метрология. Р. Қ. Ниязбекова метрология каз (через файн ридер). Р. . Ниязбекова, В. Н. Михалченко, Г. . Бектранова, В. А. Донбаева, К. У. Тоызбаев, Л. А. Байбосынова
 Скачать 2.41 Mb.
|
|
ӨЛШЕУ ҚҰРАЛДАРЫН САЛЫСТЫРЫП ТЕКСЕРУ 
 32-сурет. Өлшеу құралдарын салыстырып тексеру Өлшем құралдарын тексеру үшін аккредиттеу. Өлшем құралдарының тексерісі мемлекеттік метрологиялық қызметтің және заңды тұлғалардың метрологиялық қызметтерінің бөлінуімен стандарттау, метрология және сертификаттау уәкі- летті органмен белгілі тәртіпте бекітуі бойынша (33-сурет) жүзеге асырылады. Өлшеу құралдарын салыстырып тексеру құқығына аккредиттеу (ҚР СТ 7.5, ҚР СТ 7.8) Сынау лабораториясына талаптар 1 _         Тексеру кұралдарына талаптар Қызметкерлерге талаптар Тексерісті рэсімдеуге талаптар Сапаны қамтамасыз ету талаптары Нормативті құжаттарға талаптар Қоршаған орта, ғимараттарға талаптар
негізделіп, жазбаша хат бсрілсді ¥йымға жэне басқаруға талаптар 33-сурет. Өлшеу құралдарын салыстырып тексеру ңұңыгына аккредиттеу (ҚР СТ 7.5, ҚР СТ 7.8) Аккредитация үшін тексеріс зертханасында болуы қажет: өлшем бірлігін қамтамасыз ету үшін атқаратын әрекеттер метрологиялық қызмет немесе басқа да құрамалы бөлімшелер; тұрақты қызметкерлердің штаты бастықтарды бірге қос- қанда, олар орындайтын міндеттерді қамтамасыз етеді; сынау сапасының жұмыстарын қамтамасыз ету жүйелері; тексеру әдістемелерінің және аккредиттеу саласының та- лапятарына сәйкес тексеру - өлшеу аймағына жауапты білікті маман; тексерісті өткізу үшін қажетті жұмыс істейтін нормативтік құжаттар, тексеріс құралдарын қолданудағы пайдалану құжаттары, локальды тексеру сұлбалары (керек болған жағдайда). Салыстырып-тексеретін жұмыс орындары қажетті техни- калық құралдармен жабдықталуы тиіс. Салыстырып тексеру жұ- мыс орындарының классификациясы мен аттестатталуы төмен- дегі суретте көрсетілген. САЛЫСТЫРЫП-ТЕКСЕРУ ЖҰМЫС ОРНЫН КЛАССИФИКАЦИЯЛАУ  34-сурет. Салыстырып тексеру жұмыс орнын классификациялау Салыстырып тексеру орындарын аттестаттау мынадай бағалаулардан тұрады: техникалық деңгейі - Ктехн; ұйымдастыру деңгейі - Корг; салыстырып тексеру орнын жоспарлау деңгейі және еңбек жағдайларының деңгейi - К7. Салыстырып тексеру орындарын аттестаттауды аттес- тациялық комиссия жүзеге асырады. Оның құрамын мемлекетгік метрологиялық қызметі немесе заңды тұлғаны метрологиялық қызметшің жетекшiсі анықтайды. Техникалық деңгейі бойынша бағаланады: Техникалық жабдықтау дәрежесі - К1; Механикаландыру дәрежесі - К2; Автоматтандыру дәрежесі - К3. К = (К1 + К2 + К3)/3 (119) техн Ұйымдастыру деңгейі бойынша бағаланады: техникалық құралдарды салыстырып тексеру, қызмет көрсетуге және пайдалану бойынша нормативтік құжаттардың талаптарын орындау деңгейі - К4; Салыстырып-тексеру орындарын жүйелеу деңгейі - К5; салыстырып тексерудің күрделілігінің, еңбек шығындарының нормалары және тексерушілердің біліктілігінің нормативтік құжаттардың талаптарына сәйкестігі - К6. Корг= (К4 + К5 + К6)/3 (120) Жоспарлау және еңбек жағдайларының деңгейі бойынша К7 бағаланады: жұмыс орнының ауданының сәйкестігі - 0, 5 ауданның және еңбектің тәртібі және демалыстың сәйкессіздігі - 0; еңбек және демалыс режимі - 0, 5. Салыстырып тексеру орнының жалпы бағасы: Кбар= (Корг +К7+ Ктех) /3 (121) Кжалпы < 0,7 болса, жұмыс орны аттестациядан өтпеген болып есептеледі, бірақ ескертулерді жоюдан кейін қайтадан аттестацияны алады. Өлшем құралдарының градуировкасы - ӨҚ градуи- ровкалық сипаттамаларын анықтау. ӨҚ градуировкалық си- паттамалары тәжірибелік алынған ӨҚ кіріс және шығыс шама мәндерінің арасындағы тәуелділік. Градуировкалық сипаттама формула, кесте немесе сұлба түрінде көрсетілуі мүмкін. Салыстырып