|
|
2 Перыядызацыя курса игпб крытэрыи перадызацыи
2 Перыядызацыя курса ИГПБ
Крытэрыи перадызацыи:
Тып дзяржавы
Форма дзяржва
Агульна-дзяржауны храналагичны падыход
4. Аснауныя крыницы права
1) ТЫП ДЗЯРЖАВЫ(ЦЫВИЛИЗАЦЫЙНЫ)
1. дзяржава старажытнага свету. 6-5 ст. да н.э.
2. ранняе сярэднявечча 9- п.п.13ст.
3. сярэднявякоуе др.п. 13ст – п.п. 16ст
4. ранни новы час др.п. 16 – к. 17 ст
5. новы час 18ст. – 1914г.
6. навейшы час : першая сусветная вайна – наш час.
2) ТЫП ДЗЯРЖАВЫ (ФАРМАЦЫЙНЫ ПАДЫХОД)
1. ранни феадализм 9- п.п.13ст
2. феадализм др.п. 13ст – п.п. 18ст
3. буржуазны пярыяд др.п. 18 ст. – кастр. Рэвалюцыя 1917г.
4. сацыялистычныя пярыяд студз. 1919 – жнивень 1991.
5. рэспублика са змешаннай формай праулення : жнивень 1991 .
3)ФОРМА ДЗЯРЖАВЫ
1. дуалистычная манархия 9-п.п. 13 ст
2. абмежаванная манархия др.п. 13 – 16 ст.
3. саслоуна-прадстауничая :
- эликцыяная 1573
- канстытуцыённая з 3 мая 1791г.
4. неабмежаванная манархия к. 18ст – 1917г.
5. буржуазная рэспублика люты 1917 – кастр. 1917
6. сацыялистычная рэспублика 1919 – жнивень 1991
7. дэмакратычная з жниуня 1991г.
4) АГУЛЬНА-ЖЗЯРЖАУНЫ ХРАНАЛАГИЧНЫ ПАДЫХОД
1. Полацкае княства 9-п.п.13ст.
2. Бел.-Лит пярыяд др.п. 13 ст – 1569г.
3. Бел. у складзе РП 1569-к.18ст
4. Бел. у складзе РИ 19ст- 1917г.
5. Савецкая Беларусь 1919-1991
6. Сучасная РБ са жниуня 1991г.
5) АСНОУНЫЯ КРЫНИЦЫ ПРАВА
1. звычаёвае права да 14 ст.
2. прывилейнае права 14ст. – 1529г.
3. статутнае права 1529г. – 19ст.
4. беларусь у складзе расийскай прававой систэме 19ст. – 1917г.
5. савецкая прававая систэма 1919-1991
6. прававая систэма РБ.
|
4. . Канцэпцыи паходжання дзяржаунасци ва усходних славян
Прадумовы узникнення:
Гисторыка-матэрыялистычная (Энгельс)
Прымау на увагу эканамичныя прадумовы дзяржавы
Развиццё сродкау вытворчасци
Узникненне прыватнай уласнасци
Падзел грамадства на классы з супярэчными эканамичными интарэсами
Дзяржава – машына прыгнёту аднаго класа другим, каб трымаць у падпарадкаванне аднаму классу усе астатния классы (Ленин)
Сучасная беларуская гисторыяграфия ( Ермалович “Старажытная Беларусь. Полацки и Навагародски пярыяды”)
Прымали на увагу палитычныя прадумовы уиварэння дзяржавы
Неабходнась рэгулявання унутранним правапарадкам
Паляпшэння умоу жыцця насельницива
Неабходнасць абараняць тэр. яго пражывання
Асабливасци працэссу дзяржаваутварэння:
Нарманская тэорыя ( Баяр и Миллер) зыходным пунктам канцэпцыя зъяуляецца летаписны факт аб запрашэнне на княжанне ворагау. Выснова : вораги – заснавальники дзяржав усих усходних славян.
