Дәрісдер Өзара алмастырушылық негіздері (1). Дріс 1 зара ауыстырымдылы мні мен трлері

• Название: Дріс 1 зара ауыстырымдылы мні мен трлері
• Дата: 08.08.2022
• Размер: 3.75 Mb.
• Имя файла: Дәрісдер Өзара алмастырушылық негіздері (1).docx
• Тип: Документы; #642252
• страница: 5 из 13

Дәріс №7
Қондыруды есептеу және таңдау негіздері
Қондыру жүйесін таңдау.

Квалитетті таңдау.

Саңылауы бар қондыруды есептеу және таңдау.

1 Қондыруды есептеу және таңдау

Кепілді саңылауды қамтамасыз ететін қондыруды есептеу және таңдау (сырғанау мойынтіректерінде).

Жағармаймен жұмыс істейтін сырғанау мойынтіректер қозғалысты қосылыстардың ең көп тараған типтеріне жатады. Бұл қосылыстың мәңгібақилығын қамтамасыз ету үшін, бір берілген жұмыс істеу ережесінде мойынтіректің тозуы минимальды болуы керек. Бұндай жұмыс істеу ережесі, егер шетмойын бетімен ішпек беттері бір–бірімен жағар май қабатымен бөлініп тұрған жағдайда, б.а. сұйықты жағар майлаулыда. Мұндай мойынтіректердің көп тарағанына гидродинамикалық мойынтіректер жатады, оларда жағар май айналған шетмойынмен шетмойын мойынтірек және мойынтірек ішпегі арасындағы саңылауға алынып келтіріледі де, оның нәтижесінде гидродинамикалық қысым пайда болады, оның мәні тірекке түсетін жүктемеден артық болып,шетмойын мен ішпек бетінен бөлініп айналыс бағытына қарай ығысады. Мұнда егер білік айналмай тұрғанда (сызықпен түрленген 3.5.– сурет), саңылау S = D–d. Білік белгілі айналыс жиілігімен айналғанда гидродина– микалық қысыммен тірекке түсетін күш екеуі бір–бірімен теңдескен жағдай пайда болады. Мұнда, теңдескен жағдайда білік орны «е» абсолюттік және λ=2e/s салыстырмалы эксцентритеттермен анықталады. Бұл жағдайда шетмойын және мойынтірек ішпек беттері өзгерісті саңылаулармен бөлінген, бір–біріне ең жақындаған жерінде h_min тең және диаметриалды қарсы жағында , жағармай қабатының ең аз қалыңдығы салыстырмалы эксцентриситетке байланысты болады.
(3.8)


а) б)

3.5 сурет –Подшипниктің белгілі жұмысшы режимындегі білік цапфасының жайғасып орналасу сұлбасы

а) сырғанау мойынтірегі – білік қосылысындағы білік жағдайы; б) уақытқа байланысты саңылаудың үлкею процесі

Сұйықты жағармайлауды қамтамасыз ету үшін шетмойын мен мойынтірек ішпек микро тегіс еместігі бір–біріне тимеуі керек, б.а. жағармай қабатында үзіліс болмауы керек. Бұл жағдай қамтамасыз етіледі, егер екеуінің ең жақындаған жердегі жағармай қабатының қалындығы формуласындағыдай болса. (3.9)

(3.9)

Мұндағы: – сұйықты жағармайлауды қамтамасыз ететін, жағармай қабаты;

– мойынтірек ішпегі мен білік шетмойыны беттерінің тегіс еметігінің биіктіктері;

– шетмойын және ішпек сырт пішіні мен жайғаса орналасуының қателіктерін есепке алатын түзетулер;

– мойынтірек түйініне әсер ететін майысу және басқа факторларды есепке алатын түзету;

– есепке алынбаған факторлар мен жылдамдық, жүктеме, температураның өзгеруін есепке алатын түзету. Бұл түзетулер мәндері мен формулаға кіретін басқа мәндер арнаулы оқулықтарда беріледі.

Бұл есептеуді оңайлату үшін келесі теңдеуді алуға болады:

(3.10)

Мұндағы: – жағармай қабаты бойынша сенімділік қор еселегіші ( 2) .

Сонымен қатар, мойынтіректің керекті көтергіш қабілеттілігі болуы керек. Гидродинамика теориясы бойынша мойынтіректің жағармай қабатының көтергіш қабілеттілігі келесі формуламен анықталады.

