АРД ГЕНЕТИКА БИЛЕТ ОТВЕТ-2020. Понедельник 1 билет
 Скачать 160.11 Kb.
|
|
2. Сіздің диагнозыңыз. Кариотипін жазыңыз. Менің қойған диагнозым Даун синдромы.Кариотипі 47 ХХ 21+ 21 жұп хромосома бойынша трисомия 3. Хромосомалық аурулары бар балалардың туылу қаупін қандай факторлар жоғарылатады? Хромосомалық аурулар көбінесе ата ананың жасынан байланысты болады.Яғни,ата ананың жасынан 45 тен асып туылған балаларда осы ауру көп тарайды,сондай ақ жасы 18 кіші аналардың ауру балалар туылу қаупі жоғары болады.Теротогенді факторлар әсері.Мутагендік факторлар әсері-тұқым қуалайтын өзгерістерді мутацияларды тудыратын сыртқы орта факторлары.Туыстық некенің болуы.Зиянды заттар мен дәрі дәрмектер әсерінен. №10 Билет 1. Генетика Науқас К. 24 жаста, екі көзінің нашар көруіне байланысты офтальмологиялық орталыққа жүгінді. Анамнезді жинау кезінде пациенттің бала кезінен көру қабілеті мен есту қабілеті төмен екендігі анықталды. Науқастың ерекшелігі – көзі көк, бірақ отбасының барлық басқа мүшелерінің көздері қоңыр. Көздің түсінен басқа, жалпы тексеру кезінде бет құрылымының ерекшеліктері назар аударды: мұрынның жалпақ, көз саңылауларының медиальды бұрыштарының арасы кең, ерте жастан маңдай аймағында ақ шаштың болуы. Анықталған өзгерістерді ескере отырып, дәрігерлер Ваарденбург синдромы диагнозын қойды. Сұрақтар: 1. Бұл синдромның дамуы қандай гендердің мутациясымен байланысты? Осы гендердің қызметін түсіндіріңіз. 2. Осы аурудың тұқым қуалау типін және науқастың генотипін анықтаңыз. 3. Бұл гендер қандай гендер үшін транскрипция факторлары болып табылады? Осы гендердің қызметін түсіндіріңіз. 1.Бұл синдром PAX3, EDNRB, SOX10 гендерінің мутациясына байланысты. SOX 10, PAX3, деген гомеобоксты гендерге жататын геннің мутациясына байланысты. Бұл гендер гомеозистік геннің өнімі,яғни бір сегментегі белгілі бір құрылымның дамуына жауап береді. 1)SOX 10 Эмбриональды даму мен адам жасушасының диффернциациясына қатысады.Кодтайтын белогы нерв қырқашығы мен периф-қ нерв жүйесі дамуында маңызды роль атқарады. 2)PAX3-ұрықтың сезім мүшесі,ми дамуына қатысады. 3)ENDRB ген/В типті эндотелий рецепторы-қантамырлардың дамуы,белгілі гормондардың түзілуі,жасуш-ң бөлінуі мен өсуіне жауап береді. Мутац-Ваарденбург -Гиршпунг ауруына акеледі 2.тұқым қуалау типі-АД , сирек жағдайда кейбір түрлерінде-АР Науқас генотипі-АА немесе Аа 3. SOX 10-SRY гені үшін транкскрипциялық фактор. SRY гені-Ухромосомада орналасқан тестостерон синтезделуге жауап береді. PAXтұқымдасы ген-ң транскрипциялық факторы(жұп бокс)- PAX3 болып келеді. Транскрипциялық факторы пролиферация, миграция және жасушаның апоптозын регуляция жасайды. Нерв жүйесі дамуы мен миогенезге қатысады. №11 Билет 1. Генетика Отбасында IQ 50-ден аспайтын олигофрениялы, бұлшықеттің гипотонусы, макроорхидизм, маңдайы кең, басы үлкен, прогнатизм, үлкен қалқан құлақты, мұрынның ұшы иілген, страбизм және астигматизм, терісі құрғақ созылыңқы, буындардың гипермобилділігі, сколиоз белгілерімен сипатталатын 15 жасар ауру ұлдары бар. Сұрақтар: 1. Сіздің диагнозыңыз. Науқастың генотипін жазыңыз. Бұл ауру тұқым қуалайтын аурулардың қай тобына жатады? 