Антынарманская тэорыя: Ламаносау расцэнивал канцэпцыю Баяра как заниженне годнасци усходних славян. Салауёу и Кавелин – на момант запрашэння ворагау, у славян иснавали племянныя саюзы-княства, якия узникли у вынику разрастання радоу(тэорыя радавога быту). Беляеу – на момант запрашэння иснавау абшчынны лад жыцця( тэорыя абшчыннага быту)
Тэорыя запрашэння на княжанне. Выснова: вораги успрыняли иснаваушыя у славян праддзяржауныя объяднанни, и стали той дзяржаунаутваральнацй силай, вакол якой узникли першыя дзяржавы-княства.
Тэорыя Ермаловича: Полацкае княства – выник синтазу балцка-славянскага узаемадзеяння; протабеларуская дзяржава.
|
6. Крыницы старажытнага права . Субсидыярныя крыницы у старажытным праве усходних славян
Звычаи першабытнага грамадства,якия прызнаны дзяржавай и паступали пад яе ахову-правав звычаи.Сукупнасць прав звыч-звычаевае права.Харак-ки звыч права:агульнадзяржаунасць(прызнана дзяржавай),даунасць(дальняе походжанне),рэализацыя праз прымусовую силу дзяржавы.Прав звыч спачатку вусны.Пусанае права у выглядзе нарм-прав актау.2 падставы для вывучэння звыч права:1.на прац 9-10 ст продки здзиуляли паходы у Византыю,заключ дагаворы(Закон Руски:за злачынства чалавек плациу виру(штраф).инстытут вена(жанчына аддавала свой венок мужу;жена не мела права на спадчыну,прыпрымала удел у сделках)).Першыя писаныя нармат акты:Руская прауда,Дагаворы Княств усходнесл з ням купцами.Яны спачатку не адмяняли звыч права я дзейнич побач.Субсидыярная крыница-запаз з иншаземнай крыницы права.Нормы кандынаускага права.Аднавиушы дынастыю Рагвалода праз перадачу Полац зямли Рагнедзе и Узяславу князь Владимир выкарыстоувау скандынаус норму аб одале(радавым землеуладанни.Одаль мог быць вернут на прац 100г)
11. Агульная характарыстыка грамадскага ладу ВКЛ (14-16 стст.)Грамадски лад – гэта систэма грамадских адносин, якия складаюцца у першую чаргу у сферы вытоворчасци , а так сама палитыки, идэалогии, и г.д. Аснова адносин – сфера вытворчасци.У 14-16 ст, у ВКЛ панавал феадальны грамадски лад.Сродак вытворчасци – зямля(прынадлежала феадалам)Структура грамадства:
Классы: феадалы; феадалазалежнае насельництва.
Саслоуя: шляхта; духавенства; мяшчане.
Классы – гэта группа людзей якая адрозневаецца адносинами к сродкам вытвопчасци.
Саслоу – гэта группа людзей, чьи права и абавязки юрыдычна замацаваны.
12. Клас феадалау и шляхецки стан(саслоуе) Беларуси 14-16 стст.
Сістэму феад грамадскіх адносін уключ. класы феадалаў і феадальна залежных сялян.
Класы – гэта группы людзей, якія адрозніваюцца адносінамі да сродкаў вытворчасці.
