ипн. Учебного процесса в организациях образования
 Скачать 4.53 Mb.
|
|
Учебный предмет «Русская литература» (с русским языком обучения) Учебный предмет «Русская литература» занимает важное место в системе образования Казахстана. Наряду с другими дисциплинами общественно- гуманитарного цикла, литература в яркой и образной форме при помощи специфических средств раскрывает проблему человека и его места в мире. Через постижение произведений русской, казахской и мировой классики, содержащей в себе опыт духовного развития разных эпох, происходит становление внутреннего мира учащегося, приобщение его к общечеловеческим и национальным ценностям. Этот опыт способствует воспитанию гражданских и патриотических чувств личности, что является необходимым условием развития современного общества. 204 Целью обучения учебному предмету «Русская литература» является способность формированию духовных ценностей человека, готового к саморазвитию и самосовершенствованию, воспитывая компетентного, критически мыслящего читателя, способного анализировать идейно- художественное содержание, учитывая социально-исторический и духовно- эстетический аспекты произведения. Учебный предмет «Русская литература» обладает огромным воспитательным потенциалом, дающим возможность не только развивать интеллектуальные способности учащихся, но и формировать ценностные ориентиры, которые позволяют воспринимать проблематику произведений русской, казахской и мировой классики. Задачи обучения учебному предмету «Русская литература»: 1) формировать знания, умения и навыки, способствующие успешной социальной адаптации, на основе русской литературы, рассматривая ее взаимосвязи с казахской и мировой литературой и культурой; воспитывать патриотизм, гражданственность, активную жизненную позицию на основе общенациональной идеи «Мәңгілік Ел» средствами художественной литературы; 2) формировать понимание ценности литературы как духовного наследия в условиях глобализации современного мира; 3) совершенствовать навыки критического анализа, сравнения, обобщения, умения устанавливать аналогии и причинно-следственные связи, классифицировать явления, строить логические и критические рассуждения, умозаключения и выводы на основе анализа произведений; 4) формировать духовную и интеллектуальную потребность читать, совершенствовать навыки критического чтения и интерпретации текста, развивая творческие способности каждого обучающегося; 5) развивать коммуникативные навыки на основе глубокого понимания, анализа идейно-художественного, социально-исторического и духовно- эстетического аспектов произведений различных жанров; 6) совершенствовать навыки оценивания содержания произведения, литературно-критических статей в устной или письменной форме, проявляя компетентность в области исследовательской культуры; 7) совершенствовать способности контекстного рассмотрения литературных явлений, умения сопоставлять литературные факты, проводить аналогии, выстраивать литературные параллели. Содержание учебного предмета «Русская литература» направлено на воспитание духовно развитой личности, испытывающей потребность в саморазвитии, расширении культурного кругозора; формирование гуманистического мировоззрения, базирующегося на понимании ценности человеческой личности; формирование основ гражданского самосознания, ответственности за происходящее в обществе и мире, активной жизненной позиции; воспитание уважения к истории и традициям разных народов. Базовое содержание учебного предмета «Русская литература» составляют 3 раздела: 205 1) Понимание и ответы по тексту. 2) Анализ и интерпретация текста. 