2 Перыядызацыя курса игпб крытэрыи перадызацыи

• Название: 2 Перыядызацыя курса игпб крытэрыи перадызацыи
• Анкор: ist_bel (2).docx
• Дата: 25.12.2017
• Размер: 192.13 Kb.
• Имя файла: ist_bel (2).docx
• Тип: Документы; #12918
• страница: 3 из 9

28 Прычыны прыняцця Другога Статута ВКЛ

Аутары:Влович(падканцлер ВКЛ)Радзивил Чорны(канцлер ВКЛ И узначаливай камисию),виленския юрысты Ватонтус.Раизи прапанавали писаць статут на латыни,а Валаткович на старабел.Па сваей структуры Статут складаўся з 14 раздзе-лаў і 367 артыкулаў. Раздзелы I — III ахоплівалі нормы дзяржаўнага, ваеннага і адміністряцыйнага права, IV — судовага ладу і судовага працэсу, V — VI - сямейнага і апякунскага права, VII, VIII і IX — цывільнага, X — ляснога і паляўнічага, XI — XIV — крымінальнага права. Найболып істотныя змены былі ўнесены ў нормы дзяржаўнага, судова-працэсу-альнага і цывільнага права.

У Статуце былі замацаваны асноўныя прынцыпы права: яго адзінства для ўсіх грамадзян (хоць яно не было роўным для ўсіх); дзяржаўны суверэнітэт (на-суперак царкоўнаму касмапалітызму); абмежаванне ўлады вялікага князя (гаспадара); прыярытэт пісанага права. Упершыню намячалася аддзяленне суда ад органаў улады і кіравання. Для гэтага ствараліся земскія і падкаморскія суды. Больш поў-на рэгламентавалася кампетэнцыя органаў дзяржаў-най улады і кіравання, якія былі заснаваны на агуль-ных прынцыпах феадальнага права: стварэнні льгот і пераваг для класа феадалаў і саслоўя шляхты, не-дапунгаэнні простых людзей у органы кіравання, за-мацаванні прававой няроўнасці розных сацыяльных груп насельніцтва.

Напрыклад, ён не мог без рашэння сойма пачынаць вайну або ўстанаўліваць падаткі на ваенныя патрэ-бы, выдаваць новыя законы. Статут забараняў да-У Статуце 1566 г. акрэслены пераход ад феадаль-нага да буржуазнага права ўласнасці. Усе ф^еадальі маглі вольна распараджацца сваімі маёнткамі. Тут значна паўней, чым у папярэднім Статуце, выкла-дзены нормы спадчыннага права, істотнью змены ўне-сены ў крымінальнае права. Так, суб'ектам злачын-ства прызнаваўся толькі сталы чалавек, непаўналетнія ж маглі быць пакараны толькі пасля дасягнення імі 14-гадовага ўзросту; абвяшчалася прэ-зумпцыя невінаватасці; крымінальнае пакаранне павінна было ажыццяўляцца толькі па суду; асоба, якая абвінаваціла каго-небудзь у злачынстве і не да-казала яго віны, несла такое ж пакаранне, якім мог быць пакараны абвінавачаны ёю.

29 Статут ВКЛ 1588

Аутар;Леу Сапега.Ен меў 14 раздзелаў і 488 артыкулаў¹. У раздзе-лах I - - IV змяшчаліся нормы дзяржаўнага права і судовага ладу, у V — X і часткова ў XIII — шлюбна-сямейнага, зямельнага і цывільнага права, у XI -XII, XIV і часткова ў ХШ — крымінальнага права. Трэба заўважыць, Ідто нормы дзяржаўнага права былі амаль поўнасцю перанесены са Статута 1566 г. з некаторымі ўдакладненнямі і дапаўненнямі. Яны юрыдычна замацоўвалі адносіны, якія склаліся паміж ВКЛ і Польшчай пасля 1569 г.