Саслоўі (станы) – гэта сац группы, правы і абавязкі якой замацаваны юрыдычна. Феадалы :
Магнаты( князі, буйныя землеўладальнікі, якія займалі вышэйшыя дз пасады і паны радныя, якія мелі магчымасць вывесці войскі пад сваімі харугвамі)
Сярэднія феадалы (землеўладальнікі, палітычны статус якіх быў незначны)
Дробныя (вельмі незначныя надзелы зямлі і колькасць сялян)
Па колькасці конннікаў: дробныя 1 – 10 коннікаў,
Сярэднія 11 – 50 коннікаў,
Буйныя 50 – 100, буйнейшыя ад 100 і больш
Акрамя тэрміна “шляхта” – зямяне ( служ за землі феадалу), рыцары ( за зямельныя ўзнагароды служылі вялікаму князю)
Нобілі ( прайшлі працэдурур набілітацыі)
Пачатак юрыдычнаму афармленню правоу шляхецкага стану паклалі агульназемскія прывілеі 1387, 1413, 1432, 1447. Першапачаткова правы і прывілеі замацоўваліся толькі за шляхтай каталіцкага веравызнання 1387, 1413. У 1432 гэтыя ж правы былі нададзены праваслаўнай шляхце.Прывелей 1492 г князя Александра – агульнадзярж хартыя шляхецкіх вольнасцей. Усе прадстаўнікі шляхты, незалежна ад эканаміч і паліт становішча, мелі агульныя саслоўныя прывілеі: валодаць зямлёй на праве ўласнасці, прыцягвацца да адказнасці толькі па суду; займаць пасады і ўдзельнічаць у фарміраванні дзяржаўных і судовых органаў; права асабістай і маемаснай недатыкальнасці; вызвалены ад падаткаў і
|
8.. Першыя писаныя помники права.Мижнародныя дагаворы з нямецкими купцами
1229,1263,1265,1309,1338.1.у 13-14 ст памиж баками иснавали устойл гандлёвыя сувязи.будавалися на прынцыпе роунасци бакоу.2.сведчауь аб аднолькавым узроуни экан,пал и культ развицця бакоу.3.у прыамбуле замацавана(баки павины садзейничаць устойливым гандлевым и дыпламатычным сувязям).У дагаворы прадугледжаны розныя виды адказнасци за забойства,цяжкия целеныя паскоджання,крадеж,супраць грамац марали.4.нормы сведчаць аб казуальнасци права.5.нормы сведчаць аб дваистасци права.6.мета пакарання маёмасная кампенсацыя нанесеннай шкоды.7.дагавор рэгламентуе нрам-прав адносины.8.дагавор замацавау пэуныя прывилеи для бакоу.9.даг вызнач асобны працэсуальны парадак пры разглядзе прау ням купцоу на Руси и наадварот.10.у некаторых выпадках закон адмауляеца ад пакарання и адае злачунцу пацярпеламу.11.мае индыв и калект адказнаць.
26. судеб. Казимира.
Вялікая колькасць заканд. актаў у гозных галіннах жыцця выклікалі патрэбу ў сістэматыз. і кадэфік. бягучага прав. матэрыалу.Першай спробай такой сістэмат. з’явіўся СК 1486г.С. быў невялікі по аб’еме і аб’ядноўв. нормы крым, адміністрацыйн і працэсуальн права рукапісны тэкст СК быў на старабел. мове і не быў падзеляны на артыкулы.Пры публікац. было выдзелена 25 арт. СК быў зацвержаны Вял. князем на агульнадзярж. сойме 29 лютага 1468г. Акрамя абагульнен. быгучага заканад., нормаў мясцовага звыч. пр. і судов. практ., СК уводзіў нов. прынцыпы і падыходы дзярж. да пакарання злачынцаў. 1)устанаўл. адзіныя для ўсёй дзярж. віды пакарання за злачын. супраць феадальн. уласнасці 2)абмяж. адказнасць жонкі і дзяцей за злачынств. мужа і бацькі, т.е. замац. ідэя індывідуаліз. пакарання 3) “Злачынсва” вызначалася як супрацьпраўнае дзеяння 4) ад крым. адказнасці вызвал. дзеці да 7-мі год 5) змяшч артыкулы, якія прадугледжвалі аналогію закону. 6) новыя мэты пакарання:запалохванне, забаран. вызваляць злачынца ад кары. Па СК смяротная кара прызнач да асоб, якія дапамагал. ўцёкам чэлядзі нявольнай і феад.-залеж. сялян. СК прадугледж. каб усе жыхары трымалі ў належ. стане дарогі і масты. ВЫВАД:СК паклаў пачатак новаму эпату развіцця прав. тэорыі і практыкі заканад. дзейнасці, з’яўленню новых прынцыпаў сістэмат. феадальн права.
