методичка. Методичка Ана тил 4 кл. Методика болушлукъ ана тил. 4 кл. Ангылатыу сёз

• Название: Методика болушлукъ ана тил. 4 кл. Ангылатыу сёз
• Анкор: методичка
• Дата: 31.03.2023
• Размер: 183.83 Kb.
• Имя файла: Методичка Ана тил 4 кл.docx
• Тип: Документы; #1029186
• страница: 4 из 14

Дерсни барыуу

I. Дерсге хазырланыу. (Организационный момент).

Эслерин дерсге буруу. (Мотивация к учебной деятельности). Дерсни кереклисин айыртыу. (Актуализация знаний).

II. Юй ишни тинтиу.

1. 
   Озгъан дерсни тинтиу.
   
2. 
   Къысха сейир хапарла айтдырыу(2-3 сабийге).
   

Дерсни окъуу магъанасы. (Постановка учебной задачи).

III. Джангы дерсни тинтиу.

3. 
   Бюгюн Аппаланы Хасанны «Къара кюбюр» деген белгили китабындан юзюкню окъурукъбуз. Ол кесекни не мурат бла джазгъан болур джазыучу, аны тинтерикбиз.
   

Аппаланы Хасан ол ёмюрде туугъанды. Ол джашагъан заманда бизни джерледе хазна башха миллет болмагъанды. Хар ким, джарлысы – джарлыча, байы – байча, джашаб тургъандыла. Кючлюле, бусагъатдача, джарлыны алай бек къысыб къоймагъандыла. Бомжла болмагъандыла. Мюлкю болгъанны ишчиси болгъанды, кеси кесине оноу эталмагъан да башхагъа ишге джарашханды. Джашау таулада къыйын болгъанды.

IV. Сёзлюк иш. (Словарная работа).

Мутхуз, салкъынлыкъ, илипин, чокъуракъ, къарасырт чабакъла, силкинедиле, къургъакъсыб, чёртлеуюк, такъызюк, кърау тюшюб, безгек, хамхотларын чюйюре

V. Устазны юлгюлю окъууу. Текстни къыйын джерлерин тинтиу. (Выявление затруднения).

Керилиу такъыйкъа

VI. Ичлеринден окъутуу. (Чтение рассказа про себя).

VII. Макъамгъа алгъы бурун тынгылатыу эмда анга кёре санларын къымылдатыу. (Музыкальная физминутка).

VIII. руппалада ишлетиу. Цитаталадан план салдырыу.

4. 
   Таулада къачхы болум.
   
5. 
   Чегетле да къураладыла къышха.
   
6. 
   Акъбоюн айю.
   

IX. Хапарны планнга кёре окъуу. (Чтение рассказа по частям составленного плана).

Россияны Къызыл китабы бла танышдырыу, экранда джангы сёзлеге келишген суратланы кёргюзте, КЧР-ни заповеднигини суратын, анда болгъан джаныуарланы слайдларын кёргюзтюу. Айюлени джашауларындан, юйюрлерин къалай ёсдюргенлерини юсюнден къысха киночукъ кёргюзтюрге да боллукъду…

X. Бегитиу ишле.

7. 
   Къаллай ышанла билдиредиле къачны ахыр кюнлерин. (Булутла къаллайладыла? Таула къаллай болумдадыла? Тау суучукъ къалай тюрленнгенди? Чегетде хар терек къалай хазырланнганды къышха?
   
8. 
   Нарат тереклени тюрсюнлери неллейди? Чертлеуюк кёкенлени не бла тенглешдиреди джазыучу?
   
9. 
   Айю къаллайды? Не ишлейди ол бу заманда? Аналары бла балаларыны кеслерин тутханларында башхалыкъ бармыды? Неде кёресиз ол башхалыкъны.
   

XI. Тил чемерлендириу. Текстдеги сёзлеге къаршчы магъаналы сёзле табаргъа.

Мыдах – джарыкъ, къарт – джаш, ёрге – энишге, джууукъ – узакъ, ашыгъыб – сериуюн, сабыр; джарыкъ – мутхуз, терен – сай, кёб – аз, башы – тюбю, ёхтем – къоркъакъ…

XII. Оюм чыгъарыу. (Обобщение).

1. Адамны неди бу къачхы тюрлениуледе орну?

