янги илмий ижод. Мундарижа ув материаллар
 Скачать 289.6 Kb.
|
|
10.2. Менталь соҳа Менталь соҳа   Тил Предметлар дунёси 10.3. Илмий билишда аксиоматик ёндашув Мазкур илмий назария учун асос математик структурани танлаш Математика фаннинг асосий тушунчаларини аниқ таърифлайди Формализмлар ва алгоритмлар яратиш Мавҳумлаштириш Умумий ғояларни излаш Илмий билишда шакл фаоллиги Формаллаштириш математиклаштириш Ҳозирги замон формаллашган фанининг асоси   Фикрнинг моддий шакли Бажарадиган эпистемологик функцияларига кўра фарқланадиган билиш белгили воситаларнинг иерархияси Фан тили Алоқа воситаси Тарихий, ижтимоий тажриба синтези Тил «Илмий тадқиқот методологияси» фанидан ёзма иш вариантлари Вариант - 1 1. «Илмий тадқиқот методологияси» курсининг предмети. Таянч иборалар: метод, методология, фан, зарурият, замонавийлик, дунё манзараси, ижод. 2. Қиёсий метод ижодий жараёнда билиш методи сифатида. Таянч иборалар: билим, муаммо, тушунча, бирлик, тафовут, қиёслаш, фалсафа. 3. Интуиция турлари. Таянч иборалар: методологик принцип, ижод, жараён, интуитивизм, хиссийлик, рационаллик. 4. Т.Куннинг илмий тадқиқот жараёни ва парадигмалар ҳақидаги қарашлари. Таянч иборалар: бирлик, фарқ, фан, муаммо, фалсафа, мувофиқлаштириш. 5. Эл-юрт ташвиши билан яшаш, одамларнинг орзу-интилишларига қанот бериш - ҳар бир раҳбарнинг бурчи. (Ислом Каримовнинг Халқ депутатлари Фарғона вилояти кенгашининг навбатдан ташқари сессиясидаги нутқи, 2006 йил 19 октябрь). Вариант - 2 1. Методология тушунчаси. Таянч иборалар: метод, тизим, мажмуийлик, тушунча, фалсафа, ижод. 2. Аналогия илмий билиш ва ижодий изланишнинг эвристик методи сифатида. Таянч иборалар: қиёслаш, жараён, метод, шакл, билим. 3. Интуиция ижодий жараёнда шуурсизлик ва онглиликнинг боғлиқлиги лаҳзаси сифатида. Таянч иборалар: ижод, Фрейд, ўзаро бир-бирига таъсир кўрсатиш лаҳзаси, алоқадорлик лаҳзаси, онг остилилик, онг. 4. Т.Куннинг «Методологик директивалари» нимадан иборат? Таянч иборалар: метод, шакл, жараён, фан, қисмларга ажратиш, бирлаштириш. 5. Ислом Каримовнинг Ўзбекистон Республикаси Конституциясининг 14 йил-лигига бағишланган тантанали маросимда сўзлаган “Инсон манфаатларини таъминлаш, ижтимоий ҳимоя тизимини такомиллаштириш -устувор вазифамиздир” мавзусидаги маъ-рузасининг моҳияти. Таянч иборалар: Конституция, инсон манфаати, ижтимоий ҳимоя, демократик давлат, қадриятлар, кучли давлат, фуқаролик жамияти, сиёсий партиялар. Вариант - 3 1. Фан. Унинг асосий мазмуни ва моҳияти. Таянч иборалар: жараён, билим, қадриятлар, ишлаб чиқиш, ижод. 2. Моделлаштириш билиш методи сифатида. Таянч иборалар: тушунча, қайтадан яратиш, қиёслаш, жараён, шакл, муаммо. 3. Иқтисодий жиҳатдан тадқиқ этишда интуициянинг роли. Таянч иборалар: иқтисодиёт, фан, тахмин, англай бошлаш, жараён, муаммо. 4. Нима учун, И.Локатос фикрича методологияни абсолютлаштириш ва субъективлашти-риш мумкин эмас. Таянч иборалар: метод, моҳият, объективлик, илмийлик, диалектика, этика. 5. Тинч-осойишта ҳаётни қадрлаш ва мустаҳкамлаш, мамлакатимизни ҳар томонлама равнақ топтириш - барчамизнинг асосий вазифамиз. (Президент Ислом Каримовнинг Халқ депутатлари Андижон вилояти кенгашининг навбатдан ташқари сессиясидаги нутқи, 2006 йил 13 октябрь). Вариант - 4 1. Методологиянинг асосий турлари. Таянч иборалар: модель, реаллик, метод, усул, ўзаро алоқадорлик, фалсафа, фан. 2. Иқтисодий моделлаштиришда замонавий тенденциялар. Таянч иборалар: модель, иқтисодиёт, ривожланиш, қиёслаш, аналогия, ижод. 3. Синергетика ва унинг ижодий жараёнда билиш методи сифатидаги роли. Таянч иборалар: ижод, фан, бирлик, тафовут, фалсафа, ўзини-ўзи ташкил этиш. 4. Илм-фанда методларнинг тўғри қўлланилиши муваффақият гарови сифатида. Таянч иборалар: муҳим омил, фан тараққиёти, соҳта усул, муаммо, методология. 5. Инсон ҳуқуқлари ва эркинликларини, сўз ва матбуот эркинлигини, ошкораликни таъминлаш - демократик тамойилларнинг семинар ифодасидир. Таянч иборалар: оммавий ахборот, матбуот, радио-телевидение, «тўртинчи ҳокимият» жамоатчилик фикри, сиёсий, фаоллик, кўппартиявийлик, демократик парламентаризм. Вариант - 5 1. Фалсафа ва иқтисодий назария, уларнинг бирлиги ва фарқлари. Таянч иборалар: иқтисодиёт, таълимот, ўзаро алоқадорлик, муаммо, ривожланиш, бозор иқтисодиёти. 2. Бозор иқтисодиётига ўтишнинг «ўзбек модели». Таянч иборалар: мустақиллик, ўзимизнинг йўлимиз, бозор иқтисодиёти, ижтимоий муҳофазалаш. 