Сістэматызацыя права, пакладзеная ў аснову Статута 1588 г., была пабудавана на новых прынцьшах, уласцівых для пераходнага перыяду ад сярэдневякоўя да новага часу і зараджэння буржуазньіх адносін. Гэта перш за ўсё выяўлялася ў абмежаванні ўлады гаспада-ра і імкненні да падзелу ўлад; абвянгчэнні неабходнасці црытрымлівацца дзяржаўнага суверэнітэту насуперак сярэдневяковаму касмапалітызму і ў юрыдычным замацаванні адзінства права для ўсёй дзяржавы і ўсіх паўнапраўных людзей. Заканадаўчая ўлада замацоў-валася за соймам, выканаўчая — за вялікім князем і Радай, судовая — за вялікакняжацкім і галоўным, а таксама за мясцовымі судамі.

Адначасова з канчатковым запрыгоньваннем ся-лян Статут прадугледжваў крымінальнуто адказнасць за забойства простага чалавека, абвяшчаў ідэю верацярпімасці, забараняў перадачу вольнага чала-века за даўгі або злачынства ў няволю, устанаўліваў наступленне крымінальнай адказнасці з 16 гадоў.

Адзначым, што Статут прызнаваў ільготы і прывілеі для пануючых саслоўяў. Гэтым падрываўся агульны прьшцьш адзінства права.

26 Судебник Казимира.

Вялікая колькасць заканд. актаў у гозных галіннах жыцця выклікалі патрэбу ў сістэматыз. і кадэфік. бягучага прав. матэрыалу.Першай спробай такой сістэмат. з’явіўся СК 1486г.С. быў невялікі по аб’еме і аб’ядноўв. нормы крым, адміністрацыйн і працэсуальн права рукапісны тэкст СК быў на старабел. мове і не быў падзеляны на артыкулы.Пры публікац. было выдзелена 25 арт. СК быў зацвержаны Вял. князем на агульнадзярж. сойме 29 лютага 1468г. Акрамя абагульнен. быгучага заканад., нормаў мясцовага звыч. пр. і судов. практ., СК уводзіў нов. прынцыпы і падыходы дзярж. да пакарання злачынцаў. 1)устанаўл. адзіныя для ўсёй дзярж. віды пакарання за злачын. супраць феадальн. уласнасці 2)абмяж. адказнасць жонкі і дзяцей за злачынств. мужа і бацькі, т.е. замац. ідэя індывідуаліз. пакарання 3) “Злачынсва” вызначалася як супрацьпраўнае дзеяння 4) ад крым. адказнасці вызвал. дзеці да 7-мі год 5) змяшч артыкулы, якія прадугледжвалі аналогію закону. 6) новыя мэты пакарання:запалохванне, забаран. вызваляць злачынца ад кары. Па СК смяротная кара прызнач да асоб, якія дапамагал. ўцёкам чэлядзі нявольнай і феад.-залеж. сялян. СК прадугледж. каб усе жыхары трымалі ў належ. стане дарогі і масты. ВЫВАД:СК паклаў пачатак новаму эпату развіцця прав. тэорыі і практыкі заканад. дзейнасці, з’яўленню новых прынцыпаў сістэмат. феадальн права.

31. Инстытут цывильнага права у Статутах ВКЛ

У ст 1529- замац у 10 раздзеле. На нормы цывільнага права паўплявл ідэі гуманізма. Даволі дакладна вызнач нормы, якія забяспеч права ўдаснаці феадалаў.

У ст 1566 былі унесяна больш ітотныя змены. 1)акреслен переход ад феад да буржуаз права уласнасці 2) усе феад маглі вольна распарадж сваімі маёнкамі

У ст 1588 замац у 13 раздзеле1) непрызнанне права уласнаці на замля за сялянамі, амяжаван іх правоў 2) нормы, якія рэгуляв договарныя аднос куплі-продажу, пазыкі, залогу, арэнды 3) маёмасіныя аднос рэгулявал у залежнасці ад праваздольнасці, саслоўн прынадлеж, веравызнання, месца жыхарства 4) поўная правазд належ дзярж, царкве, вярх класа феадалаў. шірок правазд належ і маламаёмастнай шляхце. правазд простых люд не было роўнай. зусім абмеж быа правазд палонных і чэлядзі навольнай. абмяж правы і дзеязд дзяцей, жанчын. 5)дзеязд муж-18 год, жанч-13.

