Балик касалликлари мажмуа. Тузувчилар
 Скачать 6.01 Mb.
|
Дарснинг ўтиш услуби. Дарсда ўқитувчи томонидан талабаларга Балиқлар касалликлари фани, унинг таркибий қисмлари ҳақида, уни биологик, тиббиёт ва ветеринария фанлари орасида тутган ўрни, фанни ривожлантиришда ўзбек олимларнинг қўшган ҳиссалари тўғрисида батафсил маълумот берилади.Балиқ касалликларини лабараторияда аниқлаш усуллари. Касал ёки касалликда гумон қилинган балиқлар ветеринария лабораториясига тирик ҳолда олиб келишини керак. Текшириш учун касалликнинг ҳар хил кўринишдаги ва клиник белгилари аниқ бўлган балиқларнинг 5 – 10 таси (катта ёшдаги – 5) олинади.Касал балиқлар ¾ ҳажми шу ҳовуз ёки артезан суви билан тўлдирилган сут бидонлари ёки бошқа идишларда олиб келинади. Ёз кунлари балиқларни ташиш учун сувни 12 – 15 градус гача озгина –озгина муз бўлакчаларини солиб совутилади, аммо шок ҳолати бўлмаслиги учун сув ҳароратини 5-7 о С дан пастга тушириб юбормаслик керак. Агарда, лабораторияга текшириш учун тирик балиқ олиб келиш имконияти бўлсама, бактериологик текширувлар учун балиқ аъзолар ва тўқималан бир бўлакча олинади, 40 % ли глицериннинг сувли эритмаси солинган стерил шиша идишга жойлаштирилади, оғзи ёпилиб, парафинланиб жўнатилади. Қон, экссудат ва бошқа суюқ патологик материаллар оғзи ёпилган, стерилланган Пастер пипеткаларида юборилади. Худди шу материаллар микроскопик текширувлари учун суртма (мазок) ёки қалин препаратлар ҳолида жўнатилади. Ёзда патологик материал олингач икки соатдан кечикмай бактериологик текширувлари ўтказилиши керак. Ўзоқ масофада жойлашган балиқ хўжаликларининг лабораториясида ноилож шароитларда гўшт-пептонли бульон (МПB. ва гўшт-пептонли агарда (МПA. бактериологик экиш усулини ўтказиш рухсат этилади. Вирусологик текширувлар ўтказиш учун жароҳатланган тўқима ва аъзолардан 3 – 5 гр оғирликдаги материал олиниб музлатилади ёки 50 % ли химиявий тоза глицеринда (рН 7,2 – 7,4) консервация қилинади (1:5 – 1:10) стерил флакон ларга солиниб, оғзи ёпилиб, парафин билан махкамланади. Гистологик текширув учун патологик материал ўлган ёки мажбурий ўлдирилган балиқлардан олинади. Майда чавақ балиқларнинг қорни ёрилиб, бутунлигича фиксация қилинади, катта балиқларнинг тўқима ёки аъзоларидан 2х3 см катталикдаги ва 0,5 – 1,0 см қалинликдаги патматериал олинади, шиша идишларга (банка. солиниб, 10 % ли формалин билан 1:10 нисбатда фиксация қилинади. Текшириш учун қон юракдан ёки дум артериясидан Пастер пипеткасига олинади ва дарҳол соат ойначасига томизилади, керак бўлган қон зудлик билан текширув учун олинади, қон – паразитларини аниқлаш ва лейкоцитлар формулани чиқариш учун қон суртмалари оддий усул билан тайёрланади, қуритилади, номерланади, ҳар қайси суртмани тоза қоғозга ўраб лабораторияга жўнатилади. Биохимик текширувлар ўтказиш учун тоза қон пробиркаларга олиниб, унга лимоннокислый ёки шавелевокис.лий натрий (1 мл-2 мл) ва гепарин эритмаси (1000 ед/мл) томизилиб, этикетка ёпиштирилиб лабораторияга жўнатилади. Қон ва қон зардоби муз солинган термосларда 24 соат муддатда лабораторияга етказилиши керак. Бактериологик, ва бошқа текширувлар учун тайёрланган патматериалларга этикетка (коғоз) ёпиштирилиб, унга балиқнинг тури, ёши, аъзонинг номи ва бошқалар ёзилади. Агар бир идишда бир неча патматериал сақланадиган бўлса, ёзилган қоғоз ҳар бир аъзога ёпиштирилади. Ёзувлар оддий қадамда ёзилиши керак. Ҳовуздаги планктон махсус турлар билан йиғилиб тирик ҳолатида текширилади ёки Барбагалло эритмасида консервацияланади. Ҳовуз тупроғи текшириш учун 2 кг миқдорда олинади. Бактериологик текширувлари.