R =

(3.11)

Мұндағы: R – радиалды күш, Н;

 – жағармай динамикалық тұтқырлығы;

 –шетмойын бұрышты жылдамдығы;

l –мойынтірек ұзындығы, м;

d – шетмойын диаметрі, м;

 – салыстырмалы саңылау;

– мойынтіректің жүктеме түсу еселігіші, ол  мен l/d байланысты болады.

Сондықтан келесі теңдеумен анықталады.



Мұндағы, m мен к – тұрақты еселегіштер. к  2;

 – салыстырмалы энцентритет



Мұнда бірдей сұйықты үйкелісті ғана қамтамасыз етіп қана қоймай, оған керекті көтергіш қабілеттілігі радиалды күшке сәйкес болуы қажет. Оптималды қондыруды таңдау үшін ,шетмойынмен мойынтірек ішпегінің жақындайтын жеріндегі май қабат қалыңдығының саңылау мөлшерінен тәуелділігін білу керек , бұл тәуелділікті және мойынтіректің қапсыру бұрыш мәні тұрақты болған жағдайдағы Гюмбелмен алынған қатынасы 3.5 б суретте көрсетілген. И.Н.Позднов эксперименталді түрде қатынасы мойынтірек жұмысының әртүрлі ережелерде k =   p және l/d (р–орташа қысым) бірдей түрде болады. Сұйықты майлау және функционалды саңылаулармен шектелген белгілі диаметралды саңылаулар диапазонында ғана болады. Егер құрастырылғаннан кейін, саңылау қосылысы диаметралды болса, онда біраз жұмыс істегеннен кейін бұл саңылау жетеді. Мойынтірек әрі қарай жұмыс істегенде, тетіктер тозғаннан кейін саңылау жақын болады, ол кезде жұмысты тоқтату керек. (3.5 б– сурет.)

Шекті функционалды саңылау теңдеуін табу үшін , R = теңдеуінің екі жағын да бөлеміз және тің мойынтірек тіреу бетінің бірлік ауданына келетін орташа қысымды  әріпімен белгілеп, келесіні аламыз:



Мұндағы деп алсақ, онда келесіні аламыз :
, одан табамыз: (а) мұндағы

еселегіші тұрақты мағынасында –дан тәуелді болады. Бұл (а) теңдеуінің ең жақсы опросиммациясы ретінде (б) теңдеуін аламыз. Осы екі (а) және (б) теңдеулері негізінде аламыз.
Мұндағы мен ауыстыру арқылы келесі теңдеуді аламыз: , мұндағы ауыстырып, S арқылы есептеумен келесіні аламыз:

,	(3.12)
	(3.13)

Сырғанау мойынтіректерінің қондыруын таңдаудың салыстырмалы саңылау бойынша келесі формуламен табылатын оңай түрі ұсынылады:

Ψ = 0.8·

(3.14)

Мұндағы, шетмойын анықтау жылдамдығы, м/с. Прецизионды мойынтіректерде бұл теңдеу келесі түрде болады:

Ψ = 0.8· ,

(3.15)

Саңылаулы қондырулардың автотрактор және ауылшаруашылық машина жасауда қолдану мысалдары 3.6–суретте келтірілген.



3.6 –сурет . Саңылаулы қондырулардың қолдану мысалдары:

а–шкивті бекіту түйіні; б – кендірді майдалағыш беріліс қорабы; в–трактор қозғалтқышының шатун төменгі басы; г – тартылыстың тісті жұлдызшасы; д – масақ элеваторының білігі; е – мотоайырдың кері жетегі; ж– дәнекерлеу қосылысы.
Дәріс №8
Керілісті қондыруды есептеу және таңдау
Керілісті қондыруды есептеу мен таңдау.

Өтпелі қондыруды есептеу және таңдау.
Керілісті қондыруды есептеу мен таңдау

Керілісті қондыру қосымша бекітетін тетіксіз ажыратылмайтын және қозғалмайтын қосылыстарды алуға арналған, кейде үлкен айналыс сәттерін беру үшін, сына немесе штифт сияқты бекіту тетіктері қолданылады. Мұнда салыстырмалы, қозғалыссыздықты түйісетін беттерде пайда болатын деформация есебінен қамтамасыз етіледі. Қондыруды таңдағанда әуелі білік пен тесіктің қозғалыссыздығын қамтамасыз ету керек, екіншіден қосылыста қирау болмауы керек.