Цэнтральн месц займал нормы рэчавага і абавязац права.Аб’екта рэч пр: маёнкі з залеж люд, ворныя землі, лясы, сенажаці, азеры, рэкі, прад сельск гаспад і інш. Права на рэч: уласнасць, заклад, сервітут. Улад-фактычнае валоданне маемас з абмежаван правамі на распараджэнне ёю. Улад і уласність падляг суд абароне. Катэгорыі феадальн зямлі: вотчіна, маёнкі у карястанні на поўны ці умоўны термін, маенкі навечна. Абавязательнае права прыстасоувалася да тавара-граш абароту і эканаміч прыгнету люд. Падрабяз выклад нормы па выкананне абавязат.1) вызнач форму і парадак заключ пагаднен, тэрмін іскав даунасцт 2) усе зделкі заключ у прысутнасці сведак 3)пагад аб зямлі толькі у пісьмовай форме і заносіліся у судов кнігі 4) пазыка больш 10 коп грошай-пісьмова. Абавяз спыняліся: 1) смерць абавязанай стараны(платілі дзеті) 2)выкананне абавязат 3) сканчэнне тэрміна дзеяння. Прагрэсіўныя нормы абавязат права дзейнічалі на пратягу 250 гадо і былі уключана у Збор законаў заходніх губерняў Расійскай імперыі у 30-х г 19 века

32. Шлюбна-сямейнае права ў Статутах ВКЛ

У ст 1529 нормы ш-сям і спадчынага права змяшчалися ў 4-5 раздзелах. Шмат увагі нададзена нормам ш-с пр, падрабязн апісваецца парадак назначэн апякуноў непаўналет дзецям, якія засталіся без бацькоў.

У ст 1566 нормы змяшч у 5-6 раздзелах.

Па ст 1588 сям пр рэгулявала і замац асабістыя і маёмастн аднос, што вынікалі са шлюбу, сваяцтва, апякунства, усынаўлен і інш. Галоўн увага у законе належ маемастн адносін у сям’і і пятанню права на спадчану. Таму галоў часткаў шлюбн пагаднання быў маёмастны даговор. Шлюб пагаднання складалася з некалькі этапаў: сватанне, агледзены, заручыны, вянчанне і вяселле.Прав вынікі наступалі пасля заручын. У шлюб маглі уступаць дзяўчын-13 год, хлотцы-18, не былі у другім шлюбе і ш блізкім свяцтве.Дзяўчын не магла выйсці замуж без згоды бацькоў, бо губляла права на маёмасць. Муж з’яўляўся прадстаўн усей сям’і ў дзярж і судовах установах. Маёмаст аднос залежалі ад таго, хто якую маёмасть унес пры уступленні ў шлюб.Дзеці падпарадк бацькам і іх маёмастн правы пры жыцці бацькош былі абмежаван. Бацькі маглі выдзеліць дзецям частку маймасці па сваей волі, але дзеці не маглі іх да гэтага прымусіць. паводлі вучэння царквы брак спыняўся только пасля смерті мужа ці жонкі. Аднак ў 16 ст. магчым быў развод, як са згоды царквы так і без яе. Дастаткова было заявіць аб гэтым перад дух ці свецкім судом, службовай асобай мясцов адміністрац. Мяшчані запісавалі скасаванне шлюбу у гарадк магістраце. Скасав шлюбу паміж сялянамі праводзілі царква, ураднік мясцов адміністр ці феадал. Апякунству было прысвечана 15артык. Закон вызначаў падставы для апекі, правы і абавязкі апякуноў і інш.

33 Спадчыннае права у Статутах ВКЛ XVI ст

Спадчан права было вылучана як самастойны інстытут цывільнага права. закон замац агульныя палажэнні, у адпаведнасці з якімі дзеці станавіліся спадкаёнцамі маёмасті сваіх бацькоў, падрабязна рэгламентаваліся шматлікія пытанні, якія узніклі ў практыцы афармлення спадчыны. Значна пашыраліся правы перадачы маёмасці па завяшчанні(тэстаменту), вызнач кола асоб, якія е мелі правазавяшчаць ці правы якіх былі абмежаваны пэўнымі ўмовамі. Статуты знали наследование по закону и по завещанию. По закону сначала наследовали дети, потом внуки и правнуки. При отсутствии таковых наследственное имущество переходило к боковым родственникам (братьям, сестрам и т.д). Мещане городов, которые не имели права на самоуправление, могли передавать по завещанию только одну треть имущества, две трети переходили к детям, а при отсутствии детей — в собственность владельца города.