3. Формаллаштириш тушунчалар ва таъкидларда фикрлаш натижаларининг ифодаси сифатида. Таянч иборалар: семонтика, тил, формаллаштириш, тафаккур, мантиқ, тушунча. 4. П.Фейерабенд назарий-методологик плюрализм ҳақида. Таянч иборалар: қарашлар, дунёқараш, хурфикрлилик, услуб, имкон, фикрлар кўлами. 5. Жамият ҳаётида нодавлат ва жамоат ташкилотлари ролининг кескин кучайиши - «Кучли давлатдан кучли жамият сари» тамойилини жорий этишдир. Таянч иборалар: давлатнинг иқтисодий соҳага аралашувини чеклаш, ўз-ўзини бошқариш, назорат функциялари, маҳалла институти, жамоат бирлашмалари, ижтимоий жамғармалар, нотижорат ташкилотлар, хайрия фаолияти. Вариант - 6 1. Ижод тушунчаси. Таянч иборалар: фан, ривожланиш, жараён, янгиликнинг яратилиши, метод, тажриба. 2. Билишда бир тизимли ёндашув. Тизим типлари. Таянч иборалар: тузилмалар, тизим, тип, метод, тафаккур, муаммо. 3. Илмий тадқиқотда формаллаштиришнинг роли. Таянч иборалар: билим, яқин олинган нарса, акс этиш, жараён, тафаккур, сунъий тил. 4. К.Поппер, ижтимоий-тараққиётдаги қонун ва тенденциялар ҳақида. Таянч иборалар: ижтимоий-тараққиёт, зиддият, қарама-қаршилик, таҳмин, башорат. 5. Фуқароларнинг ҳуқуқий онгини ўстириш - устувор йўналишлардан биридир. Таянч иборалар: суд мустақиллиги, қонун устуворлиги, ҳуқуқ тизими, ҳуқуқий онг, ариза ва шикоятларга муносабат, Ўзбекистон Конституцияси. Вариант - 7 1. Илмий тадқиқот тушунчаси. Таянч иборалар: фан, ўзаро алоқадорлик, амалиёт, жараён, фаолият, замонавийлик. 2. Фанда прогноз ва прогноз қилиш тушунчалари. Таянч иборалар: фалсафа, фан, методология, метод, келажак. 3. Илмий тушунчаларнинг таҳлилида аниқлаштирилишида ва экспликациясида формаллаштирилган тилнинг аҳамияти. Таянч иборалар: сунъий ва табиий тиллар, таҳлил, синтез, метод, тушунча. 4. Илмий инқилобнинг иккинчи даври ва унинг аҳамияти. Таянч иборалар: илмий мерос, классик механика, Коппер қонуни, компьютер, интернет. 5. Инсон омили ва унинг бунёдкор руҳи - ислоҳотларимизнинг бош йўналишидир. Таянч иборалар: ижтимоий инфратузилма, таълим, соғлиқни сақлаш, демографик ва миллий хусусиятлар, маънавият, ахлоқ-одоб, маърифат, дин, халқ фаровонлиги, ўзбек модели. Вариант - 8 1. Фан ва ижод, уларнинг ўзаро алоқадорлиги. Таянч иборалар: диалектика, узвийлик, ривожланиш, жараён, бирлик, тафовут. 2. Башорат ва қайсидир нарсанинг бўлғуси ҳолати ҳақидаги асосланган фараз. Таянч иборалар: метод, келажак, замонавийлик, фан, таълимот. 3. Фанни белгилаш ва таснифлашда тилнинг роли. Таянч иборалар: фан, тил, ўзаро алоқадорлик, метод, формаллаштириш, тушунча. 4. Эмпирик тадқиқотларда илмий методларнинг ўрни ва моҳияти. Таянч иборалар: кузатув, эксперимент, таққослаш, қиёслаш, амалиёт. 5. Олий таълимни ислоҳ қилиш - Ўзбекистоннинг буюк келажагини барпо этишдаги муҳим вазифадир. Таянч иборалар: Ҳарбий хизмат, профессионал армия, Ватан олдидаги бурч, шартнома-контракт, меҳнатга ҳақ тўлаш, ҳарбий хизматчиларни тайёрлаш, муддат. Вариант - 9 1. Илмий тадқиқот бир бутун тизим сифатида. Таянч иборалар: жараён, узвийлик, алоҳидалик ва умумийлик, фаолият, замонавийлик. 2. Иқтисодиётда илмий башорат методологик муаммолари. Таянч иборалар: метод, муаммо, фан, жараён, тасаввур этиш. 3. Табиий тил ва сунъий тил. Таянч иборалар: тафовут, бирлик, моҳият, роли, билим, белгилар, бир маънолик, кўп маънолик. 4. Илмий методларнинг назарий таҳлили ва таснифи. Таянч иборалар: мантиқ, аксиоматика, услубият, формализация, шакллантириш. 5. Одамларнинг қалби ва онгига миллий истиқлол ғоясини сингдириш - миллий тафаккурга янгича ёндашувдир. Таянч иборалар: маънавий янгиланиш, мафкура ақидалари, диний бағрикенглик, миллатлараро тотувлик, конфессиялар, фуқаролар тотувлиги. Вариант – 10 1. Илмий тадқиқотда фалсафанинг асосий вазифаси. Таянч иборалар: дунёқараш, методология, аксиология, фан, жараён. 2. Башорат илмий тадқиқот шакли сифатида. Таянч иборалар: фан, амалиёт, ривожланиш, келажак, метод, олдиндан катта натижаларни назарда тутиш. 3. Илмий билишда тил мантиқий қонунларининг қўлланилиши. Таянч иборалар: тил, роли, билим, мантиқ, муаммо, формаллаштириш. 4. ХIХ аср оҳири ХХ аср бошларида табиатшуносликдаги инқилобий кашфиётлар. Таянч иборалар: ғоя, услуб, маънавий услуб, классик услуб, электрон, Э.Резерфорд. 