3) Оценка и сравнительный анализ. В раздел «Понимание и ответы по тексту» включены подразделы: понимание терминов; понимание художественного произведения; чтение наизусть и цитирование; составление плана; пересказ; ответы на вопросы. Раздел «Анализ и интерпретация текста» состоит из подразделов: жанр; тема и идея; композиция; анализ эпизодов; характеристика героев; художественный мир произведения в разных формах представления; отношение автора; литературные приемы и изобразительные средства; творческое письмо. В раздел «Оценка и сравнительный анализ» включены подразделы: оценивание художественного произведения; сравнение художественного произведения с произведениями других видов искусства; сопоставление произведений литературы; оценивание высказываний. Учебный предмет «Русская литература» формирует представление о художественной литературе как способе познания жизни, художественной модели мира, выраженной в образах и эмоционально воздействующей на человека. Рекомендуется использование различных стратегий обучения: – выслушивание мнения каждого учащегося и признание важности использования уже имеющихся знаний с целью их развития; – стимулирующее и развивающее обучение с помощью тщательно подобранных заданий и видов деятельности; – моделирование стратегий решения проблем на примерах, понятных учащимся; – поддержка обучения учащихся посредством «оценивания для обучения»; – поощрение исследовательской деятельности и активного обучения, основанного на исследованиях; – развитие у учащихся навыков критического мышления; – осуществление дифференцированного подхода в обучении; – организация индивидуальной, групповой деятельности учащихся и работы всего класса. Изучение предмета «Русская литература» нацелено на достижение метапредметных результатов: происходит формирование умений понимать проблему, выдвигать гипотезу, структурировать материал, подбирать аргументы для подтверждения собственной позиции, выделять причинно- следственные связи в устных и письменных высказываниях, формулировать выводы; самостоятельно организовывать собственную деятельность, оценивать ее, определять сферу интересов; работать с разными источниками информации, находить ее, анализировать, использовать в самостоятельной деятельности. При изучении учебного предмета «Русская литература» идет дальнейшее формирование коммуникативной компетенции учащихся. Обучающиеся используют приобретенные коммуникативные навыки в практической 206 деятельности для создания творческого текста (письменного и устного) на заданную тему, для участия в диалоге и дискуссии. Рекомендуется использовать следующие подходы в обучении русской литературе: – самостоятельный поиск путей решения поставленной перед учащимися проблемной ситуации; – самостоятельное изучение текстов, обсуждение в группе (аргументация, доказательства или опровержение информации), представление классу; – взаимообучение учащихся (внутри класса и между классами); – практическая, творческая деятельность (создание различных видов творческих работ); – выполнение заданий, требующих поиска и использования дополнительного материала; – исследовательский подход (что я знаю?, что хочу узнать?, чему научился?); – игровая деятельность; – создание творческой работы для устранения разрыва между теорией и практикой; – сбалансированное сочетание традиционных и новых методов обучения; – создание условий, побуждающих учащихся к самооценке и саморазвитию, в соответствии с индивидуальными потребностями (акцент делается на сам процесс, а не на объем специфических знаний); – систематический мониторинг знаний учащихся. Объем учебной нагрузки по учебному предмету «Русская литература» в 10 классе ОГН 1) в 10 классе – 3 часа в неделю, 102 часа в учебном году; 2) в 11 классе – 3 часа в неделю, 102 часа в учебном году. для 10-11 классов естественно-математического направления составляет 1) в 10 классе-2 часа в неделю, 68 часов в учебном году; 2) в 11 классе-2 часа в неделю, 68 часов в учебном году. Таблица 68. Количество суммативных оцениваний по учебному предмету «Русская литература» Класс Количество суммативных оцениваний за раздел/сквозную тему 1 четверть 2 четверть 3 четверть 4 четверть 10 класс 1 1 1 1 11 класс 1 1 1 1 «Қазақ тілі мен әдебиеті» 10-11-сыныптар Оқыту қазақ тілінде емес мектептерде «Қазақ тілі» және «Әдебиеті» пәндері 5-сыныптан 11-сыныпқа дейін жаңартылған оқу бағдарламасы бойынша «Қазақ тілі мен әдебиеті» кіріктірілген пән ретінде оқытылады. 