37 Асноуныя этапы судовай рэформы 16 ст. НПА,прынятыя у ходзе рэформы

Прычыны1)Імкненне шляхты да ўдзелу ў палітычнай сіс-тэме, у тым ліку і судовай; 2) Палітыка-прававая думка (беларускія дзеячы выступалі за рэфармаванне судовай сістэме па буржуазных прынцыпах). Больш за усіх высту-паў Літвін.Звярнуў увагу на стварэнне незалежных ад ад-міністрацыі выбарных судоў. Ставіў задачу аб стварэнні апеляцыйных судовых інстанцый,прынцып роўнасці су-доў.Праблема рэфармавання судовага працэсу. Спабор-насць і галоснасць судовага працэсу.Выступае рэзка суп-раць панскіх судоў. Ставіць пытанні аб судовых падат-ках.У 1550 выйшаў яго зварот да Жыгімонта Аўгуста. Ас-ноўныя этапы судовай рэформы. 1 этап. 1529г.(1 ста-тут ВКЛ). Першы нарматыўны акт, дзе былі замацаваны судовыя змены: 1)Змены ў фарміраванні замкавых (грод-скіх) судоў(раздзел 6 артыкул 2); 2)норма працэсуаль-ная:ўвядзенне інстытута абароны, удзел аддваката (пра-куратара); 3) судовае рашэнне можна выносіць толькі па-водле закона дзяржавы.2этап.Прывілей Жыгімонта Аў-густа 1555г.Аб стварэнні судоў для шляхты:земскія,павя-товыя, шляхецкія суды. З дазвалення паноў-рады Жыгі-монт перадае вядзенне судовых спраў абранай шляхце, суддзе і пісару. Суддзі прызначаліся князем( Троцкі, Сло-німскі паветы). 3 этап. Прывілей Бельскі 1564г. Уводзіла-ся абавязковая падпарадкаванасць усёй шляхты земскім павятовым судам. Земскія павятовыя суды выводзіліся з адміністрацыйнага падпарадкавання.Кіраўнікі адміністра-цыі адмаўляліся ад даходаў на карысць земскіх судоў. 4 этап. Статут 1566г. 1) Ввёў парадак абрання суддзі, пад-судка і пісара. Акрэсліў іх прававое становішча. Вывіў па-мер судовых пошлін – артыкулы 1-3, 27-28. 2) Уводзілася пасада вознага, судовага прыстава – арт.4-6. 3) Уводзі-лася забарона абірацца на судовыя пасады служачым дзяржаўнага апарату і духоўным асобам – арт.8.4) Пара-дак рэгламентавання дзейнасці адваката, адказнасць ад-ваката і г.д.–арт 34-37.5)Вызначаецца падсуднасць спраў земскім павятовым судом.Вырашае усе грама-дзянскія і крымінальныя справы, належныя да шляхты. 6) Выключаў з агульнай падсуднасці шляхты земскіх па-вятовых судоў выводзіць главы мясцовай адміністрацыі. 7)Уводзіліся падкаморскія суды(суды спецыяльнай юрысдыкцыі, шляхецкія). Вызначаўся парадак фарміра-вання гэтых судоў. Выбарны суд.арт 63-65.8)Вызначаўся парадак разгляду спраў на апеляцыі на рашэнні і прысу-ды мясцовых. Выпадкі немагчымасці падання скаргаў у апеляцыйны суд:-Калі справа вырашалася судом на пад-ставе пісьмовага абавязку,які не аспрэчваецца; - Калі ад-казчык у судзе дабравольна прызнаў іск. арт.65. 9)Заба-ранялася звяртанне да звычаёвага права. арт.30. 5 этап. Статут 1588г. 1) Падцвярджаліся усе нормы па утварэнні новай судовай сістэмы да гэтага часу і замацоўваліся но-выя: уводзіўся вышэйшы суд, які базіраваўся на буржу-азных прынцыпах – Літоўскі трыбунал(Галоўны суд). 1581 г. – пастанова Варшаўскага сойма “Спосаб правоў трыбунальскіх”.

2)Абавязковая прысяга для судовых па-сад.Прысутнасць адваката пры .Пры немагчымасці за-плаціць за адваката – бесплатна(удовы,сіраты,убогія лю-дзі). А калі адвакат адмаўляўся ад бясплатнай працы – пазбаўленне адвакатскай пасады.