тексеру сұлбалары мемлекеттік немесе бастап- қы эталоннан жұмыстық өлшем құралдарына шама бірлікте- рінің мөлшерін беру жүйесін белгілейді. Аумағы, қолдану шарттары және салыстырып тексеру әдіс- тері бойынша едәуір ерекшеленетін бір және сол шаманы өлшеу құралдары үшін, сондай-ақ бірнеше физикалық шама- ларды өлшеу құралдары үшін салыстырып тексеру сұлбасын бөліктерге бөлуге рұқсат етіледі. Салыстырып тексеру сұлбасы бірлік мөлшерін берудің ке- мінде екі сатысын қамтуы тиіс. Салыстырып тексеру сұлбалары таралу аумағына байланысты мынадай түрлерге бөледі: мемлекетаралық салыстырып тексеру сұлбалары; мемлекеттік салыстырып тексеру сұлбалары; жергілікті салыстырып тексеру сұлбалары. Мемлекетаралық салыстырып тексеру сұлбаларын қаты- сушы-мемлекеттер тікелей немесе мемлекетаралық салыс- тырып тексеру сұлбасына құжатына қайшы келмейтін елдің нормативтік құжатын қолданады. Мемлекетаралық салыстырып тексеру сұлбасы Стандарттау, метрология және сертификаттау жөніндегі Мемлекетаралық Кеңес белгілеген тәртіпте әзірленеді. Мемлекеттік салыстырып тексеру сұлбасы Қазақстан Рес- публикасында қолданылатын шама өлшемдерінің құралдарына таралады. Мемлекеттік салыстырып тексеру сұлбасы Қазақстан Респуб- ликасының мемлекеттік стандарты түрінде әзірленеді. Мемлекеттік салыстырып тексеру сұлбасын мемлекеттік ғы- лыми метрологиялық орталық әзірлейді. Мемлекеттік салыстырып тексеру сұлбасы мемлекетаралық салыстырып тексеру сұлбасына қайшы келмейтін дайындалады. Мемлекеттік салыстырып тексеру сұлбасын белгілейтін мемлекеттік стандарттар салыстырып тексеру сұлбасының сыз- басынан және сызбаға түсініктеме беретін мәтіндік бөлімнен тұруы қажет. Жергілікті салыстырып тексеру сұлбасы заңды тұлғалардың метрологиялық қызметтерімен салыстырып тексерілетін өлшеу құралдарына таралады. Жергілікті салыстырып тексеру сұлбалары бірдей шама- лардың өлшеу құралдары үшін мемлекеттік немесе мемлекеттік болмаған кезде мемлекетаралық салыстырып тексеру сұлба- ларына қайшы келмеуі тиіс. Жергілікті салыстырып тексеру сұлбасы мемлекеттік және мемлекетаралық салыстырып тексеру сұлбалары болмаған кезде де құрастырылуы мүмкін Жергілікті салыстырып тексеру сұлбасы өлшеу құралдарын салыстырып тексеруді жүзеге асыратын заңды тұлғаның норматив™ құжаты ретінде әзірленіп, кіріспесінде шама бірлік- терінің мемлекеттік эталондары орналасқан мемлекеттік ғылы- ми метрологиялық орталықпен келісіледі. Жергілікті салыстырып тексеру сұлбасы сызба ретіне ресімделеді. Сызбаны берілген сызбаға түсініктемесі болатын мәтіндік бөліммен толықтыруға рұқсат етіледі. Өлшеу құралдарын калибрлеу Салыстырып тексеруге жатпайтын өлшеу құралдары калибленеді. Өндірістен, жөндеуден шыққанда, импортпен әкелгенде, өндіруші немесе тұтынушы анықтайтын тәртіппен өлшеу құралдарын пайдаланғанда калибрлеу жүргізіледі. Қазақстан Республикасының өлшеу құралдарын калибрлеу жүйесі өлшем бірліктерін қамтамасыз ету мемлекеттік жүйесінің бөлігі болып табылады. Калибрлеу жүйесі - өлшем бірлігін қамтамасыз етуге бағытталған және калибрлеуді жүргізу мен ұйымға белгіленген талаптар негізінде жүзеге асырылатын калибрлеу жұмыстары мен субъектілерінің жиынтығы. Қазақстан Республикасының калибрлеу жүйесі 4.8.1-сурет Қазақстан Республикасының калибрлеу жүйесінің негізгі қызмет шеңбері: калибрлеудің төңірегіндегі құзыреттіліктің мақсаты бар, заңды тұлғалардың метрологиялық қызметтерін тіркеу; өлшеу құралдарын калибрлеу; калибрлеу зертханаларының қызметтерін бақылау; негізгі қағидаларды және ҚР-ның калибрлеу жүйелерін анықтау; - ұйымдастыру, әдістемелік және ақпараттық ҚР-ның ка- либрлеу жүйесінің қызметін қамтамасыз ету. | |||||||||||||||||||||||||||||||||