207 «Қазақ тілі мен әдебиеті» пәнін кіріктіріп оқытудың мақсаты – білім алушыларды шығармашылықпен жұмыс істеуге және сын тұрғысынан ойлауға дағдыландыру. Білім алушылар әңгіме, поэзия, драма, сондай-ақ, ғылыми және бұқаралық ақпарат құралдарының(газет-журналдар, т.б.) материалдарын сын тұрғысынан оқи отырып, ӛз түсініктерін дамытады. Оқу арқылы танымдық дағдыларын арттыра отырып, білім әлеміне жол ашады. Сондай-ақ қазақ тілі мен әдебиетінің тақырыптық және тілдік ортақтығы арасындағы ӛзара байланыстың күшейтілуі арқылы білім алушылардың қазақ тілінің түрлі стильдерін бір оқу бағдарламасы аясында меңгеруіне ықпал етеді. Ӛйткені ортақ тақырып қазақ тілі мен әдебиеттен алынатын білімдердің ерекше синтезін жасайды. Оны меңгерту үшін жаңа деңгейдегі оқу-танымдық процесті ұйымдастыратын әдістер мен тәсілдер жүйесі де айқындалуы керек. «Қазақ тілі мен әдебиеті» пәндерін кіріктіріп оқу арқылы оқушылар: - сӛздік қоры мен тілдік сауаттылығын дамытады; - тілдің қоғамдық-әлеуметтік қызметін түсінеді; - ойлау және танымдық қабілеттерін дамытады; - коммуникативтік дағдыларын жағдаятқа сай дұрыс қолдана білуді және ӛзгелермен еркін қарым-қатынас жасауды үйренеді; - қазақ халқы мен мемлекеттік тілге деген құрмет сезімін қалыптастырады, қызығушылығын арттырады. «Қазақ тілі мен әдебиеті» пәнін кіріктіріп оқытуда жаңа әдістемелік логика ұсталынады, сабақты ұйымдастыру, ең алдымен, оқу материалының ерекшелігіне, сынып деңгейіне негізделеді. Жаңартылған коммуникативтік бағыт тек коммуникативтік әдістерді атап қана қоймайды, әрбір коммуникативтік әдісті іштей кіші бӛлшектерге бӛліп, олар кіші дағдылар – оқу мақсаты түрінде әрбір сыныпқа тӛменнен жоғары қарай дамып, күрделене түсетін спираль түрінде жүйелі құрастырылады. Ӛйткені коммуникативтік бағытты ұстану үшін мұғалім мен білім алушылардың және білім алушылардың ӛзара, жеке, жұпта, топпен, ұжыммен еркін түрде сұхбаттасуына лайықталып құрылған білім берудің жүйелі үдерісі қалыптасуы керек. Бағдарламада кӛрсетілген оқу мақсаттарының нәтижесіне жету үшін мұғалім мен білім алушының ӛзара педагогикалық ықпалдасуы жаңа дәрежеге кӛтерілуі тиіс. Ол дәрежеге ӛзара сыйластық, іскери ынтымақтастық және сұхбаттасып отыру арқылы қол жеткізуге болады. «Субъекті - субъектілік» дидактикалық қарым-қатынасқа негізделген оқыту жүйесінде әрбір білім алушы жеке тұлға деп танылады және олардың әрқайсысы қазақ тілін оқып-үйренуі барысында ӛзінің ішкі құндылықтары мен қажеттіліктерін жүзеге асыруға толық мүмкіндігі болуы міндетті болады. Мұғалім білім алушылардың қазақша еркін сӛйлеп, жазып, үйренуі үшін түрлі интерактивтік әдістерді қолданып, бірге коммуникативтік жағдаяттың шешімін іздеп, олармен эмоциялық жақын болуы керек. Ынтымақтастық, достық, сыйластық, түсіністік орнату – басты қағида болады. 10-11-сыныптарда оқу процесі жаңартылған мазмұндағы үлгілік оқу бағдарламасымен (оқыту орыс тілінде) жүзеге асырылады. 208 «Қазақ тілі мен әдебиеті» бағдарламасының мақсаты – оқушылардың тілдік дағдыларын дамыту, қазақ тілін қадірлейтін, қоғамдық мәнін түсінетін тұлға қалыптастыру, тіл нормаларын сақтап, дұрыс қолдана білуге, еркін сӛйлесуге және сауатты жазуға үйрету. Ұзақ мерзімді жоспар оқу бағдарламасының құрамына енгізілді және ұзақ мерзімді жоспарда әр сынып бойынша қамтылатын шығармалар, сағат саны, оқу мақсаттары нақты кӛрсетілген. 1. «Қазақ тілі мен әдебиеті» пәні бойынша оқу жүктемесінің кӛлемі: 6) 10-сынып – аптасына 5 сағат, оқу жылында – 170 сағат. 7) 11-сынып – аптасына 5 сағат, оқу жылында – 170 сағатты құрайды. 2. Орта білім беру деңгейіндегі «Қазақ тілі мен әдебиеті» пәні бойынша оқушылардың білім, білік және дағдыға қойылатын талаптары «Шет тілін меңгерудің жалпы еуропалық құзыреті» деңгейлерін (B2) негізге ала отырып, айқындалған. 3. «Қазақ тілі мен әдебиеті» пәнінің оқу мазмұны 5 бӛлімге бӛлінеді. Бӛлімдерді бӛлімшелер құрайды, олар сыныптар бойынша күтілетін нәтижелер түрінде оқыту мақсаттарынан тұрады. 4. Оқыту мақсаттары арқылы мұғалімдер сӛйлеу қызметінің тӛрт дағдысын(тыңдалым, айтылым, оқылым, жазылым) қалыптастырады, сонымен қатар, оқушылардың жетістігін бағалайды және оқытудың келесі кезеңі туралы ақпарат береді. 