43 Вышэйшыя органы дзярж. улады РП.Кароль, сойм, сенат .Их прав. становишча. Генрыкауския артыкулы. Пакт канвента

ВКЛ – феодальная монархия, во главе великий князь (первый Миндовг в 1253). Князь руков. вооруженными силами, внешней политикой, финансово-хозяственной сферой, издавал акты. На местах власть была в руках васальных князей и панов. Власть князя ограничивалась Радой (Р.) (совещательный, исполнительно-распрядительный, контролирующий, судебный, законодательный орган - обсуждались все вопросы разрешение которых требовало участия феодалов: выборы князя, вопросы обороны, международные отношения и т.д.) и Сеймам (С.) (законодательный орган, был общегосударственный и местный). В состав С. входило только привелигированое сословие, собирался по решению князя или Р., с 1512 поветовая шляхта должна была избирать послов (по 2 от каждого павета) на общий сейм. Вальный сейм собирался по мере необходимости, в разных городах и замках. На С. решались вопросы войны и мира, налоговые вопросы, принимались новые законодательные акты, рассматривались угол.дела в отношении феодалов и т.д. С 15в. усиливается влияние Р., если мнение князя расходилось с мнением Р., то обязательным к исполнению было решение Р.; законными считались заседания Р. на которых присутствало 3-5 членов (могло собираться 30-40), для решения важных вопрросов Р. собиралась в полном составе.
Госуд.служащие: маршалок земский – следил за порядком и этикетом при дворе, председательствовал на заседаниях Р.и С., объявлял решения князя, руководил приемом послов иностранных, рассматривал угол.дела по преступлениям совершенным на С. (его наместник маршалок дворный); Гетман – командовал вооруженными силами страны, во время войны обладал неограниченными полномочиями, (наместник гетман дворный или польный); Канцлер – руководил государственной концелярией, государственным архивом, хранитель печати, К. закреплял своей печатью все важный госуд.акты (наместник подканцлер); Падскарбий земский – хранитель государственной казны, заведовал доходами и расходами, военными припасами (наместник падскарбий дворный); Господские дворяне и слуги – выполняли поручения князя и панов-радных (исполнение судебных решений, проведение следствия, ревизии, взыскание налогов и т.д.) Генрыкаўскія артыкулы. Пакт канвента

Што тычыцца сістэмы выканаўчай улады ў РП, то ў адпа-веднасці з законам краіны яе ўзначальваў кароль,які з канца 16ст. быў выбіраемы. Прававое становішча караля рэгулявалася агульнадзяржаўнымі актамі “Пакта канвен-та” і “Генрыкавы артыкулы”,а яго дзеянні на тэрыторыі Беларусі і Літвы вызначаліся яшчэ і Статутам 1588г. Згодна з “Пакта канвента” Генрык Валуа, які стаў у 1573г. каралём РП, абавязваўся заключыць вечны саюз з Фран-цыяй,пашырыць гандаль з ёй РП, пацвердзіць усе правы і прывілеі шляхты і г.д. У “Генрыкавых артыкулах” змяш-чаліся асноўныя прынцыпы, што вызначалі паўнамоцтвы каралеўскай улады і сойма. У адрозненне ад “Пакта кан-вента”, які складаўся для кожнага прэтэндэнта на кара-леўскі трон і заключаўся з ім, “Генрыкавы артыкулы насі-лі нязменны характар і кожны абраны кароль абавязаны быў іх пацвердзіць. У сувязі з тым, што Генрык Валуа не зрабіў гэтага, яны набылі сілу закона толкі пры каранацыі Стэфана Баторыя 30 мая 1576г. і затым пацвярджаліся ўсімі каралямі РП. У “Артыкулах” абвяшчаліся свабоднае абранне караля, абавязак склікаць сойм раз у два гады тэрмінам на 6 тыдняў,не склікаць агульнае апалчэнне (паспалітае рушэнне) без згоды сойма. Каралю без зго-ды сойма забаранялася ўстанаўліваць новыя падаткі,по-шліны і інш. Прадугледжвалася, што калі кароль дзейні-чаў насуперак праву і сваім абавязкам, то шляхта магла адмовіцца ад падпарадкавання яму і выступіць супраць пасля трохразовага папярэджвання з боку прымаса, по-тым сойміка і, нарэшце, сойма. Адмова ад падпарадка-вання абвяшчалася ў выглядзе ўзброеных канфедэра-цый. Такім чынам, ні кароль, ні сойм не мелі права на-меціць яго наступніка.. У сувязі з гэтым сістэматычна пасля смерці кожнага караля пачыналася безуладдзе, якое цянулася ад некалькі месяцаў да некалькіх гадоў. На гэты перыяд уводзілася пасада інтэррэкса, якую звы-чайна займаў Гнезненскі арцыбіскуп, прымас Польшчы. па законе кароль меў права склікаць Вальны сойм і пры-значаць тэрмін яго пасяджэння;ад яго імя тварылася правасуддзе; ён прызначаў службовых асоб на ўрадавыя пасады;падтрымліваў зносіны з замежнымі краінамі; па-сылаў і прымаў паслоў і інш. За сваю дзейнасць кароль адказваў перад Вальным Соймам. Фактычна ўсё яго жыццё,нават такія прыватныя факты,як жаніцьба,развод, замежныя паездкі, было пад кантролем сойма. Такім чы-нам, з аднаго боку РП можна вызначыць як абмежава-ную манархію,а з другога–кароль РП быў выбраны,а та-му больш нагадваў пажыццёвага прэзідэнта, чым манар-ха.Можна зрабіць вывад,што РП па форме хутчэй падоб-ная на рэспубліку(РП у перакладзе значыць “рэспублі-ка”).