5. Фуқаролик жамиятини барпо этишда - Ислом Каримовнинг Олий Мажлис XIV сессиясида қилган маърузасининг тарихий аҳамияти. Таянч иборалар: фуқаролар ҳуқуқи, эркинликлар, стретегик дастур, сиёсий, иқтисодий, ҳуқуқий, маънавий, давлат тузилиши. Вариант – 11 1. Фалсафа тарихида ижод муаммоларининг ишлаб чиқилиши. Таянч иборалар: антик фалсафа мутафаккирлари, Шарқ Уйғониш даври, қайта тикланиш, янги давр, Гегель, замонавийлик. 2. Иқтисодчилар томонидан иқтисодий тадқиқот жараёнида илмий башорат методоло-гиясининг қўлланилиши. Таянч иборалар: фан, иқтисодиёт, жараён, муаммо, бозор иқтисодиёти. 3. Глобаллаштириш инсониятнинг ҳозирги ривожланишининг шакли ва ифодаси сифа-тида. Таянч иборалар: замонавийлик, ривожланиш, инсоният, жараён, яқинлашиш, ахборотлар, иқтисодиёт глобаллашиши. 4. А.Эйнштейн материя, макон ва замон ҳақида. Таянч иборалар: замон, давр, макон, вақт, уч ўлчовли, тўрт ўлчовли, кўп ўлчовли маконлар. 5. Мустақилликни асраб-авайлаш, ҳимоя қилиш ва мустаҳкамлаш - энг асосий устувор йўналиш. Таянч иборалар: мустақиллик, ўз тақдирини ўзи белгилаш, халқ ва Ватан манфаати, сиёсий ва иқтисодий, маънавий-маърифий жиҳатлари. Вариант – 12 1. Дастлабки илмий билимларнинг пайдо бўлиши ижодий жараён оқибати ва натижаси сифатида. Таянч иборалар: Милет мактаби, Аристотель, ижодий мерос, Марказий Осиё, ривожланиш. 2. Факт ҳақиқат тушунчасининг синоними, илмий изланишдаги башорат ва натижа сифатида. Таянч иборалар: факт турлари, натижа, текшириш, ижод, фаолият. 3. Ахборот алмашиш жараёнининг шаклланиши, ҳозирги илмий-техник тараққиёт жараёни ва натижаси сифатида. Таянч иборалар: замонавийлик, глобаллаштириш, ахборотлар, интернет, муаммо, фан, жараён. 4. «Бир бутунлик парадигма» тушунчасининг моҳияти. Таянч иборалар: ғоя ва тамойиллар, диалектика, синергетика, тизими ёндашув. 5. Мамлакатимизда хавфсизлик ва барқарорликни, давлатимизнинг ҳудудий яхлитлигини, фуқароларимизнинг тинчлиги ва осойишталигини таъминлаш - тараққиётимизнинг асосий шартидир. Таянч иборалар: миллатлараро ва динлараро тотувлик, коррупция, миллатчилик, маҳаллийчилик, уруғ-аймоқчилик. Вариант - 13 1. Диалектик методнинг пайдо бўлиши - қадимги мутафаккирларнинг ижодий изланиши сифатида. Таянч иборалар: Метод, Платон, Аристотел, ривожланиш, зиддият, Гераклит. 2. Факт ижодий фаолиятда текшириш, тасдиқлаш ёки инкор қилиш шарти ва натижаси сифатида. Таянч иборалар: эксперимент, ҳақиқат, тасдиқ, метод, моделлаштириш. 3. Ахборот тушунчаси. Ахборотнинг ҳозирги илмий билимдаги роли. Таянч иборалар: глобаллаштириш, ахборот, жараён, замонавийлик, интернет, фан, ривожланиш. 4. Ижтимоий билишнинг моҳияти. Таянч иборалар: жамият, объект, субъект, билиш, ижтимоий билиш, тараққиёт, табиий фанлар ижтимоий-гуманитар фанлар. 5. Бозор ислоҳотларини янада чуқурлаштириш, кучли бозор инфратузилмасини яратиш иқтисодиёт тараққиётининг муҳим шартидир. Таянч иборалар: хусусий сектор, кичик ва ўрта бизнес, тадбиркорлик, инвестицион муҳит, инвестор. Вариант – 14 1. Дастлабки аниқ илмий билимларнинг шаклланишига Аристотелнинг ижодий ҳиссаси. Таянч иборалар: мантиқ, метофизика, билим, фикрлаш, жараён, натижа. 2. Факт табиатидаги иккита асосий тенденция. Таянч иборалар: назария, амалиёт, фактуализм, назарийлик, ижод, изланиш. 3. Ахборот-компьютер тизими - замонавий илмий билимлар ривожининг муҳим манбаи сифатида. Таянч иборалар: интернет, глобаллашиш, муаммо, жараён, яқинлашиш, фан, ижод. 4. Табиий фанлар ва уларда фалсафий методларнинг қўлланилиши. Таянч иборалар: гносеология, услубият тамойиллари, ижтимоий фанлар, табиатшуносликда фанлар. 5. Инсон ҳуқуқлари ва эркинликларини, сўз ва матбуот эркинлигини, ошкораликни таъминлаш - демократик тамойилларнинг семинар ифодасидир. Таянч иборалар: оммавий ахборот, матбуот, радио-телевидение, «тўртинчи ҳокимият» жамоатчилик фикри, сиёсий, фаоллик, кўппартиявийлик, демократик парламентаризм. Вариант - 15 1. Марказий Осиёда энг қадимги даврда фалсафий-диний дунёқарашнинг шаклланиши қадимги халқларнинг ижодий фаолияти ифодаси сифатида («Авесто»). Таянч иборалар: Зардуштийлик, афсоналар, яхшилик ва ёмонлик, жараён, шаклланиш. 2. Эксперимент ижодий жараёнда далиллаш методи сифатида. Таянч иборалар: метод, далил, муаммо билим, фаолият. 3. Фан ва ҳозирги замон. Таянч иборалар: дунёнинг илмий манзараси, глобаллашиш, текисланиш, жараён, яқинлашиш. 4. Ижтимоий билишнинг специфик хусусиятлари ва методлари. Таянч иборалар: жамият, тараққиёт, ижтимоий фанлар, ижтимоий ходисалар, Вебер. 