыртқалылар пайда болды: Силурда Сауытты балықтар пайда болды:Силурда Өсімдіктерлің (ринифиттер) құрлыққа шығуы: Силурда Судың азайып таяздануынан ең алғаш құрлыққа шыққан өсімдік:Псилофиттер Девон кезеңінің ұзақтығы: 55-60 млн. жыл «Балықтар ғасыры» аталған палеозой кезеңі: Девон Палеозойдың скаттар мен акулалар сүйекті балықтар пайда болған төртінші кезеңі: Девон Девон кезеңінде жүзбеқанаттардың құрылысына қарай сүйекті балықтар бөлінеді: 2-ге Алғашқы қосмекенділер (стегоцефалдар) пайда болған кезең:Девон Стегоцефалдардың шығу тегі: Саусаққанатты балықтар Шаңжапырақ тәрізділердің жер бетінде кеңінен таралу кезеңі: Девон Қаланың атымен аталатын палеозой кезеңі:Пермь Пермь кезеңінің ұзақтығы: 44-55 млн. жыл Пермь кезеңінде ең алғаш пайда болғандар:Ашық тұқымдылар Пермь кезңінің соңында пайда болған өте жылдам қозғалатын аңтәрізді жорғалаушылар: Горгонопстар Пермь кезеңінің соңында пайда болған жорғалаушылардың жылықанды тобы: Цинодонттар Пермь кезеңініңдегі ароморфоздар: Жұмыртқа салып көбею, дененің мүйізді қабыршақпен қапталуы, мойын бөлімінің қозғалмалы болуы, бұлшықет, тыныс алу, қанайналым жақсы дамып, ми қыртысының бастамасы білінді, денесін жерден көтеруі Мезозой Ортадағы тіршілік заманы:Мезозой Мезозой - орта өмір заманының ұзақтығы: 163-165млн. жыл Мезозой заманындағы негізгі оқиғалар: Динозаврлар үстемдік еткен заман,ашықтұқымдылар басым болды Басаяқты молюскалар кеңінен тараған дәуірі: Мезозой Мезозойдағы өсімдіктер әлеміне тән ірі ароморфоз: Гүлдің пайда болуы Жабық тұқымдас өсімдіктердің пайда болған дәуірі: Мезозой Жемістер пайда болды:Мезозой Мезозойдың кезеңдері:Триас, юра, бор Алғашқы сүтқоректілер пайда болған заман: Триас Триас кезеңінің ұзақтығы: 35-50 млн. жыл Триас кезеңінен біздің заманға жеткені: Тасбақалар, гаттериялар Осы күнгі жорғалаушылардың ішінде үшінші көздің қалдығы сақталған кесірткелер: Агама, батбат Триаста аңтісті кесірткеден пайда болған ұсақ қарапайым сүтқоректі:Триконодонттар Триас кезеңінің соңындағы эволюцияның екі жағдайы: Алғашқы сүтқоректілер, ұшатын жорғалаушылар - птерозаврлар Франция мен Швейцарияның шекарасында орналасқан қаланың атауымен аталатын мозозой кезеңі: Юра «Динозаврлар ғасыры»: Юра Юра кезеңінің ұзақтығы: 58-60 млн. жыл Алғашқы құс-көнеқұс (археоптерикс) пайда болған заман:Мезозой (Юра) Көнеқұстың қазіргі құстардан негізгі айырмашылықтары: Жақсүйектерінде тістері болған, құйрық омыртқаларының саны көп Алғашқы жабықтұқымды өсімдіктер өмір сүрді:Бор кезеңінде Бор кезеңінің ұзақтығы: 66-70 млн. жыл Бор кезеңінде пайда болған алғашқы «мүйізді» динозаврлар: Цератозаврлар Алғашқы жылықанды жануарлар қашан пайда болған: Бор кезеңі Бор кезеңінде пайда болған ең алғашқы сүтқоректілердің арғы тегі: Жәндікқоректілер Сүтқоректілердің шығуына себеп болған ароморфоздар: Жүйке жүйесінің күрделенуі, үлкен ми сыңарларының дамуы, омыртқа жотасының жіктелуі, аяқтарының бауыр жағында орналасуы, түкті жамылғы, көпіршекті өкпе, екі қанайналым шеңбері, жылықандылық, сүтпен қоректендіру Кайнозой Нағыз қазіргі уақыттағы тіршілік заманы: Кайнозой Кайназой заманының ұзақтығы: 66 млн. жыл Кайназой кезеңі: Палеоген (үштік), неоген (төрттік) Жоғарғы жүйке әрекетінің пайда болуы: Кайнозой Балықтарда ми пайда болды:Кайнозой Приматтардың миы және сезім мүшелері дамыды:Кайнозой Бунақденелілердің кең тараған дәуірі:Кайнозой Парапитектің пайда болуы:Кайнозой Австролипитектің пайда болуы:Кайнозой Адамдардың пайда болу кезеңі: Кайнозой (палеоген) Үштік кезеңнің дәуірлері: Палеоцен, эоцен, олигоцен, миоцен, плиоцен Төрттік кезеңінің мұздық ғасыры: Плейстоцен Төрттік кезеңнің соңғы ғасыры: Голоцен Төрттік кезеңдегі болған өзгерістер: Адамның пайда болуы, жердің солтүстік жарты шарын түгелдей мұз басуы Горилланың адамға жақындық белгісі: Қол, бас, табан, жамбас құрылысы Жаңа ғылыми деректер бойынша 18-20 млн жыл бұрын тіршілік еткен адамтектес маймылдардың бір тобы: Дриопитек «Дриопитек» терминінің ұғымы: Ағаш басында тіршілік ететін маймылдар Еңбек құралдары болмаған, топ құрып, тіршілік еткен: Дриопитек Дриоптертердің адамнан айырмашылығы: Төрт аяқпен жүрген, ми сауыты кішкене, еңбек құралы болмаған Сөйлеу қабілеті жоқ, құралдары тастан жасалған қарапайым ғана, миының көлемі 600 см3 адам: Австралопитек Австралопитектердің қаңқа қалдықтары табылған аймақ: Оңтүстік Африка Кеңтанаулы маймылдардың негізгі өкілі: Павиандар Осы күнгі биосфераның түзілу кезеңі: Антропоген Антропогенез– адамның шығу тегі «Антропология» терминін енгізді: Аристотель Адамның осы заманғы қалпынадейінгі шығу тегі мен даму үдерісі: Антропосоциогенез Антропогенездің негізгі қоғаушы күші: Еңбек Адам эволюциясындағы ең шешуші әлеуметтік фактор: Еңбек әрекеті Ежелгі архантроп адам:Питекантроп, синантроп, гейдельберг Ежелгі адам:Отты кеңінен пайдалана бастады Ежелгі адамдардың бір-бірімен қарым-қатынас құралы:Сөз Ява аралынан ежелгі адамдардың қаңқа қалдықтарын тауып, оған питекантроп деп ат берген ғалым:Эжен Дюбуа Өте ертедегі адам: Питекантроп Маймыладамдар:Питекантроп Отты ең алғаш пайдалана басатаған маймыл: Питекантроп Адамтәрізді маймылды тік жүретін адам деп атады: Питекантропты Питекантропқа тән ерекшеліктер: Қас үсті доғасы шығыңқы, маңдайы артқа қарай жазық тайқы келген, шүйде сүйегі артқа қарай шығыңқы, ми көлемі 900 см3 1937ж. қаңқа қалдығы Пекин маңындағы үңгірлерден табылған:Синантроп Қытайдан табылған ежелгі адам: Синантроп Ертедегі адамдардың атауы:Палеонтроптар, неандерталь Біздің ең алға басқан ата-тектеріміздің бірі:Неандерталь Жерлеу рәсімі ең алғаш байқалды: Неандертальда Осы заманғы адамдар: Неоантроптар (кроманьон) Қазіргі адамдарға жақын келетін түрлер: Кроманьон Осы заманғы алғашқы адам:Кроманьон Егіншілікке алғаш қадам басты:Кроманьон 1868ж. осы заманғы алғашқы адам сүйегі табылған: Францияда, Кро-Маньон Кроманьонецтер кімдерге жатады: Саналы адамға Жеке түрдің өз ата-тектерінің белгілерінеұрпағында қайталануы:Атавизм Атавизмді мүшелер:Түкті адам, көпемшектілік, құйрықты бала Адамда сақталған өтпелі формалар, қалдық: Рудимент Рудименттер:Соқырішек, құйымшақ, үшінші қабық,теріасты, құлақ маңы бұлшықеті,тері түгі Еуропеоидтық нәсілге жататын түпкілікті тұрғындардың отаны:Еуропа, Алдыңғы Азия Еуропеоидтық нәсіл ерекшеліктері: Ұзын бойлы, терісі ақшыл, шашы ұзын салалы ашық, ерні жұқа, қыр