методичка. Методичка Ана тил 4 кл. Методика болушлукъ ана тил. 4 кл. Ангылатыу сёз
 Скачать 183.83 Kb.
|
|
Дерсге хазырланыу. Эслерин дерсге буруу. Дерсни кереклисин айыртыу. Юй ишни тинтиу. Озгъан дерсдеги текстни окъутуу, къысха хапарын айтдырыу, суратларын сюзюу. «Тылмачланы» ишлерине багъа бериу. Джангы дерсни окъуу магъанасын айыртыу. Ол мурат бла компьютерде Къарачай атланы юсюнден кёрмючледен слайдлагъа, интернетден «Бег лошадей» неда башха дерсге келишген клиплеге къаратыу. Дерсни муратын ачыкълау. Ачыкъларны аллы бла элберген джомакъ бериу: Арбагъа да джегедиле, Минедиле юсюне да. Арпа, зынтхы бередиле Дорба бла кесине да. Бек борчлубуз биз анга, Айтчыгъыз атын манга. (Ат - конь.) Сёзлюк иш. Джылкъы тургъан къош, деменгили юй, аджир, баугъа ие болдум, мешхутларын ариулаб, атланы арбагъа джегерге, атха хамут салыргъа, тёнгекчик сала эди, хар атны кесича халиси барды, ариу иннетинг бла къарасанг, шош боллукъду, байтал, чурум излеб тургъан, джелкесине джабышдым, юркюб, сыртымы бек ачы ургъан эдим… Устазны юлгюлю окъууу. Хапарны къыйын, ангылашынмагъан джерлерин ангылата окъуйду. Сабийлеге Ичлеринден окъутуу.  Керилиу такъыйкъа. Макъамгъа тынгылатыу эмда анга кёре санларын къымылдатыу. План салдырыу: Джашчыкъ джылкъыны биринчи кере кёргени. Абдул бла атлары. Абдул джашчыкъгъа атланы ашларын аманат этди. Джулдуз. Хапарны планнга кёре окъуу. Бегитиу ишле. Джашчыкъ ол кюннге дери джылкъы кёргенмиди? Абдул кимди? Не джумуш этеди ол? Джашчыкъ къалай джарашды атлагъа? Джулдуз бла джашчыкъ къалай келишдиле? Джулдузну акъыллылыгъы не бла билинди? Оюм чыгъарыу. Тамамлау. (Рефлексия). Атла адамладан джакълыкъ сакълагъанларын неден ангыладыгъыз? Юй иш. Хапарны окъургъа, джашчыкъ бла Джулдуз ат къалай келишгенин хапарын айтыргъа. Атны юсюнден къаллай нарт сёзле бардыла, тинтиб табаргъа, джазаргъа. Ат бла байламлы башха хапар болгъан эссе сизни юйдегиде, билиб, келиб хапарын айтыргъа. Вариант дерс. МУРАТ БЛА ТУЛПАР (юзюк) Эбзеланы Х. Дерсни муратлары:Эбзеланы Ханафийни «Мурат бла тулпар» деген хапары бла шагъырей этиу; хапар къаллай болгъанын ачыкълау; сёз чемерликлерин ёсдюрюу. адам-инсанлыкъ муратлары (личностные): джаннга къоркъуулу джерде сакълыкъгъа юретиу; тышына чыкъгъан кёзюуде бир-биринги джокълагъан, бир-биргенге келиширге керекли адамлыкъны шартларын ёсдюрюу джанына бурдуруу; талпымакълыкъ муратлары (регулятивные): дерсни муратлау; окъугъанларыны магъанасын терени бла ангылатыу; келишимлик муратлары (коммуникативные): группа бла тийишли ишлерге хазырлатыу эмда ишни толу баджарыргъа тырмашдырыу. Дерсни ахыргъы мураты: ана-бала деген ангыламны, сабийни, джаныуарны къарыусузну джакъларгъа кереклисин ангылатыу эмда ашхы сезимлеге учундуруу. Дерсде окъуу керекле: интернетден «Бурый медведь. Медвежьи истории» деген документли кино. Дерсни барыуу Дерсге хазырланыу. Эслерин дерсге буруу. Дерсни кереклисин айыртыу. Юй ишни тинтиу. Озгъан дерсни хапарын, салыннган планнга кёре бёлюб айтдырыу. Нарт сёзлеге тынгылау, магъаналарын ачыкълау. Атны юсюнден элберген джомакълагъа тынгылау, элберген джомакълада атны къаллай ашхы шартларын ачыкълагъанларына сабийлени эслерин буруу. Дерсни окъуу магъанасын чертиу. Джангы дерсни