|
7)Асноуныя рысы старажытнага праваУ 1-ым тыс. н.э. ва усходнiх славян фармiравалася устойлiвая сiстэма агульнапрынятых звычаяу, якая вызначала правiлы паводзiн людзей. …частка звычаяу пачала набываць рысы абавязковасцi, нярэдка суправаджалася прымусам, якi быу санкцыянiраваны родаплемяннымi органамi и абшчынамi, i … набыла якасцi звыч.права. (н-д: у кроуная помста за забойства родзiча, спосабы заключ.брака i парадак атрым.спадчыны i г.д.)Узнiкненне стараж-ых дз-ау на тэр. Б. суправаджалася фармiр-ем стараж-га феадальнага права. Яго1-ая крынiца: старажытныя звычаi.З моманту, калi звычай санкцыянавауся дз-ай, ён станавiуся нормай звычаёвага права. Гэтыя нормы маглi iснаваць як у вуснай, так i у пiсьмовай форме.Частка нормау звыч.права паступова замацоувалася у дз-ам пiсьмовым заканадаустве, часткова вiдазмяняуся або заканадауча забараняючыся.(Н-д: кроуная помста была забаронена ужо у XI ст.)Т.ч., у старажытнасцi пануючым было звыч.права—сiстэма прававых нормау, якiя узнiклi непасрэдна з грамадскiх адносiн, абапiралiся на агульнапрынятасць i у даунасць ужывання i былi санкцыянаваны дз-ай.
…з умацаваннем феад.адн. стваралiся перадуiовы для атрымання льгот пануючым классам. Стваралiся нормы пiсанага права, якое спачатку не адмяняла нормау звыч.права, а толькi дапауняла iх, надавала iм агульнадз-ны хар-р. Невыпадкова, што ва усiх старажытных помнiках асноуны змест пiсанага права складалi нормы, узятыя са звыч.права.
Звыч. пр. у старажыт-цi рэгулявалiся усе праваадн. У грам-iм жыццi. На Бел. звыч.пр. было пануючым да XV ст.Паступова яно выцяснiлася пiсаным правам. Многiя нормы звыч.пр. набылi форму закона у выглядзе шматлiкiх грамат, лiстоу, прывiлеяу, соймавых пастаноу, статутау, iнш. прававых актау.
Для стар-га звыч.пр. Бел. характэрныя наступныя рысы: партыкулярызм, традыцыяналiзм i дуалiзм.
Партыкулярызм права звязаны з наяунасцю у кожнай мясцовасцi сваiх звычаяу, нормау, правiл i адсутнасцю агульнадз-ай прававой систэмы.
Традыцыяналiзм i кансерватызм прававых нормау, iх нязменнасць былi абумоулены уплывам цэрквы. У аснове стараж-ай прававой тэорыi ляжала царкоунае вучэнне аб тым, што у грамадстве i ва усiм свеце наогул пануе нязменны, раз i назаусёды устаноуленны Богам парадак.Усякiя спробы крытыкаваць цi змяняць сацыяльна-эк-ую, палiт. цi прававую сiстэму лiчылiся ерассю, выступленнем супраць царквы i Бога.=>абмяжоувала заканадаучую дзейнасць князя, бо ён не быу упаунаважаны ствараць або змяняць нормы пр. З традыц. у звыч.пр. звязана iерархiчнaсць грамадства з яго складанай сацыяльнай структурай i прававой рэгламентацыяй саслоуяу I сацыяльных груп.
Дуалiзм звыч.пр. заключауся у iдэi поунага бяспрауя рабоу i фармальнай роунасцi свабодных людзей пры фактычным стварэннi льгот i пераваг пануючаму классу.
