Ответы. Биология ылымыны салалары Тірі табиаттаы згерістер жиынтыын зерттейді Биология
 Скачать 0.51 Mb.
|
|
Өркендер мен бүршіктер Жапырағы мен бүршігі бар бұтақтанбаған жас сабақ:Өркен Өркеннің негізгі орталық тірек бөлімі:Сабақ Сабақтың жапырақ өсетін жуандау жері: Буын Жапырақтың сабаққа орналасқан жері: Жапырақ қолтығы Бүршіктер орналасуына қарай бөлінеді: Төбе, қолтық Өркеннің ең ұшында орналасқан бүршік: Төбе Өркен дамитын бүршік: Төбе бүршік Жапырақ қолтығында орналасады:Қолтық (жанама) бүршік Жапырақ қолтығында бірнеше бүршіктер болады: Сарымсақ, қарабүлдірген Өсімдіктің кез келген мүшесінің әр жерінен дамитын бүршік: Қосалқы Тамырдан, тамырсабақтан, сабақтан, жапырақтан дамитын бүршік атауы: Қосалқы Қосалқы бүршіктері айқын байқалатын өсімдік:Бриофиллум (каланхое) Тіршілік қабілетін ұзақ уақыт сақтап, өте баяу өсетін бүршік: Бұйыққан Бүршіктері ашылмаған, тыныштық күйдегі бүршік: Бұйыққан бүршік Бұталардан түптенуі байланысты: Бұйыққан бүршікке Өсімдік зақымданғанда ғана қарқынды дамитын бүршік: Бұйыққан Ағаштардың зақымдануы, басқа бүршіктердің өсуі баяуланған кезде дереу белсенді өсетін бүршік: Бұйыққан бүршік Бұйыққан бүршігі болатын өсімдік: Гүлшетен, үшқат, сары қараған, ырғай, тобылғы Бүршіктің сыртын қаптайды: Қабыршақ Қабыршақтарының түкті, жабысқақ болу себебі: Су булануын азайтып, үсуден, зақымдауынан қорғайды Бүршіктің ішкі құрылысы: Бастапқы сабақ, бастапқы жапырақ, өсу нүктесі, қабыршақтар Ұзарған өркенде орналасқан бүршік: Өсу бүршігі Өсу бүршігінде болмайды: Гүлшанақ Өсу бүршігінің ішкі құрылысы: Бастама сабақ, бастама жапырақ Қысқарған өркенге ғана тән:Гүл бүршігі Гүл бүршігінің ішкі құрылысы:Гүлшанақ,бастама сабақ Ашылмаған гүлдер: Гүлшанақ Гүл шығарып, жеміс береді: Гүлшанақ Гүл бүршігінің жапырақ бүршігінен айырмашылығы: Гүлшанағы бар Бүршіктің бастама жапырақтарының орналасқан орны: Бастама сабақ Жасыл өркендерді қараңғы жерге қойса, көмірсулардың жетіспеуінен: Тыныс алуы төмендейді Сабақтың құрылысы мен түрлері Өсімдіктердің жер асты және жер үсті мүшелерін жалғастырып тұратын орталық тірек: Сабақ Сабақтың қызметі:Органикалық заттарды қорға жинайды, көбеюге қатысады, қоректік заттар қозғалады, бүршік,жеміс,гүл,жапырақ бекінеді Сабақтың қабық қабаттары:Өң, тоз, тін Қабықтың ішке күн сәулесін өткізетін қабаты: Өң Жас сабақтардың сыртын қаптайды, түссіз (мөлдір) қабат:Өң Қабықшасы қалың өлі жасушалардан тұратын қабықтың қабаты: Тоз Тірі жасушалардан тұратын саңылаулар - жасымықшалар орналасқанқабат: Тоз Тозда тыныс алуға қатысатын пішіні төмпешікке ұқсаған жасушалар: Жасымықша Сабақ жасымықшасының қызметі: Ішке оттегі өткізу Өсімдік қабығына мықтылық, беріктік қасиет беретін: Тін Тін талшықтары жақсы дамыған өсімдік: Зығыр, кендір, мақта Сабақтың қабығынан кейін орналасатын қабат:Камбий Қабық пен сүректің арасында орналасқан сабақтың қабаты: Камбий Камбий дегеніміз:Жасушалары үнемі бөлінетін түзуші ұлпа Камбий жасушаларының бөлінуінен: Ағаш жыл сайын