Физика. Исмоилова Л. ва диг.Биология. Вазорати тандурустии УМурии тоикистон донишгои давлатии тиббии тоикистон ба номи Абалї ибни Сино Кафедраи биология бо асосои генетика китоби якум
 Скачать 5.75 Mb.
|
|
Маълумотњои њозира дар бораи функсияњои асосии генњо. Генњо аз нуклеотидњои муайян иборат мебошанд, ки КДН-ро ташкил мекунанд. Дар генњои гуногун шумораи нуклеотидњо њам гуногунанд. Ген худаш дар синтези сафеда иштирок намекунанд ва онњо фаќат дар бораи пайдарњамии нуклеотидњо ахбор доранд. Њосилаи аввалини генњо КРН-ахборї мебошад, ки аз КДН ахборї ирсиро нусха бардоштааст. Аз генњо метавонанд КРН-ахбории гуногун нусха бардоранд. Конунхои умумии пайдошавии мутатсияњо. Генњои гуногун дар як генотип бо суръати гуногун мутатсия њосил мекунад. Генњои якхелаи генотипњои гуногунро бо суръати гуногун мутасия мегузарад. Он љузъи молекула-њои КДН-ро ки оид ба сохти ибтидоии сафедаи муайян маълумот дорад ген меноманд. Алель – њолати гуногунии як ген, ки дар хромосомаи гомологи љойгир шудааст. Сис-транс-тест- аз тарафи олим Е.Льюс пешни-њод шудааст. Мутатсияњоро љуфт дар њолати гетерозиготи бо ду конфигуратсия Сис- ваќте ки мутатсия дар гибрид аз як волидайн пайдо шудааст. Транс – мутатсия дар гибрид аз волидайнњои гуногун пайдо шудааст. Агар сис – ва транс – гетерозиготњо як хел аломат яъне аломати ёбои дошта бошад, дар он ваќт аломат аз дохили як ген мављуд аст. Хамоњангии сањењи фаъолияти генњоро Ф. Жакоб ва Жак Моно соли 1961 исбот карданд. Онњо нишон доданд, ки генњои бактерияњоро ба ду навъи мухталиф таќсим кардан мумкин аст: генњои сохтори, ки дар хусуси синтези сафедањои муайян маълумот медињанд ва генњои танзимгар, ки фаъолияти ќатъи генњои сохторро назорат мекунанд. Жакоб ва Моно генњои силсилаи танзимро ба ду навъ чудо карданд: -генхои танзимгар ва генњои нозир. Гени танзимгар синтези молекулањои сафедаи махсуси репрессорњоро, ки бо гени нозир пайваста, ба муќоясаи маълумоти сохторњои мувофиќи генњо «ичозат медиханд» ё монеъ мешаванд, муайян мекунад. Мувофиќи маълумоти Жакоб ва Моно гени танзимгар аз генњои сохтори, ки онњоро ифода мекунад, як андоза дур аст, вале гени нозир ва генњои сохтории баъди онро оперон номидаанд. Оперон воњиди муќои-саи маълумоти генетики, воњиди транскрипсия мебошад. Генетикаи микроорганизмњо. Омухтани функсия ва структураи ген дар организм-њои диплоиди хеле душвор аст. Барои он, ки; - бо методи чуфтикунони омўхтани фардњои бисёр хело душвор аст. - омўхтани зуддии мутатсияњо ва рекомбинатсияњое, ки дар генњои наздик љойгирифта мегузарад душвор аст. Дар ваќти омўхтани организмњои олї бо њуљайрањои диплоиди пайдокардани мутатсияњои ресессивї номумкин аст. Барои њамин олимон барои омўхтани функсия ва структураи генњо бо микроорганизмњо кордор шуданд. Микроорганизмњо бартарињои зеринро доранд. Фардњои бисёрро (миллионњо) тањлид кардан мумкин аст. Микроорагнизмњо гаплоиди мебошад Дар њар як микроорганизмњо њамаи њодисањои њаёт мавчуд аст. Дар натиљаи омўхтани генетикаи микроорганизмњо олимон њодисањое, ки маълум набуд кашф кардаанд: трансформатсия трансдуксия афзоиши љинсї сиклњои парасексиалии замбуруѓњо. Хусусиятњои афзоиши микроорганизмњо ба худ хос мебошад. Микроорагнизмњо ба монанди замбуруѓњо, обсабз њо, бактерияњо ва вирусњо њамчун объектњои генетики дар ваќтњои охир хеле васеъ истифода мебаранд. Микроорганизњоро ба 2 гурўњ таќсим мекунанд. прокариотњо – яъне организмњое, ки ядрои муташакил надоранд, фаќат як хромосомаи хурд доранд ба монанди бактерия ва вирусњо. Эукариотњо – организмњое, ки ядрои махсус доранд ба монанди обсабзхо ва замбуруѓњо. Дар замбуруѓи аспергил риштањои миселияи онњо ядрои бисёр дорад ва дар њолати гаплоиди мебошад. Дар ваќти якљоя сабзиши 2 мутант байни миселияњои онњо љойивазкунии ядроњо мегузарад, яъне хосиятњои ирсї бо якдигар иваз мешавад. Дар натиља миселияњое, ки ядрои гуногун доранд њосил мешавад. Баъди таќсим 2 организмњои мутанти њосил мешавад. Гибридизатсияи микроорганизмњо бо усулњои гуногун мегузарад. 1) копулятсия, 2) конюгатсия, 3) трансформатсия, 4) трансдуксия. Копуляция ин якљояшавии 2 гамета ва њосилшавии зигота мебошад. Ба бактерияњо конюгатсия, трансдуксия ва трансформатсия хос мебошад. Ин њодисањо омилњои ирсиро аз як организм ба организми дигар њамчун ќисмњои КДН медињанд. Хуљай-рањое, ки омилњои ирсиро медињанд донор ва њуљайра-њое, ки омилњои ирсиро мегиранд – ретсипиент ном дорад. Вирусњо фаќат дар дохили њуљайраи дигар орагнизм афзоиш мекунад. Вирусњое, ки дар бактерияњо муфтхўри мекунад – фаг ё бактериофаг меноманд. Фагњое, ки лифофаи њуљайраи бактерияро мањлул карда метавонад – вирулентї (касаловар) меноманд. Коньюгация – дар натичаи наздик шудани ду бактерия яке аз онхо як кисми ДНК худро ба дигараш медињад( расми-23). Омухтани бактерияњо роњњои дигари тагйирпазирии ирсиро кашф кард. Трансформатсия – соли 1928 аз тарафи бактериоло Ф.Гридштс кашф кардааст. Якчанд штаммњои пневмококко маълум. Штам S – капсуладори њамвор ва R – бе капсулаи шахшул ин аломатњо ба мерос дода мешаванд.  |