Арфаэпічныя нормы
1
|
Усе галосныя гукі пад націскам вымаўляюцца выразна: там, сяло, мэта, цёмна.
|
2
|
На месцы [о], [э], [а] пасля цвёрдых і зацвярдзелых зычных не пад націскам вымаўляецца [а]: ногі – нага, рэкі – рака.
* у іншамоўных словах гук [э] захоўваецца: дэкада, тэарэма, гіпатэнуза, рэформа.
* у некаторых словах са спалучэннямі ро, ло, рэ не пад націскам вымаўляецца [ы]: гром – грымець, глотка – глытаць, хрэст – хрысціць.
|
3
|
На месцы [о], [э], [а] пасля мяккіх зычных у першым складзе перад націскам вымаўляецца [а] (на пісьме абазначаецца літарай я): несці – нясу, дзеліць – падзяліць, сёлы – сяло.
Ва ўсіх астатніх (перад- і паслянаціскных складах) гэтыя гукі вымаўляюцца як [э]: зеленаваты, медзведзяня.
* у іншамоўных словах гук [э] пасля мяккіх зычных у першым складзе перад націскам захоўваецца: перон, сезон, секунда, Бетховен.
|
4
|
Вымаўленне [і], [ы]:
- пасля галоснага, пасля зычнага пры раздзельным вымаўленні да гука [і] далучаецца [й]: ра[йі]цца, вераб[йі];
- у пачатку слова, калі папярэдняе слова канчаецца на галосны, замест [і] вымаўляецца [й] ці [йі]: сястра [й] брат, дарога на [Йі]вацэвічы;
- пасля цвёрдых зычных (акрамя г, к, х) на стыку кораня і прыстаўкі, частак складаных слоў або двух самастойных слоў пры іх злітным вымаўленні замест [і] вымаўляецца [ы]: пед[ы]нстытут, сын [ы] брат
* пасля г, к, х – [і]: смех [і] грэх, Мінск [і] Віцебск.
|
5
|
Гукі [ж], [ш], [дж], [ч], [р], [ц] – зацвярдзелыя (заўсёды вымаўляюцца цвёрда): жыта, сяджу, чорны, шаптаць, рукзак, цэп.
|
6
|
Звонкія зычныя на канцы слоў і ў сярэдзіне слова перад глухімі аглушаюцца: сад - [сат], лодка - [лотка].
Глухія зычныя перад звонкімі азванчаюцца: просьба – [проз’ба], малацьба - [маладз’ба].
|
7
|
Свісцячыя [з], [с], [дз], [ц] перад мяккімі зычнымі (акрамя г, к, х) вымаўляюцца мякка: [з’в’ін’эц’], [с’н’эх], [дз’в’э], [ц’в’орды].
* перад г, к, х – цвёрда: [сх’эма], [м’інск’і], [зг’інуц’].
|
8
|
Шыпячыя перад свісцячымі вымаўляюцца як свісцячыя: у бочцы – [у боццы], на дошцы – [на досцы]. Свісцячыя перад шыпячымі вымаўляюцца як шыпячыя: сшытак – [шшытак], грузчык – [грушчык].
|
9
|
Спалучэнні [сч], [сшч], [зч] вымаўляюцца як [шч]: падпісчык - [патп’ішчык], расказчык - [раскашчык].
|
10
|
Губныя [б], [п], [м], [ф] перад мяккімі зычнымі пры раздзельным вымаўленні і на канцы слоў вымаўляюцца цвёрда: [бйэ], [пйэ], голу[п], вер[ф], се[м].
|
11
|
Гукі [в], [л] пасля галоснага перад зычным і на канцы слоў пераходзяць у [ў]: певень – пе[ў]нік, хадзіла – хадзі[ў].
|
12
|
Гукі [з], [с], [дз], [ц], [ж], [ш], [ч], [л], [н] у становішчы паміж галоснымі вымаўляюцца падоўжана (на пісьме яны перадаюцца падвойным напісаннем адпаведнай літары): рыззё –[ры ’о], калоссе – [кало ’э].
|
13
|
Гукі [д], [т] перад [ч] вымаўляюцца як [ч], а перад [ц] як [ц]: перакладчык – [п’эракла ык], лётчык – [л’оык], у лодцы – [у ло ы], у хатцы – [у ха ы].
|
14
|
Спалучэнні [дск], [зск] вымаўляюцца як [цк], [ск]: гарадскі – [гарацк’і], каўказскі – [каўкаск’і].
|
15
|
Спалучэнні [жс], [шс], [зс] вымаўляюцца як [с]: нясвіжскі – [н’ас’в’іск’і], добрушскі – [добруск’і], французскі – [француск’і].
|
16
|
Спалучэнне [чн] вымаўляецца нязменна: сталічны – [стал’ічны], яечня – [йайэчн’а].
| |
Скачать 0.78 Mb.