Ответы. Биология ылымыны салалары Тірі табиаттаы згерістер жиынтыын зерттейді Биология
 Скачать 0.51 Mb.
|
|
Ішекқуыстылар типі Ішекқуыстылар деп аталу себебі: Екі қабаттан тұрады, ішек тәрізді қуысты Ішекқуыстылардың жалпы саны: 9 мың Ішекқуыстылар типіне тән:Денесі 2 қабатты,ішек тәрізді қуысты, 1 ғана қуысы бар сәулелі симметриялы, дернәсілі - кірпікшелі планула Ішекқуысты жәндіктер типінің кластары: 3 Ішекқуыстылар типінің класстары:Гидроидтар, полиптер, сцифоидтар Ең алғаш тек ішекқуыстыларда пайда болды:Жүйке торы Ішекқуыстыларда қорғаныш қызметін атқаратын жасушалар: Атпа Ішекқуыстылардың кірпікшелі дернәсілі:Планула Ішекқуыстылардың дернәсілі – плануланың қозғалыс мүшесі: Кірпікшелері Денедегі зақымданған немесе жойылып кеткен мүшелер мен ұлпалардың қалпына келуі: Регенерация Шоғырланып отырықшы тіршілік ететін гидратәріздестер өкілі: Обелия Дене мөлшері ұсақ, сулы ортада тіршілік ететін көпжасушалы жәндік: Гидра Гидраның тіршілік ететін мекені: Тұщы су (өзен, көл тоғандар) Денесі қапшыққа ұқсас, екі қабаттан тұратын ағза:Гидра Гидраның сыртқы қабаты:Эктодерма Гидраның ішкі қабаты:Энтодерма Гидраның ішкі және сыртқы қабат аралығында болатын: Тірек тақташасы Гидраның жабын және қорғаныш атқаратын қабаты: Эктодерма Гидраның (гидроидтарда) жыныс жасушаларының түзілетін орны: Эктодерма Гидраның эктодерма қабаты:Атпа, аралық, жүйке, тері-бұлшықеті Гидраның энтодерма қабаты түзеді:Асқорыту-бұлшықет, безді жасушалар Гидраның энтодермасындағы жасушалардың рөлі: Асқорыту, сөл шығару Гидра бір затқа бекінеді:Табанымен Гидраның шекаралық және қозғалыс қызметін атқаратын жасушалары: Тері-бұлшықет Гидраның қозғалуына қатысатын жасушалар:Жабын-бұлшықет Гидраның қозғалуы ... байланысты: Бұлшықет талшығына Гидраның қозғалу түрлері:Адымдап, төңкеріліп Гидраның атпа жасушаларының шоғырланған жері: Аузы, қармалауыштары Гидраның атпа жасушаларының құрылысы: Капсула, жіпше, ядро Гидраның атпа жасушалары (қармалауыштары):Қорегін аулайды, қорғаныш Гидра жемді аузына апарады: Қармалауыштарымен Гидраның ауыз маңындағы қармалауыш саны:5-8 Гидра денесін қаптайтын жасуша: Жүйке Гидраның денесіне инемен әсер еткенде, тітіркенуге жауап беретін жасушалар: Жүйке Гидраның жойылған жасушаларының қайта қалпына келуі: Аралық жасушалар Гидра денесінің сыртқы қабатындағы ядросы ірі, өте ұсақ жасушалар:Аралық жасушалар Денесін бірнеше бөлсе де, әр бөлігінен жаңа гидра пайда болу себебі: Аралық жасушалардың тез өсе бастауынан Гидра қорегі қорытылады: Дене қуысында, жасуша ішінде. Ішкі қуысында, ішкі қабат жасушалырында Гидраның қорегі:Ұсақ шаяндар, су жәндіктерінің дернәсілі Гидраның қорытылмаған қалдық заттар сыртқа шығарылады:Ауызы