Ответы. Биология ылымыны салалары Тірі табиаттаы згерістер жиынтыын зерттейді Биология
 Скачать 0.51 Mb.
|
|
Биохимиялық Адамның жеке даму барысында тұқымқуалайтын өзгерістердің бар-жоғын анықтайтын әдіс:Онтогенетикалық Тұқым қуалайтын өзгерістердің адам популяциясына таралу жиілігін зерттейтін әдіс: Популяциялық Медициналық генетикадағы гендік аурулар: Дальтонизм, гемофилия Хромосомалық аурулар: Даун, Клайнфельтер, Шерешевский-Тернер Клайнфельтер ауруынын хромосомасы: 47, жыныс хромосомасы ХХУ Клайнфельтер ауруының белгілері: Жыныс бездері дұрыс жетілмейді, ақыл-есі кем, аяқ қолы шамадан тыс ұзын, денесіне сәйкес келмейді Шершевский-Тернер ауруының хромосомасы: 45, жыныс хромосомасы-ХО Адамның ақыл-есі кем,бойы аласа, беті дөңгелек, ауызы үнемі жартылай ашық жүретін белгілері байқалатын тұқым қуалайтын ауру: Даун Даун ауруындағы хромосомадағы өзгерістер: трисомия 21 Даун ауруының себебі: 21-хромосоманың екеу емес, үшеу болуынан Даун ауруымен ауыратын адамның жасушадағы хромосома саны: 47 Трисомия байқалатын «алып әйел» ауруының жыныстық хромосомасы: ХХХ Тұқым қуалайтын өкпе ауруы:Туберкулез Жігіттің шешесі эпилепся ауруымен ауырса,ал әкесі сау болса,ол жігіт эпилепсик болмайды Әкесінің доминантты гені шешесінің рецессивті генін басып тастайды Өзгергіштіктің заңдылықтары «Мутация» ұғымын қалыптастырған голландиялық ғалым: Г.Де Фриз Голландиялық ботаник Де Фриз еңбегі: «Мутациялық теория» 1925ж. тұқым қуалайтын қасиетті радиацияның көмегімен өзгертуге болатынын ашқан: Г.А.Надсон, Г.С.Филиппов Әрбір бейімделушілік пен барлық жиынтық белгілердің ұрпаққа таралатын негізі: Тұқымқуалайтын өзгергіштік Тірі ағзалардың ата-тектерінен айырмашылығындағы ортақ қасиет: Өзгергіштік Ағзаның жаңа белгілерге ие болу қасиеті:Өзгергіштігі Гаметалардың кездейсоқ қосылып, жаңа үйлесімдердің түзілуі: Комбинативтік өзгергіштік Өзгергіштіктің түрі: Фенотиптік, генотиптік Тұқым қуаламайтын, фенотиптік өзгергіштік: Модификациялық,айқын Генотипіне байланысты емес өзгергіштік:Модификациялық Сыртқы орта жағдайларының әсерінен организм фенотипінің өзгеруі: Модификациялық Модификациялық өзгергіштіктің өзіне тән қасиеттері: Өзгерістер орта жағдайына байланысты, қайтымды процесс, организмдердің бейімделушілік қабілетін арттырады Өзгергіштікке нақты сипаттама беруде зерттеу үшін көп дара алынатын түрі: Модификациялық Модификациялық өзгергіштікті зерттеу әдісі: Статистикалық Статистикалық әдісті қолдану негізінде белгілердің өзара шамасының пайызбен анықталуы: Вариация коэффициенті Сиыр сүтінің молаюы жатады: Айқын, фенотиптік, модификациялық өзгергіштікке Тұқым қуалайтын өзгергіштік: Мутациялық (айқын емес өзгергіштік) Кездейсоқ пайда болатын өзгергіштік: Мутациялық Сыртқы және ішкі ортада байқалатын хромосомадағы өзгергіштік:Мутация Мутацияның өтуі: ДНҚ-да Мутация тудыратын факторлар: Мутагендер Химиялық мутагендер: Никотин қышқылы, колхицин, гирбицид Физикалық мутаген: Ультракүлгін, радиоактивті, лазер сәулелері Сомалық мутация салдарынан туындайтын ауру: Қатерлі ісік Канцерогенді заттардың тудыратын аурулары: Рак аурулары Генотиптің өзгеруіне байланысты мутацияның түрі: Геномдық, гендік, хромосомалық, цитоплазмалық ДНҚ молекуласындағы нуклеотидтердің орналасу