Да найбольш стараж-ых помнiкау пiсанага пр.на Бел.аднос.граматы аб адносiнах Смаленска, Полацка i Вiцебска з Рыгай i нямецкiмi купцамi—юрыдыч.помнiк; каштоуная крынiца вывучэння стараж.права. Баки ,якiя дамаулялiся памiж сабой, знаходз.прыкладна на адным узроунi эк-га i культурнага развiцця i таму нярэдка уключалi у сумесныя пагадненнi нормы звыч.пр.сваей мясцовасцi.
|
1.Прадмет,задачы ГДПБ вывучае працэсы узнiкнення и развiцця дз-ы и права на тэр-i Б. у iх цеснай узаемасувязi на розных этапах жыццядзейнасцi нашага народа. Яны узаемазвязаны не толькi памiж сабой, aле i з умовамi матэрыяльнага жыцця грамадства.=> Прадмет—вывучэнне вядучай ролi экан-ых адн. ва узнiкненнi i развiццi дз-ы и права, а таксама у вызначэннi службовай ролi дз. i пр. у ахове i абароне iснуючага спосабу вытворчасцi у розных грамадска-эк-ых фармацыях.
Фактары, што пауплывалi: эканомiка, спосаб вытворчасцi, роля асобы у гiсторыi, яе уплыу на ход гiст-ых падзей, войны и рэв-цыi, нацыянальныя пачуццi.
ГДПБ – юрыд. навука—адна з фундаментальных прававых дысцыплiн. Вывучае палiт. i прававыя iнстытуты з моманту iх з’яулення i да цяпер. часу.=> яна займаецца вывучэннем права, якое дзейнiчала у мiнулым i дзейнiчае зараз, прававых галiн i iнстытутау, якiя пастаянна развiваюцца.ГДПБ займаецца канкрэтна дз-ымi i прававымi сiстэмамi, у прыватнасцi тымi, што iснавалi i iснуюць на тэр. Б., разглядае iх асаблiвасцi i характэрныя рысы.ГДПБ павiнна несцi праудзiвыя звесткi (матэрыял)—неабходная умова для яго практычнага выкарыствння. Н-д: гiст. аналiз заканадауства неабходны i для правiльнага разумення дзеючых нормау права, i для крытычнай ацэнкi састарэлых. У наш час ГДПБ iмкнецца выявiць сапраудныя факты, паказаць сутнасць з’явы и зрабiць аб’ектыуныя вывады аб мiнулым. У Бел. ГДПБ развiв. вельмi супярэчлiва: з адн. боку—устанаулiваецца iсцiна, з др.—пад выглядам захавання гiст-ай прауды дапускаюцца факты фальсiфикацыi гiсторыi. Асаблiва гэта тычыцца асвятлення пыт-яу фармiр. дзяржаунасцi, нац.-вызв. руху, стану прававой культуры у грамадстве, парушэння законнасцi i г.д.Галоуныя задачы—вывуч-не гiст-га ходу падзей у iх храналагiчнай паслядоунасцi, выяуленне асноуных заканамернасцей развiцця структуры i дзейнасцi органау дзя-ай улады i праваадн. грамадзян, вызначэнне прававога стан. класау, саслоуяу, выяуленне i вывучэнне крынiц права, даследаванне развiцця асноуных галин права( дз-га, цывiльнага, крым-га i г.д.)Вывучэнне ГДПБ нам неабходна для таго, кааб умацаваць уласную нац-ую годнасць, вызначыць сваё месца сярод народау света.Усе слав. народы маюць распрацаваную гiст. cваiх дз-ау. Тым не менш беларусы сталi выключ. з гэтага правiла. Афiцыйнай навукай сцвярджалася, што наш народ да 1919г. не меу сваiх дзяржаунасцi i прававой сiстэмы, заусёды жыу пад прыгнётам суседзяу.Гэта фальсiфiкацыя нашай гiсторыi быу узведзена у ранг закона и замац. у Канстыт. Бел. ССР 1978г., што рабiла немагчымым правядзенне навуковых даследаванняу гiсторыi дзяржаунасцi бел-га народа.=> прынiжалася яго роля у развiццi сусветнай гiсторыi у цэлым i прававой думкi у прыватнасцi.
|
3 Крыницы и гистарыяграфия ИГПБ
Грунтоунае i сiстэматычнае вывучэнне гiст.дз.i пр.Б.пачын.з 80гг.XIIIст. ( надрукавана навук.даследаванне Тэадора Астроускага)—у iм утрымлiвалiся каштоуныя звесткi аб праве ВКЛ.Актыуна развiв.гiсторыка-прававыя даследаваннi феадальнай Б-i у XIXст. Выдзял.3 асн.напрам. у даследаваннi ГДПБ:1)польскi, 2)расiйскi, 3)патрыятычны.
