азарка прав 05_03_09. Гiсторыя

• Название: Гiсторыя
• Анкор: азарка прав 05_03_09.doc
• Дата: 06.09.2018
• Размер: 1.64 Mb.
• Имя файла: азарка прав 05_03_09.doc
• Тип: Документы; #24166
• страница: 1 из 17

Міністэрства адукацыі Рэспублікі Беларусь
Установа адукацыі

«Беларускі дзяржаўны педагагічны ўніверсітэт
імя Максіма Танка»

В.У. Азарка, А.С. Васілеўская, А.Г. Міхалевіч



ГIСТОРЫЯ
БЕЛАРУСКАЙ МОВЫ
Вучэбна-метадычны дапаможнік


Мінск 2010




УДК 811.161.3(075.8)

ББК 81.2(4Беи)–923

А351

Друкуецца па рашэнні рэдакцыйна-выдавецкага савета БДПУ, рэкамендавана секцыяй гуманітарных навук

(пратакол № 3 ад 27.05.08)

Рэцэнзенты:

кандыдат філалагічных навук, дацэнт кафедры беларускага мовазнаўства БДПУ М.М. Круталевіч;

кандыдат філалагічных навук, в. а. загадчыка аддзела гісторыі беларускай мовы ДНУ «Інстытут мовы і літаратуры імя Якуба Коласа і Янкі Купалы» НАН Рэспублікі Беларусь Н.В. Паляшчук
Азарка, В.У.

А351

Гісторыя беларускай мовы : вучэб.-метад. дапам. / В.У. Азарка, А.С. Васілеўская, А.Г. Міхалевіч. – Мінск : БДПУ, 2010. – 100 с.

ISBN 978-985-501-650-3.

У дапаможніку прадстаўлены тэарэтычны матэрыял, заданні і практыкаванні па дысцыплінах гісторыка-лінгвістычнага цыкла – гіс­то­рыі беларускай літаратурнай мовы, стараславянскай мове, гіс­та­рычнай граматыцы беларускай мовы.

Адрасуецца студэнтам дзённай і завочнай форм атрымання аду­кацыі з дадатковай спецыяльнасцю «Беларуская мова і літара­тура», выкладчыкам, магістрантам і аспірантам.
УДК 811.161.3(075.8)

ББК 81.2(4Беи)–923_
© Азарка В.У., Васілеўская А.С.,
Міхалевіч А.Г., 2009

ISBN 978-985-501-650-3 © БДПУ, 2009

Прадмова

Авалоданне сістэмай гісторыка-лінгвістычных ведаў з’яўля­ла­ся і з’яўляецца важнай умовай прафесійнай падрыхтоўкі мова­знаўцы, які атрымлівае ўніверсітэцкую адукацыю.

Вывучэнне дысцыплін гісторыка-лінгвістычнага цыкла даз­ва­ляе растлумачыць многія фанетычныя, марфалагічныя, сты­лі­стыч­ныя з’явы, убачыць мову ў яе гістарычным развіцці, зразумець асаблівасці сучаснага стану мовы.

У дапаможніку «Гісторыя беларускай мовы» падаюцца сістэ­матычныя звесткі па трох цесна звязаных дысцыплінах – «Гісторыі беларускай літаратурнай мовы», «Стараславянскай мове», «Гіста­рыч­най граматыцы беларускай мовы». Падача матэрыялу з улікам міжпрадметных сувязей дазваляе ўбачыць непарыўнасць гістарыч­нага развіцця мовы, пазбегнуць паўтораў, зразумець пераемнасць традыцый.

У дапаможніку змешчаны тэарэтычны матэрыял па адзнача­ных курсах, да кожнай тэмы падаюцца практыкаванні і заданні з узорам іх выканання. Сістэма практыкаванняў пабудавана ў адпа­вед­насці з сучаснымі праграмамі па названых курсах. Для ана­лізу прапануюцца ўрыўкі з пісьмовых помнікаў, што дае магчы­масць з найбольшай паўнатой раскрыць працэсы, якія характарызавалі развіццё сродкаў і прыёмаў літаратурнага выказвання ў пэўныя гістарычныя перыяды. Праверыць узровень засваення матэрыялу дазволяць кантрольныя работы, змешчаныя пасля кожнага раздзела.