ретінің өзгеруіне байланысты болатын өзгергіштік: Гендік мутация Хромосомалардың құрылымының өзгеруінен болады: Хромосомалық Хромосомалық мутация түрлері: Делеция, дефишенсия, дупликация, инверсия, транслокация Хромосомааралық мутация: Транслокация, көпірлер Хромосоманың бір бөлігінің оған ұқсас емес басқа бір хромосомамен ауысып кетуі: Транслокация Хромосомаішілік өзгерістер: Инверсия, дупликация, дефишенсия, делеция Хромосома бөлігінің 180 градусқа бұрылып орналасуы: Инверсия Дупликация дегеніміз: Хромосома улескісінің еселенуі Хромосома ұштарының жетіспеуі: Дефишенсия Хромосоманың бір бөлігінің үзіліп түсіп қалуы: Делеция Цитоплазмада кездесетін плазмогендердің өзгеруіне байланысты болады: Цитоплазмалық мутация Цитоплазмалық мутация жүреді: Пластидте, митохондрияда Саңырауқұлақтарда тыныс алу кемістігінен болатын мутация: Цитоплазмалық Хромосома санының өзгеруі, құрам санының артуы болатын мутация түрі: Геномдық Геномдық мутация хромосома санының гаплоидтық жиынтыққа еселенбей көбейсе не азайса: Анеуплоидия, гетероплоидия Хромосома санының гаплоидтық жиынтыққа еселенбей өзгеруінің нәтижесінде пайда болатын өзгергіштік: Анеуплоидия Гомологты хромосомаларда орналасқан гендердің бір-бірімен орналасуы нәтижесінде пайда болады: Үйлесімді өзгергіштік Гомологтық өзгергіштіктің негізіндегі себептер: Жақын түрлер мен туыстар генетика құрылымы ұқсас, шығу тегі бір Тұқым қуалау өзгергіштігіндегі сәйкес қатарлар заңын ашқан ғалым: Н.И.Вавилов Тұқым қуалайтын өзгергіштегі гомологтық қатарлар заңын ашқан:Н.Вавилов Генетикалық есептер Бір түзу бойында орналасқан АВС гендерінің жалпы арақашықтығы 8 см-ға тең. Ал АВ гендерінің арақашықтығы 3 см-ға тең болса, ВС гендерінің арақашықтығы: 5 см АВСD гендері бір түзу сызықтың бойында орналасқан, ұзындығы 18 см-ға тең. АВС гендерінің арақашықтығы 16 см-ға тең болған жағдайда CD гендерінің ұзындығы: 2 см Асбұршақтың екі сорт тармағын будандастырғанда барлығы 1000 дән алынған, оның 36 кроссинговерлі болған. Сондағы айқасудың немесе кроссинговердің мөлшері: 3,6 Бидайдың екі сорттармағын будандастырғанда барлығы 600 дән алынса,оның 30 кроссоверлі болған. Кроссинговер мөлшері: 5% ДНҚ молекуласының құрамындағы адениннің сандық мөлшері 20%, гуаниннің сандық мөлшері: 30% ДНҚ молекуласының құрамындағы цитозиннің сандық мөлшері 12%, басқа нуклеотидтердің сандық мөлшері: А-38%, Т-38%, Г-12% ДНҚ молекуласының бір кесіндісі 13,6 нмге тең. Осы кездігі нуклеотидтер саны: 40 Ата-анасының генотипі АА мен аа болса, ұрпақтары: Аа, Аа, Аа, Аа Егер сары бұршақты будандастыру мына түрде жүрсе АА х Аа жүрсе, фенотипі: Барлығы сары Шешесінің қаны гетерозиготалы ІІ топ, әкесі ІV топ. Ұрпақтарының қан топтары: ІІ, ІІІ, ІV Шешесінің қаны гетерозиготалы ІІІ топ, әкесі IV топ.