2. Сурат саллыкъ болсагъыз, нени саллыкъ эдигиз?

XIII. Тамамлау. (Рефлексия).

1. Неге сюйюб къарадыгъыз? Къаллай билимле алдыгъыз? Неде хайырландырыргъа боллукъсуз бюгюнгю дерсни?

2. Юй иш. «Акъбурун» деген юзюкню окъургъа. Текстде къаллай? деген соруугъа джууаб этген сёзлени табаргъа, аланы сёлешгенде-айтханда магъаналарын чертерге.
ВАРИАНТ ДЕРС. ДЖАНКЪЫЛЫЧ. Шаманланы М.

Дерсни муратлары:Шаманланы Медиханы «Джангкъылыч» деген хапары бла бла шагъырей этиу; хапарны баш магъанасын чыгъартыу; джангы сёзлени билдире тил байлыкъларын ёсдюрюу; тил байлыкъны сакъларгъа кереклисин, ол адамны тин байлыгъы болгъанын билдириу.

адам-инсанлыкъ муратлары (личностные): кеслерин адетде тутаргъа, джашчыкъла – эркишилеча, къызчыкъла да тау намысда турургъа юретиу; хар кюнде адамлыкъны шартларын (уллу гитчени аяуну, гитче уллугъа сыйыныуну) ёсдюрюу джанына бурдуруу;

талпымакълыкъ муратлары (регулятивные): дерсни муратлау; окъугъанларыны магъанасын, ол деген джомакъдагъы затланы барын да этиб барыргъа болмагъанын, джомакъда зат «кёбдюрюлюб», къошуб айтылгъанын ангылатыу;

келишимлик муратлары (коммуникативные): сабийлени бир-бирлери бла тийишли ойнаргъа, оюнну юсю бла ол халда ишлерге хазырлатыу эмда ишни толу баджарыргъа тырмашдырыу.

Дерсни ахыргъы мураты: сабийлеге мийик дараджалы муратла салыргъа учундуруу ; белгили адам болургъа адам кёб кюреширге кереклисин, эринчеклик фахмуну бузгъан шарт болгъанын ачыкълау.

Дерсде окъуу керекле: ИКТ, «Волшебная радуга» деген джырны клипи,
Дерсни барыуу

1. 
   Дерсге хазырланыу. (Организационный момент). Эслерин дерсге буруу. (Мотивация к учебной деятельности). Дерсни кереклисин айыртыу. (Актуализация знаний). Дерсни окъуу магъанасы. (Постановка учебной задачи).
   
2. 
   Юй ишни тинтиу. 1. Кесгин окъутуу. 2.Текстден джазыб алгъан сыфатланы сюзюу, магъаналарын чертиу.
   
3. 
   Джангы дерсни тинтиу.
   
   1. 
      Мен сизге мультфильм салайым, сиз меннге, билалсагъыз, окъурукъ дерсибизни айтырсыз. (Устаз «Волшебная радуга» деген мультфильмни салады.) Сабийле дерсни нени юсюнден боллугъун биледиле. (Радуганы – джангкъылычны – юсюнден…)
      
4. 
   Сёзлюк иш. (Словарная работа).
   

Кукаланыб, зауукъланнганларына, сюйюмлю, дуу джана тургъан, тургъузургъа тебрегенлей, хыликке, тёгерегине басыннганларында, къайгъылы болуб, сукъланыб, сукъланнганлай, гылыучукъ…

5. 
   Устазны окъууу. Хапарны къыйын джерлерин ангылата, ишни алай бардырады. (Выявление затруднения).
   

Керилиу такъыйкъа

6. 
   Ичлеринден окъутуу. (Чтение рассказа про себя).
   
   1. 
      Хапарда табигъатны суратлагъан сёзлени табыб окъугъуз.
      
   2. 
      Ненча адам барды бу хапарда?
      
   3. 
      Адамладан сора нелени юсюнден бардырылады хапарлау?
      
   4. 
      Къызчыкъла неге джарайдыла?
      
   5. 
      Халкъда джюрюген къаллай айтыуну билдигиз?
      
   6. 
      Джангкъылычдан секириб, къызчыкъланы къайсысы изледи джаш болургъа?
      