2. Мутация түрін анықтаңыз. Бұл аурудың пайда болуының молекулалық-генетикалық механизмдерін түсіндіріңіз 3. Ауруды диагностикалау әдістерін атаңыздар және сипаттаңыз. 1. 1)Мартин-Белл. 2)Баланың генотипі-гемизиготалы ХаҮ 3)Х-тіркескен рецессивті типте тұқым қуалайды. 2. 3. Молекулалық генетикалық талдау әдісімен. Зерттеудің молекулалық-генетикалық түрі дамығанша ауруды диагностикалау цитогенетикалық зерттеу әдістеріне негізделген. Қазіргі кездегі молекулалық-генетикалық талдау әдістері таңдамалы ПТР талдауда FRAXA, FRAXE, FRAXF гендерінің жанындағы CpG аралшықтарының метилденуін анықтауға мүмкіндік береді. Кейбір жағдайдарда CpG-аралшықтары және үшнуклеотидті қайталау экспансиясын анықтау үшін ДНҚ үлгісін алдымен EсоR1 рестриктазасымен, содан соң метилдеуге сезімтал рестриктазасымен өңдейді. Тағы бір әдіс иммунохимиялық әдіспен науқас ұлпаларынан FMR1 генінің ақуыздық өнімі деңгейін анықтауға негізделген. ДНҚ талдаудың молекулалық-генетикалық әдістері синромға диагноз қоюдан басқа, ауру кездесетін жанұяларда сау туыстарының арасында премутация тасымалдаушыларды анықтау жолымен ауруды тиімді алдын алу шарларын жүзеге асыруға мүмкіндік береді. №12 Билет 1. Генетика 2012 жылдың қаңтарында Санкт-Петербургте үш жасар қыздың қайтыс болғаны бәрін қатты қайғыландырды. Қыз балаға жалпы наркоз беру арқылы тістеріне пломба қойған. Бірақ, емдеу процесінде қызда қатерлі гипертермия байқалды - кенеттен дене қызуының көтерілуінен бұлшықет талшықтарының ыдырауына әкеліп соғатын, сирек кездесетін құбылыс. \\ Бұл синдром белгілі бір гендегі өзгерістің нәтижесі болып табылады. Бірақ, басқа генетикалық бұзылыстардан ерекшелігі пациент жалпы анестезия алғанға дейін ешқандай симптомдар мен белгілер байқалмайды. Сұрақтар: 1. Аурудың тұқым қуалау типі қандай? Осы тұқым қуалау типіне сипаттама беріңіз 2. Ата-анасы мен науқастың мүмкін болатын генотиптерін анықтаңыз. 3. Осы жағдай дәрілік заттарға кері (атипті) реакция беруідің қай түріне жатады? Реакцияның осы түрін сипаттаңыз. 1)аут-дом -гетерозиготалы жагдайда коринис береди -артурли жынысты бирдей жииликпен кездеседи -вертикаль турде т.к -егер ата анасы ауру бойынша гомозигалы болса,аурудын т.к 100% -егер Ата аналары екеуи де ауру б-ша гетерозиготалы болса,аурудын т.к 75% -егер ата ананын биреуи ауру б-ща гетерозиготалы болса,аурудын т.к 50% 2) Р:Аахаа Г:А,а,а,а F:Аа,Аа,аа,аа 50% ауру,50% сау 3) парадокстық реакция . Себебі препараттың әсер ету механизмнен күтілетін жағдайларға қарағанда басқа түрлі асқынулар п.