жуандайды Жасушалары дамылсыз бөлінетіндіктен, ағаш діңі жуандап өседі: Камбий Жылдық шеңбер түзетін қабат:Камбий Жылдық шеңбері арқылы анықтай аламыз:Өсімдік жасын, оңтүстік пен солтүстікті Жылдық шеңбер қабат:Бір жылда пайда болған сүрек қабаты Ағашта (сабақта) камбийден кейінгі қабат: Сүрек Сабақтың едәуір бөлігін алып жатқан қабат:Сүрек Ағаш діңінің су өткізгіш бөлігі: Сүрек Өсімдік сүрегінің элементтері: Түтікше талшықтар Су мен минералды заттар қозғалады ... арқылы: Сүректі түтіктері Сабақтың орталық бөлігі:Өзек Органикалық заттардың қорға жиналуы: Өзекте Суда еріген қоректік заттар ерітіндісі тұқымнан жапыраққа қозғалуы: Сабағы арқылы Өркен мен тамырлардың бойлай өсуін тоқтату үшін қолданылатын әдіс: Шырпу Бұтақтары көп болуы үшін: Өсу нүктесі кесіледі Ең аласа сабақты өсімдіктер: Австралия орхидеясы, вольфия Тік сабақты өсімдіктер:Бидай, жүгері, терек, емен, қайың Жатаған (желі) сабақты өсімдіктертер:Асқабақ,қияр,қарбыз,қауын Шырмалғыш сабақты өсімдіктер: Шырмауық, құлмақ Өрмелегіш сабақты өсімдіктер: Жүзім, асбұршақ Жабысқақ сабақты өсімдік:Плющ, жабысқақ қызылбояу Қысқарған сабақты өсімдіктер:Жолжелкен, бақбақ, пияз, ақ қауданды қырыққабат Түрі өзгерген жер асты өркен:Пиязшық, тамырсабақ, түйнек Долана ағашының түрін өзгерткен жер үсті сабағының атауы: Сояулар Сояу сабаққа айналған: Долана, жабайы алма, жабайы алмұрт Шырынды сабақты өсімдік: Сүттіген, кактус Орамжапырақтың түрі өзгерген жерүсті бөлігі: Қаудан Қауданды өсімдік: Орамжапырақ (қырыққабат) Түрі өзгерген жер асты өркендерге жатады: Тамырсабақ, түйнек, пиязшық Жапырақ шығармайтын көпжылдық жер асты өркен:Тамырсабақ Тамырсабақ дегеніміз:Көлбеу жататын жер асты өркен Тамырсабаққа тән белгілер:Ұшында бүршік болады, қабыршақ қолтығында бүршіктер болады, буын және буынаралықтан тұрады, бүршіктен дамиды, тек көпжылдық өсімдіктерде болады Тамырсабағындағы түрі өзгерген қоңыр түсті жапырақтар:Қабыршақтар Түйнекті өсімдік:Картоп, жералмұрт Түрін өзгерткен шырынды,қысқарған жер асты өркен:Пиязшық Түрін өзгерткен жапырақтармен түбіртектен тұрады:Пиязшық Пиязшықтың төменгі ұшындағы тығыз жері:Түбіртек, қысқарған сабақ Тіршілік формасы ағаштар: Емен, шырша Тіршілік формасы бұталар: Қарақат, итмұрын, бөріқарақат Тіршілік формасы бұташықтар: Қаражидек, көкжидек Тіршілік формасы шөптер: Шалғындық беде, ақбас беде, қызғалдақ Жапырақ. Жапырақтың түрөзгерістері Түзсіз үстіңгі,астыңғы өңі мен жұмсақ ортаңғы қабаты бар өсімдік мүшесі: Жапырақ Жапырақтың қызметі:Артық суды буландыру, газ алмасу, органикалық затты қорға жинау, фотосинтез, көбеюге қатысады Жапырақтың жалпақ, кеңейген бөлімі: Тақтасы (алақаны) Жапырақтың сабаққа бекінетін жіңішке бөлігі:Сағақ Бөбешік жапырақты өсімдіктер: Асбұршақ, итмұрын, раушан, қараған, беде Жапырақ тақтасының негізгі ұзарып өсіп,сағақтың орнына түтік тәрізді қусырылып орналасуы:Қынап Қынапты жапырақты өсімдіктер: Бидай, қамыс, жүгері, балдырған, күріш Жапырақ тақтасының пішіні ине тәрізді өсімдік: Қарағай, шырша Жапырақ тақтасының пішіні таспа тәрізді өсімдік: Арпа, бидай, жүгері, қарабидай Жапырақ тақтасының пішіні жүрек тәрізді өсімдік: Жөке, гүлшетен Жапырақ тақтасының пішіні бүйрек тәрізді өсімдік: Құсшөп Жапырақ тақтасының пішіні жебе тәрізді өсімдік: Шырмауық Жай жапырақты өсімдіктер: Терек, қарағаш, қайың, жөке Күрделі жапырақ жапырақшаларының орналасуына қарай: Үш құлақты, саусақ салалы, қауырсын тәрізді Үш құлақты күрделі жапырақты өсімдіктер: Беде, соя Саусақ салалы күрделі жапырақты өсімдіктер: Атбас талшын, бөрібұршақ, қарасора Күрделі жұп қауырсынды жапырағы бар: Асбұршақ, чина, қоянбұршақ, сары қараған Күрделі тақ қауырсынды жапырағы барөсімдік: Қызыл мия, ақ мия, итмұрын, шаған, ақ қараған, шетен, грек жаңғағы Жапырақ жүйкелері құралады:Өткізгіш шоқтар (өткізгіш, тірек, қоректік ұлпа) Жапыраққа жүйке арқылы өтеді: Су, минералды тұздар Жапырақ жүйкелерінің негізгі қызметі:Беріктілік, серпімділік қасиет береді Жапырағы қауырсын тәрізді торлы жүйкеленген өсімдіктер:Терек, тал, алма, алмұрт Жапырағы саусақ салалы жүйкеленген: Үйеңкі, үпілмәлік (кенедән), бегония Жапырағы параллель жүйкелі өсімдіктер: Бидай, жүгері Жапырағы доғалы жүйкелі өсімдіктер:Інжугүл, жолжелкен Жапырақтың сабаққа бекінуінің 3 түрі бар: Кезектесіп, қарама-қарсы, топтанып Сабақтың әр буынында бір жапырақ болса, онда ол: Кезектесіп орналасу Жапырақтары кезектесіп орналасатын өсімдік: Терек Сабақтың әр буынына екі жапырақтан бір-біріне қарама-қарсы бекінуі: Қарама-қарсы орналасу Қарама-қарсы орналасқан жапырақтар: Үйеңкі, гүлшетен, қалампыр, жалбыз Бір буынында жапырақ саны үш немесе одан артық орналасу түрі: Топтанып Топтанып орналасқан жапырақтар: Сарыағаш, қызылбояу, қарғакөз, талгүл (олеандр) Жапырақ тақтасының үстіңгі және астыңғы жақ беттерін қаптайтын қабықша:Өң Жапырақтың хлорофилі жоқ, түссіз жасушалары: Өң Жарты ай немесе бүйрек пішінді бір-бірімен жанасқан екі жасуша:Жанаспалы Газ алмасу және су буландыруға қатысады:Тыныс саңылауы Жапырақтың тыныс саңылауының қызметі: Артық суды буландыру, О2 мен СО2 шығару Саңылау арқылы жапыраққа енеді: Ауа Атмосфераға су буы, оттегі, көмірқышқыл газы шығарылып тұратын жапырақ жасушалары: Жанаспалы жасушалар Тарнспирация дегеніміз: Судың булануы Хлоропластар орналасады: Жанаспалы жасушаларда Жанаспалы жасушада болатын хлорофил дәндерінде түзіледі:Органикалық зат Өсімдікке жарықтың негізгі қажеттілігі: Органикалық заттар түзу Өсімдіктерде хлорофил түзілу үшін қажетті жағдай: Жарық Жапырақта қант түзілуі үшін керек:Жарық Бұл мезгілде жапырақ саңылаулары күндіз де, түнде де жабық болады: Күзде Лептесік дегеніміз: Жасушамен шектелген саңылау Жапырақта газ алмасу, судың булану қызметін атқарады:Лептесік Лептесігі жасушаның ортасында орналасқан ұлпа: Жабын Лептесіктер болады: Өң жасушалары арасында Егер өсімдік бойында су жеткілікті болса, онда лептестік: Түнде ашық, күндіз жабық Жапырақ құрылысының ішкі бөлімдері:Бағаналы жасушалар, борпылдақ жасушалар Жапырақтың