тинтиу, интернетден «Бурый медведь. Медвежьи истории» деген документли кинону юзюгюн кёргюзте, сабийлени эслерин дерсни темасына буруу. Сёзлюк иш. Кёнделен, чауул, чыгы ычхыннган чындайча, айю балачыкъла камсыклыкъларын къоймай эдиле, чёмелиб тохтады, азауларыны арасы бла салыннган къызыл тили, кёксюлдюм, агъач толкъунну теренине джибермей, къансыгъанча, ёксюз балачыкъны, мамурачны бойнундан сермерге тебген къазакъ бёрю, ыхтырылыб бара эди, баласын къутхарыргъа дыгалас эте, булгъана-чулгъана, харибчик, тору аджир, кесин кечиндирирча болса… Устаз кесгин, юлгюлю окъуйду. Хапарны къыйын джерлерин ангылата барады. Сабийлеге ичлеринден окъутуу, ангыламагъан джерлерин соруу. Керилиу такъыйкъа. Хапарны тинтиу. Устаз бла бирге соруулагъа джууабны текстни сёзлери бла бериу. Айю балачыкъла бири биринден нек айырылдыла? Ана айю балаларына къалай болушургъа изледи? Табигъатны кючюне муратны атасы къалай сакъ болду? Муратны джумушакълыгъы неде белгили болду? Муратны атасы нек ёлтюрмеди ана айюню? Ханбийче нек джыламсырады? Бегитиу. Интернетдеги кинону бир кесегине джангыдан къаратыу, кёргенлерин къарачайча айтдырыу. Оюм чыгъарыу. Тамамлау. (Рефлексия). Къачан болушургъа керекди кийик джаныуарлагъа? (Кеси джанынга зарауатлыкъ джетмезча болса, къоркъууу болмаса этген ишинги). Юй иш. Окъургъа, хапаргъа план салыб, планнга кёре хапарын айтыргъа. 10-чу дерс. УМАРНЫ САБИЙ ДЖЫЛЛАРЫ. Батчаланы Мусса Дерсни муратлары:Батчаланы Муссаны «Умарны сабий джыллары» деген хапары бла шагъырей этиу; Сыйлы адамны тёгерегинде адамланы анга берген юлгюлерин айыртыу. адам-инсанлыкъ муратлары (личностные): заманларын зыраф этмей, кеслерини заманларын тюз къураргъа юретиу; талпымакълыкъ муратлары (регулятивные): дерсни муратларгъа юретиу; окъугъанларындан магъана чыгъарыргъа талпытыу; келишимлик муратлары (коммуникативные): школда бир-бирлери бла, джашауда бирге джашагъанлары бла тийишли ишлерге, джашаргъа хазырлау эмда ишни толу баджарыргъа тырмашдырыу. Дерсни ахыргъы мураты: ата-ана байламлылыкъны багъалылыгъын, айнытыуда аланы кёб къарыу, сюймеклик бериб ёсдюргенлерин ангыларына сингдириу. Дерсде окъуу керекле: Алийланы Умарны, эртдеги джашаудан музей суратла, слайдла, къысха клипле неда презентация; Батчаланы Муссаны сураты; къыйын сёзлени ангылатмасы. Дерсни барыуу Дерсге хазырланыу. Эслерин дерсге буруу. Дерсни кереклисин айыртыу. Юй ишни тинтиу; багъа салыу. Джангы дерсни окъуу магъанасын ачыкълау. (Постановка учебной задачи). Сёзлюк иш. Къарыусузну джакълагъанды, джарсыуларына къулакъ ийгенди, сауут, патеген, магъадан чыгъарыу ишле, тахта урлукъ салыр ючюн, «таш къапчыкъ», билим зазна излерге… Слайдлада буруннгу джашауну суратларын кёргюзтюу. Устаз Алийланы Умаргъа Къарт-Джуртда, туугъан джеринде, музей ачылгъанын – Алийланы Умарны туугъан юйю – билдиреди. Ызы бла юлгюлю окъуйду, хапарны къыйын джерлерин тинте, ангылата. Сабийлени ичлеринден окъуулары. «Сынджыр» амал бла сабийле абзац-абзац окъуйдула. Керилиу такъыйкъа. Бегитиу ишле. Къарачайны уланы, белгили алим Алийланы Умар сабий заманында къалай джашагъанды? Кесигизни сёзлеригиз бла хапарлагъыз. Не болгъанды аны джаратхан иши? Неге эс ийгенди? Ол окъургъа аллай бир нек талпыгъанды? Къайда окъугъанды, билим алыргъа къайры баргъанды? Оюм чыгъарыу. Тамамлау. (Рефлексия). «Насыблыны баласы джети джылда баш болур, къыйынлыны баласы къыркъ джылда да джаш болур» деген нарт сёзню къалай ангылайсыз? Келишемиди ол бизни хапардагъы болумгъа? Юй иш. Кеси разылыгъы болгъан сабийлеге проект иш теджерге, аты «Насыблыны баласы джети джылда баш болур» ВАРИАНТ ДЕРС. КЪАНАТЛЫ ДЖУМАРЫКЪ. Къагъыйланы Н. Дерсни муратларыКъагъыйланы Назифатны «Къанатлы Джумарыкъ» деген хапары бла шагъырей этиу; хапарны бир-бири ызындан заманнга кёре байламлы айтыргъа юретиу; сёз чемерликлерин, тил байлыкъны ёсдюрюу. адам-инсанлыкъ муратлары (личностные): гитчеликден башлаб, сабийлени кеслерине ашхы нюзюрле сала билирге алландырыу; кеслерини заманларын таб къураргъа юретиу; адамлыкъны шартларын ёсдюрюу джанына бурдуруу; талпымакълыкъ муратлары (регулятивные): дерсни муратлатыу; окъугъанларыны магъанасын терени бла ангылатыу; келишимлик муратлары (коммуникативные): бир-бирлери бла тийишли ишлерге эмда ишни толу баджарыргъа тырмашдырыу. Дерсни ахыргъы мураты: сабийлени мийик дараджалы муратлагъа учундуруу. Дерсде окъуу керекле: ИКТ; Къагъыйланы Назифаны портрет сураты; дельтапланеризмни юсюнден слайдла; Орусбийланы Исмаилни сураты; «Орусбийлары» деген тартыуну макъамы, къыйын сёзлени ангылатмасы.. Дерсни барыуу. Дерсге хазырланыу. Эслерин дерсге буруу. Дерсни кереклисин айыртыу. (Актуализация знаний). Юй ишни тинтиу: хапарын айтдырыу (3-4 сабийни чыгъарыб, бири башлаб, устазны буйругъу бла башхасы андан арысыны хапарын айтыб, 4-чю сабийден сора 1-чи сабийге къайытыб, джангыдан ол халда хапарлай билгенлерин тинтиу). Проект ишге къарау, сюзюу. Джангы дерсни окъуу магъанасын айыртыу. (Постановка учебной задачи). («Орусбийлары» тартыу шош согъула, устаз ал сёзюн башлайды). - Бюгюннгю дерсибизде биз энтда ал дерсдеги теманы ачыкъларыкъбыз – белгили адамларыбызны сабий, джаш заманларын. Басхан ёзенни бийи, белгили Орусбийланы Исмаилни эгечинден туугъан Мухамматны юсюнден окъурукъбуз. Къаллай сабий болгъанды ол? Орусбий улу къалай эркелетгенди аны? Къалай учундургъанды уллу джетишимлеге? Орусбийланы Исмаил дагъыда не хайырлы затлагъа тийишгенди. Ма быллай соруулагъа биз бюгюн джууаб этерикбиз… Бу хапарны белгили алимибиз Къагъыйланы Назифа джазгъанды. Ол белгили адамланы юсюнден хапарла излегенди, миллетни дин-тин байлыгъы чачылмазча, аны тарихин бюртюк-бюртюк джыйышдырыб тургъанды. Кеси миллетин бек сюйгенди. Ол къарачай къызды. Бизге да, келген башха тёлюлеге да бек сейир чыгъармала, сагъышландырырча сейир материала къоюб ауушханды… Сёзлюк иш. Адам улуну кёкге термилгени эм учуннганы, кёкден джерни кёрюрге талпыгъанлай тургъанды адам; тюшюнде да, тюн нюзюрлеринде да; бурун,; джерде джюрюрге буюргъанды; хош болмай; лагъымланы кёзюне кёргюзтюб тургъанды; хош болмай; шынтакы бла джайыб; дорбун; сыркыулукъ… Устазны юлгюлю окъууу эмда хапарны къыйын джерлерин тинтиу. (Выявление затруднения). Сабийлеге ичлеринден окъутуу. Ангылашынмагъан джерлерин тинтиб билиу, аланы магъаналарын ачыкълау. Керилиу такъыйкъа Макъамгъа тынгылатыу эмда анга кёре санларын къымылдатыу. (Музыкальная физминутка). Группалада ишлетиу. Соруу халда план салдырыу. Бурундан