мұрынды, бет пішіні сопақша, сақал-мұрты тез өскіш Негроидтық нәсіл ерекшеліктері:Терісі қара, мұрны жалпақ, ерні қалың, шашы бұйра қара, көзі үлкен, бет пішіні сопақша, сақал-мұрты баяу өседі Негроидтық нәсілдің қара қоңыр терісі:Ультра күлгін сәулелерден қорғайды Моңғолойдтық нәсілге жататын түпкілік тұрғындардың отаны: Орталық пен Шығыс Азия Монголоидтық нәсіл ерекшеліктері:Орта бойлы, жалпақ бетті, мұрны жалпақ, шашы қатты, ұзын салалы, терісі қоңырқай, көзі қысық, сақал-мұрты баяу өседі, ерін қалыңдығы орташа Экология. Экологиялық факторлар “Экология” терминін енгізген ғалым: Э.Геккель Тірі ағзалардың қоршаған тіршілік ортасымен өзара әсерінің заңдылықтарын зерттейтін ғылым: Экология Экологиялық білімді игере отырып, табиғат қорларын тиімді пайдалануға жол ашу: Экологиялық сауаттылық Адамның табиғатқа көзқарасының, білімінің және дағдысының жиынтығы: Экологиялық саналылық Табиғатта адамның өзін өзі ұстай білуі, мінез-құлық дағдыларын қатаң сақтауы: Экологиялық этика Экологияның негізгі зерттеу нысандары: Экожүйе, биосфера, популяция Жеке организмдердің тіршілігін табиғи ортамен байланыстырып зерттейді:Аутэкология Жеке ағзалар мен популяцияларға сан алуан сыртқы орта факторының әсерін зерттейтін экология бөлімі: Аутэкология Популяцияның ортамен, популяцияның ішкі үдерістерімен тура және кері байланыстырып зерттейтін экология бөлімі: Демэкология Биотикалық бірлестіктері және олардың тіршілік ортасымен арасындағы өзара қарым қатынастарды зерттейді: Синэкология Бірлестіктер мен экожүйелер арасындағы байланысты зерттейтін: Синэкология Популяция мен экожүйенің арақатынасы: Синэкология (биоценология) Тірі организмдер биологиясын,оның тіршілік ортасындағы өзгерістерін, адамның іс-әрекетімен байланыстырып зерттейтін экология саласы:Биоэкология Биоәлеуметтік тіршілік иесі ретінде адамның қоршаған ортамен өзара әрекетін қарастырады: Адам экологиясы Адам мен қоршаған қала ортасының өзара әрекеті туралы ғылым: Урбоэкология Экологиялық күрделі міндеттердің бірі: Халықаралық стандартқа сай ауыз сумен қамтамасыз ету 1935ж. экожүйе терминін ғылымға енгізген А.Тексли Экожүйде түзілетін өсімдіктер мен жануарлар түрінің саны: Түр алуан түрлілігі Экожүйе: Түрлер жиынтығы Экожүйенің негізгі қасиеті: Өздігінен реттелу Табиғи экожүйелер: Дала, орман, көл Орманның төменгі қабатында өсетіндер: Көлеңкеге төзімділер Барлық сыртқы ортадағы компоненттердің организмге тигізетін факторы: Экологиялық Ағзаға әсер ететін қоршаған орта жағдайы: Экологиялық Экологиялық фактордың түрлері:Абиотикалық, биотикалық, антропогендік Тірі табиғат факторлары, яғни тірі ағзалардың өзара әсерлесуі және олардың өлі табиғатқа ықпал жасауы қалай аталатынын белгілеңіз: Биотикалық фактор Ағзалардың өзара селбесіп тіршілік ету факторы:Биотикалық Биотикалық фактор: Мутуализм, жыртқыштық Адам әрекетінің ықпалы себепші болған экологиялық фактор: Антропогендік Адамның іс-әрекетінің қоршаған ортаға және осы ортадағы ағзаларға әсер ететін фактор қалай аталады: Антропогендік фактор Адамның тікелей, жанама әсерінен түзілген шөлді жер: Антропогендік Антропогендік факторларға жататындар: Батпақты құрғату, жер