5. Жамият ҳаётида нодавлат ва жамоат ташкилотлари ролининг кескин кучайиши - «Кучли давлатдан кучли жамият сари» тамойилини жорий этишдир. Таянч иборалар: давлатнинг иқтисодий соҳага аралашувини чеклаш, ўз-ўзини бошқариш, назорат функциялари, маҳалла институти, жамоат бирлашмалари, ижтимоий жамғармалар, нотижорат ташкилотлар, хайрия фаолияти. Вариант – 16 1. Шарқ Ренессанси Ўрта асрларнинг бошланиши давридаги илмий-ижодий тафаккурнинг ривожланиши намунаси сифатида. Таянч иборалар: тафаккур, шакл, жараён, ривожланиш, Форобий, Ибн Сино, мерос. 2. Иқтисодий билимда экспериментнинг роли. Таянч иборалар: бозор иқтисодиёти, жараён, давлат, фан, муаммо. 3. Ўзбекистоннинг ҳозирги давр ривожида илмий тадқиқотлар методологияси аҳамиятининг ошиб бориши. Таянч иборалар: Мустақиллик, суверенитет, ҳозирги замон фани, ривожланиш, зарурият. 4. Методологиянинг илмий ва фалсафий асослари. Уларнинг моҳияти. Таянч иборалар: диалог, ҳақиқат, герменевтика, ижтимоий тафаккур. 5. Халқ таълими соҳасини ислоҳ қилиш - устувор йўналишлардан биридир. Таянч иборалар: суд мустақиллиги, қонун устуворлиги, ҳуқуқ тизими, ҳуқуқий онг, ариза ва шикоятларга муносабат, Ўзбекистон Конституцияси. Вариант – 17 1. Ал-Фаробийнинг ижодий мероси. Таянч иборалар: давр, ҳиссаси, фан, фалсафа, эмонация, таълимот. 2. Илмий билишда гипотезанинг роли. Таянч иборалар: илмий назария, шарт-шароитлар, метод, ижод, эвристика. 3. Методология ва иқтисодиёт. Ўзбекистонда иқтисодиёт назарияси ривожининг ҳозирги босқичида илмий методологиянинг роли. Таянч иборалар: мустақиллик, ривожланиш, бозор иқтисоди, метод ва шакллар, иқтисодиёт фанлари. 4. Метод ва методологиянинг ўзаро диалектик алоқадорлиги. Таянч иборалар: тафаккур, дунёқараш, тадқиқ этиш, диалектика, алоҳидалик, умумийлик. 5. Инсон омили ва унинг бунёдкор руҳи - ислоҳотларимизнинг бош йўналишидир. Таянч иборалар: ижтимоий инфратузилма, таълим, соғлиқни сақлаш, демографик ва миллий хусусиятлар, маънавият, ахлоқ-одоб, маърифат, дин, халқ фаровонлиги, ўзбек модели. Вариант - 18 1. Ибн Синонинг илмий билимлар шаклланиши ва ривожланишига қўшган ҳиссаси. Таянч иборалар: қомусий олим, ғоят катта хисса, фанлар, ижод, мерос. 2. Илмий тадқиқот ва фалсафада гипотеза (фараз)нинг эвристик роли. Таянч иборалар: гнесология, тахмин, фан, эҳтимолилик туси. 3. Ўзбекистоннинг ижтимоий-иқтисодий ривожланишида прогнозлаштириш ва илмий башоратнинг роли. Таянч иборалар: муаммо, ривожланиш, бозор иқтисоди, тараққиёт, фуқаролик жамияти. 4. Илмий методдаги эмпирик тадқиқотлар ва назарий хулосаларнинг аҳамияти. Таянч иборалар: мантиқий ёндашув, умумилмий, умуммантиқий, фалсафий ёндашувлар. 5. Олий ва ўрта махсус таълимни ислоҳ қилиш - Ўзбекистоннинг буюк келажагини барпо этишдаги муҳим вазифадир. Таянч иборалар: Ҳарбий хизмат, профессионал армия, Ватан олдидаги бурч, шартнома-контракт, меҳнатга ҳақ тўлаш, ҳарбий хизматчиларни тайёрлаш, муддат. Вариант - 19 1. Метод ва методология, илмий билиш шакллари ва методларининг кўп қирралилиги. Таянч иборалар: муаммо, жараён, диалектика, кўп қирралилик, мажмуийлик. 2. Гипотетик-дедуктив метод илмий назарияларни қўйиш методи сифатида. Таянч иборалар: дедукция, тахмин, назария, яратиш, сифат, муаммо. 3. Ўзбекистоннинг ҳозирги даврида иқтисодиёт фанларининг ривожи. Таянч иборалар: иқтисодий мустақиллик, фан, амалиёт, иқтисодиёт назарияси, менжмент, маркетинг. 4. Диалектик методнинг метафизик ёндошувдан асосий фарқи. Таянч иборалар: даража, миқдор, сифат, сабабиат қарама-қаршиликлар. 5. Одамларнинг қалби ва онгига миллий истиқлол ғоясини сингдириш - миллий тафаккурга янгича ёндашувдир. Таянч иборалар: маънавий янгиланиш, мафкура ақидалари, диний бағрикенглик, миллатлараро тотувлик, конфессиялар, фуқаролар тотувлиги. Вариант - 20 1. Методологик тадқиқотлар муаммолари ва методологик билим даражалари. Таянч иборалар: муаммо, моҳият, билим, жараён, ривожланиш. 2. Иқтисодий жиҳатдан тадқиқ этишда гипотезанинг роли. Таянч иборалар: ривожланиш, иқтисодиёт, жараён, тахмин, фан, фалсафа. 3. Инсон фаолияти тизимида ижодиётнинг ўрни. Таянч иборалар: фан, тажриба, жараён, зарурият, билим. 