Бактерилогия текширувлари учун фақат тирик балиқ олинади. Чунки ўлган балиқда микрофлора тез кўпайиб, касаллик қўзғатувчини аниқлаш қийинлашади. Материал олишда асептика қоидалари риоя қилиниши шарт. Текшириладиган материал (аъзо ёки тўқима. солинадиган идишлар (банка, колба, пробирка, петри косачаси ва хоказо) автоклавда (1 атм. да 20 – 30 минут) ёки қурутиш шкафида (160 – 170 оС 1 – 1,5 соат) стерилланади. Челак, бидон, кастрюллар совунли сувда тоза ювилиб, қайноқ сув билан чайқаб ташланади. Тирик балиқни солишдан олдин идиш ҳовуз суви билан ёки артизан суви билан тўлдирилади. Лаборант қўлларини ювиб спирт билан артилади. Лабораторияда дастлаб озиқа муҳитларида (ГПБ ва ГПA. бирламчи экиш жараёни ўтказилади. Энг аввал балиқнинг жароҳатланган жойларидан (яра, абсцесс ва ҳоказо) олинган патмериал текширилади. Яралардан қиринди олишдан олдин улар физиологик эритма билан ювилади. Абцесс (йиринг) дан материал олинадиган жой куйдирилиб, кейин Пастер пипеткаси билан суюқлик олинади. Экиш учун қон юракдан ёки дум артериясидан олинади. Биринчи томчи қон ташланиб, қолган 2-3-томчилар озуқа муҳитига экилади. Балиқлар денатурат спирти ёки 5 % ли фенол билан артиб тозаланган тахтачаларда ёриб кўрилади. Ёришдан олдин асбоблар (пичоқ, қайчи, пинцетлар ва бошқалар) 30 минут қайнатилади. Бактериологик текширув учун материал олинаётган асбоблар қўшимча денатурат спирти билан ҳўлланиб куйдирилади. Бактериология текшируви учун озуқа муҳитига юракдан, талоқдан, буйракдан ва бошқа аъзолардан материал олиниб экилади. Олинадиган жой аввал қиздирилган шпатель билан куйдирилиши шарт. Бактериялар томонидан чақириладиган касаллик қўзғатувчиларини ажрим (идентификация) қилиш мақсадида қўзғатувчининг морфологияси, ҳаракатчанлиги, культурал ва биохимик хусусиятлари ўрганилади. Озиқа муҳитида ўстирилган микроорганизмларни тирик ёки фиксацияланган ҳолатда ўрганиш мумкин. Бунда бактерияларнинг шакли, тузилиши, ҳаракатчанлиги аниқланади. Бу текширувларни ярми суюқ ёки босма эзилган томчи усулида ҳам ўтказиш мумкин. Фиксацияланган суртмани тайёрлаш учун ёғсизлантирилган предмет ойначага текширилувчи материал томизилади. Айлантирилиб ойначанинг барча сатҳига юпқа қилиб ёпилади. Босма суртмалар эса кесилган аъзо ёки тўқималарга предмет ойначани бир неча маротаба бир теккизиб тайёрланади. Суртмалар ҳавода қуритилади, оловда ёки спирт – эфирда (этил спирти + эфир 1:1) 10мин, спиртли формалинда (40 % - ли формалин 5 мл, 96 % - ли этил спирти 9,5 мл) – 15 мин, ацетонда – 5 мин, хлороформда – бир неча секунда фиксацияланади. Қуритилган ва фиксацияланган суртмалар Грамм, Дил – Нильсен, Романовский – Гимза, Мизин ёки бошқа усуллар билан бўялади. Бўяш усулини танлашда касаллик тўғрисида анамнез, эпизоотологик маълумотлар, клиник белгилари ҳисобга олинади. Масалан: Балиқнинг жабрасида, белида, дум сузғичларида шилимшиқ кўп бўлса микробактериозга текширув ўтказилади ва цитофаг - Агарли ёки Мижди Петри косачасида экиб бактерияни ўстирилади. Балиқ касаликларининг кўпгина қўзғатувчилари гўшт – пептонли муҳитда