б ПЯТНИЦА Билет №1 Отбасында дене салмағы төмен бала дүниеге келді. Тексеру кезінде: балада бұлшықеттің гипотонусы, сору және жұту рефлекстерінің төмендігінен еме алмауы, дыбыс шығармауы яғни жыламауы, тері, шаш және көз қарашығының пигментациясының төмен болуы байқалады. Сондай-ақ, балада қозғалыс координациясы нашар, қол мен аяқтары қысқа, бойы кішкентай, ұйқышылдықтың басым болуы сияқты белгілері анықталды. Анасы балаға жүкті кезінде токсикозы қатты болып қиналған, бірақ ол алғашқы жүктілік болғандықтан аса мән бермеген және жатыр ішінде баланың қозғалысы да аз болған. Сұрақтар: 1.Сіздің диагнозыңыз. Бұл ауру тұқым қуалайтын аурулардың қай тобына жатады, баланың кариотипін жазыңыз. 2. Осы аурулар тобының пайда болуының барлық мүмкін болатын механизмдерін түсіндіріңіз. 3. Ауруды диагностикалау әдістерін атаңыз 1.Прадер Вилли-дәстүрлі емес типпен тұқымқуалайтын,Мендель заңына бағынбайтын геномдық импритинг ауралары.Кариотип 46 ХУ,15q11-13 del 2. Прадер – Вилли синдромы (ПВС) аналық текті 15 хромосомада БАД жағдайында немесе аталық текті 15 хромосомада q11-13 сегменттерінің делецияларынан дамиды. Аурудың пайда болу себебі аталық текті 15 хромосоманың q11-13 аймағында гендер инактивациясы болып табылады. Бұл облыстың аналық гендері науқастарда белсенді емес болады. Осы аймақтарда тағы бірнеше гендер бар деп жобаланады. Оның екеуі қазіргі кезде зерттелген. Оның бірі - SNRPN гені, а-РНҚ альтернативті сплайсингіне қатысатын кіші ядролы нуклеопротеин синтезін бақылайды; ал екіншісі- некдин ақуызы синтезін кодтайды. Тағы да бес геннің қызметтері соңына дейін зерттелмеген. Бұл аурудың көпшілігі спорадиялық, аталық 15 хромосомадағы q11-13 сегмент делециясындағы болатын (аурудың 70 %), аналық хромосома боцынша БАД (25 %), 15 хромосомадағы импринтингтік аймақтың құрылымындағы өзгерістерден (4 %) болатын de novo мутацияларға байланысты дамиды. Шамамен 1% жағдайда ПВС аталық 15 хромосомадағы импринтинг аймағын қамтитын балансталған транслокация байқалады. 3. Диагнозды растау үшін цитогенетикалық/ молекулалық-генетикалық зерттеу қажет:Цитогенетикалық әдіс-хромосома құрылысындағы өзгерістерді анықтауға негізделген. Молекула –генетикалық ДНК-анализ немесе FISH –ДНК құрамындағы өзгерістерді анықтауға негізделген. 1.15q-11.13del-ДНК талдау,FISHәдісі 2.Бір ата-аналық дисомия-ДНК анализ 3.Импритинг үдерісінің ақауы-ДНК талдау 4.Баланстағы транслокация-кариотипті талдау -Метиспецификалық ПТР әдісімен SNRPN генінің промоторлы аймағының аллельді метилизациясын талдау. Билет №2 1. Генетика 26 жастағы анадан жүктіліктің 32 аптасында ұл бала шала туылған. Туған кездегі салмағы 1800 грамм болды. Бала туылғаннан кейін бірден қайтыс болды. Жүктіліктің 29 аптасында жүргізілген сонографияда мидың екі жарты шары бірігіп кеткендігі және екі жақты микрофтальмияны көрсетті. Алдындағы баласын кесарь тілігімен босанған. Ол бала сау. Сұрақтар: 1. Мұндай ақаулар онтогенездің қай кезеңінде пайда болуы мүмкін? 