1) Права Б.разглядаецца як частка права Польшчы.(Тадэуш Чацкi «Пра лiт-ае i польскае права, яго дух, крынiцы, сувязi i пра змест першага Статута, выдадзенага для Лiтвы у 1529г.»(1800-1801гг.); И.Лелевел, А.Галецкi, В.Камянецкi. i г.д.)
2)Аформiуся у 60-70 гг.XIXст. Рас.гiсторыкi права ВКЛ адносiлi да агульнарускага, падтрымлiвалi рас-ае самадзяржауе, лiчылi яго выразнiкам iнтарэсау i абаронцам бел-га i укр-га народау.(М.Уладзiмiрскi-Буданау, Ф.Леантовiч, М.Максiмейка i iнш.)
3)П.п.XIXст.—афармляецца патрыят.кiрунак.(И.Данiловiч, Ю.Ярашэвiч, Т.Нарбут.)Яны сабралi и высветлелi шэраг фактарау дзяржауна-прававой гiсторыi Б-i XIV-XVIIIстст.I з iх дапамогаю паказалi гiст-ную неабгрунтаванасць польскай шавiнiстычнай гiстарыяграфii; унеслi значны уклад у даследаваннi ГДПБ, станаулення бел-га гiст-га самапазнання i нацыянальнага самавызнання. (к.XIX-XXстст. – М.Доунар-Запольскi; В.Ластоускi 1910г. «Кароткая гiсторыя Б-i»).
Савецкая гiст-фiя успрыняла у асноуным славянафiльскую канцэпцыю рас-ай iмперскай гiст-фii i некалькi «мадэрнiзавала» яе, спалучыушы з класавай марксiсцка-ленiнска-сталiнскай метадалогияй i фразеалогiяй.
Савецкi перыяд—У.Пiчэта «Юрыд-ае становiшча сельскага насельнiцтва на прыватнауласнiцкiх землях на час выдання Лiт-га Статута 1529г.», «Валочная установа каралевы Боны i устава на валокi» i iнш.
Цiкавыя працы А.Бурдэйкi, У.Дружчыца, Т.Забэлы—аналiзавалi класавую i сацыяльную структуру феадальнай Б-i, прававое стан-а працоунага насельн., важнейшыя прававыя акты эпохi феад-зму.
Выдана двухтомная праца «ГДПБ-ай ССР». Падрабязна выкладаецца гiст.станаулення i развiцця органау ул. i кiравання савецкай Б-i, развiцця розных галiн права.
Новы усплеск у развиццi гiсторыка-пр-ых даследв.Б-i адбыуся пасля абвяшчэння суверэнiтэту РБ.У 90гг.XXст. i п.XXIст. з’яул.працы у галiне гiсторыi i права феадальнай Б-i (Т.Доунар, Я.Юхо), дз-ы i пр. савецкай.Б.(А.Вiшнеускага, М.Касцюка i iнш.). Падрыхтаваны вуч.дапаможнiкi А.Вiшнеускага «ГДПБ», Я.Юхо «ГДПБ» i iнш.Выдадзены Статут ВКЛ 1588г., Статут ВКЛ 1566г.