Қозғалмайтын қосылысқа үш түрлі жүктеме түсуі мүмкін: айналыс сәті ( ); өс күші ( ); айналыс моменті мен өс күші ( мен ). Қуысты білік пен төлкеден тұратын қосылыстағы (3.7а–сурет) керілісті қондыруды есептеудің жалпы түрін қарастырамыз. Құрастыруға дейінгі білік диаметрі ( ) мен төлке ішкі диаметрі (D) екеуінің айырмасы керілістің (N) мөлшерін анықтайды: N = – D. Тетіктерді престеу кезінде төлке мөлшеріне кеңейеді де, ал білік мөлшеріне сығылады, онда N = + қосындысына тең болады. Қалың қабырғалы іші қуыс цилиндріндегі кернеуі мен жылжуын (Ламе есебі) табуда келесі теңдеулер белгілі: /D = pC₁/E₁; /D = p . Бұл екі теңдеуді бір–біріне қосып және түрлендіру жасағаннан кейін, келесіні аламыз:

(а)

Мұндағы: N – берілген күшті беруге қабілеттігі бар ең кіші керіліс, м; D – нақты мөлшер, м;

– тесік пен білік материалдарының серпімділік модулі, Па; – еселегіштер келесі формулалармен анықталады:

,

Мұндағы: D, – диаметрлер (3.7 а – сурет); – Пуассон еселегіштері, бұл еселегіштер болатқа –  = 0,3 шойынға –  = 0,25 қолаға –  = 0,38 жезге –  = 0,35;

p – білікпен тесік беттерінің түйіскен жеріндегі керіліс әсерінен пайда болған қысым, Н.



3.7 – сурет. Керілісті қондыруды есептеудің эскизі
Берілген қосылыс тетіктер мөлшерлері мен материалына арналған керіліс мөлшері қысымға байланысты болады (р_min), оның мөлшерін қосылыс беріктігі мен қозғалмайтындығын қамтамасыз ету шартына қарай табады. Қозғалыс болмайды, егер есептелінген ось күш, беттеріндегі үйкеліс күшіне тең, я болмаса одан кіші болса:

, одан

Мұндағы: _l– қосылыс ұзындығы, м; р – қысым, Па;

– үйкеліс еселегіші; πDl – қосылысқа кіретін тетіктердің түйісу нақты ауданы, м²; – нақты мөлшер, м. Егер қосылысқа айналыс моменті түссе, онда

одан

Егер күш мен айналыс сәті түссе:
одан:

(г)

(а, б, в) формулалары негізінде есептеулі ең аз керіліс, өс күші түскенде, келесі формула бойынша анықталады:

, ал егер Мкр түскенде (3.16)

,

(3.17)

Бірақ та қосылысты құрастырғанда, біраз өзгерістер пайда болады, ол өзгерістер келесі еселегіштермен есепке алынады:

1. 
   Түйісетін беттерінің тегіс еместігінің алынуын есепке алу еселегіші мұндағы,
   

– білік пен тесік беттерінің тегіс еместігін

(3.7б–суретте) есепке алу еселегіші (мұнда тегіс еместіліктің 60% алынады), – білік пен тесік беттерінің тегіс еместілігі
),
cтандартты қондыруларды таңдау үшін келесі тәуелділік болуы қажет:

;
2. Жұмысшы температурасын есепке алатын түзету
u = , мұндағы:
, материалдың сызықты ұлғаю еселегіші.

3. Центртепкіш күштерінен тетіктерде болатын деформацияны есепке алатын түзету, диаметрі 500мм дейін және айналыс жылдамдығы V=30м/с болатын болаттан жасалған тетіктерге =1...4 мкм тең болады;

4. Қапсыратын тетіктердің бүйірлеріндегі түйісу қысым мөлшерлерінің түзетуі ( );

5. Тербеліс және дүмпу әсерінің түзетуі ( ).

Тетіктерді беріктікке тексеру үшін, олардың ең үлкен керілісте пайда болатын кернеуін, таңдалған қондыруға есептеу қажет:

(3.18)

Білік пен тесіктегі бұл кернеу оларға сәйкес келесіге тең болады:


Егер бұл кернеу материалдың шекті аққыштығынан аз болса, б.а.


болады, онда қондыру дұрыс тағайын– далған, қозғалмайтын қондыруларды қолдану мысалдары 3.7.1– суретте көрсетілген.


3.7.1– сурет .Керілісті қондыруды қолдану мысалдары:

а – дән жинайтын комбайннің тазалағыш тетігінің рычагы; б – сабан престегішінің кривошипті тісті дөңгелегі; в – орақ кривошипі