Ответы. Биология ылымыны салалары Тірі табиаттаы згерістер жиынтыын зерттейді Биология
 Скачать 0.51 Mb.
|
|
Митоз бен мейоз Жасушаның бөліну аралығы:Жасуша циклі Ядроның бөлінуі:Кариокинез Цитоплазманың бөлінуі:Цитокинез Жасуша бөлінуінің үш жолы: Митоз, амитоз, мейоз Жасуша айналымының ең ұзақ кезеңі қандай:Интерфаза Жасушаның бөліну аралықтары: Интерфаза Жасушалардың дайындық кезеңі: Интерфаза Жасушалардың бөлінуге әзірлігі: Интерфазада Интерфазаның синтез кезеңінде жүзеге асады: ДНҚ молекуласы синтезделеді, нәруыз молекуласы көп синтезделеді Жасушадағы ДНК молекуласынын екі еселенуі митоздық бөлінуде...жүзеге асады: Интерфаза Жасушаның бөліну кезеңі деп аталады:Митоз Жасушаның күрделі бөлінуі: Митоз Бөлшектену кезінде ядроның бөліну жолы: Митоз Жасушалардағы хромосома санының азаймай бөлінуі:Митоз Митоз жолымен бөлінетін бөлшектер: Зигота Сома (дене) жасушалар бөлінеді: Митоз жолымен Митоз бөлінуі қандай жасушаларда болады: Дене (соматикалық) Митоздық бөліну кезінде жасуша саны: 2 Митоздық бөліну кезіндегі фазаның реттік жүйесі: Профаза-метафаза-анафаза-телофаза Митоздың бөліну ұршығы пайда болатын фаза: Профазада Митоздық профаза кезінде: Ядро қабығы ериді, центриольдер екі еселенеді, полюстерге тартылады Митоздың метафаза кезеңінде: Хромосомалар экваторға жинақталады, ахроматин жіпшелеріне жабысады, бөліну шүйкесі түзіледі Митоздың анафаза кезеңінде: Ахроматин жіпшелері қысқарады, хромосомалар екі полюске жылжиды, хромосома шиыршығы жазылады Митоздың телофаза кезеңінде: Хромосомалар екі бөлікке бөлінеді, ядро қабықшасы түзіледі, екі жас жасуша пайда болады Митоздық бөліну кезінде жасушадағы хромосомалар: Өзгеріссіз сақталады Митоздық аяғында хромосома саны: Сол қалпында қалады Митозда хромосома саны: Екі еселенеді Митоздық бөліну кезінде аналық хромосома 16 болған жағдайдағы саны: 32 Митоздық бөліну кезінде аналық жасушадан қанша жас жасушалар пайда болады: 2 Митоз бөлінуінде түзілетін жасуша саны: Диплоидты (2n) екі жасуша Диплоидты ядроның митозды жолымен бөлінген кезде түзілетін хромосомалардың жиынтығы: Диплоидты Митоз процесі зақымдалса:Хромосомалар санында ауытқулар туады, саны өзгереді Жыныс жасушаларының бөлінуі:Мейоз Мейоз дегеніміз: Пісіп жетілу аймағындағы жыныс жасушасының бөлінуі Мейоздың кезеңдері:Редукциялық, эквационды Мейоздың бірінші бөліну аталуы:Редукциялық Мейоздың екінші бөліну аталуы:Эквационды Мейоздық редукциялық бөлінуінің профазасының сатылары: Лептотена, зиготена, диплотена Редукциялық бөлінудің профазасы келесі саталардан тұрады: Лептонема, зиготема, пахинема, диплонема, диакенез Мейоздың жіңішке жіпшелер сатысы: Лептотена Мейоздың қосарланған жіпшелер сатысы:Зиготена Гомологтық хромосоманың конъюгациялануының жүретін фазасы: Мейоздық профаза Сәйкес гомологиялық хромосомалардың бір-біріне жақындауы: Конъюгация Мейоздың жіпшелердің бір-бірінен алыстау сатысы: Диплотена Гомологты хромосомалар бір-бірінен алшақтағанда пайда болған Х-тәріздіфигуралар: Хиазмалар Гомологтық хромосомалардың бөлінуі кезінде айқасуы: Кроссинговер Кроссинговер нәтижесінде жүзеге асады: Гендердің алмасуы Мейоздың профаза 1 фазасында болатын үдерістер: Ядрошық пен ядро қыбығы бүлінеді Мейоз анафазасында:Хромосомалар 2 есе азаяды Мейозда хромосомалар жиынтығы: 2 есе кемиді Мейоздың митоздан айырмашылығы: Хромосома саны екі есе азаяды, тұқым қуалайтын өзгергіштік пайда болады Мейоз бөлінуінде түзілетін жасуша саны: Гаплоидты (n) төрт жасуша Егер аналықта 12 хромосома болғанда мейоздық бөліну кезеңінен соң жасушадағы хромосома жиынтығы: 6 Жасушаның бөліну нәтижесінде: Хромосома саны азаяды және сақталады Жыныс жасушаларының дамуы. Ұрықтану Жыныс жасушасының атауы: Гамета Жыныс бездеріне аталық және аналық гаметалардың дамып жетілуі:Гаметогенез Гаметогенез кезеңдері: Пісіп жетілу аймағы, өсу аймағы, көбею кезеңі Гаметогенез түрлері: Сперматогенез, овогенез Аталық жыныс жасушаларының дамуы мен қалыптасуы: Сперматогенез Сперматогенез нәтижесінде хромосомалар жиынтығы: Гаплоидты Аналық бездерде жетіледі: Жұмыртқажасуша Жұмыртқа жасушасы дегеніміз: Аналық гамета Жұмыртқа жасушаның дамуы: Овогенез Овогенездің көбею аймағында түзілетін овоциттердің хромосома саны: Диплоидты Овогенез кезінде жасушадан шығатын жұмыртқажасушаның саны: 1 Овогенез бен сперматогенез нәтижесінде түзілетін жасушалар: 1 жұмыртқа жасуша, 4 сперматозоид Жұмыртқа жасушаның дамуы созылады: 27-28тәулік Жыныс жасушаның қосылуы:Ұрықтану Спермозоид пен жұмыртқа жасушаның қосылуы: Ұрықтану Жыныс жасушаларының қосылуының нәтижесінде:Зигота Зигота ядросындағы хромосома жиынтығы: Диплоидты Зиготадан дамып жетіледі: Ұрық Онтогенез – организмдердің жеке дамуы Жасуша ұрықтанған соң организмнің жеке дамуы:Онтогенез Эмбриология ғылымының негізін қалаған ғалым: К.М.Бэр Ұрықтық ұқсастық заңын ашқан ғалым:К.М.Бэр Ұрықтың даму сатысын зерттейді: Эмбриологиялық дәлел Организмдердің жеке дамуы мен тарихи дамуының арасындағы байланысты толық дәлелдейді: Биогенетикалық заң Биогенетикалық заңды ашқан ғалымдар: Ф.Мюллер, Э.Геккель Э. Геккель мен Ф. Мюллердің биогенетикалық заңының мағынасы: Онтогенез дегеніміз филогенезді қысқаша қайталау Ланцетниктің эмбрион жасушаларын зерттеді: А.О.Ковалевский Эмбриология ғылымының негізін қалауда еңбегі сіңген қазақстандық ғалымдар: И.Чагиров. Қ. Баймұханбетов Филогенез дегеніміз: Тірі ағзалармен таксономиялық топтардың тарихи дамуы Онтогенез кезеңінің ерекшеліктері: Эмбриондық және постэмбриондық даму Зиготадан туғанға дейінгі ұрықтық даму процесі: Эмбриогенез Ағзаның жұмыртқа қабығын жарып шыққаннан кейінгі кезеңі:Постэмбриогенез Тірі ағзаның туу мерзімінен өлуіне дейінгі жеке дамуы: Постэмбриогенез Постэмбриондық даму бөлінеді: Тура, түрленіп даму Бластомер түзіледі: Ұрық жасушаларының бөлшектенуінен Зигота дамуының алғашқы сатысы: Бластула Шар тәрізді, іші қуыс бір қабатты ұрық:Бластула Ұрық жапырақшалары пайда болатын саты: Гаструла Ұрықтың қос қабатты даму сатысы: Гаструла Екі ұрық жапырақшасынан - эктодерма мен энтодермадан тұратын ұрық: Гаструла Ұрықтың гаструла сатысының сыртқы қабаты: Эктодерма Ұрықтың даму кезінде эктодерма мен энтодерма аралығынан аралық жасушалы қабат: Мезодерма Ұрықтың гаструла сатысындағы ішкі қабаты: Энтодерма Ересек ағзаның жеке мүшелері қалаптасатын саты: Нейрула Жүйке тақташасынан жүйке түтігі қалыптасатын саты: Нейрула Ұрықтың үш қабатты даму сатысы: Нейрула Белгілі бір даму сатысында адам ұрығына ұқсас ұрық: Кесірткеде Ұрықтанған жұмыртқа жасушасында:46 xромосом,оның 23 анасының xромосомы,23 атасының xромосомы Организмдердің көбею жолдары Түрдің тіршілігін жалғастырып, сақтап қалуды қамтамасыз ететін