арқылы Гидрада болмайтын мүшелер:Тынысалу, бөліп шығару Тыныс алу мүшесі жоқ,суда еріген оттегін бүкіл денесімен сіңіреді:Гидра Гидраның көбеюі: Жыныссыз, жынысты Гидраның жыныссыз көбеюі:Бүршіктену арқылы Гидраның жынысты көбеюі: Күзде Гидраның жынысты жолмен көбеюі: Гаметалар арқылы Гидраның жынысты жолмен көбеюі: Зигота, жаңбырлы жылы күндер, қолайсыз жағдай туғанда Гидра ағзасына тән емес: Мүшелер түзу Грекше «Сцифос» сөзінің мағынасы: Табақша Табақшатәріздестер (сцифоидтар) класының өкілі: Құлақты медуза Қоңырауға, қолшатырға ұқсас, теңіз суында жүзіп жүретін ішекқуысты:Медуза Терең суда тіршілік ететін ішекқуысты,мөлдір денелі жәндік:Медуза Медуза денесінде болмайтын бөлік:Табан Медузаның эктодерма қабатында улы сұйықтық орналасқан жасуша:Атпа Медузаның қорегін әлсіретеді: Атқыш жасушалар Медузаға қай қоректену типі тән: Жыртқыш Медузаның жүйке жүйеі: Диффузия типті Құлақты медузаның денесінің диаметрі: 25-40 см Дыбыс тербелісін сезгіш ішқуысты: Медуза Құлақты медуза:Дара жынысты Маржан полиптері мен медузаның айырмашылықтары: Қозғалу әдісі Бір затқа бекініп, отырықшылық қалыпта тіршілік ететін ішекқуысты: Полиптер Көпқармалауышты маржандар (полиптер):Актиния, қызыл маржан, теңіз қауырсыны Көпқармалауышты маржандар: Тектеңізде тіршілік етеді, отырықшы жәндіктер, қаңқаларынан су астында үйінді пайда болады Шоғырланып отырықшылықпен теңізде өмір сүретін ішекқуысты жәндік:Қызыл маржан, теңіз қауырсыны, обелия Тек теңізде өмір сүретін отырықшы жәндік:Қызыл маржан Актинияның тіршілік ететін мекені: Теңіздер «Теңіз гүлі» аталатын жыртқыш ішекқуысты: Актиния Ұсақ жәндіктерді, балық шабақтарын қорек ететін жыртқыш жәндік:Актиния Балық шабақтарымен қоректенетін ішекқуыстылар: Гидра, актиния Арал мен Каспийде кездесетін гүлге ұқсас көпаяқты: Актиния Денесі бағана тәрізді, гүлге ұқсайтын ішекқуысты: Шаршылы медуза, актиния Шоғырлас полиптер қаңқасының түзілетін заты: Әк (ізбест) Кеме үшін қауіпті, бірақ әк өндірілетін аралдар: Рифтер түзген маржан қаңқалары Тропиктік теңіздердегі аралдардың түзілуі: Маржан рифтерінен Су астында риф жартастарын түзетін ішекқуысты: Көпаяқты маржан Су астында маржандардан пайда болған шеңберлі арал:Атолл Қызыл маржанның қаңқасынан жасалатын зат: Моншақ Ең ірі ішекқуысты жәндік: Цианеа капиллата Ең үлкен маржан рифі: Үлкен тосқауыл рифі Риф түзілу теориясын жариялаған ғалым: Ч.