Ұрпақтарының қан топтары: ІІ,ІІІ,IV Шешесінің қан тобы 4-ші, әкесінікі гомозиготалы 2-ші топ. Ұрпақтарының қан тобын анықтау: 2-ші, 4-ші топ Әкесінің қан тобы IV, ал шешесінің қан тобы І болғандағы балаларының қан топтары: I, IV Әкесінің қаны гетерозиготалы ІІ топ, шешесінің қаны ІV топ. Балаларының қан топтарын анықтаңыз: ІІ, ІІІ, ІV Гетерозиготалы қара қояндарды будандастырғанда ақ қояндардың дүниеге келу мүмкіндігі: 3 қара, 1 ақ Адамда көздің қоңыр түсі көкке қарағанда басым. Әкесі қоңыр, анасы көк көзді. Отбасындағы балалар генотипі: Аа, Аа Адамда маңдай бөлімінде ақ шаштарының кездеспеуі басылыңқы, ал бар болуы басым белгі. Әкесінің генотипі: ААВВ Қара қоян мен ақ қоянды шағылыстырғанда 1-ші ұрпақтары сұр түсті болыпдүниеге келді. Доминанттылығын анықтау: Толымсыз доминанттылық Толымсыз доминанттылықта екінші ұрпақта (Ғ2) фенотипі бойынша раушангүл гүлінің тұқым қуалауы: 1:2:1 Намазшам гүлінің екі формасын (қызыл және ақ гүлді) будандастырғанда 2-ші гибридтің ұрпағында мынадай белгілер ажырайды: 1:2:1 Адамдарда қалыпты пигмент (терінің түсі) некеден альбинос (ақ) бала туған. Бұлай болу мүмкін бе: Ген альбинизмі рецессивті Қызыл гүлді асбұршағын (генотипі АА) гүлі ақ түсті дарамен будандастырғанда (генотип аа) бірінші ұрпағында (Ғ1) алынатын гибридтер: 100% қызыл гүлдер Адамда түнде көрмейтін ауру доминантты белгі ретінде тұқым қуалайды. Шешесі сау, әкесі ауру отбасында ауру бала туылу ықтималдығы: 25% Қарабидайдың бір популяциясындағы сабағының түгі бар өсімдіктер түгі жоқ өсімдіктерге қарағанда төрт есе көп болып келеді. Бұл жағдайдағы гаметалардың арақатынасы: 0,8А:0,2а 1-жағдайда екеуі де гүлінің түсі бойынша гетерозиготалы, ал екіншісінде, біреуі ғана гетерозиготалы. Будандастыру сызба нұсқасын жүргізіп, гибридтердің 1-ұрпағының генотипін анықтаңдар: 1:2:1 1-жағдайда екеуі де гүлінің түсі бойынша гетерозиготалы, ал екіншісінде, біреуі ғана гетерозиготалы. Будандастыру сызба нұсқасын жүргізіп, гибридтердің 1-ұрпағының генотипін анықтаңдар: 3:1 Түн аруы гүлінің қызыл түсі ақ түске толымсыз доминантты. Осы өсімдіктерді өзара будандастырғанда қызғылт гүл алынды. (Ғ1;Ғ2) ұрпақтар алудың сызбанұсқасын жаз. Ғ2-де белгілер ажырауы қалай жүреді (сандық қатынас бойынша)? 25%:50%:25% Бұршақ тұқымының сары түсі-А жасыл түсіне а-ға қарағанда доминантты. Ал тегіс пішін-В бұдыр пішінді- b-дан басым. Мына AaBB×AaBb будандастыруда алынатын ұрпақтар тұқымдарының сыртқы көрінісін анықтаңыз: 6 сары тегіс, 2 жасыл тегіс Селекция Жаңа іріктемелер,гибриттер шығару әдістерін зерттейтін ғалым: Селекция «Селекция» сөзінің мағынасы: Сұрыптау, іріктеу Селекцияның теориялық негізі: Генетика Генетикамен тығыз байланысты ғылым: Селекция Адамның сұрыптау жолымен қолдан шығарған бір түр дарақтарының жиынтығы: Іріктеме Жануарлардың қолдан шығаратын түрі: Қолтұқым Селекцияның генетикалық негізін қалаған: И.И.Вавилов Селекцияның ғылым болып қалыптасуына үлес қосқанғалым:Н.И.Вавилов Селекция ғылымына үлес қосқан:А.Жандеркин, Ә.Есенжолов, Н.С.Бутарин Мәдени өсімдіктердің сан алуандығын, шығу орталықтарын зерттеген:Н.И.Вавилов Жабайы өсімдіктердің пайдалы түрлері ашуға енбегін сіңірген ғалым:Н.И.Вавилов Н.И.Вавилов мәдени өсімдіктердің жаңа сорттарын шығарғын орталықтар саны:7 Көптеген жемістік және көкөністік дақылдар отаны:Шығысазиялық, оңтүстіказиялық Соя мен тарының орталығы: Шығыс Азия Оңтүстік шығысазиялық тропиктік орталықтың іріктемелері:Күріш, қант қамысы Оңтүстік-батысазиялық іріктемелер:Бидай, қарабидай, бұршақ, жүзім Жерорта теңіз орталығынан шығарылған іріктемелер:Зәйтүн ағашы, жоңышқа, гүлді жасымақшаның, жабайы орамжапырақ Орталық америка орталығы және оңтүстік мексика отаны: Жүгерінің, талшықты мақта , асқабақ, какаоның, темекі, үрмебұршақтың Өте құнды майлы өсімдік - күнбағардың шыққан жері: Мексика Шығу тегі Оңтүстік Америка: Картоп, ананас, хинин, кокаин бұтағы, қызанақ Өсімдіктер селекциясында қолданылатын әдістер: Сұрыптау, будандастыру, мутагенез Өсімдіктер селекциясында қолданылатын сұрыптаудың түрлері: Жеке, жаппай Көп мөлшерде гомозиготалы даралар алатын сұрыптаудың түрі: Жеке Айқас тозаңданатын өсімдіктер селекциясында әр түрлі тармақтары өзара тозаңдандыру: Линияаралық гибридтер Селекциядағы будандастыру әдістері: Инбридинг, аутбридинг, алыстан будандастыру Инбридинг:Туыстық будандастыру, инцухт Жануарлар селекциясында депрессияға ұшырататын әдістер: Жақын, туыстар арасындағы сұрыптау Бір-біріне туыс емес ағзаларды будандастыру: Аутбридинг Алынған будандары көбінесе ұрпақсыз болатын будандастырудың түрі Әріден (алыстан)будандастыру 1914ж. «гетерозис» ұғымын енгізген ғалым: Дж.Шелл Дж. Шелл жүгері өсімдігінен будан ұрпақтың тіршілік қабілеті жоғары, өсу қарқыны күшті боғанын байқап, ол құбылысты атады: Гетерозис Будан ұрпақтың белгі қасиеттерінің ата-анасынан артық болуы: Гетерозис Гетерозис құбылысының артықшылығы: Өнімділіктің артуы Будандық күш: Гетерозис Селекцияда сапалы өнімдер алу үшін жасушаға рентген, ультракүлгін сәулелермен жәнехимиялық заттармен әрекет жасау әдісі: Жасанды (эспериментальды) мутагенез Мутация мөлшерін саналы түрде арттыру: Бағытты мутагенез Дрозофилла шыбыны мен жүгеріден рентген сәулелерінің мутагендік әсерін байқады: Дж.Миллер, Дж.Стадлер Қыша газының (иприт) мутагендік әсерін байқады: Ш.Ауэрбах, Д.Рабсон Формальдегид пен этилениминнің мутагендік қасиетін тапты: И.А.Рапопорт Хромосома санының еселеніп көбеюі: Полиплоидия Өсімдіктер селекциясындағы полиплоидияның түрі: Автополиплоидия Әр түрге жататын организмдердің хромосомалар жиынтығының бірігуі нәтижесінде пайда болады: Аллополиплоидия Бидай мен жабайы бидайықты будандастырған: Н.В.Цицин Орыс селекционері В.С.Пустовойттың алған сорты: Күнбағыстың майлы сортын Безостая-1 сортын шығарған ғалымның аты кім: П.П.Лукьяненько Жоғары сапалылығымен ерекшеленетін Саратов-29 жаздық бидайын шығарған: А.П.Шехурдин, В.Н.Маманов Бидай мен қарабидайды будандастыру арқылы алынған мәдени өсімдік: Тритикале Адамға қажет өнімдерді биологиялық обьектілердің көмегімен өндіру: Биотехнология Жануарлар селекциясындағы негізгі әдіс:Туыстық, туыстық емес, алыстан будандастыру Қазақстанда қант қызылшасы мен кендірді биологиялық сұрыптау жағынан ғылыми тұрғыда сипаттаған алғашқы ғалым: К.Мыңбаев Алыстан будандастыру әдісімен дүние жүзінде алғаш рет алынды:Арқар-меринос қойы Дүниежузілік әйгілі арқар-меринос алынған сұрыптау әдісі: Әріден будандастыру Гетерозис әдісімен алынған будан: Қашыр В.А.Бальмонттың басшылығымен елімізде шығарылған алғашқы етті-жүнді бағыттағы қой тұқымы:Қазақтың биязы жүндіқой Биязы жүнді қойдың жаңа тұқымы - Солтүстік Қазақстан мериносын шығарған: Ә.Е.Еламанов, Қ.Ү.Медеубеков Солтүстік Қазақстан мериносының типтері: Бесқарағай, Сұлукөл Қазақстанның ақбасты тұқымды ірі қараларын шығарған:Б.Мусин, Н.З.Ғалиакберов Д.Н.Пактың басшылығымен шығарылған сүтті, етті сиыр тұқымы: Алатау сиыры Қазақстанда алғаш рет трансплантациялық жолмен қозы алған академик:Ф.