   7. 
      Нек болуру келе эди аны джаш?
      
   8. 
      Ахыры не тюш кёрдю?
      
7. 
   Макъамгъа тынгылатыу эмда анга кёре санларын къымылдатыу. (Музыкальная физминутка).
   
8. 
   Цитаталадан план салдырыу. ( (составление цитатного плана).
   
   1. 
      Табигъат джангурдан сора.
      
   2. 
      Соняны анасы бла Соня.
      
   3. 
      Сабийлени муратлары.
      
   4. 
      Лизаны тюшю.
      
9. 
   Хапарны планнга кёре окъуу. (Чтение рассказа по частям составленного плана). Бегитиу ишле. Экем-экем ишлеу. (Первичное закрепление, составление синквейна (работа в парах).
   
10. 
    Оюм чыгъарыу. (Обобщение).
    
    1. 
       Къаллай оюм чыгъардыгъыз окъугъаныгъыздан? Джаш болсангмы игиди, къыз болсангмы игиди? (Тюз айтасыз, хар ким – орну бла. Хар ким да кесини джашауда борчун кирсиз, ёхтем толтурургъа керекди).
       
11. 
    Тамамлау. (Рефлексия).
    
    1. 
       Не этерге керекди адам, мураты толур ючюн? Эсине не келсе, аны этиб айланыргъа боламыды башы тюз адамгъа?
       
    2. 
       Юй иш: Кескин окъургъа эмда къысха хапарларгъа хазырланыу.
       
    3. 
       Муратынга джетер ючюн, адам не этерге керекди? Бу соруугъа джууаб хазырларгъа.
       

7-чи дерс. ТАУЛАДА ИНГИР. Тебуланы Ш.

Дерсни муратлары:Тебуланы Шукурну «Таулада ингир» деген назмусу бла шагъырей этиу; назмуну анализ этерге юретиу; назмуда тюбеген метафорала ны кючю бла сёз чемерликлерин ёсдюрюу.

адам-инсанлыкъ муратлары (личностные): табигъатны шартларын, кёзюу бла келген затларын ангылатыу, къарыуларын, эстетика ёсюмлерин къатлауну джетишимли этиу; хар кюнде адамлыкъны шартларын ёсдюрюу джанына бурдуруу;

талпымакълыкъ муратлары (регулятивные): ана тилге мадарсыз бек керекли затхача къарау; ана тилни юсю бла халкъыбызны тил-культура-джашау болумун ангылатыу;

келишимлик муратлары (коммуникативные): бир-бирлери бла тийишли ишлерге хазырлатыу эмда ишни толу баджарыргъа тырмашдырыу.

Дерсни ахыргъы мураты: сабийлеге мийик дараджалы муратла салыргъа учундуруу.

Дерсде окъуу керекле: ИКТ; А.Мищенко-И.Снедков «Вечер в горах» макъам; таулада табигъатны суратлагъан слайдла; Къарачай-Черкес республикада тауланы тюрлю-тюрлю суратлары.
Дерсни барыуу.

1. 
   Дерсге хазырланыу. Эслерин дерсге буруу. Дерсни кереклисин айыртыу. (Актуализация знаний). Дерсни окъуу магъанасын чертиу. (Постановка учебной задачи).
   
   1. 
      Устаз А.Мищенко-И.Снедковну «Вечер в горах» макъамын салады; таулада табигъатны суратлагъан слайдлагъа къаратады эмда Къарачай-Черкес республикада тауланы тюрлю-тюрлю суратларын кёргюзтеди. Алай бла сабийлени кеслерине дерсни темасын айтдырады.
      
2. 
   Сёзлюк иш.
   

Чомарт кюн, чууакъ кёк, «шынкъарт джакъгъанды», гёзет, джибек эшиб, «Эсен бол!», боз джабыу…

3. 
   Устазны юлгюлю окъууу. Дерсни аллындагъы макъамны акъырынчыкъ салыб, устаз назмуну кескин окъуйду, ангылашынмагъан къыйын джерлерин джангыдан тинтиу. (Выявление затруднения).
   
4. 
   Сабийлеге ичлеринден окъутуу. Ызы бла иги окъугъан 1-2 сабийге ариу тикирал окъутуу.
   