Дарвин Ішекқуыстылардың ертедегі шоғырлы бір жасушалардан шыққандағы көрсететін дәлелдемелер: Бір ғана ұрықтанған жасушадан дамуы Атпа жасушалар өз қызметін атқарған соң: Өледі, жаңа атпа жасушалары аралық жасушалардан қайта түзіледі Жалпақ құрттар типі Құрттардың зәр шығару мүшесі: Жұлдызша тәрізді имек түтік Құрттарда зиянды заттарды ағзадан бөліп, жинақтайтын негізгі мүшесі: Жұлдызша тәрізді түтікшелер Құрттарда жұлдызша тәрізді түтіктің ұшы сыртқа ашылады:Тері жабыны арқылы Гермафродит құрттар: Шұбалшаң, сүлік, жалпақ құрттар Гермофродит дегеніміз:Аналық және аталық бездері бір ғана орналасқан дене Құрттар типтері: Жалпақ, жұмыр, буылтық Денесі екіжақты симметриялы, үш қабатты, көпжасушалы жәндіктер: Жалпақ құрттар Денесі буылтықтарға бөлінбеген құрттар: Жалпақ құрттар Жалпақ құрттардың 15 мыңнан аса түрлері біріктірілген класстар: 5 Жалпақ құрттардың ішекқуыстылардан айырмашылығы: Денесі 3 қабаттан тұрады Жалпақ құрттардың арғы тегінде пайда болған аралық қабаттың атауы: Мезодерма Пішіні жапыраққа немесе таспаға ұқсас құрттар: Жалпақ Жалпақ құрттардың сыртын қаптайтын сірқабықтың қызметі: Қорғаныш, тірек Жалпақ құрттарда болмайтын жүйе: Қантарату, тынысалу Жалпақ құрттарға тән белгі: Тұйықталып біткен асқорыту жүйесі Бір бөлігі - жұтқыншақ, екіншісі - ішектің ортаңғы бөлігінен тұратын асқорыту мүшесі бар жәндік:Жалпақ құрттар Жалпақ құрттардың асқорыту мүшесі: Ішек Жалпақ құрттардың жүйке жүйесі: Денені бойлай орналасқан екі бағана Жалпақ құрттарға тән жүйке жүйесінің типі:Шашыранды түйінді Ең алғаш жалпақ құрттарда пайда болған жүйе: Зәр шығару Жалпақ құрттар типіне жататын клас:Кірпікшелі, сорғыш, таспа Жалпақ құрттардың ішіндегі құрылысы едәуір күрделісі: Кірпікшелі құрттар Кірпікшелі құрттар класына жататындар:Ақ сұлама Кірпікшелі құрттардың сезім мүшелері:Көру, сипап сезу, тепе-теңдік Кірпікшелі құрттардың қоректенуі:Судағы ұсақ жәндіктер Кірпікшелі құрттардың тынысалу мүшесі:Бүкіл денесі Ақ сұламаның тіршілігі: Еркін жүзіп тіршілік етеді Ақ сұлама денесінің қабаттары: 3 Ақ сұламаның денесіндегі қабаттар: Эктодерма, энтодерма, мезодерма Ақ сұламаның денесін құрайтын ұлпалар: Бұлшықет, дәнекер, жүйке, жабын (эпителий) Ақ сұламаның денесін құрайтын ұлпаларға жатпайтыны:Қан Ақ сұламаның мезодермасынан түзілген мүшелерді қоршап жататын дәнекер ұлпа: Паренхима Ақ сұламаның сыртқы қимылына жауап беретін бұлшықеттер: Сақиналы Ақ сұламаның аралық қабаттағы қимылына жауап береді: Қиғаш бұлшықеттер Ақ сұламаның ішкі қабаттағы қимылына жауап беретін бұлшықеттер: Бірыңғай салалы Жұтқыншағын айналдырып,сыртқа шығарып қоректенетін көпжасушалы: Ақ сұлама Ақ сұламаның асқорыту жүйесі: Ауыз-жұтқыншық-ішек Ақ сұламаның қорегі қорытылады: Ішекте Ақ сұламаның аналық безінің орналасқан жері:Екі денешік ретінде дененің алдыңғы жағы Ақ сұламаның көбеюі:Қосжынысты Сорғыш құрттар класына жататын: Бауырсорғыш Мал бауырында қимылдамай паразиттік тіршілік ететін: Бауырсорғыш Бауырсорғыштың денесін қаптайды: Сірқабық,кутикула