4. Ижодий жараёнда илмий назарияларнинг асосий вазифалари. Таянч иборалар: эвристика, эпистемология, методология, дунёқараш, башорат этиш. 5. Фуқаролик жамиятини барпо этишда - Ислом Каримовнинг Олий Мажлис XIV сессиясида қилган маърузасининг тарихий аҳамияти. Таянч иборалар: фуқаролар ҳуқуқи, эркинликлар, стретегик дастур, сиёсий, иқтисодий, ҳуқуқий, маънавий, давлат тузилиши. Вариант - 21 1. Илмий билишнинг эмпирик ва назарий даражалари. Таянч иборалар: назария, тажриба, бирлик, тафовут, жараён, билиш. 2. Назария ижодий изланиш жараёни ва натижаси сифатида. Таянч иборалар: фан, таълимот, билим, жараён, эмпирик, назарий. 3. Муаммо ижодиётнинг асоси ва ҳаракатлантирувчи кучи сифатида. Таянч иборалар: масала, тахмин, фан, зарурият, ҳозирги замон. 4. Ижод ва тадқиқотларда асосий методологик муаммолар. Таянч иборалар: изланиш, ахборот тахлили, билиш жараёни, фикрлаш, тафаккур этиш. 5. Мустақилликни асраб-авайлаш, ҳимоя қилиш ва мустаҳкамлаш - энг асосий устувор йўналиш. Таянч иборалар: мустақиллик, ўз тақдирини ўзи белгилаш, халқ ва Ватан манфаати, сиёсий ва иқтисодий, маънавий-маърифий жиҳатлари. Вариант - 22 1. Баён қилиш эмпирик тадқиқот методи сифатида. Таянч иборалар: тушунтириш, тушунча, метод, тажриба, умумлаштириш. 2. Илмий назария ижодий жараёнда илмий билишнинг энг ривожланган шакли сифатида. Таянч иборалар: фан, ижод, таълимот, муаммо, гипотеза. 3. Илмий муаммонинг табиати, пайдо бўлиши ва ривожи. Таянч иборалар: муаммо, бирлик, моҳият, жараён, фарқ. 4. И.Каримов асарларида иқтисодиётдаги башоратлар ва якуний натижаларнинг ёритилиши. Таянч иборалар: асосий тамойиллар, мустақиллик, озодлик қарамлик, иқтисодий тараққиёт, инқироз. 5. Мамлакатимизда хавфсизлик ва барқарорликни, давлатимизнинг ҳудудий яхлитлигини, фуқароларимизнинг тинчлиги ва осойишталигини таъминлаш - тараққиётимизнинг асосий шартидир. Таянч иборалар: миллатлараро ва динлараро тотувлик, коррупция, миллатчилик, маҳаллийчилик, уруғ-аймоқчилик. Вариант – 23 1. Илмий тадқиқотларда тушунтириш ва англаш. К.Поппернинг тушунтириш схемаси. Таянч иборалар: Метод, моҳият, муаммо, илмийлик, фалсафа, фан. 2. Ижодий изланишда илмий назариянинг асосий функциялари. Таянч иборалар: диалектика, метафизика, жараён, К.Поппер, П.Кун. 3. Илмий муаммони ишлаб чиқиш ва ечиш методикаси. Таянч иборалар: метод, жараён, фан, фалсафа, муаммо. 4. И.Каримов асарларида бозор иқтисодиётига оид қонунларнинг таҳлили. Таянч иборалар: «ўзбек модели», ижтимоий йўналиш, назария ва амалиёт бирлиги, таҳлил ва метод. 5. Бозор ислоҳотларини янада чуқурлаштириш, кучли бозор инфратузилмасини яратиш иқтисодиёт тараққиётининг муҳим шартидир. Таянч иборалар: хусусий сектор, кичик ва ўрта бизнес, тадбиркорлик, инвестицион муҳит, инвестор. Вариант – 24 1. Иқтисодий тадқиқотларда тушунтириш ва англаш. Иқтисодий ечимлар қабул қилиш шакллари. Таянч иборалар: иқтисодиёт, замонавийлик, жараён, бозор, асосий принциплар. 2. Илмий назария ва амалиёт. Уларнинг ўзаро алоқалари. Таянч иборалар: тажриба, билим, ўзаро алоқадорлик, ривожланиш, тафовут. 3. Услублар ранг-баранглиги ва ўзаро алоқаси. Таянч иборалар: методология, муаммо, фан, фалсафа, диалектика. 4. И.Каримов Ўзбекистондаги ижтимоий иқтисодий ислоҳатларга ижодий ёндашув ҳақида. Таянч иборалар: услубий тамойиллар, объективлик, субъективлик, бозор иқтисоди, ижтимоий муҳофаза. 5. Инсон ҳуқуқлари ва эркинликларини, сўз ва матбуот эркинлигини, ошкораликни таъминлаш - демократик тамойилларнинг семинар ифодасидир. Таянч иборалар: оммавий ахборот, матбуот, радио-телевидение, «тўртинчи ҳокимият» жамоатчилик фикри, сиёсий, фаоллик, кўппартиявийлик, демократик парламентаризм. Вариант – 25 1. Анализ ва синтез илмий билишнинг муҳим методлари сифатида. Таянч иборалар: Метод, методология, шакл, жараён, бирлик, тафовут. 2. Муаммо - гипотеза - назария. Таянч иборалар: тахмин, фан, амалиёт, диалектика, ўзаро алоқадорлик, тафовут. 3. К.Поппернинг «...ҳеч бир нарса танқиддан холи эмас ва холи деб қаралмоғи мумкин ҳам эмас - ҳатто танқидий усулнинг бош тамойили ҳам» деган фикрини қандай тушунмоқ керак? Таянч иборалар: холислик, объективлик, ишончлилик, муаммо. 4. Ўзбекистонда фуқаролик жамиятини қуришда миллий истиқлол ғоясининг аҳамияти. Таянч иборалар: демократия, анарҳия, буюк келажак, ижтимоий муаммо, сиёсий ечим, ҳурфикрлилик. 