Керилиу такъыйкъа

5. 
   Назмуну тинтиу. (Устаз хар тинтген тизгинин слайдлада кёргюзте барса, иши толу боллукъду).
   

1. Кюнню юсюнден къалай айтады джазыучу? («Чомарт» дейди, «чемерлигин аямай» дейди).

2. «Окъа чалыу такъгъанды» деген тизгинлени къалай ангылайсыз? («Окъа» деб аны ючюн айтылады: тауланы башларына къарасанг, аланы кёкде ызлары кюмюш окъа чалыуча кёрюнедиле…)

3. «Джер этекде сейир «шынкъарт» джакъгъанды – бу тизгинлени къалай ангылайсыз? (Тауланы тюблери батхан кюнню джарыгъындан от бетли болгъандыла…)

4. «Къач тюшгенди булутланы ичине – Сау табигъат алтын къошха ушайды» - бу тизгинледе булутланы ичин «алтын» къошха нек ушатады? (Бата тыргъан кюнню таякълары булутланы ичин сары боягъаны ючюн… Булутланы ичинде да кесича бир энчи джашау болгъаны ючюн…)

5. «Ёмюрлеге гёзет этген Минги Тау Кёз аллымда нарт джомакъча турады» - бу тизгинледе «гёзет» деген сёзню магъанасы неди? (Ёмюрлени тахсаларын эсде тутуб деген магъанада айтады…)

6. «Батыр баргъан кюн» деб нек айтады Кюннге? (Къыш демей, къач демей, сууукъ-исси демей, джел-боран демей, Кюн джолунда барыб тургъаны ючюн айтады…)

7. Батыб баргъан Кюнню джазыучу не бла тенглешдиреди? Нек? (Гырт шекер сууда къыйырларындан эригенча, Кюн да алай ташайыб барады кёзден…).

8. Кюнню ахыр таягъын не бла тенглешдиреди джазыучу? ( Джибек бла… «Джибек эшиб» дейди.

9. «Минги Тауну чал башына тиеди» деген тизгинде «чал баш» дегенни къалай ангылайсыз? (Къартлыкъдан чачы-башы агъаргъан, акъылман деген магъанада…).

10. «Боз джабыуун джайды ингир булутлагъа» дегенни неди магъанасы? (Ингирде хар зат мутхуз болуб, хар зат мутхуз, боз бетли болады. Джабыу джабылады деб, бары бирден къарангы болуб баргъаны ючюн айтылады).

11. «Сейир «шынкъарт» кетмегенди седиреб – Эртден кюн бла къайтырыкъды таулагъа» - Нек айтылады былай? Эртденбла «шынкъарт» къайдан чыгъарыкъды? Ким кёргенди эртденбла таулада Кюнню туугъанын? (Ингирде къалай батхан эсе, эртденбла да аллай болумда къайтады Кюн ызына …)

6. 
   Тамамлау. (Рефлексия). 1. Оюм чыгъарыу. (Обобщение).
   

- Назмуну ахыргъы магъанасын къалай ангылайсыз? (Кюн тёгерекни, гик юн-аман кюн демей, джел-боран демей, къыш-джай демей, тёгерекге джылыууун бериб джарытханча, адам да кесине толу борч салыб, джашауда алай барыргъа керекди…).

2. Юй иш. Назмуну кескин окъургъа. Азбар этерге юч неда бёлек столбигин.
ВАРИАНТ ДЕРС. ТАБИГЪАТНЫ ЫШАНЛАРЫ. Байзуллаланы А.
Дерсни муратлары:Байзуллаланы А. «Табигъатны ышанлары» деген хапары бла шагъырей этиу; сабийлеге табигъатны шартларын, затларын ангылатыу, къарыуларын, эстетика ёсюмлерин къатлауну джетишимли этиу.

адам-инсанлыкъ муратлары (личностные): хар кюнде адамлыкъны шартларын ёсдюрюу джанына бурдуруу;

талпымакълыкъ муратлары (регулятивные): дерсни муратлау; окъугъанларыны магъанасын терени бла ангылатыу эмда джашауда неге джаратыргъа кереклисин ачыкълау;

келишимлик муратлары (коммуникативные): тийишли окъургъа, ишлерге эмда джашаргъа хазырлатыу эмда табигъатны мизамын бузгъанлагъа къаршчы болургъа тырмашдырыу.