яхши ўсади. Анаэроб микроблари ажратишда озиқа муҳитидан эриган кислород олиб ташланади. Бунинг учун суюқ озуқа муҳитлари пробиркага солиниб сув ҳаммомчасида 10 мин қайнатилади ёки ҳавони вакуум насоси билан тортиб олинади. Вирусологик текширувлари. Балиқларнинг вирус касалликларини диагностикасида асосан вирусларни ўстириш (культивирование) ва идентификация усуллари ҳисобланади. Касаллик вирус томонидан чақирилганлигини тасдиқлаш учун қўйидаги ишлар ўтказилади: 1) касал балиқ танасидан вирусни ажратиб олиш; 2) тўқима (клетка. культурасида пассаж ўтказиш; 3) соғлом балиқда сунъий равишда касалликни чақириш; 4) экспериментал балиқдан такроран худди шу вирусни ажратиб олиш. Вирусларни идентификация қилиш мақсадида бир неча усуллардан фойдаланилади: вирусни электрон микроскопда текшириш, унинг физико – химиявий хусусиятларини ўрганиш, касаллик юқтирилган тўқимада (клеткA. характерли морфологик ўзгаришларни ва касал балиқлардаги клиник белгиларни ўрганиш, ҳамда хар хил иммунологик усулларини қўллаш. Яхши ўрганилган вирус касалликларининг диагностикасида қўзғатувчининг кўпроқ тўпланадиган аъзо ва тўқималари текширилади. Кам ўрганилган вирус касалликларида эса кўпроқ жароҳатланган аъзолар текширилади. Теридан ва жабрасидан олинган қиринди ҳамда бўлакчалари 2 – 3 мл физиологик эритма ёки буфер эритмаси солинган флаконларга жойлаштирилади. Текшириш учун патматериал асептик шароитда олиниши шарт. Текшириладиган патматериал майдаланиб чини ўғурчаларда эзилади ва Хенкс, Эрл буфер ёки физ.эритмаларда 10 % - ли суспензия тайёрланади, центрифугада 10 – 15 минут 2000 – 3000 об/мин айлантирилади, пробирканинг юқори қисмидаги суюқлик пипетка билан сўриб стерилл флаконларга солинади. Агар суспензия стерилл бўлмаса материал фильтрдан ўтказилади ёки антибиотиклар билан ишлов берилади (пенциллин 1000 ЕД/мл ва стерптомицин 2000 мкг/мл). Ичакдаги ахалатдан стерилланган дистил ланган сув билан 20 % - ли аралашма тайёрланиб 10 – 15 мин – 2000 об/мин центрифугаланади, пробирканинг юқорисидаги суюқлик такроран 30 мин. 4000 – 5000 об/мин центрифугаланади ва кейин юқоридаги суюқлик сўриб олиниб флакон ларга жойлаштирилади ҳамда антибиотиклар билан юқорида кўрсатилгандек ишлов берилади. Аралашма 2 – 3 соат хона температурасида ушлаб турилади. Барча патматериаллар бактериал стерилликга ГПБ ва ГПА экиб текширилади. Тайёрланган материал даров ишлатилиши, жуда бўлмаганда, музлатилган ҳолатда минус 20 градус сақланиши мумкин. Серологик текширувлар. Балиқларнинг юқумли касалликлари диагностикасида бир катор серологик реакциялари ишлатилади: агглютинация, иммунли гемагглютинация, преципитация, пассив гемагглютинация, опсона – фагоцитар нейтрализация (вируслар, токсинлар), нотўғри (непрямой) иммунофлуореценция. Реакция агглютинация текширувларини ўтказиш учун диагностикумлар, (гўшт – пептонли агарда ўстирилган ва S – шакли ҳосил килувчи бактерия штаммлари) тайёрланади. Ўстирилган бактерияларни (культура. ўта буферланган изотоник эритма (Na 01 – 0,85 г, 0,158 м рН 7,17 фосфатин буфер – 10 мл, дистил сув 100 мл гача. ёки 0,9 % - ли NaCl эритмаси билан центрифугаланади. Диагностикум сифатида тирик ёки ўлдирилган (0,3 % - ли формалин ёки 0,5% - ли фенол эритмаси билан) бактериялар ишлатилади. Балиқнинг қон зардобини текшириш учун музлатилган ёки қуритилган