Бауырсорғышта кірпікше: Дернәсілінде ғана болады Бауырсорғышта жоқ мүшелер: Қоректік зат қалдығын шығаратын өзек, көз Жас бауырсорғыш қантамырлар арқылы өтеді:Бауырға, өт жолына Бауырсорғыш құрттың асқорыту жүйесі: Ауыз сорғыш, жұтқыншақ, ішек тармақтар Бауырсорғыштың қоректенуі: Иесінің қаны мен бауыр жасушалары Бауырсорғыштың дамуы:Жұмыртқа-кірпікшелі дернәсіл-құйрықты дернәсіл- құйрықсыз дернәсіл-циста-ересек ағза Бауырсорғыш дернәсілінің құйрықты дернәсілге айналу уақыты: 2,5-3 ай Бауырсорғыш құрт:Екі иелі Бауырсорғыштың аралық иесі: Кіші тоспа ұлуы Балық, қосмекенді және сүтқоректілердің ішкі мүшелерінде паразиттік тіршілік ететін құрттар:Трематодтар Тремадоттар ол: Сорғыш құрттар Таспа құрттың бауырсорғыштан айырмашылығы: Денесі бас, мойын, бунақты денеден тұрады Таспа құрттардың дене мөлшері: 1мм-30м Таспа құрттардың қанайналым жүйесі: Жоқ Таспа құртың көбею айналымы: Жұмыртқа-қармақшалы дернәсіл-финна-ересек құрт Ересек таспа құрттың негізгі иесі: Адам Таспа құрттар адамға жұғады: Еттен Таспа құрттар класына жататындар: Эхинококк,сиыр цепе Дененің алдыңғы бөлігінде қысқа мойынды басы, басыңда 4 дөңгелек сорғышы бар,дененің сыртын сірқабық қаптаған паразиттік құрт: Сиыр цепені Паразитті тіршілік етуге бейімделген құрт ішекке қармақшасы мен сорғыштары арқылы жармасып алатын жәндік: Сиыр цепені Сиыр цепенінің дене мөлшері: 1-10м Дене тұрқы 10 метрге жететін таспа құрт:Сиыр цепені Адам ішегінде тіршілік ететін қауіпті жәндік:Сиыр цепені Шала піскен еттен, балықтан жұғатын паразит: Сиыр цепені Сиыр цепенінің финкасын жою жолы: Сиыр етін толық пісіру Сиыр цепенінің басында жүйке жасушаларының жиынтығын түзіп, екі желілі жүйке құрттың денесін құйрығына дейін бойлай созылады, ол: Жүйке жүйесі Сиыр цепенінің көзі: Дамымаған, жоқ Сиыр ценінде болмайтын жүйе: Қанайналым, асқорыту және тыныс алу мүшелері Сиыр цепенінің мойынға жалғасқан басы бар екінші дернәсілі:Финна Сиыр цепенінің тіршілік цикліндегі негізгі иесі кім:Сиыр Мысықсорғыш құрттың әсерінен пайда болатын ауру: Описторхоз Мысықсорғышының дамуы: Жұмыртқа-құйрықты дернәсіл-ересекқұрт Құстар мен сүтқоректілердің қан арнасында тіршілік етеді: Қаншыл сорғыш(айырдене) Айырдененің құрсақ қуысы мен қуық веналарында тудыратын ауруы: Шистозомоз Жалпақ құрттар типінің қатарынан дара жынысты түрін белгілеңіз: Айырдене Қазақстанның мал шаруашылығына зиянды құрт: Миқұрт Қой малында айналма ауруын тудыратын: Миқұрт Ценурез ауруын тудыратын құрт: Миқұрт Айналмамен (ценурез) ауырғанда зақымданатын мүше: Ми Ағза денесінің сыртында парзиттік тіршілік ететін жәндік: Эктопаразит Ішекте өмір сүретін паразит: Эндопаразит Көпжасушалы жануарлардың үш қабаттылығы:Жалпақ құрттардан басталады Жұмыр құрттар типі Теңіздерде, топырақта,адамдарда,өсімдіктерде, жануарларда,тұнық суда тіршілік ететін паразит кұрттар: Жұмыр құрттар Денесі буылтықтарға бөлінбеген, шұбалыңқы, цилиндр пішінді немесе ұршыққа ұқсас жәндіктер: Жұмыр құрттар Алғашқы қуыстылар типіне жататын, ұршыққа ұқсас жәндіктер: Жұмыр құрттар Жұмыр құрттар денесінің ішкі қабырғасы мен ішегінің аралығында түтік тәрізді қуыс болған, сондықтан олар: Алғашқы қуыстылар типі Жұмыр құрттың дене қабатының бөлігі: 3 Жұмыр құрттың дене қабаттары: Сірқабық, гиподерма, бірыңғай салалы бұлшықеттер Дене жабынының құрылысы ерекше, эпителий ұлпасында жасуша болмайды, оны тығыз түзіліс қаптайды: Сірқабық Жұмыр құрттардың денесін қаптайды:Сірқабық (өлі ұлпа) Жұмыр құрттардың сірқабықты тастауы:Түлеу Сірқабықты астарлап жатады: Гиподерма қабаты Дүние жүзінде тіршілік ететін жұмыр құрттардың түр саны: 20 мың Жұмыр құрттардың кластары: Құрсақкірпікшелі, зымырақтар, қылқұрттар, жұмыр құрт Қант қызылшасына зиян келтіретін жұмыр құрт:Жіпшеқұрт Бұлшықетте тіршілік ететін жұмыр құрт:Трихинелла Жұмыр құрттар типіне жататын денесі тығыз қабықшамен - сірқабықпен қапталған паразит жәндік: Үшкірқұрт Жасөспірімдер мен балалардың тоқ ішегінде орнығатын паразит құрт: Үшкірқұрт Адамның бүйенінде тіршілік ететін жұмыр құрт: Үшкірқұрт Аузында үш еріні бар жұмыр құрт: Ішексорғы (аскарида) Ағзасында ыдырау, синтез процесі оттексіз өтеді: Ішексорғыда Ішексорғының денесін қаптаған тығыз қабықша: Тері-бұлшықет қапшығы Ішексорғыда болмайды: Көз, қантарату, тыныс алу мүшелері Ішексорғы жұмыртқалары жарылып, дернәсілдер пайда болады: Ішекте Ішексорғыдан бөлінген улы заттардың әсерінен қызметі бұзылады: Ішектің Ішексорғының ішекте тудыратын ауруы: Бөсір (аскаридоз) Дене пішіні біржасушалы қарапайымдарға ұқсас, маңызы зор жұмыр құрт:Зымырақ, қылтыңбас, құрсақкірпікшелілер Бактериялар, біржасушалы жәндіктер, балдырлармен қоректенетін, дене пішіні біржасушалы қарапайымдарға ұқсас жұмыр құрт түрі: Қылтыңбас Тоқтау суларда тіршілік ететін жылқы қылына ұқсас жұмыр құрт:Қылқұрт Жылқының құйрық қылына ұқсас шумақталған жіңішке жұмыр құрт: Қылқұрт Қылқұрттың қауіптілігі:Дернәсілі бунақденелілердің паразиті Тері астында паразиттік әрекет жасайтын жұмыр құрт:Суыртқы Қан мен теріге зақым келтіретін: Суыртқы Қазақстанда кездеспейтін паразиттер:Суыртқы Суыртқының даму айналымын зерттеген орыс зоологы, саяхатшы: А.П.