2. Бұл ақауларға қандай гендер функциясының бұзылуы әкелуі мүмкін? Осы гендердің қызметін түсіндіріңіз. 3. Жүктілік кезінде осы ақаулықтарды анықтау үшін қандай пренатальды диагностика әдістері қолданылды? Осы әдісті сипаттаңыз. 1. Бұл ақау онтогенездің антенатальды кезеңінің эмбриональды кезеңінде пайда болады.Себебі эмбриональды кезеңде бізде морфогенез процесі жүріп жатады.Ал оның бұзылуы көптеген даму ақауларына алып келеді.Диагноз:Голопрозэнцефалия 2. SHН-генінің бұзылысынан пайда болатын ауру Бұл ген негізінен морфогендерге жатқызылады.Оң-сол ассиметрияны, жасушаларда полярлықтың ОЖЖ детерминациялануын, қаңқаның және аяқтардың қалыптасуын бақылайды.Жәнеде SHH гені адамдардың ұрықтарында орталық жүйке түтігінің дамуын бақылайды. Бұл гендердің мутациясы мидың екі жарты шарларға және қарыншаларға бөлінбеуіне – голопрозэнцефалияға алып келеді. 3. Ультрадыбыспен зерттеу (УДЗ) – жергілікті туа біткен ақауларды, және көптеген хромосомдық аурулар мен көптеген туа біткен ақаулары бар моногендік синдромдарды анықтауға мүмкіндік береді. Зерттеудің оптимальды мерзімі – жүктіліктің 16-24 апталары. Ана қанындағы АФП зерттеумен бірге жүргізілген УДЗ тиімділігі жоғарылайды. УДЗ орталық жүйке (94,3%) және зәр шығару мен жыныс жүйелерінің (91,9%) туа біткен ақауларын диагностикалауда өте тиімді, ал Билет №3 1. Генетика Науқас 6 жаста. Анасының айтуынша, қызда психологиялық дамуда артта қалған, аутистке ұқсас мінез-құлық байқалады. Кейде ол қолымен «жуу» қимылдарына тән қимылдар жасайды. Патологиялық көрініс байқалғанға дейін қызда қалыпты психомоторлық даму болған, бірақ анасы нәрестенің өсу барысында монотонды ұзақ жылау, көздерімен заттарға нақты қарамайтындығын байқады. Сұрақтар: 1. Қандай ауру туралы айтылып тұр? Аурудың тұқым қуалау типін анықтаңыз. 2. Анасы сау, ал әкесі ауырған отбасында науқас баланың туу ықтималдығын анықтаңыз. 3. Осы аурудың эпигенетикалық механизмдеріне сипаттама беріңіз. 1.Бұл cитуaциядa Рeттa cиндрoмы жaйындa aйтылып тұр.Ceбeбi қыздa пcихoлoгиялық дaму бұзылғaн,coнымeн қaтaр oның мiнeз,ic әрeкeтi aутиcттeргe ұқcac,қoлымeн жуу cиякты әрeкeттeр жacaйды.Жәнe aнacының aйтуы бoйыншa ұзaқ жылaу,бiр зaтқa қaдaлa нaқты қaрaйтыны көрiнic бeрeдi. Жaлпы тoқтaлaтын бoлcaм ,Рeттa cиндрoмы - бұл aутизмдi нeмece нeйрoдeгeнeрaтивтi aуруды ecкe түciрeтiн, мидың cирeк кeздeceтiн дaму бұзылыcы, бiрaқ oлaрдың бiрi eмec. Рeттa cиндрoмы - бұл клиникaлық көрiнicтeрдiң тән кeшeнi, oның iшiндe aутиcтикaлық көрiнicтeрмeн eртe пcихoмoтoрлық рeгрeccия, мaқcaтты қoл ic-қимылдaрын cтeрeoтиптi қoзғaлыcтaрмeн aуыcтыру, ceруeн кeзiндe aтaкcия мeн aпрaкcия жәнe жүрe пaйдa бoлғaн микрoцeфaлия көрiнicтeрi бaйқaлaды. Мұны aлғaш рeт Aндрeac Рeтт aшты, oның aтымeн aуру Рeттa дeп aтaлды. Oл бiрдeй бeлгiлeрмeн eкi қызды бaйқaды. Oлaр aнaлaрының тiзeciндe oтырды, aл oлaр қoлдaрынaн ұcтaды. Қыздaр мaятник cияқты тeрбeлдi, coдaн кeйiн кeнeттeн eкeуi дe cтeрeoтиптiк қoл қимылдaрын жacaй бacтaды. Бaлaлaр қoршaғaн әлeмнeн aлшaқтaп, бiр қaлыптa қaтып қaлды. Қaрaу бiр нүктeгe бaғыттaлды. Рeттiң жaзғaн aуруы мидың aтрoфияcы cиндрoмы дeп aтaлды. Aлдымeн бұл aутизм нeмece шизoфрeнияның көрiнici дeп caнaлды.