ҳолатда сақланади. Текширув натижалари инкубация тамом бўлгач 4 + (крест) системасида ҳисобга олинади. Зардобнинг титри деб камида 2 + (крест) реакция берувчи юқори суюлтириш даражасига айтилади. Эксперсс – диагностика учун поливалент ва моноспецифик зардоби ёрдамида ойначаларда ўтказиладиган томчилаш (капельная) АР реакцияси ишлатилади. Қолган серологик реакциялар ҳозирча амалий ветеринария лабораторияларида кам ишлатилиб, кўпинча илмий – текшириш институтларида қўлланилади. Микологик текширувлари. Микологик текширувлари учун патматериал (проба. касал ёки ҳозиргина ўлган балиқдан олинади. Уларни музлатилган ҳолатда 3 – сўткагача, антибиотиклар (пенцелин ва церептомицин 100 ед дан 1 миллиграмм эритмага. билан концервацияланганда 2 сўткагача сақлаш мумкин. Лабораторияда патматериал микроскоп остида текширилиб, қўзғатувчининг тоза культурасини ажратиб унинг патогенлиги аниқланади. Микроскоп остида ҳар хил жароҳатлардан тайёрланган суртмалар текширилади. Суртмалар бўялмасдан 0,9 % ли NaCl ёки 50 % ли глицериннинг сувдаги эритмасидан томизиб текширилади. Замбуруғнинг турини аниқлаш мақсадида озуқа муҳитига (камида 5 та. экиб текширилади. Бирламчи эқиш зич агарли муҳитда ўтказилади. Тахминан (клиник белгиларига қараб, қўзғатувчи тури аниқланади, муҳитнинг тузилиши аниқланади, чунки айрим замбуруғ қўзғатувчилари аниқ инградиентлардан ташкил топган озуқа муҳитида ўсади. Текширилаётган патматериалда ҳар хил бактериялар бўлиши мумкин. Тоза (аниқ) штампларни (культура. ажратиб олиш учун бўлиш (разделя) усули қўлланилади. Масалан: 2 % ли актидион эритмасида 0,5 мг/мл қўшилса озуқа муҳитида мағорлантирувчи замбурғлар ўсиши тўхтаб патоген замбуруғлар ўсишига таъсир кўрсатмайди. Озуқа муҳитида рН 3 – 4 гача пасайтирилиши замбуруғларнинг ўсишини тўхтатса, аксинча сапрофит бактериялар фақат рН 7,0 – 8,5 да ривожланади. Кўпгина бактериялар муҳит ҳарорати 5 – 10 оС бўлганда ўсмайди, замбуруғлар эса ўсади. Зич (плотный) озуқа муҳитларида экиш ўтказилганда алоҳида калониялар ҳосил бўлиши мумкин. Кизиктирган калонияни янги озуқа муҳитига ўтказиб, алоҳида битта турдаги микроорганизмни олиш мумкин. Экиш усули билан касаллик қўзғатувчиларни ажратиб олиш мақсадида балиқ ёриб, алоҳида қайчи билан жароҳатланган тўқимадан бўлакча кесиб олинади. Стрептомицин ва пенциллин (500 ед дан 1 мл да. эритмаси бор флаконга 15 - 20 минут ўтказилади. Кейин чапегр агари солинган косача ёки пробиркага ўтказилади. Патматериални микроскопик текширув 0,9 % ли NaCl томизилиб, ёпқич ойнача билан ёпилиб ўтказилади. Замбуруғнинг агарда яхши етилган калонияси пробиркадаги урилган (скошенний) агарга қайта экилади. Муҳитдаги замбуруғ калонияларининг культурал белгиларига ва спораларнинг жойлашувига қараб уларнинг тури аниқланади. Биопроба қўйиш усули. Кўпгина юқумли касалликларда узил – кесил диагноз қўйиш мақсадида, ҳамда юқумли (аэромоноз, фурункулез ва бошқA. касалликларда қўйилган карантин ёки чегаралаш тадбирларини бекор қилишм мақсадида биопроба усули қўлланилади. Касаллик қўзғатувчиларининг патоген замбуруғларининг тоза штоммлари (культура ишлатилади. Бундан ташқари, касал ва касалликда гумон балиқнинг аъзо (тўқималаридан тайёрланган суспензия ва аралашмалар (вавесь) ишлатилади. Биопроба балиқнинг яшаши ва касал қўзғатувчисининг ривожланиши учун керак бўлган