34. Крыминальнае права у Статутах ВКЛ.Харак-ка асноуных инстытутауЕго нормы содержатся в основном в специальных разделах, например, в Статуте 1529 г.— в разделах IX, XI—XIII, в Статуте 1588 г.— в разделах X—XIV. УП ВКЛ содержит некоторые прогрессив положенія: принцип равенства всех перед законом; принцип ответ­ственности только по закону; принцип ответственности только за вину; принцип соразмерности наказания тяжести совершенного правонарушения и др. Указанные прогрессивные принципы содержатся и в нормах последующих Статутов, т.е. они не были «случайными» и стали основополагающими принципами УП 17ст. Із статей Статута 1588 г. можно сделать вывод, что законодатель признает преступлением противоправное, виновное действие (бездействие), несущее в себе элемент общественной опасности и посягающее на общественный строй, собственность, права и интересы частных лиц.

Классификация преступлений (по объекту и степени общественной опасности) свидетельствует о продуманной и сравнительно гуманной для своего времени карательной политике. О гyманизме УП говорит и та обстоятельность, с которой законодатель разработал состав преступления для учета его элементов при определении наказания (субъект общий, специальный, одно лицо, группа лиц; все элементы субъективной стороны: вина, мотив, цель; при установлении объективной стороны принимались во внимание само действие (бездействие), последствия, причинная связь, рецидив и конкретные условия совершения правонарушения: место, способ, время и т.д.). Гуманизм УП ВКЛ проявлялся том, что постоянно повышался возраст уголовной ответственности (по Статуту 1566 г.— с 4 лет, а по Статуту 1588 г.- с 16 лет) и устанавливался срок давности в три года, по истечении которого дело не могло возбуждаться в суде (Статут 1588 г., разд. XI, арт.