Федченко Көпжасушалы жәндіктердің ең кішкенесі: Зымырақ құрты Аскоморфа зымырақ құртының ұзындығы: 0,04 мм Буылтық құрттар типі Теңіздерде, тұщы суларда, құрлықта мекендейтін буылтық құрттардың түр саны: 9 мың Денесі жұмыр және буылтықтардан құралған құрттар аталады: Буылтық құрттар Буылтық құрттарда пайда болған соңғы қуысы: Целом Буылтық құрттардың ерекше қозғалыс мүшесі:Пароплоидия Ұшында бір буда қылтандары бар денеден бұлтиып шыққан өсінді: Параподия Буылтық құрттарды едәуір белсенді қозғалысқа келтіретін: Қанайналым, жүйке жүйелері Буылтық құрттардың қантарату жүйесі:Тұйық, қанының түсі қызыл немесе түссіз Буылтық құрттарда қанның ағуын реттейді: Жүрекше Буылтық құрттардың жүйке жүйесі: Ми мен жұтқыншақты жүйке түйіндері Буылтық құрттардың жарық сезгіш жасушалары орналасқан: Бүкіл денесінде шашыраңқы Буылтық құрттардың зәр шығару мүшесі: Әр буылтықтағы имек түтікше Буылтық құрттардың кірпікшелі дернәсілі: Трохафора Буылтық құрттардың жіктелген кластары: Азқылтанақты, көпқылтанақды, сүліктер Буылтық құрттар:Шұбалшаң, сүлік, нереида, құмқазар Шұбалшаңдардың класы: Азқылтандылар Денесі шұбалыңқы, соңғы қуысы бар үш қабаттан тұратын құрт өкілі: Шұбалшаң Денесі жұмыр, созыңқы, бірнеше шұбалыңқы буылтықтан құралған құрт: Шұбалшаң Шұбалшаң денесіндегі параподияның қызметі: Еркін қозғалу Жауынқұрттың денесіндегі қылтанының атқаратын қызметі:Денені орнықты ұстау Шұбалшаңның сақиналы, бірыңғай салалы бұлшықеттері мен қылтандарының қызметі: Қозғалу Шұбалшаңның қозғалуы: Сақиналы, бірыңғай салалы бұлшықеттердің жиырылуынан Шұбалшаңның қозғалысында денесі жіңішкереді: Сақиналы бұлшықеттер жиырылғанда Шұбалшаңның бірыңғай салалы бұлшықеттерінің көмегімен: Денесін қысқартып ұзартады Шұбалшаңның тыныс алу мүшесі:Жұқа тері жабыны Шұбалшаң оттегін мына мүшесі арқылы сіңіреді: Жұқа тері жабыны Алғашқы рет тұйық қанайналым жүйесі пайда болған ағзалар: Шұбалшаң Қанайналым жүйесі әр буылтықта жеке болады: Шұбалшаңда Жауынқұрттың қан айналым жүйесі:Арқа, құрсақ қантамырлары мен «жүрекше» Шұбалшаңның алдыңғы бөлігіндегі ірілеу сақиналы қантамырлардың атауы: Жүрекше Шұбалшаңның түсі қызыл болу себебі: Қаны қызыл болғандықтан Шұбалшаңның негізгі азығы: Өсімдіктердің шіріген қалдықтары Шұбалшаңның асқорыту жүйесі:Ауыз-жұтқыншақ-өңеш-жемсау-қарын-ішек Шұбалшанның асы жұмсарады: Жемсауында Шұбалшаңның асы араласады:Қарында Шұбалшаңда ас қорытылады: Ішегінде Шұбалшаңның жүйке жүйесі: Жұтқыншақүсті, жұтқыншақасты түйін және құрсақ тізбекшесінен тұрады Шұбалшаңның сезім мүшесі: Жарық, иісті, сипап сезу Шұбалшаңның зәр шығару мүшесі ... түзіледі: Эктодермадан Шұбалшаңның зәр шығару мүшесі: Жұлдызша тәрізді түтік Шұбалшаң зәрінің сыртқа шығарылуы: Екі-екіден орналасқан имек түтікшелерден Шұбалшаңға тән емес белгілер:Паразиттік тіршілік етуі, қармалауыштар Нағыз топырақ қопсытқыш жәндік: Шұбалшаң Топырақта өсімдіктер жақсы өсу үшін, топыраққа шұбалшаңды жібереді, себебі:Топырақ |