асосий гидрохимиявий кўрсаткичлари етарли бўлган аквариум, ванна ёки сунъий ҳовуз сувларида ўтказилади. Кузатув хар куни олиб борилади, ҳамда ўлган балиқ сони, клиник белгилари ва патанатомик ўзгаришлар ҳисобга олиб борилади. Бундай тажрибанинг муддати касалликнинг инкубацион даври ва табиий шароитдаги кечиш даврига асосан белгиланади. Тажриба учун шу касалликга мойил бўлган балиқнинг тури ва ёшига қараб соғлом хўжаликдан камида 10 донадан (тажриба ва назорат учун ) олинади. Вирус касалликларини аниқлашда юқтирувчи материал сифатида янги тайёрланган вирусли хужайра культурасининг суспензияси ёки касал балиқ аъзоларининг суспензия фильтрати ишлатилади. Унинг микдори ва зарарлантириш (юқтириш) усули хар бир касалликда индивидуал танланади. Кўпинча қорин бўшлиғиа ичига, контакт усулида, жабраларини ҳўллаш ёки вирусли сувда балиқни сақлаш усуллари ишлатилади. Назорат учун тажрибалар ҳам биргаликда олиб борилади. Бактериал касалликларни аниқлашда тоза штамлар (культура. ишлатилади. Соғлом балиқларга 2–кунлик бўлган культурани қорин бўшлиғи ичига, мушаклар орасига 0,1 – 0,2 мл юбориб касаллантиради. Жуда ёш ёки эски (қари) культуралар биопроба учун ярамайди, чунки улар ўзининг вирулентлик хусусиятларини етарли даражада кўрсата олмайдилар. Музей штаммлари эса тажрибага берилувчан балиқларда ўстирилиш керак. Замбўруғлар томонидан чақириладиган касаллкиларни аниқлашда биопроба учун қўзғатувчининг ҳамма босқичлари мавжуд пат. материал ишлатилади ёки патоген замбўруғларни махсус озуқа муҳитларида касаллантира оладиган даражасигача ўстирилади. Касаллантириш учун юбориладиган патматериал дозаси ҳар бир касаллик учун алоҳида касалликга мойил балиқларда титрлаш йўли билан аниқланади. Агар, зарарланган балиқларнинг камида 80 % - да касалликнинг барча клиник белгилари ва патанатомик ўзгаришлари намоён бўлса ҳамда касал балиқларнинг 50 % ўлса шу касаллик биопроба усули билан тасдиқланган деб ҳисобланади, касалликнинг клиник белгилари намоён бўлиш ва балиқларнинг ўлиш муддати ҳар хил касалликларда бир хил эмас. Тажриба тугагач аквариумдаги сув формалиннинг 4 % - эритмаси ёки 10 % - ли хлорли оҳак эритмаси билан зарарсизлантирилади ва бир соатдан кейин канализацияга оқизиб, балиқлар эса куйдирилиб юборилади. Касал балиқлар учун ишлатилган барча идиш ва асбоблар 4% ли формалин эритмаси билан бир соат мобайнида дезинфекцияланади. Биопроба ўтказилган майда ҳовузларда суви хлорланиб (4 – 5 мг/л) дезинфекцияланади ва 24 соат ўтгач сувни сўндирилмаган оҳак фильтр орқали оқизиб юборилади. Кейин ҳовуз сатхини сўндирилмаган оҳак (10 т/га. ёки хлорли оҳак (3 т/га. билан дезинфекцияланиб бир ой сувсиз қолдирилади. Агарда, хўжаликдан карантин ёки чегаралашни олиб ташлаш масаласи қўйилса, биопроба шу хўжаликнинг носоғлом деб ҳисобланган ҳовузларида, шу касалликга қарши курашиш инструкция (кўрсатмаси) га биноан ўтказилади. НАЗОРАТ САВОЛЛАРИ “Балиқ касалликлари” фанига изоҳ беринг? У қайси биологик,тиббиёт ва ветеринария фанлари билан чамбарчас боғлиқ? Фанни ривожлантиришда, айниқса Ўзбекистонда қайси олимлар ҳисса қўшган? “Балиқ касалликлари” фани нечта таркибий бўлимлардан иборат ва уларнинг ҳар бирига изоҳ беринг? Фаннинг “Юқумсиз касалликлари” бўлимида қайси касалликлар ўрганилади? Фаннинг “Юқумсиз касалликлари”бўлимида қайси касалликлар