Дерсни ахыргъы мураты: табигъатны тюрлениулерине э сие турургъа кереклисин сингдириу, ашхы сезимлеге учундуруу.

Дерсде окъуу керекле: ИКТ, «Природные парки России» деген темагъа слайдла, «Стихи для детей под классическую музыку» деген клип (орус тилде), касканы, гыбыны, , джауум кёлчюклени, къаргъаланы, такъызюкню, къайын терекни, соханны суратлары.
Дерсни барыуу.

1. 
   Дерсге хазырланыу. Эслерин дерсге буруу. Дерсни кереклисин айыртыу. Дерсни окъуу магъанасын чертиу. (Постановка учебной задачи).
   
2. 
   Юй ишни тинтиу. 3-4 сабийге аууздан чыгъармасын азбар айтдырыу. Къалгъанланы джазгъанларын джыйыу. Багъа салгъан заманда аланы халатларына къарамай, магъанасына, сёз чемерликлерине, тюз, бир-бири ызындан ариу тизиб айтылгъанына эс бёлюу.
   
3. 
   Джангы дерсни тинтиу.
   
   1. 
      «Природные парки России» деген темагъа слайдлагъа къаратыу.
      

Былайда устаз табигъатны ариулугъуну тышында да ол джерлени адамлары къалай сакълагъанларыны юсюнден да билдиреди, кесибизни ариу джерлерибизни да, кёргюзтюб, эслерине сала, аланы аллай болумгъа учундурады.

3. Сёзлюк иш.

Каскала, гыбы, шум болуб, ишекли болма, ары-бери аунаб, джауум кёлчюкле, къаргъала, ттакъызюк, къайын терек, сохан…

4. 
   Устаз текстни, биринчи кеси окъуб, сабийлеге энчи окъургъа буюрады. Окъугъан заманларында текстни къыйын джерлерин тинтиу. Ичлеринден окъутуу.
   

Керилиу такъыйкъа

4. 
   Макъамгъа тынгылатыу эмда анга кёре санларын къымылдатыу. (Музыкальная физминутка).
   
5. 
   Текстни тинтиу. Устаз соруула береди, сабийле, джууабларын текстде табыб, окъуйдула.
   

1. 
   Алимле къаллай сейир затланы ачыкълагъандыла?
   
2. 
   Гыбыгъа къараб, нении билирге боллукъду?
   
3. 
   Аквариумда чабакъчыкъла джангур джауарын къалай билдиредиле?
   
4. 
   Макъаланы халилери уа къалай тюрленеди табигъатха кёре?
   
5. 
   Киштикчик хауада боллукъ тюрлениулени къалай билдиреди?
   
6. 
   Шорбат чыпчыкъла, къаргъала уа?
   
7. 
   Хансла, Терекле къалай хазырланадыла сууукъгъа-иссиге?
   
8. 
   Соханнга къараб, къышны къаллай боллугъун къалай билирге боллукъду?
   

6. 
   Текстни соруулагъа кёре окъутуу эмда сюзюу.
   
7. 
   Бегитиу ишле.
   

Орус тилде интернетде «Стихи для детей под классическую музыку» деген клипге къаратыу. Юйде ата-ананы болушлугъу бла сабийлени аллай клип неда презентация этерге учундуруу.

8. 
   Оюм чыгъарыу. Тамамлау. (Рефлексия).
   
   1. 
      Бизни бла джашагъан джаныуарланы, чыпчыкъланы, къурт-къамыжакъны бизден джашаугъа келишгенлерини башхалыкълары неди?
      
   2. 
      Юй иш. Текстни окъургъа. Табигъатны дагъыда къаллай ышанлары болгъанын юйде уллулагъа соруулаб байындырыргъа.
      
   3. 
      Дерсни тышында ишлерге излегенлеге: Орус тилде В.Бианкини «Лесная газета» деген китабындан бир хапарын орусча окъуб, дерсде къарачайча хапарын айтыргъа.
      
   4. 
      Устазгъа сабийлеге юйде орусдан къарачайчагъа кёчюрюб хапарын айтыргъа бу кесек теджеленеди. Юч кесекни юч сабийге берирге боллукъду.