физиологиялық процестер:Көбею Жыныссыз жолмен көбею: Спора, бүршіктену, вегетативті мүшелермен Өсімдіктерді вегетативті жолмен көбейту жолдары: Түрі өзгерген мүшелер арқылы, телу, өсімді мүшелерінің бөліктері Өсімдіктерді вегетативті жолмен көбейту жолдары: Телу арқылы, тамырсабақ арқылы, түйнек арқылы Бір өсімдік бүршігін екінші өсімдікке будандастыру: Телу Телітуші өсімдік: Тамыры жақсы дамыған болуы керек Телудің көбірек қолданатын түрлері: Жанастыра, кесінділеп, көзшелеп Бір өсімдіктің бүршігін аздаған сүрек бөлшегімен қоса кесіп алу: Көзшелеп телу Бір өсімдік өркенінен бүршігі бар бөлігін кесіп алып, екінші өсімдікке ұластыру: Кесінділеп Қыстық өркендерді ... дайындайды:Күзде Телу әдісін пайдаланған ғалым:И.В.Мичурин Будандастыру жетістіктерімен тікелей байланысты емес және будан алынып қойғаннан кейін қолданылатын әдіс: Ментор әдісі Пиязшығынан көбейеді: Қызғалдақ, бәйшешек, қазжуа, сүмбілшаш, лалагүл, пияз, сарымсақ, қазжуа, жауқазын, лапыз Қыста қызғалдақ гүлдерін өсіреді:Пиязшығынан Мұртшалары арқылы көбейетін: Бүлдірген, құлпынай Көзше бүршіктері арқылы вегетативті көбеюдің атауы: Түйнекпен Жыныссыз көбею түрлері: Вегетативті мүшелер арқылы, бүршіктену, спора түзу Ересек даралардың жеке бөлінуі: Бүрмелену, үзбелену Ересек дарақдың жеке үзбелері арқылы кобею жолы: Бүршіктену Ұрықтанбаған жұмыртқа жасушадан жаңа аналық ағзаның дамуы: Партеногенез Өсімдіктердің ұрықтанбай көбеюі: Партеногенез Табиғатта сирек болатын жыныстық көбеюдің ерекше түрі: Партеногенез Партеногенездік жолмен көбею қабілеті бар жәндік: Жібек құрты, балара Балараның ұрықтанбаған жұмыртқасынан дамиды: Аталығы (трутеньдер) Екі дара (особь) қатысаты көбею: Жынысты Аталық пен аналық жыныс жасушаларының қосылуы: Жынысты көбею Өсімдіктердің жаңа іріктемелерін шығаруда қолданылатын көбейту тәсіл: Телу Дәмді, суыққа төзімді, зиянкестерге шыдамды өсімдіктер іріктемесін алу үшін қолданылатын әдіс: Телу арқылы көбейту Мәдени өсімдіктердің бүршігін жабайы түрге телу арқылы алынған өсімдік: Суыққа төзімді Генетика негіздері 1906ж. “Генетика” терминін ғылымға енгізген:У.Бэтсон Генетиканың негізін салушы:Г.Мендель Тұқым қуалаушылық заңдарын тұңғыш рет дәлелдеген чех ғалымы: Г.Мендель «Ген» теминіні ғылымға енгізген ғалым: В.Иогансен 1909ж. Генотип пен фенотип ұғымдарын қалыптастырды:В.Иогансен Гендердің хромосомада орналасатының дәлелдеген: Т.Морган Тұқым қуалаудың хромосомалық теориясын қалаған ғалым: Т.Морган Тіркес тұқым қуалаудың xромосомалық теориясын ашқан ғалым: Т.Морган Ата тектерге тән белгілерді сақтаудағы тірі ағзалардың ортақ қасиеттері:Тұқымқуалау Генетикалық зерттеулер жүргізуге қолайлы жәндік:Дрозофила шыбыны Мендель тәжірибесінде белгілердің тұқымқуалаушылығын зерттеудегі қолданған әдіс: Гибридологиялық Мендель тәжірибиелеріне пайдаланды:Асбұршақты Мендель тәжірибесіне асбұршақ алу себебі:Өздігінен тозаңданады, өсіруге қолайлы, қолдан тозаңдандыруға болады, бірнеше белгілер бойынша айқын ажыратылатын сорттары бар Мендельдің заңдары:Біркелкілік, ажырау, белгілердің тәуелсіз ажырауы Мендельдің бірінші заңы:Біркелкілік, басымдық Мендельдің І-ші заңының мәні: Фенотипі де, генотипі де біркелкі болуы Мендельдің екінші заңы:Белгілердің ажырауы Мендельдің екінші заңы генотипі бойынша доминантты және рецессивті белгілер арақатынасы:1:2:1 Белгілердің