5. Жамият ҳаётида нодавлат ва жамоат ташкилотлари ролининг кескин кучайиши - «Кучли давлатдан кучли жамият сари» тамойилини жорий этишдир. Таянч иборалар: давлатнинг иқтисодий соҳага аралашувини чеклаш, ўз-ўзини бошқариш, назорат функциялари, маҳалла институти, жамоат бирлашмалари, ижтимоий жамғармалар, нотижорат ташкилотлар, хайрия фаолияти. Вариант – 26 1. «Илмий тадқиқот методологияси» курсининг предмети. Таянч иборалар: метод, методология, фан, зарурият, замонавийлик, дунё манзараси, ижод. 2. Анализ ва синтез илмий билишнинг муҳим методлари сифатида. Таянч иборалар: Метод, методология, шакл, жараён, бирлик, тафовут. 3. Қиёсий метод ижодий жараёнда билиш методи сифатида. Таянч иборалар: билим, муаммо, тушунча, бирлик, тафовут, қиёслаш, фалсафа. 4. Муаммо - гипотеза - назария. Таянч иборалар: тахмин, фан, амалиёт, диалектика, ўзаро алоқадорлик, тафовут. 5. Илмий, ижодий тафаккурни ривожлантириш - устувор йўналишлардан биридир. Таянч иборалар: суд мустақиллиги, қонун устуворлиги, ҳуқуқ тизими, ҳуқуқий онг, ариза ва шикоятларга муносабат, Ўзбекистон Конституцияси. Вариант – 27 1. Интуиция турлари. Таянч иборалар: методологик принцип, ижод, жараён, интуитивизм, хиссийлик, рационаллик. 2. К.Поппернинг «...ҳеч бир нарса танқиддан холи эмас ва холи деб қаралмоғи мумкин ҳам эмас - ҳатто танқидий усулнинг бош тамойили ҳам» деган фикрини қандай тушунмоқ керак? Таянч иборалар: холислик, объективлик, ишончлилик, муаммо. 3. Т.Куннинг илмий тадқиқот жараёни ва парадигмалар ҳақидаги қарашлари. Таянч иборалар: бирлик, фарқ, фан, муаммо, фалсафа, мувофиқлаштириш. 4. Ўзбекистонда фуқаролик жамиятини қуришда миллий истиқлол ғоясининг аҳамияти. Таянч иборалар: демократия, анарҳия, буюк келажак, ижтимоий муаммо, сиёсий ечим, ҳурфикрлилик. 5. Ёшларнинг бунёдкорликка, ижодий тафаккурга интилиши - ислоҳотларимизнинг бош йўналишидир. Таянч иборалар: ижтимоий инфратузилма, таълим, соғлиқни сақлаш, демографик ва миллий хусусиятлар, маънавият, ахлоқ-одоб, маърифат, дин, халқ фаровонлиги, ўзбек модели. Вариант - 28 1. Методология тушунчаси. Таянч иборалар: метод, тизим, мажмуийлик, тушунча, фалсафа, ижод. 2. Иқтисодий тадқиқотларда тушунтириш ва англаш. Иқтисодий ечимлар қабул қилиш шакллари. Таянч иборалар: иқтисодиёт, замонавийлик, жараён, бозор, асосий принциплар. 3. Аналогия илмий билиш ва ижодий изланишнинг эвристик методи сифатида. Таянч иборалар: қиёслаш, жараён, метод, шакл, билим. 4. Илмий назария ва амалиёт. Уларнинг ўзаро алоқалари. Таянч иборалар: тажриба, билим, ўзаро алоқадорлик, ривожланиш, тафовут. 5. Ислом Каримовнинг Ўзбекистон Республикаси Конституциясининг 21 йил-лигига бағишланган тантанали маросимда сўзлаган “Инсон манфаатларини таъминлаш, ижтимоий ҳимоя тизимини такомиллаштириш -устувор вазифамиздир” мавзусидаги маъ-рузасининг моҳияти. Таянч иборалар: Конституция, инсон манфаати, ижтимоий ҳимоя, демократик давлат, қадриятлар, кучли давлат, фуқаролик жамияти, сиёсий партиялар. Вариант – 29 1. Интуиция ижодий жараёнда шуурсизлик ва онглиликнинг боғлиқлиги лаҳзаси сифатида. Таянч иборалар: ижод, Фрейд, ўзаро бир-бирига таъсир кўрсатиш лаҳзаси, алоқадорлик лаҳзаси, онг остилилик, онг. 2. Услублар ранг-баранглиги ва ўзаро алоқаси. Таянч иборалар: методология, муаммо, фан, фалсафа, диалектика. 3. Т.Куннинг «Методологик директивалари» нимадан иборат? Таянч иборалар: метод, шакл, жараён, фан, қисмларга ажратиш, бирлаштириш. 4. И.Каримов Ўзбекистондаги ижтимоий иқтисодий ислоҳатларга ижодий ёндашув ҳақида. Таянч иборалар: услубий тамойиллар, объективлик, субъективлик, бозор иқтисоди, ижтимоий муҳофаза. 5. Эл-юрт ташвиши билан яшаш, одамларнинг орзу-интилишларига қанот бериш - ҳар бир раҳбарнинг бурчи. (Ислом Каримовнинг Халқ депутатлари Фарғона вилояти кенгашининг навбатдан ташқари сессиясидаги нутқи, 2006 йил 19 октябрь). Вариант – 30 1. Фан. Унинг асосий мазмуни ва моҳияти. Таянч иборалар: жараён, билим, қадриятлар, ишлаб чиқиш, ижод. 2. Илмий тадқиқотларда тушунтириш ва англаш. К.Поппернинг тушунтириш схемаси. Таянч иборалар: Метод, моҳият, муаммо, илмийлик, фалсафа, фан. 3. Ижодий изланишда илмий назариянинг асосий функциялари. Таянч иборалар: диалектика, метафизика, жараён, К.Поппер, П.Кун. 4. Илмий муаммонинг табиати, пайдо бўлиши ва ривожи. Таянч иборалар: муаммо, бирлик, моҳият, жараён, фарқ. Умумбашарий тараққиёт ва миллий қадрият (И.