36. Фармираванне судовай систэмы ВКЛ. Прынцыпы арганизацыи и дзейнасци

Агульная харак-ка дарэформеннай суд. сис-мы

Да канца 15-16 ст у ВКЛ органы дзярж улады адночасова выконвалі судовыя функціі.Але на працягу 16 ст пачан фармір дзве сістэмы судовых орг: агульа-саслоўн, што былі заснован на звычаёв праве і законе, і саслоўныя(для духав, шляхты, мяшчан, сялян). Саслоўн для шляхты былі аддзеляны ад адміністр і дзейніч па закону і на тэорыі падзелу улад. Астат саслоўн дзейніч на аснове рэлігіозн тэкстаў, спец НПА і стараж копнага права. Вышэйші агульнасаслоўны суд-Вялікакняжац(гаспадарскі). Суд паны-рады і камісарскі-яго разнавіднасці. Гасп- па першай інстан разгляд справы аб дзярж, паліт. злачанствах, аб прынадлеж да саслоўя шляхты, аб скаргах на дзеянне выш служб асоб і інш. Выключна да яго падсуд аднос справы аб злачынствах супраць паноў-рады, ваявод, старастаў, суддзяў. Як другая інстан разгляд любыя справы, якая праходзілі ў парадку апеляцыі на рашэнні з мясцовых судоў. Разгляд спраў вёўся пры удзеле вял княза і паноў рады. Рашэнні былі канчатковымі і абскардж не падлягалі. Суд паноў-рады- мог разгляд па даручэнню вял князя справы на яго імя. Рашэнні мелі сілу у незалежнасці ад колькасті прысутных. Камісарскі суд разглядсправы па даручэнню князя, якія тычыліся толькі зямельных спрэчак феадалаў, што закраналі інтэрэсы вялікакняж уладанняў. Спец камісары выязджалі на месца спрэчкі і там прымалі рашэнне.Соймавы суд-першапач праводзіўся вял князем і панамі-рады у час склікання сойму.Па ст 1588 справы разгляд вял князем, панамі-рады і 8 дэпутат сойма. Маршалкаўскі суд(разнавід. гаспадарскага)-разгляд справ па даруч або загаду гаспадара. Узнач 1 або 2 маршалкі.Месца пасядж-гаспадарсі двор. У кан 16 ст вызначаецца неабход рэфармір судовай сістэмы і перш за усё гаспадарскага, бо вял князь зазсёды ездіў па краіне не не мог вясці паседжання.

39 Кампетэнцыя и дзейнасць копнага суда у ВКЛ

Копны суд дзейнічаў на падставе нормаў звычаёвага права. Ён разглядаў галоўным чынам справы простых людзей:сялян,вольных пасяленцаў,мяшчан гарадоў, якія не карысталіся магдэбургскім правам. Збіраўся суд у пэўных месцах, якія называліся капавішчамі. Судаводст-ва мела 2 формы:звычайную і гвалтоўную.Звычайная ка-па збіралася па ініцыятыве зацікаўленых асоб у загадзя вызначаныя тэрміны. У асноўным на ёй разглядаліся цы-вільныя справы, а таксам межавыя спрэчкі, дробныя кра-дзяжы, сваркі, факты прычынення шкоды, чараўніцтва і інш.Суддзямі маглі быць усе жыхары мясцовасці,але часцей за ўсё на капу збіраліся 10-20 копных мужоў і старцаў, а таксама прадстаўнікі дзяржаўнай або панскай адміністрацыі,якія сачылі за правільнасцю выканання нормаў копнага права. Пастанова суда была канчатко-вай і абскарджанню не падлягала. Гвалтоўная капа збі-ралася для разгляду забойстваў,падпалаў,нападаў. Пэў-нага месцу збору яна не мела.Пакрыўджаны чалавек “па-дымаў гвалт”, і ўсе дарослыя, хто чуў, павінны былі бег-чы на месца здарэння,дзе і адбываўся суд.Калі злачынцу ўдавалася ўцячы ці схавацца, то ўся капа ішла па “гара-чым следзе” і ў выпадку затрымання ў межах воласці (го-рада) выносіла прыгавор, нават смяротны. Калі злачы-нец уцякаў у суседнюю воласць, капа спынялася на мя-жы і перадавала “гарачы след” суседзям. Дзейнасць коп-нага суда на Беларусі пачала згортвацца ў 17ст., але ў некаторых месцах ён працягваў існаваць і ў першай палове 18ст.

35. Злачынства и пакаранне па Статуту ВКЛ 1588г.

Заканадаўства ВКЛ значную ўвагу прысвяціла КП, якое было накіравана на абарону жыцця, здароўя і маемасці асабліва феадалаў, якім было прадастаўлена права судзіць і караць залежных ад іх людзей.

Феадальны крым закон не ўтрымлівае даклад азначэння пан злачынства, аднак можна зрабіць заключэнне, што злачынствам прызнаецца супрацьзаконнае, віноўнае дзеянне, якое ўключае ў сябе элемент грамадскай небяспекі і робіць замах на феадальны грамадскі лад, правапарадак, уласнасць, правы і інтарэсы прыватных асоб.

