янги илмий ижод. Мундарижа ув материаллар
 Скачать 289.6 Kb.
|
|
Назарий билиш методлари   Назарий моделлаштириш Формаллаштириш Математик гипотеза 4.8. Умумий назарий қонунлар Аксиомалар Принциплар    Назарий билишнинг структураси   Алоҳида назарий қонунлар Хусусий назарий қонунлар 4.9. Метод  Олимнинг онгли, илмий мақсад асосида билимга эришиш усули Илмий билиш усулларининг, воситаларининг мажмуи. Илмий фаолиятни ташкил қилиш шароитлари ва принципларини ўрганувчи фалсафа бўлиши  Эпистемология Илмий билимнинг тузилиши ва уни эгаллаш усуллари, принципларининг фалсафий таҳлили 5-Мавзу: Прогнозлаштириш ва илмий башорат ижодий жараён сифатида. 5 Илмий олдиндан кўриш .1. Қуйидаги муаммоларни хал қилади: билим объектининг ўзгариши қаёққа олиб боради; бу ўзгаришнинг тезлиги қандай; буларни қандай ўзгартириш (яхшилаш, тезлатиш, секинлаштириш) мумкин; бу ривожланишнинг мақсади, оқибати қандай. Бу ҳали мавжуд бўлмаган нарса ҳақида мавжуд билимларга асосланган билимдир. 5.2. Илмий башоратга мисоллар Беруний: - турли белгиларга асосланиб, Америка ўрнида қуруқлик борлигини башорат қилган.  Э.Резерфорд: - 1920 йилда нейтроннинг мавжудлигини башорат қилди. У 12 йилдан кейин Д.Чедвин ва Ф,Жолио-Кюри томонидан аниқланди. Д.К.Максвелл: - қаттиқ жисмлар ва газларга ёруғлик босими таъсири ҳодисасини башорат қилди. Д.И.Менделеев: - кимёвий элементларнинг даврий системасида фанга ҳам номаълум элементларни хоссаларини тавсифлаб берган. 5.3. Иқтисодий жараёнларни прогноз қилиш методологияси Йўналишни аниқлаш Объектни белгилаш, иқтисодий прогнознинг мақсад ва вазифаларини аниқлаш Прогноз муддати Дастлабки иқтисодий модел асосида маълумотлар йиғиш ва статистик қайта ишлаш Изланиш йўсинидаги прогноз Дастлабки моделни келажакка ёйиш Дастлабки аниқлаш ва унинг ишончлилик даражасини баҳолаш Иқтисодий прогнозни самарали амалга ошириш учун тавсиялар ишлаб чиқиш 6-мавзу. Илмий татқиқот ва ижод тизимида факт. 6.1.  Илмий билимда фактларнинг функциялари: - қайд қилиш - тушунтириш - асослаш - талқин қилиш - тушуниш - олдиндан кўриш Эпистемологик жиҳатдан факт – фанда реал мавжуд сифатида қайд қилинган объектив дунёнинг қисми Фанда фактларнинг хусусияти: бирвариантлилик ва объективлик Эмперик йўл билан олинадиган, айрим реал ҳодисаларни ифодаловчи фандаги асос билимлар Илмий факт 6.2. Илмий билимнинг асоси Факт Фаннинг мақсади: маълум фактларни тушунтириш, номаълум фактларни олдиндан кўриш. Фан фактларга асосланади.  Илмий факт Билимни текширувчи Т. Техн. учун Ўқув визуал материаллар. 6.3. Айрибошлаш   Товар Қиймат   Бозор Рақобат Рақобат Тақсимлаш Иқтисодиёт фанидаги фактлар 7- Мавзу. Эксперимент 7.1. Эксперимент учун зарур шароитлар: - Экспериментар ёки тадқиқотчилар гуруҳи. - Лабораториялар. - Лабораторияларда ўрганиладиган объектлар - Аппаратуралар - Ёрдамчи техник мосламалар. 7.2. Эксперимент ўтказиш босқичлари. Уни базавий назария асосида лойиҳалаш. Эксперимент йўналишини конструкция қилиш. Экспериментни ўтказиш. Маълумотларни ёзиб бориш. Уларни талқин қилиш ва янги назария ишлаб чиқиш. 7 Фикрий Моддий .3. Моделли Реал Идеал Илмий эксперимент кўринишлари  Параллел Кўп тақидланадиган Изчил 8- Мавзу. Гипотезанинг ижод жараёнидаги ўрни. 8.1. Номаълумдан маълумга, эҳтимол билимдан ҳақиқатга, нисбийликдан мутлақликка ўтиш шакли Гипотетик билим эҳтимоллилик характерига эга Гипотеза Эҳтимол бўлган, кутилаётган илмий билим Илмий асосланган тахмин 8.2. Гипотезанинг эксперимент ва назария билан алоқаси Гипотезанинг ишончлилигини аниқловчи усул Исботланган гипотеза, амалиётда тасдиқланган чин билим Назария Эксперимент Эҳтимол чин билим, илмий таҳмин Гипотеза 8.3. Илмий гипотезанинг зарурий шароитлари. - Фанда ўрнашган қонун –қоидаларга мослиги. - Олға сурилган фактик материалга мослиги. - Формал мантиқ қоидаларга зид бўлмаслиги. - Оддий, ортиқча, субъектив қўшимчаларсиз бўлиши. - Тасдиқлаш яъни инкор қилиш имконияти мавжудлиги. 