да келген Адам улуну эм уллу мураты неди?. Учхан Джумарыкъ ким болгъанды? Орусбий улу бла Къанатлы Джумарыкъны къалай ёхтемлендиргенди? Гочияланы Джумарыкъны аты тарихде не бла айтылады? Хапарны планнга кёре окъуу. Тил ёсдюрюу бегитиу ишле. Сиз адамны кёкге учханы бла байламлы къаллай орус неда къарачай таурухла билесиз? Джумарыкъ кёкге учар нюзюрге къачан айланнганды? Джумарыкъны кёкге учар нюзюрлери нек толмай къалгъандыла? Оюм чыгъарыу. Тамамлау. (Рефлексия). Юй иш. Хапарны, окъуб, хапарын планнга кёре къысха айтыргъа. Элде фахмулу адам бар эссе, аны юсюнден, ол усталыгъын не заманындан бери ёсдюрюб башлагъанын билирге(къызлагъа – тиширыуну юсюнден, джашчыкълагъа – эркишини юсюнден) . Бу ишни бёлек сабийге биргелей берирге керекди. 11-чи дерс. БИРИНЧИ КИНО. Къулийланы Къайсын Дерсни муратлары:Къулийланы Къайсынны «Биринчи кино» деген хапары бла шагъырей этиу; хапар деген терминни къайтарыу; сёз чемерликлерин эмда байламлы тил байлыкъны ёсдюрюу ишлении таймаздан бардырыу. адам-инсанлыкъ муратлары (личностные): заманларын аяй билирге, кеслерини фахмуларын тюз къураргъа юретиу; хар кюнде эслерин адамлыкъны шартларын ёсдюрюу джанына бурдуруу; талпымакълыкъ муратлары (регулятивные): дерсни муратлау; окъугъанларыны магъанасын терени бла ангылатыу; хапарда болгъан затланы бир-бири ызларындан къатышдырмай айтдырыргъа тырмашдырыу; келишимлик муратлары (коммуникативные): бир-бирлери бла, окъугъан-джашагъан джерлеринде тийишли ишлерге хазырлатыу эмда ишни толу юретиу;. Дерсни ахыргъы мураты: сабийлени кеслерине, юйдегилерине, миллетге, къралгъа джарар, хайырлы муратла салыргъа учундуруу. Дерсде окъуу керекле: чёртлеуюкню, къадырны суратлары; Дерсни барыуу. Дерсге хазырланыу. (Организационный момент). Эслерин дерсге буруу. (Мотивация к учебной деятельности). Юй ишни тинтиу: Озгъан дерсни окъутуу, къысха хапар айтдырыу. Бёлек сабийлеге элчи усталаны юсюнден хапар джарашдыргъанларына багъа бериу. Джангы дерсни кереклисин айыртыу. (Актуализация знаний). Дерсни окъуу магъанасын ачыкълау. Сёзлюк иш. (Словарная работа). Тангны бурну бла къобарыучан эдиле; адет алайды; джукъу тау артына кетди; хычыууун; джукъугъа кёмюлюб тургъан чакъда; сюйсюнмеучен эдим; кериле-созула турмай; терк; джууурт айран; сюрюуге къыстай эдим; чинар отунла; «зыр-зыр» этедиле; чёртлеуюк тала; шатыхла; ахым къуруду; баям; джюрексиниб башладым; акъ къалпакълы киши; къадыр; халым бош болмагъанын сезген эди; былайда джазларгъамыды муратынг? элибизден бир адам айланмазмы деб; кёлю чыкъгъанча; «чух» деб; джюрегим а алкъа чёкмегенди;таулада кульпоход этерге чыкъгъанбыз; бир ишексиз; бир палах этерча ангылаб; арсарсыз(арсар;чубур къапталлакенгбучхакъла; нек келгенлерин сезиб; джангы джашауну къурулушчулары; тылмачлыкъ этиб; сагъайдыкъ; сары шинли джаш; юркютейик деб, юйюкгени-юйюкмегени да; Устазны юлгюлю окъууу, къыйын джерлерин тинтиу. (Выявление затруднения). Ичлеринден окъутуу. (Макъамгъа тынгылатыу эмда анга кёре санларын къымылдатыу. Керилиу такъыйкъа Группалада ишлетиу. Къатышдырылыб берилген планны тюз салдырыу. 1. Джаш сабийле кинодагъы къойланы тыяргъа изледиле. 2. Ако юйюне бармады. 3. Ако анасына сюйюб болушады. 4. Чёртлеуюк талачыкъда адамла. |