|
5) Палитычны лад дзяржау-княствау на тэрыторыи.сучасный Беларуси. Систэма органау улады и кираванняНа тэр.Бел.у XI-XIIIстст.iснавалi такiя буйныя дз.-кн.,як Полацкае, Тураускае, Менскае,Новагародскае,Смаленскае i iнш.Нягледз.на недастатковасць гiст.крынiц,можна скласцi пэунае меркаванне аб палiт.ладзе стараж-ых дз-кн.,арыентуючыся перш за усе на палiт.лад Пол.кн.(1 пол.князь—Рагвалод). Выш.уладу ажыц.князь, рада князя, веча. Функцыi органау цэнтральнага кiрав.выконвалi служб.асобы: пасаднiк, тысяцкi, падвойскi, ключнiк, цiвун i iнш.КНЯЗЬ: стаяу на чале дз-вы i выканаучых органау,меу права вырашаць усе бягучыя справы дз-ага кiравання. Асн.абавязак:арганiзацыя абароны дз-ы ад знешн.нападу i падтрыманне унутр.парадку.Умовы уступл.князя на пасаду афармлялiся у дагаворы-радзе,якi заключ-ся князем з вярхушкай пануюч.класа.(Н-д: кн.абавязвауся не умешв.у царкоуныя справы, не пераглядаць старых рашэнняу судоу i г.д.) Правам выдання новых з-нау кн.не меу. Таксама абмяж.i судовая дзейнасць князя.РАДА КНЯЗЯ 1)не мела пастаяннага складу; 2) кампетэнцыя рады фактычна злiвалася з камп.князя.Практычна усе пыт., якiя вырашалiся князям, ен абмяркоувау са сваiмi дарадчыкамi.
На пасяджэннi рады не абавязкова прысутнасць усiх; толькi тыя, хто у гэты момант быу каля князя. Пры выраш.асаблiва важн.пыт-яу рада збiр.уся. У радзе князя вырашалiся пыт.бягучай выканауча-распараджальнай дзейнасцi, найбольш важн.судовыя справы, што тычылiся iнтарэсау феадалау i выш.служб.асоб дз-ага апарату. На радзе рыхтавалiся пыт., што трэба было абмерк.на вечы.
ВЕЧА—агульны сход палачан, якi збiрауся для выраш.розных праблем—пачатковая форма гарад.самакiр., у пэунай ступенi падуладнага мясцовай знацi. У п.XIIст. роля веча узрасла: выраш.пыт.вайны i мiру, запрашала на прастол князеу, нярэдка праганяла iх з горада, устанаулiвала раскладку павiннасцей i падаткау, разгляд.найбольш важн.суд.справы, вызначала лiнiю паводзiн у мiжнародных адн.Веча абмяжоувала уладу князя, але не знiшч.яе. У Полацку, як i у iнш.княствах, у сферы сацыяльна-палiт-га жыцця iснавала двухуладдзе. Вечавы лад iснавау побач з княжацкай уладай.У перыяды падпарадк.бел-iх княствау Кiеву адносiны памiж кiеускiм князем i мясцовымi кн.будавалiся на прынцыпах васалiтэту. Кiеускi кн.аказвау дапамогу мясцовым князям, якiя абавязвалiся быць «у яго паслушэнстве», выстаулять войска, перадаваць частку сабранай данiны.Пра грам.-палiт.лад у Тур.кн. звестак мала. У Тураве актыуна дзейнiчала веча.Пасаднiк абiрауся вечам або прызначауся князем у iнш.гарады, дзе з’яуляуся яго намеснiкам. Асаблiвасць грам.-палiт.ладу у Т.кн.: у с.XIIст. знаходзiлiся адначасова i князь i пасаднiк.
Гал.абавязак тысяцкага—ваеннае кiрауництва. Падвойскi сачыу за выкананнем рашэнняу веча i распараджэнняу князя. Ключнiк i цiвун займалiся гаспадарчыми справамi i некаторымi судова-адмiнiстрацыйнымi пытаннямi у дз-ве.
|
9. Асноуныя канцэпцыи и падыходы да праблем утварэння ВКЛ.Прадмовы утварэння беларуска-литоускай дзяржавы
Пытанне аб утварэнні з’яўляецц адным з самых складаных. Асноўныя канцэпцыі: - Балцкая (крыніцы Хроніка Мацея Стрыкоўскага) пачатак ВКЛ паклала этніч. раннефеадальная дзярж. праз захоп і далучэнне бел земель.гэта дзяржава перетварецца ў ВКЛ, дзе літвіны выступалі як пануючы элемент. Слабыя месцы:а) тэзіс аб канфрантацыі паміж балтамі і славянамі,б) існаванне ранефеад балцкай протадзяржавы папярэдніла ВКЛ.