8.4. Гипотезанинг тажриба билан муносабат типлари Илгариги концептуал типларни умумлаштириш асосида шаклланган гипотеза Тажрибани тушунтирувчи гипотеза Тажриба ҳал қилувчи бўлмаган гипотеза 8.5. Гипотезанинг илмий билим ривожи методи сифатидаги асосий босқичлари. Ўрганилаётган ҳодисани маълум бўлган фактлар ва мавжуд назариялар асосида тушунтиришга уриниш. Мазкур ҳодисанинг қонуниятлари, сабаблари ва боғланишлари ҳақидаги таҳминни олға суриш. Олға сурилган таҳминлардан гипотезани танлаш. Олға сурилган қоидани яхлит тизимга айлантириш ва эмперик текшириш мақсадида дедуктив хулосалар чиқариш. Гепотезадан келиб чиқадиган хулосаларни тажрибада текшириш. 9 – Мавзу. Назария ижодий изланиш жараёни ва натижаси сифатида. Интуиция, ижод ва синергетика. 9.1.
Назариянинг асосий хусусиятлари
9.2. Назариянинг асосий унсурлари: Бошланғич асослари – фундаментал тушунчалар, принцплар, аксиомалар, қонунлар ва б. Идеаллашган объект – ўрганилаётган предметнинг муҳим хусусиятлари ва алоқаларининг идеал модели. Назариянинг мантиқлилиги – билимнинг структураси ўзгаришини аниқлашга йўналган исботлаш усуллари ва қоидаларининг мажмуи. Фалсафий йўналганлик ва қадриятли омиллар. Оқибат сифатида келиб чиқадиган мулоҳазалар ва қонунлар мажмуи. 9.3. Илмий назария мезонлари    Тажриба маълумотларига, фактларга зид бўлмаслиги Мавжуд тажриба материаллари асосида текшириш мумкинлиги Асосларнинг мантиқан оддийлиги Энг аниқ мулоҳазани ифодалаш Тенг қимматли ва ўхшаш тузилган назариялардан мантиқсиз равишда ажратиб олинмаслик Уйғунлиги, гўзаллиги билан ажралиб туриши Асосий тушунчалари ҳеч қачон инкор қилинмаслиги ва кенг қўлланиш соҳасига эга бўлиши Янги,янада умумийроқ назария яратиш йўлини кўрсатиш Синтетик Назариянинг асосий функциялари Олдиндан айтиш 9.4. Амалий Тушунтириш Методологик Билиш объектининг мазкур шароитда бошқа йўл Билан асослаш мумкин бўлган сифатларини мантиқдан ташқари бевосита англаш 9.5. Интуиция Шахс ижодий фаолиятининг илмий натижани англашга йўналган чуқур, онг ости соҳаси Илмий муаммони ва уни ҳал қилиш йўлларини чуқур англаш Интуитив билиш натижаларини мантиқий асослаш зарурлиги Натижанинг тўғрилигига ишонч Натижанинг аниқлиги 9.6. Интуитив билиш Ҳодисалар моҳиятини бевосита англаш Кутилмаганда англаб етиш Дунёнинг яхлитлиги ва тизимлилиги Борлиқ барча даражаларини ўз-ўзидан ташкил топиши 9.8. Жонли ва жонсиз табиат шаклларининг ягона симметрияси ва тузилмавий умумийлигини тадқиқ қилади Турли табиий тузилмаларнинг универсал механизмларини очиб беради Синергетика Барқарор тузилмалар ташкил топиши ва бузилиши Тартибсизликдан тартибга ўтиш 9.7. Табиий ҳодисаларнинг кўп вариантлилиги ва ночизиқлиги Синергетика асослари Тартиб ва тартибсизлик алоқасининг тасодифийлиги ва зарурийлиги Жараёнларнинг қайтмаслиги 10 – Мавзу. Илмий ижодда тилни формаллаштириш ва фикрлашнинг мантиқий шаклларидан фойдаланиш. 10.1. Илмий билимни формаллаштириш Исботлаш формал-мантиқий фикрлаш қоидалари асосида кечади Исботнинг чинлиги ва кечиши унинг шаклига боғлиқ Илмий билимнинг мантиқий тузилмасини аниқлайди Исботлаш математика, мантиқ ва лойиҳалаштиришнинг формаллашган тилига асосланади Ҳозирги замон фани тадқиқот усуллари |