ажырау заңы: Фенотипі бойынша 3:1, генотипі бойынша 1:2:1 Мендельдің үшінші заңы: Тәуелсіз тұқым қуалау Мендельдің үшінші заңы фенотипі жағынан доминанты және рецессивті белгілердің арақатынасы:3:1 Гибридтердің бірінші ұрпағында байқалатын белгі: Доминантты Басымдық қасиет көрсетіп, бірден жарыққа шығатын белгі: Доминантты Басымдылық қасиет көрсететін белгі: Доминантты Доминантты: Төзімділік белгісі Сыртынан қарағанда жасырын қалатын белгі: Рецессивті, басылыңқы Басылыңқы белгі: Рецессивті Гомозиготалы генотип анықтайды: 1 белгінің дамуы Гомозиготалы доминантты белгі:АА Гомозиготалы доминантты гендер: ААВВ Дигомозиготалы ағза: ААВВ Гетерозиготалы генотип: Аа Дигетерозиготалы ағза: АаВb Түрдің генотипі ааВВ ағзада пайда болатын гаметалары: аВ АаВВ генотипінен түзілетін гаметалар типінің саны: 2 түрлі Түрдің генотипі ААВв болатын гаметалары:АВ,Ав Дигетерозиготалы даралардан алынатын гаметалар: АВ,Аb, aB, ab AaBb генотипінен түзілетін гаметалар қатары:АB, Ab, aB, ab AaBbCc генотипі түзетін гаметалардың түр саны:8 Аталық жыныс хромосомасы гетерогаметалы болатын ағзалар: Дрозофила шыбыны, адам Барлық гендердің хромосомадағы диплоидты жиынтығы:Генотип Ата-аналардан алынатын гендердің толық жиынтығы: Генотип Ағзаға тән сыртқы және ішкі белгілерінің жиынтығы: Фенотип Генотите бірдей доминантты немесе рецессивті гендермен көрсетілген болса, ондай ағза аталады: Гомозиготалы Генотипінде бірдей аллелі болатын ағзалар: Гомозиготалы Генотипіне тек іріктеме аллелі ғана болатын тіршілік иесі:Гомозиготалы Ұрпағында ажырамай өзінің белгілерін таза күйінде сақтап қалуы: Гомозигота Гомозиготалы гендер анықтайды: Бірдей жұп гендер, комплементарлық Гендердің аллельді жұбы генотипте әр түрлі гендермен көрсетілген болса, ондай ағза аталады: Гетерозиготалы Әр түрлі аллельдерден тұрады: Гетерозиготалы Генотипінде бір геннің екі аллелі болатын ағзалар:Гетерозиготалы Гетерозиготалы ағзада бір ғана белгісі бойынша түзілетін жұп гаметасы: 2 Гетерозиготалы ағзада екі жұп белгісі бойынша түзілетін жұп гаметасы: 4 Бір жұп белгі бойынша ажыратылатын дараларды шағылыстыру: Моногибридті Бір-біріне екі жұп белгі бойынша ажыратылатын дараларды шағылыстыру түрі:Дигибридті Бір-бірінен көп белгілерінде айырмашылығы бар дараларды будандастыру:Полигибридті Моногибридті будандастырудаекінші ұрпақта (Ғ2) генотиптік арақатынасы: 1:2:1 Гаметалар тазалық ережесі: Аллельді гендер таза күйінде сақталады, аллельді гендер бір бірімен араласпайды Қара мен ақ тауықтарды будандастырғанда шұбар тауық алынса, бұл: Толымсыз доминаттылық Дигетерозиготалы ағзаларды будандастырудан алынатын ұрпақ фенотипі: 9:3:3:1 Дигибридті будандастырудағы F2 ұрпақта фенотипі төрт түрлі генотипі көрініс береді: 9:3:3:1 Қарама-қарсы белгілерді анықтайтын жұп гендер: Аллельді Қарама-қарсы белгілерді анықтайтын жұп белгілер: Аллельдер Аллельді гендер хромосомалары: Бірдей болады Аллельді гендердің орналасуы: Гомологтық хромосомада Геннің хромосомадағы орны: Локус Тұқымқуалаушылықтың хромосомалық теорисының қағидалары: Генетикалық хромосомада бір сызық бойымен тізбектеле орналасқан, әр геннің хромосомада орны болады Цитоплазмалық тұқым қуалауды зерттеудің негізін салған: К.Коренс, Э.