жырту, бөгет салу Ортаның абиотикалық факторлары Организм тіршілігіне әсер ететін өлі табиғат факторлары: Абиотикалық Ағзаға әсер етуші қоршаған орта жағдайы: Абиотикалық (абиоздық) Абиотикалық фактор бұл: Сыртқы ортадағы судың, ауаның құрамы Жарық, температура, ылғалдылық, топырақтың ахуалы, сулы ортасының қасиеттері,өлі табиғат факторларының жиынтығы: Абиоздық Абиотикалық фактортар: Топырақ, жер бедері (рельеф), атмосфера, климат Абиоздық факторларға жататын факторлар: Климат (температура,жауын-шашын) Табиғаттағы ең күшті абиотикалық фактордың бірі: Радиация Көзге көрінбейтін, бірақ өсімдіктер мен жануарлардың ұлпаларының температураларын көтеретін сәуле: Инфрақызыл Тірі ағзада жүретін xимиялық процесс … байланысты: Сыртқы және ішкі температураға Пойкилотермді: Омыртқасыздар, балықтар, қосмекенділер, жорғалаушылар Пойкилотермді:Ақмарқа,албырт, тритон Қоршаған орта температурасына тәуелсіз дене температурасын реттеп отыратындар: Гомойотермді Гомойотермді ағзалар: Сүтқоректілер, құстар Фотопереодизм дегеніміз: Күн сәулесінің ұзақ түсуіне қайтаратын жауап реакциясы Ылғалдың әсеріне байланысты өсімдіктердің экологиялық тобы: Ксерофит, суккулент, мезофит, гигрофит, гидрофит Ылғал тапшы аймақтарда өсетін өсімдіктер: Ксерофиттер Ксерофиттер: Сексеуіл, жусан, қылша, теріскен, селеу, күйреуік Жапырақтары, сабақтары етжеңді болып жұмырланып немесе тікенектерге айналған ксерофиттер типі: Суккуленттер Суккуленттер: Алоэ, агава, кактус Ксерофиттер мен гигрофиттер арасындағы аралық топ: Мезофиттер Ылғалы жеткілікті топырақта өсетін өсімдіктер: Мезофиттер Мезофиттер: Інжугүл, беде, атқонақ, саумалдық Ылғалы мол жерде өсетін өсімдік: Гигрофиттер Төменгі бөлігі суда болатын, грунтқа бекініп өсетін су өсімдіктер:Гидрофит Төменгі бөлігі суда немесе грунтқа бекініп өсетіндер:Балдырлар, элодея, тұңғиық (лотос) Тұзға төзімді өсімдіктер: Галофиттер Өсімдіктің жұмсақ сабағында механикалық ұлпа нашар жетілген, сабағының паренхимасы борпылдақ, жасушааралық кеңістігі үлкен, жапырақтарының кутикуласы жұқа, бұл өсімдік қандай экологиялық топқа жатады:Гидрофиттер Ылғалды жерде өсетін өсімдік жапырақтары: Ірі, қою жасыл түсті Тұңғиық гүліне қарап тәуліктің мезгілін және ауа райының жауын-шашын болатынын білуге болады:Таңертең ерте ашылады, кешке 7-8де жабылады, гүлдері жабылып, суға батады Орта факторлары. Тіршілік формалары Ағзаға әсер ететін деңгейлер: Минимум, максимум, оптимум Ағзаның тіршілік ету қабілетін төмендететін фактор:Шектеуші Ағзалардың төзімдік шегінен шығып кететін орта факторы (минимум не максимум): Шектеуші фактор Организмдердің жер бетінде кең таралуын шектеп отыратын фактор: Шектеуші фактор Шөлді жерлердегі шектеуші факторларға жататындар: Ылғалдың жетіспеушілігі Организмге әсер ететін факторлардың ең төменгі деңгей, одан әрі тіршілік тоқтамайтын деңгей: Минимум деңгей Организмге әсер етуші факторлардың ең жоғарғы деңгейі, одан әрі тіршілік тоқтайды: Максимум Организмге әсер ететін факторлардың ең қолайлы деңгейі, одан әрі тіршілік тоқтамайтын деңгей: Оптимум деңгей(оңтайлы) Кез келген ағзаның тіршілік жағдайына өте қолайлы әсерлер жиынтығын атайды: Оптимум |