ўрганилади, уларнинг ветеринария ва тиббиёт учун аҳамияти? Инвазион касалликлар бўлимида балиқларнинг қайси касалликларига кўпроқ аҳамият берилади? Лаборатория шароитида касал ёки касалликка гумон қилинган балиқдан вирусологик текшириш учун намуна олиш қандай амалга оширилади? Лаборатория шароитида касал ёки касалликка гумон қилинган балиқлардан бактериологик текшириш учун намуна олиш қандай амалга оширилади? Лаборатория шароитида касал ёки касалликка гумон қилинган балиқдан микологик текшириш учун намуна олиш қандай амалга оширилади? Лаборатория шароитида касал ёки касалликка гумон қилинган балиқлардан биопроба қўйиш қандай амалга оширилади? Мавзу 1.2. Балиқларнинг инфекцион (вирусли геморрагик септицемия, қизамиқ, бранхиомикоз) касалликлари. Дарснинг мақсади. Талабаларга балиқларнинг инфекцион касалликлари ва уларни бир биридан фарқи ҳамда даволаш ва олдини олиш чора тадбирларини ўргатишдан иборат. Ўқув жиҳозлари, асбоб-ускуналар, материаллари. Касал ёки касалликка гумон қилинган балиқ, касаллик қўзғатувчилари, ривожланиши акс эттирилган жадваллар, даволашда ишлатиладиган антибактериал препаратларнинг намуналар, текширишда ишлатиладиган эритмалар, микроскопиклар. Дарснинг ўтилиш услуби. Балиқларнинг қизамиқ, бронхиомикоз, ихтиоспоридиозларига таъриф берилиб, қўзғатувчиларни анатомо-морфологик ва биологик хусусиятлари тушунтирилиб, касалликларга диагноз қўйиш усуллари, уларни даволаш, олдини олиш ва қарши курашиш тадбирлари кўрсатиб тушунтирилади. Вирусли геморрагик септицемия касаллиги. Бу контагиоз юқумли касаллик бўлиб, касаллик (вирусомик) жараёнлар, терининг қорайиши, қорин бўшлиғининг шишиши, сузғич аппаратининг издан чиқиши, нерв системаси фаолиятининг бузилиши, жабрада қон қўйилишлар ҳамда кўзнинг бириктирувчи тўқимасида, скелет мускулатурасида, перивиссерал ёғ тўқимаси ва сузғич пуфагида қон қўйилиши билан характерланади. Айрим органларнинг ҳамда бутун организмнинг функсиялари бутунлай издан чиқади. Этиологияси. Касаллик қўзғатувчиси – бу РНК вирусли қўзғатувчилар. Женсен (1965) йилда биринчи бўлиб ушбу вирусни ажратиб олган ва уни сунъий култура тўқимасида (озиқавий муҳитда ўстиришга эришган ва ушбу вирусни Даниянинг эгтвед шаҳри шарафига эгтвед-вирус деб номланган. Диагноз. Касалликка диагноз комплекс усулда: эпизоотологик маълумотлар, клиник белгиларига қараб ва пат.анатомик ўзгаришларига асосланиб қўйилади. Энг ишончли диагноз – бу ВГС вирусини ажратиб уни тўқима културасида устириш, серологик реаксиялар қўйиб идентификация қилиш ҳамда касалликка мойил балиқларга биопроба қўйишдир. Даволаш, олдини олиш ва қарши курашиш тадбирлари. ВГС касаллигини даволаш усуллари ишлаб чиқилмаган. Чет эл олимлари антибиотик (окситетрациклин) ва антисептик (метилен кўки) лардан фойдаланишни тавсия қилмокдалар. Булар вирусни ўлдирмасада, бироқ иккиламчи инфекциянинг ривожланишини олдини олади ва касалликнинг кечишини бироз энгиллаштиради. Касалликни олдини олиш ва қарши курашиш тадбирлари комплекс умумий ветеринар-санитария, балиқчилик-мелиоратив ва биотехнологик тадбирлардан иборат бўлиб, қўйидаги ларга қаратилган бўлиши керак: -эпизоотология занжирни узиш (паразит-хужайин); -балиқларнинг табиий резистентлигини ошириш; - ташқи муҳитда қўзғатувчининг умумий миқдорини камайтириш; - ветеринария ва балиқчилик маъданиятини ошириш. |