жарық мол түсетін үстіңгі өңінің астына жанаса орналасқан жасушалар:Бағаналы жасушалар Жасушалары тығыз орналаспай арасында кеңістіктері болатын жасуша: Борпылдақ Жапырақ жүйкелері орналасқан қабат: Борпылдақ жасушалар Көлеңке сүйгіш өсімдіктер: Шамшат,жөке, інжугүл, қырықжапырақ Фотосинтез кезінде өсімдіктің ауадан сіңіретіні: Көмірқышқыл газы Жапыраққа күн сәулесі түскенде,хлоропластар ауадан сіңіреді:Көмірқышқыл газы Жапырақта көмірқышқыл газы мен су қосылғанда түзіледі: Глюкоза (қант) Жапырақта қанттың крахмалға айналу процесі өтеді:Хлоропласта Жапырақта күн энергиясықатысуымен болатын құбылыс:Фотосинтез Өсімдіктің тыныс алуына қарама-қарсы процесс: Фотосинтез Фотосинтез барысында жапырақта түзіледі: Крахмал Фотосинтез процесі кезінде атмосфераға бөлінетін газ: Оттегі Өсімдіктер органикалық заттарды топырақтан алмай өздері түзетінін дәлелдеген ғалым: Ван Гельмонт Фотосинтездегі хлорофиллдің рөлін алғаш сипаттаған орыс ғалымы: К.А.Тимирязев Жапырақтың суды буландыруының маңызы: Жапырақты салқындату Ылғалдың тапшылығынан өсімдіктердің жер үсті мүшелері бозғылт түсті түктері ақшыл болуының себебі: Судың булануынан қорғайды Тікенекті жапырақтың өсімдік тіршілігіндегі маңызы: Суды аз буландырады Жапырақтары тікенектерге айналған өсімдік: Кактус, сарыағаш, кәріқыз, қарлыған Жапырақ түктері тікенекке айналған өсімдік:Итмұрын Жапырағы мұртшаға айналған өсімдіктер:Асбұршақ, үрмебұршақ Асбұршақтың жапырақ сағағының ұшындағы мұртшасы әлсіз сабақтарын басқа өсімдікке орады: Жарыққа қарай жоғары көтеру үшін Түрі өзгерген қорғаныштық қызмет атқаратын жапырақ: Қабыршақ Қабыршаққа айналған жапырақтың маңызы: Улы газдардан сақтайды Су қорын жинайтын түр өзгерген жапырақ: Шырынды жапырақ Шырынды жапырақты өсімдіктер: Пияз, қырыққабат, бозкілем, сарысалма, түбіртек Бозкілем, сарысалма жапырақтарында су қоры жиналады. Себебі: Құрғақшылық болғанда шырын, қор заттарын пайдаланады Сазда, батпақта, тоқтау суларда, көлдерде, азот пен минералды тұздар жетіспейтін жерлерде өсетін өсімдіктердің жапырақтары айналған:Ұстағыш құралға Жапырақтары бунақденелілерді аулау құралына айналған өсімдіктер:Шықшылдық, шыбынжұт Шықшылдықтың жапырақ тақтасының үстіңгі беті мен жиектерінде қармалағыш безді түктерінің маңызы: Қонған бунақдене жабысып қалады Жетілмеген жапырақты өсімдік: Сұңғыла, жүзгін, қылша, арамсояу, сексеуіл Жапырақтың күзгі түсі:Жасуша шырынына байланысты Бүтін жиекті: Терек, қараған, қияқ, жүгері Дөңес жиекті: Жалбыз Ойыс жиекті: Өгейшөп Өсімдіктің көбею мүшелері Өсімдіктердің генеративті (көбею) мүшелері:Гүл, жеміс, тұқым, аталық, аналық Жыныс мүшелері бар, бұтақтанбайтын, түрі өзгерген, қысқарған өркен: Гүл Жеміс пен тұқым дамитын мүше:Гүл Гүл бөлімдері: Гүлсағақ, табаны, тостағанша, күлте, аталық және аналық Гүлдің құрылысына кірмейтін мүше: Сабақ, жапырақ Гүлдің жапырақ сағағына ұқсас гүлдің жіңішкерген бөлімі: Гүлсағақ Гүлсағақ дегеніміз:Гүлдің сабаққа бекінетін жері Отырмалы гүлде болмайды: Гүлсағағы Отырмалы гүлдер: Беде, қашқаргүл (астра) Гүлдің барлық бөлімдері бекінетін гүл сағағының кеңейген жері: Гүл табаны, тұғыры Жасыл түсті, гүлдіңсыртында бірікпеген жеке немесе біріккен жапырақшалар:Тостағанша Гүлдің қорғаныштық қызметін атқаратын бөлімі: Тостағанша жапырақша Гүл күлтесінің сыртын қаптайтын жапырақша: Тостағанша Тостағанша жапырақшалары піскен жемістерінде түспей сақталатын өсімдік: Баклажан, бұрыш, құрма Тостағанша жапырақшалардан кейін орналасады:Күлте Күлте жапырақшалары бір-бірімен бірігіп кеткен өсімдік: Қоңыраугүл, інжугүл Күлте жапырақшалары бірікпей жеке орналасатын күлтелер: Қызғалдақ, итмұрын, көкнәр Шірнеліктер болады: Гүлтабаны, аталық жіпшесінің түбі, аналық жатыны, күлте түбі Хош иісті, тәтті шірнелі, ашық реңді: Күлте Күлтенің қызметі: Бунақденелілерді еліктіру Бунақденелілер қоректенеді: Гүл шірнесімен Гүлсеріктің қызметі: Гүлдің ішкі бөлігін қорғау Гүлсерігін түзеді:Тостағанша мен күлте жапырақшалар Тек тостағаншадан немесе тек күлтеден тұратын гүлсерік:Жай гүлсерік Жай гүлсерікті өсімдік:Інжугүл, қызылша, қызғалдақ Тостағанша жапырақшасы ғана болады:Қызылша, қалақай, қымыздық, қарағаш, еменнің аталық гүлдері Тостағаншасы жоқ,тек күлтеден тұратын жай гүлсерікті гүл:Қызғалдақ, лалагүл, інжугүл Гүлінде тостағанша да, күлте де болады: Қос гүлсерікте Қос гүлсерікті өсімдіктыр:Алма,өрік, шие Гүлсерігі жоқ өсімдік: Терек, тал, шаған, еменнің аналық гүлі Күлте ішінде орналасады: Аталықтар Гүлдің ең негізгі бөлімдері: Аталық пен аналық Гүлдің көбеюге қатысатын бөлімі: Аталық, аналық Жіпше мен тозаңқаптан тұратын: Аталық Аталықтың жіңішкерген жері: Жіпшесі Тозаң түйіршіктерінің түзілетін орны:Аталық тозаңқабында Сыртқы және ішкі қабықшасы бар жасуша: Тозаң Тозаң түйіршіктерінің пішіндері әр өсімдікте:Әртүрлі Гүлден дамиды: Жеміс пен тұқым Гүлдің жеміс түзуге қатысатын негізгі бөлігі: Аналық Аналықтың қызметі: Тұқым, жеміс түзеді Гүлдің дәл ортасында орналасады:Аналық Аналықтың бөлімдері:Аузы, мойны, жатын Аналықтың ең жоғарғы ұшына жатады: Ауыз Жабысқақ сұйықтық бөледі:Аналық аузы Аналық аузындағы жабысқақ сұйықтық қажет:Тозаңды ұстап, аналық аузына түсуі үшін Гүлдің аузы мен жатының жалғастыратын бөлігі: Аналықтың мойны Мойны болмайтын аналық: Көкнәр, қызғалдақ Гүлдегі аналықтың төменгі жуандаған жері: Жатын (түйін) Аналықтың ең негізгі, бір және көп ұялы бөлігі: Жатын Жеміс түзіліп дамитын орын:Аналық жатынында Аналықтың жатынының қабырғаларынан түзіледі:Жемісқап, жеміссерігі Бір гүлде аталық немесе аналық қана болса, ол: Дара жынысты Даражынысты гүлдер:Асқабақ, жүгері, қияр, қауын Бір гүлде аталығы да, аналығы да болса: Қос жынысты Аталық гүлдер мен аналық гүлдер бір өсімдікте дамыса: Бір үйлі Аталық гүлдер бір өсімдікте, аналық гүлдер екінші өсімдікте дамыса:Екі үйлі Бір үйлі өсімдік:Орман жаңғағы, асқабақ, жүгері, қайың Екі үйлі өсімдік:Қарасора, қалақай, терек, тал Күнбағыс жеміс бермейді. Себебі: Себет гүлшоғырының шетіндегі гүлдер жыныссыз |