- Беларуская (М. Ерма
ловіч) Летапісная Літва была размешчана у цэнтры Беларусі. Навагародак у 30-40ые гг 13 ст перахапіў палітычную ініцыятыву Полацкага княства і запрасіў на княжэнне літоўскага князя Міндоўга, становіцца цэнтрам дзярж утварэння на тэр Беларусі.
- Цэнтрысцкая ( А. Краўцэвіч) Гістарычным ядром ВКЛ з’яўляецца верхняе і сярэдняе Панямонне – міжэтнічная кантактная зона, заселенная змешанным балцка-славянскім насельніцтвам.Імпульсам дзярж. утварэння стала знашняя пагроза з боку Залатой Арды і Тэутонскага ордэна.ВКЛ была біэнічная балцка-славянская дзяржава з дамінірваннем усходне славянскага элементу.
- Канцэпцыя Віктара Вераса( крыніцы – даследванне Гумілева па праблемам этнагінезу, пасіянарнасці і камплемантарнасці этнасаў , архалагічныя, лінгвістычныя даследванні гісторыі усходнеславянскіх і балцкіх народаў. Сутнасць – летапісная літва вынік асеміляцыі усходніх славян зах. Балтамі.У сярэдзіне 11 ст утвараяцца новы этнас – ліцвіны.Прадумовы утварэння ВКЛ. Адміністрацыйна-тэрытарыяльнае уладкаванне 2-я пал. 13 – пач. 15 ст.Прадумовы: эканмічныя( развіцце вытвор сіл і гандлева-эканам сіл)Палітычная ( імкненне стварыць магутнаю дзяржаву.З пач 13 ст узмацненне Навагародскага княства.
Міжнародныя прадумовы: знешняяя пагроза з боку крыжакаў і мангола-татар( у 1236-1241 гг спалены Гомель)
Фарміраванне тэр ВКЛ.Праблема форм дзяржаўнага уладкавання.Крыніцы: Галіцка-Валынскі летапіс.
1246(8) –запрашэнне Міндойга ў Навагародак
1263-1267 гг – княжэнне Войшлака.Замацаванне назвы Літва, пашырэнне земель.1270-1282 - Пашыр тэрыторыі за кошт Галіцка-Валынскага княства і паходы на крыжакаў.1295 -1316 – Віцень. 1307 – Полацк далуч да ВКЛ1316 – 1341 – далучэнне Гедымінам Менска і інш княстваў.Сталіца ВКЛ – Вільня 1345 – 1377 гг – Палітычная праграма Альгерда збіранне “рускіх зямель”1362 г – далучэнне Кіева
1363 г – бітва на Сіняй вадзе з татарамі.Далучэнне падольскіх зямель. 1368, 1370, 1373 гг – паходы на Маскву.1392 -1430 гг – Вітаўт завяршыў аб’яднанне княстваў, далучыўшы Смаленск і Жамойць.Такім чынам, з 13 ст да сяр 14 ст у склад ВКЛ увайшлі ўсе бел землі.Шляхі фарміравання тэр ВКЛ: - ваенна-палітычны, дынастычныя шлюбы, гвалтоўныя далучэнні.ВКЛ падзялялася на 2 часткі : ДАМЕН – літоускія землі ( акрамя Жмуці)З дамена скарб дзяржавы, войска, феад прызначэнне на вышэйшыя пасады, паны-рада.Княства падпарадкаваліся агульнадзярж. законам.Землі прыслухоўваюўыя былі далучаны да ВКЛ пазней у 14 – 15 стст на умовах паліт аўтаноміі Валынь, Падляшша, Смаленск, Полацкая, Віцебскае княствы. Узаема адносіны фарміраваліся на падставе абласных грамат, раней на ваен паліт дагаворах. У час княжання Вітаўта у землях прыслухоўваюўчых увялі пасаду намесніка князя, але гэта не ліквідавала паліт аўтаномію. Форма дяржаўнага ўладкавання – унітарная
| |
|
|
Скачать 192.13 Kb.