М.Мұхамбетқалиев Микроорганизмдер селекциясында жиі қолданылатын әдістер: Жасанды мутагенез, Эксперименттік мутагенез Гендік инженерия қолданылатын сала: Биотехнология Генетикалық инженерияның тарихын тұңғыш ашқан ғалым: Е.Сирс Гендік инженериядағы маңызды жаңалық: ДНҚ-ны кескілейтін, тізетін, транскрипциялайтын ферменттердің ашылуы Жібек құртын өсіруде пайданылатын әдіс: Генетикалық инженерия Америкалық биохимик П.Берг тәжиребелеріне қолданған ағзалар: Маймылдың онкогенді вирусы, бактериофаг, ішек таяқшасы бактерисы 1971ж.генетикалық инженерия әдісін жібек құртын өсіруде пайдаланған:В.Струнников Жасанды партеногенездік жолмен көбею қабілеті бар жібек құртын алды:Б.Л.Астауров Тұқым қуалайтын қасиетті радиацияның көмегімен өгертуге болатынын 1925 ж. тұңғыш ашқан ғалымдар:Г.Филлипов,Г.А.Надсон Адамның өсу гормонының гені ... нуклеотидтен тұрады:584 1969ж. генді химиялық жолмен қолдан синтездеуді алғаш жүргізген:Х.Г.Корана Гетерозиготалы гендері бар будандар алуда қолданылатын сұрыптау әдісі: Аутбридинг, жаппай Атақты селекционер, ғалым: И.В.Мичурин Субтропикалық жеміске жатады: Мандарин, апельсин Ондратаның шыққан жері: Солтүстік Америка Тіршіліктің қасиеттері мен деңгейлері Тірі ағзалардың барлығына тән ортақ белгі:Денесі жасушалардан тұрады Тірі ағзалардың ең кіші өлшем бірлігі: Жасуша Тірі ағзалардың ортақ белгілері: Тыныс алады,қоректенеді,өседі,дамиды,көбейеді Жаратылыс деңгейінің барлығына тән қасиет: Даму Ұлпалар мен мүшелерде сандық және сапалық өзгерістердің байқалуы: Өсу мен даму Жасушаның тіршілігіне қажетті энергияның пайда болуы: Органикалық заттар қарапайым заттарға ыдырағанда Организм мен сыртқы орта арасындағы оттек түсіп, көмірқышқыл газының шығарылуымен байланысты жүретін құбылыс: Газ алмасу Барлық тірі ағзалар тыныс алады: Оттегімен Тыныс алу құбылысына тән: Органикалық зат ыдырайды Оттегіні сіңіріп, көмірқышқыл газын сыртқа шығаратын ағза: Аэробты Оттегісіз ортада тіршілік ететін ағзалар: Анаэробты Басқа жануарлардың ішкі мүшесінде паразитті тіршілік ететін паразит жануар: Анаэробты Тірі жүйелердің сыртқы және ішкі әсерге жауап қайтара алу қасиеті: Тітіркенгіштік Дискреттілік дегеніміз: Жер бетіндегі тіршіліктің жеке-жеке оқшаулану формасында кездесуі Биологиялық оқшауланудың генетикалық себебі: Хромосомалар жиынтығы әр түрлі Тірі заттың негізгі белгілеріне жатпайды: Өзін-өзі өндіруге бейімділігі Тіршіліктің негізгі жаратылым деңгейлерінің саны: 6 Тірі материя жаратылымының ең төмен деңгейі: Молекулалық Тіршілікке тән бастапқы ең қарапайым деңгей: Молекулалық-генетикалық Тіршілік иелерінің көбеюі және даму өлшем бірлігі: Жасушалық Тіршіліктің жасушалар мен жасуша аралық заттардан тұратын деңгейі: Жасушалық Жасушалық деңгейге жататындар: Жасушалар, ұлпалар Ағзадан кейінгі жоғары биологиялық жүйе: Популяциялық Тіршіліктің алғаш рет қарапайым эволюциялық өзгерістер байқалатын деңгейі: Популяциялық-түрлік Тіршілік жаратылымның ең жоғарғы деңгейі: Биосфералық Тіршіліктің ең жоғарға деңгейі аталады: Биосфера Тіршіліктің ғаламдық деңгейі: Биосфералық Жануар мен адамның жоғарғы дәрежеліжүйке қызметініңайырмашылығы бар, ол мынаған байланысты: Адамда сөйлеу және ойлау қабілеті бар |