Баур Цитоплазмалық тұқым қуалау жүреді: Митохондрия, хлоропласт Жасушасында жалғыз ғана пластиді бар балдырлардың түрі: Диатомды Цитоплазмада және оның органоидтерінде шоғырланған тұқым қуалайтын факторлар: Плазмон Гендердің әрекеттесу түрлері: Аллельді және аллельді емес Аллельді емес гендердің өзара әрекеттесу түрлері: Комплементарлық, көпаллельділік, эпистаз, полимерлі гендер Екі немесе бірнеше аллельді емес доминантты гендердің бірін-бірі толықтырып, жаңа белгіні жарыққа шығаруы: Комплементарлық Бір ген екінші генді басып, оның белгісін жойып жіберуі: Эпистаз Басымдық қасиет көрсететін ген:Супрессор Полимерия бұл: Аллельді емес гендердің бірігіп қызмет етуі Полимерия құбылысы кезінде қызғылт дәнді бидайдың генотипі: А1А1а2а2 Полимерия құбылысын ашқан швед генетигі, әрі селекционері: Г.Нильсон-Эле Хромосоманың ген орналасқан бөлігі бірнеше рет мутацияға ұшырауына байланысты геннің бірнеше рет қайталануы: Көпаллельдік Екі доминантты А (II топ) және В (III топ) аллельді гендері біріккен жағдайда IV топ пайда болу құбылысы: Кодоминанттылық Құстар, жібек құрты, көбелектің аналығының жынысы: ХУ Шегіртке мен қандаланың аталықтарының жынысы: ХО Қаракүйе аталықтарының жынысы – ХХ, бірақ аналықтарында: ХО Харди-Вайнберг формуласы арқылы анықтауға болады:Генотиптің таралу сипатын Популяциялардығы генетикалық тепе-теңдік заңын ашқан: Харди-Вайнберг Харди – Ванберг формуласы: P2AA+2PgAa+g2aa Генотиптердің белгілі жиілігін сипаттайтын барлық гендер популяциясының жиынтығы: Генофонд Популяцияның түрлік немесе систематикалық топтық гендерінің жиынтығы: Генофонд Аталық және аналық жасушалардың қосылып ұрықтануынан түзіледі:Зигота Адам генетикасы Адам көбеюіне тән емес:Гаметаларында 46 хромосома бар Адамдағы аналық жыныс хромосома санының ауытқуы:22 аутосомы+X Ер баланың хромосомалары:44+ХУ Әйел адамның хромосомасы: 44+ХХ Адам генетикасының зерттеу әдістері: Егіздік, генеологиялық, цитогенетикалық, биохимиялық, онтогенетикалық, популяциялық Ата тегі арқылы берілетін белігілерді зерттейтін генетикалық әдіс: Генеологиялық Адамның кез-келген белгілерінің бірнеше ұрпақ бойы тұқым қуалау сипатын зерттеу әдісі:Генеалогиялық Ата-тектер мен өзге де қандас туыстар туралы деректерді жинақтау: ГенеологиялықТуыстықты анықтау үшін де, сондай-ақ қылмыстылықты анықтап, криминалистикада қолданылады: Генетикалық дәлел Адамның кейбір қабілеттерінің тұқым қуалайтындығын анықтауға болатын әдіс: Генеалогиялық Генеалогиялық әдістің маңызы: Қасиеттің ұрпаққа берілуін анықтау, шежіре құру, шыққан тегін зерттеу Аутосомалы-доминанттылық тұқым қуалау типіне жататын ауру: Полидактилия (алтысаусақтылық), ахондроплазия (ергежейлік) Аутосомалы-рецессивті тұқым қуалау типіне жататын аурулар: Альбинизм, идиопатия Адамның тұқымқуалаушылығын зерттеу әдісі: Цитогенетикалық Хромосомалық мөлшері, құрылысы, саны, пішінінің өзгеруіне байланысты ауруларды айқындайтын әдіс: Цитогенетикалық Қоршаған ортаның бұзылуына байланысты жасуша құрылымның өзгеріп, қауіпті аурулардың пайда болуын алдын алу шараларын қарастырады: Цитогенетика Адамдағы бір,екі,үш жұмыртқа жасуша бірден ұрықтану белгілерін анықтайтын генетикалық әдіс:Егіздік Біржасушалы егіздер дамыған жасушаның саны: 1 Бір-біріне ұқсас егіздер дамитын жасуша саны: 1 Сан алуан заттардың ағзадағы күрделірек өзгерістері: Биохимиялық өзгерістер Зат алмасудың ауытқуынан туатын тұқым қуалайтын өзгерістерді зерттейтін әдіс: |