У распрацоўцы дапаможніка прымалі ўдзел дацэнты кафедры беларускага і рускага мовазнаўства ўстановы адукацыі «Беларускі дзяржаўны педагагічны ўніверсітэт імя Максіма Танка», кандыдаты філалагічных навук В.У. Азарка (раздзел І «Гісторыя беларускай літаратурнай мовы»), А.С. Васілеўская (раздзел ІІ «Стараславянская мова») і А.Г. Міхалевіч (раздзел ІІІ «Гістарычная граматыка беларускай мовы»).

І.  Гісторыя беларускай
літаратурнай мовы

Гісторыя беларускай літаратурнай мовы – навука, якая вы­вучае ўзнікненне, станаўленне і змяненне літаратурнай мовы бела­рускага народа, даследуе гісторыю ўдасканалення яе граматыка-правапіснага афармлення і нармалізацыі.

Праблема перыядызацыі гісторыі літаратурных моў дастатко­ва складаная, бо цяжка вылучыць крытэрыі, якія давалі б магчы­масць з дастатковай верагоднасцю ўстанавіць пункт пераходу мо­вы з аднаго стану ў другі. Пры адсутнасці больш-менш выразных лінгвістычных крытэрыяў пад увагу бяруць знешнія фактары, звязаныя з працэсам развіцця культуры і з гісторыяй грамадства.

У гісторыі беларускай літаратурнай мовы традыцыйна вы­лучаюць тры перыяды:

І перыяд (Х – канец ХІІІ ст.) – перыяд старажытнарускай літаратурнай мовы;

ІІ перыяд (XIV–XVIII стст.) – перыяд старабеларускай літа­ратурнай мовы;

ІІІ перыяд (з пачатку ХІХ ст. і да нашага часу) – перыяд новайбеларускай літаратурнай мовы.

Заданні

1. На аснове аналізу 3–4 крыніц даць як мага больш поўную характарыстыку паняцця «літаратурная мова». Даказаць, што літаратурная мова – катэгорыя гістарычная.

Літаратура

1. 
   Виноградов В.В. Литературный язык // Виноградов В.В. Избранные труды: История русского литературного языка. М., 1978.
   
2. 
   Ковалевская Е.Г. История русского литературного языка. М., 1992.
   
3. 
   Русский язык: энциклопедия. М., 1998.
   
4. 
   Толстой Н.И. История и структура славянских литературных языков. М., 1988.
   
5. 
   Языкознание: большой энциклопедический словарь. М., 1998.
   

2. Патлумачыць, чаму нельга атаясамліваць паняцце «гіс­то­рыя літаратурнай мовы» з паняццямі «гісторыя мовы» і «гіс­торыя мовы літаратуры».

Літаратура

1. Мартынаў В.У. Шляхі фарміравання беларускай мовы // Жывая спадчына. Мінск, 1992.

2. Успенский Б.А. Предмет истории литературного языка //Успенский Б.А. История русского литературного языка (ХІ–XVII вв.). М., 2002.

3. Растлумачыць значэнне тэрмінаў сацыяльна-гістарычны тып мовы, ідыём, жывая мова, дыялект, кайнэ, моўная сітуацыя, дыгласія, двухмоўе.

Літаратура

1. Бондалетов В.Д. Социальная лингвистика. М., 1987.

2. Языкознание: большой энциклопедический словарь. М., 1998.

4. Параўнаць перыядызацыі гісторыі беларускай літаратур­най мовы, прапанаваныя Л. Шакуном і І. Ласковым.

Літаратура

1. 
   Ласкоў І. Адкуль пайшла беларуская мова // Літаратура і мастацтва. 1992. 27 сак.;
   
2. 
   Шакун Л. Гісторыя беларускай літаратурнай мовы. Мінск, 1984.