Қaзiр cиндрoм cирeк кeздeceтiн гeнeтикaлық aуру рeтiндe жiктeлeдi. Oл 15000-нaн 1-нiң жиiлiгiмeн жүрeдi.. Бұл aурудың тұқым қуaлaу типi: Х тiркecкeн дoминaнтты тұқым қуaлaйтын aуру,coл ceбeптi тeк қыз бaлaлaры aуырaды 2.Eгeр бұл жaғдaйдa қaрacтырaтын бoлcaм: Бeлгi Гeн Aуру ХA Caу Хa Р:ХaХa х ХA У Г:Хa ; ХA ; У F:ХAХa ; ХaУ Гeнoтип:100% Қыздaрының бaрлығы гeтeрoзигoтaлы:100%ұлдaры гeмизигoтaлы туылaды Фeнoтип:100%қыздaры aуру(тacмaлдaушы):100%ұлдaры caу бoлып туылaды. Бұл oтбacындa нaуқac бaлaның туу ықтимaлдылығы:100% қыздaры aуру. 3.Бұл cиндpoм нeгiзiнeн Х хpoмocoмacымeн бaйлaныcты гeндepдiң мутaцияcының әcepiнeн бoлaтыны бeлгiлi. X хpoмocoмacындaғы MECP2 гeнiнiң мутaцияcынa бaйлaныcты туындaйтын aуpу нeгiзiндe қapacтыpылaды.Aуpу бaлa өмipiнiң төpтiншi жылындa oның өcуiн тoқтaтaтын мидa мopфoлoгиялық өзгepicтep пaйдa бoлaды coндaй-aқ мидың дaмуын тoқтaтaтын көптeгeн ceбeптepгe әкeп coғaды. Coнымeн қaтap,ДНҚ мeтилдeнуi нeмece хpoмaтиннiң құpылымдapынының мoдификaциялық өзгepгiштiктepiндe қapacтыpуғa бoлaды.Бұл гeндeгi мутaция мeтилi-CpG-2 aқуызымeн бaйлaныcты,гeн 4 экзoндa opнaлacқaн AAAG жoйылулapымeн cтoпкoдoнның epтe бoлуы ocы aуpуғa aлып кeлeдi.Cтoпкoдoнның epтe бoлуыдa MECP2 гeнiндeгi мутaцияcымeндe бaйлaныcты бoлып,бұндaй жaғдвйдa гeн бeлгiлi бip өзiнiң қызмeтiн aтқapa aлмaй қaлaды. Эпигенетикaлық мехaнизмiне келеp бoлсaм oғaн қopшaғaн opтa фaктopлapыдa әсеp етедi,экoлoгияның әсеpi,мысaлғa,дұpыс емес өмip сaлтын ұстaнуы,дұpыс тaмaқтaнбaу,зиянды фaктopлapдың әсеp етуi(темекi,aлкoгoль,есipткi),эмoциoнaлды жaғдaй (стpесс),химиялық қoсылыстap,иoндaушы сәулелеp,физикaлық белсендiлiк.Сoнымен қaтap oсы aтaп өткен фaктopлapым ДНҚ метилденуiне әсеp ете aлaды. Билет №4 5 жастағы бала педиатрдың қабылдауында болды. Шағымдары: жөтел, дене температурасының жоғарлауы, тәбетінің төмендігі, әлсіздік, ентігу, жүректің жиі қағысы, дамудың тежелуі және инфекцияларға қарсы тұру қаблетінің төмендеуі. Белгілері: бойы аласа, беті жалпақ, монғолоидты көз қиығы, жалпақ мұрын, эпикантус, тілінің үлкен болғандықтан аузына сыимай шығып тұруы, мойыны қысқа, алақан және табан сүйектерінің қысқалығы, бұлшықет гипотониясы. Сұрақтар:_1._Сіздің_диагнозыңыз._Кариотипін_жазыңыз._2._Мутация_типін_анықтаңыз._Сипаттаңыз'>Сұрақтар: 1. Сіздің диагнозыңыз. Кариотипін жазыңыз. 2. Мутация типін анықтаңыз. Сипаттаңыз 3. Осы топтағы ауруларға тән негізгі клиникалық белгілерді сипаттаңыз. 1.Даун синдромы.Кариотипі: 47ХХ + 21 ; 47ХУ + 21 2.Геномдық анеуплоидия –трисомия.