Каримов Қарши шаҳрининг 2700 йиллиги ва Маъмун Академиясининг 1000 йиллиги муносабати билан сўзлаган нутқи асосида (2006 йил 27 октябр, 4 ноябрь). «Илмий ижод методологияси» фанидан тестлар тўплами 1. Назарий ва амалий фаолиятни шакллантириш ва ташкил этишнинг усул ва тамойиллари тизими, бу... а) фан; б) методология; в) ижодиёт; г) фалсафа; 2. Сифат жихатдан янги моддий ва маънавий кадриятларнинг бунёдкори бўлган инсон фаолияти жараёни, бу... а) фан; б) методология; в) ижодиёт; г) фалсафа; 3. Янги билимларни яратувчи назарийлашган билимлар тизими бу... а) фан; б) методология; в) ижодиёт; г) фалсафа; 4. Фан ва ижодиётнинг муносабати қандай? а) онтологик; б) методологик; в) аксиологик; г) диалектик; 5. Фалсафанинг илмий ижоддаги асосий вазифаси кандай? а) онтологик; б) гносеологик; в) дунёкарашлик; г) эвристик; 6. Ким биринчи булиб диалектикани билиш усули сифатидаги ғояни илгари сурди? а) Сократ; б) Платон; в) Аристотель; г) Лукреций Кар; 7. Антик давр мутафаккирларидан ким илмий билиш асосларининг ижодий ривожига энг куп хисса кушди? а) Фалес; б) Героклит; в) Аристотель; г) Эпикур; 8. Фалсафада ижодий жараён реаллигининг муайян моделини ишлаб чиқишда қайси аспекти уз ифодасини топган? а) методологик; б) гносеологик; в) онтологик; г) дунёкарашлик; 9. Оламнинг атомистик тузилишини ижодий тафаккурнинг намунаси сифатидаги ғоянинг дастлабки яратувчилари; а) Платон ва Аристотель; б) Анаксимандр ва Анаксимен; в) Левкипп ва Демокрит; г) Парменид ва Зенон; 10. Фалсафий акспектда ижодий тасаввур этиш, бу... а) вокеликни хакконий инъикос этиш жараёни; б) эски асосида янги намуналар яратиш қобилияти; в) вокеликдан олинган намуналарнинг шаклланиши; г) натижаларга эришилганда қадар, уларни идеал тарзда тасаввур этиш. 11. Метод, бу... а) фалсафий ва илмий билиш усули; б) предметларнинг маълум томонлари, алоқалари ва функцияларини қайта ишлаб чиқувчи фан соҳаси; в) нарса ва ҳодисаларнинг мохиятини назарий ва амалий тахлил этиш усули; г) тафаккурнинг муайян усули; 12. Объектив борлиқни тушунчалар, ҳукм ва хулосалар оркали инъикос этишнинг актив жараёни, бу... а) дунёкараш; б) тафаккур; в) хиссиёт; г) моделлаштириш; 13. Янгича фалсафий тафаккурнинг асосий ифодалаш воситаларидан бири; а) хозирги дунё ходисаларини фаол инъикос эттириш жараёни; б) борликни абстракция ёрдамида идрок этишнинг ижодий лаёқати; в) факат фан принципларига асосланган билимлар тизими; г) тафаккурнинг ижтимоий-экологик усулини яратиш; 14. Ўз бетакрорлиги, ажойиблиги билан характерланадиган восита орқали янгилик яратадиган тафаккур шакли кандай аталади? а) ижодий жараен; б) яратувчанлик; в) илмий кашфиёт; г) барча кайд этилганлар; 15. Илмий ижодиёт, бу... а) билишнинг усул ва тамойиллари мажмуйи; б) тараккиёт конуниятларини очиш жараёни; в) янгилик яратишга йуналтирилган инсон фаолияти жараёни; г) фан тамойилларига асосланган ва янги билимлар яратишга йўналтирилган билимлар тизими. 16. Илмий тадкикотдаги умумий ва хусусий услубларни урганадиган, хамда уларга мос илмий тамоийлар ишлаб чикадиган фан сохаси; а) илмий тасаввур этиш; б) фан методологияси; в) фалсафий назария; г) илмий муаммо; 17. Эмпирик билишнинг илмий методлари кайсилар? а) индукция ва дедукция; б) кузатиш ва эксперемент; в) абстраклаштириш ва идеаллаштириш; г) формаллаштириш ва аксиомалаштириш; 18. Фан ижодиётми? а) ҳа; б) йўк; в) ҳар доим эмас; г) ҳа, факат маълум шароитларда; 19. Илмий билимда қайси қадимги мутафаккирнинг ижодиёти кўпгина йўналишларга асос бўлиб хизмат қилди. а) (Сократ) Суқротнинг; б) Платоннинг; в) Аристотелнинг; г) Демокритнинг. 20. Марказий Осиёлик мутафаккирлардан ким Аристотелнинг мантиқ бўйича таълимоти ривожига ва уни системалаштиришга энг кўп ҳисса қўшган эди? а) Ибн Сино; б) Беруний; в) Хоразмий; г) Фаробий. 21. Европага – фаннинг шаклланиши ва фан таснифи бўйича кимнинг тадқиқоти катта таъсир кўрсатди? а) Аристотель; б) Фаробий; в) Ибн Рушд; г) Ал-Киндий. 22. Кимнинг ижодий мероси табиий илмий, айниқса математика соҳасидаги илмий билимларнинг кейинги тараққиётига энг кўп таъсир этди? а) Ахмад ал-Фарғоний; б) Абу Абдуллоҳ Хоразмий; в) Абу Юсуф ал-Киндий; г) Муҳаммад ал-Ҳоразмий. 23. Улуғбекнинг астрономия соҳасидаги фаолиятига кимнинг ижодий мероси кучли таъсир кўрсатди? а) Н.Коперникнинг; б) Г.Галилейнинг; в) Ал-Фарғонийнинг; г) Ал-Берунийнинг. 