У крымінальным законе ВКЛ сустракаюцца розныя назвы злачынных дзеянняў: "выступ", "кривда", "учинок", "злочинство", "шкода", "гвалт", "вина". Злачынствы могуць здзейсняцца у форме актыўных дзеянняў і ў форме ўтрымання ад пэўных дзеянняў, якія былі пажаданы заканадаўцу (злачынная бяздзейнасць).Апісанне злачын дзеяння з'яўляецца казуістычным. Аб'ектам злачынства не грамад адносіны, а канкрэтныя даброты і інтарэсы асоб, аднак размяжоўвае даброты і інтарэсы прывілеяванага саслоўя (шляхты) і прост люд.Віды злачынства і пакарання .

I.А. Юхо дае класіфікацыю злачынстваў:1) дзяржаўныя;2) супраць парадку кіравання і правасуддзя;3) воінскія;4) супраць рэлігіі і царквы;5) супраць маралі;6) супраць жылля, здароўя і гонару людзей;7) замах на маёмасць;8) злачынствы слуг і феадальна-залежных людзей супраць феадалаў.

Паслядоўнасць размяшчэння крымінальна-прававых норм у Ст1588 г.:злач дзяржаўныя і супраць парадку кіравання;маёмасныя злач.Да злачынных замахаў на рух маём закон адносіць: наход і наезд, разбой, грабеж, крадзеж, прысвойванне ці пашкоджанне чужой маёмасці і незакон карыстанне ёю. Наход або наезд - пешы ці конны напад на шляхецкія дамы, маёнткі, царкву і інш, спалуч з пашкоджаннем ці захопам маёмасці і насіллем над асобай. Разбой - замах на маёмасць, спалучаны з насіллем над асобай. У адпавед з суб'ектамі злачынства Ст вылучае ў асобныя склады разбой, учынены простымі люд, шляхціцамі, татарамі (р. XI, арт.30-33). Заканадаўца адносіць разбой да катэгорыі злачынстваў цяжкіх, якія падлягалі расследаванню гродскім судом "по горячим следам".

Грабеж - адкрыты напад на людзей або іх жыллё з мэтай завалодання маёмасцю.У асобныя злачын вылучана бяздзейнасць слуг і залежных людзей пры прыследаванні злачынцаў. Крым пакаранне - інстытут, які ўстаноўлены ў інтарэсах усёй дзяржавы і яе грамадзян.Да агульных адносіцца:1) штрафы на карысць пацярпеўшага: галоўшчына, навязка, гвалт, віна, заклад (зарука), а таксама штрафы на карысць гаспадара;2) публічна-крымінальныя пакаранні:а) асабістыя: смяротная кара, цялесныя пакаранні, пазбаўле волі, пазбаўлен гонару і правоў;б) маёмасныя: агульная і спецыяльная канфіскац, адабранне маёнткаў;3) помста, некаторыя формы якой захоўваюцца на працягу ўсяго 16 ст (аднак помста пачынае абмяжоўвацца рамкамі судовага прыгавору).Да ліку дапаўняльн пакаран належаць: выгнанне, пазбаўленне спадчынных правоў. Чым прасцей было злачынства па складу, тым прасцей было пакаранне. Штрафы былі самам пашыраным відам пакаран. Яны выраж у фіксавальнай сумме(у двайным памеры от уўерба) і выплочваўся пацірпеламу або родзічам.Галоўшчына - штраф за галаву забітага чалавека, снімалася з вінаватага на карысць сваякоў забітага. Яна была асноўным відам пакар, часам выступ ў якасці дапаўняльнага.Прымяніюцца ўсё больш цяжкіх і застрашваючых віды смяротн пакар. Да павешання прысуджал разбойнікі, злодзеі, што былі злоўлены на гарачым учынку. Ст 1588 г. рэгламентуе шэраг кваліфікав відаў смяротн кары, якія не былі прадугледжаны папярэднім КП, аднак прым на практ. У асноўным за дзярж злач прымяняліся: чвартаванне, пасаджэнне на кол і калясаванне. За забойства жонкай мужа прадугледж акопванне жыўцом у зямлю. Цялесныя пакаранні (членашкодніцкія і балючыя) прымяняліся галоўным чынам да простых людзей.