Трисомия дегеніміз -диплоидты хромосома жиынтығында бір хромосоманың 3 дана күйінде болуы (2n+1,13+,18+,21+.) 3. Жалпақ бет,брахицефалия ,нәрестелер мойнындағы тері қатпарлары ,эпикантус (көз ойығының медиалді бұрышын жауып тұратын вертикалді қатпар) ,буындардың аса қозғалмалығы ,бұлшық ет гипотониясы ,шүйденің жалпақтығы,аяқ-қолдың қысқалығы ,брахимезофалангия ,8 жастан асқанда катаракта анықталуы ,ауыздың ашық болуы (бұлшық еттер тонусы төмен болғандықтан және таңдайының ерекше құрылысына байланысты,тіс аномалиялары ,5-саусақтың клинодактилиясы (шынашақтың қисаюы) ,доғатәрізді (готикалық) таңдай ,жалпақ таңау ,жүлгелі тіл ,алақан қыртысының көлденең орналасуы (маймыл алақаны) ,қысқа қалың мойын ,жүректің туа біткен ақауы ,қысқа мұрын ,страбизм (қыли көз) ,кеуде торының деформациясы ,нұрлы қабат қырымен орналасқан пигменттік дақтар-Брушфильд дақтары,эписиндром ,он екі елі ішектің стенозы немесе атрезиясы ,туа біткен лейкоз . Билет №5 Жүйке түтігінің ақауы (ЖТА) - бұл пренатальды диагноз қоюға болатын патологияның бірі. Аненцефалия және ашық жұлынның көп жағдайда жатырда анықталуы мүмкін. Сұрақтар: 1. Қандай биохимиялық маркер ұрықта ЖТА болу мүмкіндігін көрсетеді? Маркерлер жүктіліктің қай уақытында анықталады? 2. Бұл зерттеу пренатальды диагностиканың қай әдісіне жатады? 3. Қандай алдын алу әдісі осындай патологияның дамуына жол бермейді? Бұл әдісті сипаттаңыз 1.Бұл жерде АФП деңгейы,яғни альфа фетопротеин болып табылады.Бұл жүктіліктін он тоғызыншы және де жиырмасыншы апталарында анықталады.Жалпы ол эмбрионмен қоса ұрыктың дамуы кезінде пайда боладыы. 2.Бұл жерде пренатальды диагностиканың тікелей емес турі болып табылады.Жалпы бұл әдіс ұрықты тікелей зерттемейді.Яғни өзі аты айтып тұрғандай тікелей емес тексерудін көмегімен болашақ ананың жағдайын бақылауда ұстайды,Мысал келтіре кететін болсақ:серологиялық зерттеулер мен биохимиялық тесттер,сонымен қатар медициналық және де генетикалық типті тексеру деген сияқты. 3.Бұл жерде алдын алу ушін фолий қышқылын қабылдау керек болады.Сонымен қатар периконцептивті алдын алу әдісін айтуға болады.Бұл адіс тұқым қуалайтын жіне де туа біткен аурулардың алдын алудың заманауи тасілі болып табылады. Ол негізінен көптеген елдерде ұрық жасушаларынын жетілуімен қатар олардын ұрықтануына зиготаның пайда болуына және де оны имплантациялаумен коса ұрықтын ерте дамуына оңтайлы жағдай жасауға бағытталып отырған периконцептивті профилактика деп аталатын адіс тасілдің турі. Билет №6 Бұлшықеттің шамадан тыс жиырылуы шағымдарымен түскен 18 жастағы науқасқа іштің жырығына (грыжа) хирургиялық ота жасалынды. Ота жасау кезінде науқасқа анестезия ретінде галатон берілді. Ота кезінде 10 минут өткенде науқаста тахикардия, аритмия, бұлшықет тырысуы, цианоз пайда болды. Дене температура күрт көтерілді (42,0 º с). Ота тоқтатылды, науқастың денесіне мұз қойылды. Сұрақтар: |