24. Ўрта Осиёлик мутафакирлардан қайси бири фалсафага йўл табиий фанлар орқали деб ҳисоблаган? а) Ал-Беруний; б) Ал-Фарғоний; в) Ал-Рушд; г) Ал-Киндий; 25. Ўрта Осиёлик буюк мутафаккирлардан қайси бири илмий ижодда табобат амалиёти, адабиёт ва саънатни қўшиб олиб борган? а) Ал-Фаробий; б) Ал-Беруний; в) Ибн Сино; г) Ибн Рушд; 26. Табиат, ижтимоий воқелик ва инсон ҳақидаги билимлар синтези мажмуи нима? а) оламнинг табиий-илмий манзараси; б) оламнинг ижтимоий-тарихий манзараси; в) оламнинг тарихий манзараси; г) дунёнинг умуий манзараси; 27. Структура нима? а) тизимдаги унсурларнинг ўзаро доимий бирлиги; б) тизимнинг тузилиши ва ички шаклланиши; в) реал мавжуд объект ва тизимларнинг барча атрибутлари; г) нарса ва объектларнинг ўзаро умумий бирлиги; 28. Инсоннинг ижодий фаолияти қандай асосий тамойиллари билан белгиланади? а) билиш тамойиллари билан; б) англанилмаган тамойиллари билан; в) образли идрок этиш билан; г) барча қайд этилганлар билан; 29. Англанганлик илмий ижодда муаяйн аҳамиятга эгами? а) аҳамиятга эга; б) аҳамиятга эга эмас; в) у фақат иштирок этади; г) акс таъсир кўрсатади; 31. ”Онг усти” тушунчасини ким биринчи бўлиб шакллантирган? а) Фрейд; б) Станиславский; в) Фромм; г) Вернадский; 32. Инсоннинг маданий савия даражаси нима билан аниқланади? а) маълумот даражаси билан; б) дунёқараш даражаси билан; в) тарихий мероси даражаси билан; г) барча қайд этилганлар билан; 33. Ижодий фаолиятни ривожлантиришнинг асосий шартларидан бирини топинг ва кўрсатинг? а) ижодий жараённи формаллаштириш; б) билиш методининг энг янги усулларини қўллаш; в) билишнинг усул ва воситаларидан унумли фойдаланиш; г) ижодий жараённинг циклик характери. 34. Ижодий жараёнинг барқарор ва самарасиз бўлишининг сабаби нимада? а) етарли малака ва билимнинг йўқлиги; б) тажриба ва ижодий имкониятнинг йўқлиги; в) психологик - рухий муҳитнинг носоғломлиги; г) барча қайд этилганлари. 35. Ижодий феномен нима билан доимо боғлиқ? а) кутилган якуний натижа билан; б) якуний натижанинг ноаниқлиги, кўринмаслиги, кузатилмаслиги билан; в) оддий қизиқиш билан; г) ўз билимини кўрсатиш истаги билан. 36. Ижодий жараёнда қайд этилган усуллардан қайси бири фойдали? а) кузатиш; б) анализ; в) синтез; г) моделлаштириш; 37. Ижодий жараёндаги тасаввур қилиш бу... а) ўтмиш асосида келажакни кўриш қобилияти; б) хали воқеликка айланмаган янги ҳаёлий намуналарни яратиш; в) воқеликни ҳаққоний акс эттириш жараёни; г) фаолият натижалари ҳақиқатда амалга ошгунча қадар, улар ҳақида идеал тассавурга эга бўлиш. 38. Ижодий жараёнидаги қайси мантиқий усул алоҳида холлардан умумий хулосалаш томон харакатига асосланган? а) индукция; б) анализ; в) дедукция г) синтез; 39. Изчил ва аниқ фанлар юритиш, ўз фикрини тўғри шакллантириш, нарсалар мантиғини тушунчалар мантиғида айнан ифодалаш, қобилияти бу... а) идрок; б) ақл; в) мушоҳада; г) ақлий хулоса. 40. Оддий кундалик, ҳаётий фикр юритиш, бу... а) фикрлаш (бҳолаш) мушоҳада; б) ақл; в) фикрлаш; г) исбот далил. 41. Фан билишнинг бошқа шаклларига нисбатан кўпроқ нимага йўналтирилган? а) амалиётда ўзини татбиқ этилишига; б) яна янги билимларни яратиш, амалга оширишга; в) илмий меъзонларнинг турли даражасини фарқлаш, аниқлаш, белгилашга; г) қатъий шаҳодатликни шакллантиришга; 42. Ижодий жараённинг муҳим натижа кўрсаткичи, нима? а) намуналар назарати, амалиётдаги текширув; б) тадқиқотда субъектив холатларни бартараф этиш; в) узлуксиз ўз-ўзини янгилаш жараёни; г) ҳамма жавоблар тўғри. 43. Илмий билимнинг энг кўп ривожланган шакли, бу... а) гипотеза; б) назария; в) система (тизим); г) муаммо. 44. Алоҳида ишончли тасдиқланган билимларнинг ягона бир тизимга бирлашиши нима деб номланади? а) систематик функция (амал); б) изоҳловчи (тушунтирувчи) функция; в) методологик функция; г) башорат этувчи функция; 45. Назариянинг асосий элементларидан кайсиниси урганилаётган объект-даги хусусият ва алокадорлигини яхлитлиги сифатидаги замонавий методологияни абстракт модели сифатида каралади? а) дастлабки асосни; б) мантикий асосни; в) дунёқарашга асосланган асосни; г) онтологик асосни; 46. Ижодий жараёнда илмийликнинг мезони нима? а) илмий маълумотлар; б) илмий муаммо ечилишдаги ишонч; в) назарий хулосалар; г) амалиёт. 47. Ҳодиса ва жараёнларнинг ўзаро умумий алоқадорлиги ва боғлиқлиги ҳақидаги таълимот, бу... а) герменевтика; б) семантика; в) диалектика; г) сцентизм. 48. Детерменизм, бу... а) исботсиз ҳақиқат сифатида қабул қилинадиган фикр; б) ҳодиса ва жараёнларнинг фарқларини белгиловчи термин; в) борлиқдаги ҳодиса жараёнларнинг шартлилигини белгиловчи таълимот; г) фалсафадаги турли йўналишлар мажмуасининг умумий ифодаси. |