5. Оқыту пәнінің мазмұнын 5 бӛлім құрайды: 1) тыңдалым; 2) айтылым; 3) оқылым; 4) жазылым; 5) тілдік бағдар. 6.«Тыңдалым»бӛлімі келесі бӛлімшелерден тұрады: 1) болжау; 2) назарын шоғырландырып тыңдау; 3) сӛздер мен сӛз тіркестерінің мағынасын түсіну; 4) кӛркем шығармаларды тыңдау; 5) негізгі ойды анықтау; 6) тыңдалым материалдары бойынша жауап беру. 7. «Оқылым» бӛлімі келесі бӛлімшелерден тұрады: 1) мәтіндегі ақпаратты анықтау; 2) стильдік ерекшеліктерді анықтау; 3) кӛркем шығармаларды оқу; 4) мәтіндерге салыстырмалы талдау жасау; 5) қосымша ақпарат кӛздерінен алынған мәліметтерді оқу; 6) ӛзіндік кӛзқарасын білдіру және бағалау. 8. «Жазылым» бӛлімі келесі бӛлімшелерден тұрады: 1) әртүрлі стильде мәтіндер құрастыру; 2) эссе жазу; 209 3) кӛркемдегіш құралдарды қолданып жазу; 4) мәліметтерді жинақтау; 5) орфография және пунктуация. 9. «Айтылым» бӛлімі келесі бӛлімшелерден тұрады: 1) сӛздік қорының алуандығы; 2) сӛз мәнері мен сӛйлеу этикеті; 3) орфоэпиялық нормаларды сақтау; 4) мәтіннің негізгі аспектілерін анықтау және талқылау; 5) сенімді және еркін жауап беру; 6) визуалды материалдар арқылы тілді дамыту. 10. «Тілдік бағдар» бӛлімі келесі бӛлімшелерден тұрады: 1) сӛз таптары; 2) сӛйлем. Мұғалімдер сабақ жоспарлауда тӛмендегілерге назар аударулары тиіс: 1. Дифференциация (саралап оқыту) – оқушылардың жеке қабілет ерекшеліктерін ескере отырып оқыту. Қабілеті жоғары немесе тӛмен оқушылардың мүмкіндіктерін ескере отырып, сабақ мақсаттары, бағалау нәтижелері, тапсырмалар деңгейі қарапайымнан күрделіге қарай құрастырылуы қажет. Сонымен қатар, жұптық және топтық жұмыстарды ұйымдастыруда оқушыларды қабілеттеріне қарай араластырып отыру ескеріледі. Орта мерзімді жоспардың «Мұғалімге арналған ескертпелер» бағанында нақты түрлерін практикада жүзеге асыру жолдары кӛрсетілген. 2. Сабақ барысында оқушыларға жеке «ойлан», жұппен «талқыла» және топпен «бӛліс» әдісін кеңінен қолдану ұсынылады. Бұл ӛз кезегінде оқушыларға білім, ақпарат, идея, тәжірибе алмасуға, сыни ойлауға мүмкіндік береді. 3. Орта мерзімді жоспарларда әр сынып бойынша әртүрлі лексикалық тақырыптар берілген. Лексикалық тақырыптар белгілі бір салаға байланысты сӛздік қорды меңгеруге, ақпараттармен танысуға, танымын кеңейтуге бағыттайды. Сыныптан сыныпқа ӛткен кезде лексикалық тақырыптар арасында байланыс болу үшін бір тақырыпты әртүрлі мақсатта қарастыру ұсынылған. Бұл байланыс сол тақырыпта қарастырылатын мәселеге, деректерге әртүрлі қырынан келуге мүмкіндік береді. 4. Орта мерзімді жоспарларда әр бӛлімге арналған сағат сандары ұсынылған. Пән мұғалімі оқушылар мен сыныптардың ерекшеліктеріне қарай сағат сандарына ӛзгеріс енгізе алады. Дегенмен, бір тоқсанға берілген лексикалық тақырыптар мен оқу мақсаттары толық қамтылуы тиіс. 5. Орта мерзімді жоспарда кӛрсетілген оқыту ресурстары үлгі болып табылады. Мұғалімдер қажет деп тапқан жағдайда қосымша ресурстар қолдана алады. 6. Бір сабақта оқылым, жазылым, тыңдалым, айтылым бойынша нақты нәтижеге жетуге мүмкіндік беретін бір немесе екі оқу мақсаты (дағды) ғана алынғаны дұрыс. Үш немесе одан да кӛп дағдыны алу сабақтың мақсатына жетуге, қажетті дағдыларды терең қалыптастыруға мүмкіндік бермей, оқушыларда тұрақсыз білім қалыптастыруы мүмкін. 210 7. Негізгі орта білім беру деңгейінің 10-11-сыныптарына арналған «Қазақ тілі және әдебиеті» оқу пәнінен жаңартылған мазмұндағы үлгілік оқу бағдарламасының 2-қосымшасындағы лексикалық-грамматикалық минимумда әр бӛлім бойынша берілген лексикалық минимум (актив) толық қамтылуы тиіс. «Қазақ тілі мен әдебиеті» кіріктірілген пәнінен тыңдалым мен айтылым сӛйлеу әрекеттерін дамытуға ықпал ететін тапсырма үлгілері: - күнделікті тақырыптар аясында және таңдау тақырыбына байланысты: ғылыми және т.б. белгілі бір уақыт ішінде (қысқа) еркін сӛйлесу; - ауызша тілдесімді түсіне білу және оны қысқаша мазмұндай білу, оны жалғастыру; - ақпараттардағы негізгі байланысты анықтай білу және оны жүйелі баяндау; - әртүрлі мәтіндердің стильдері мен ерекшеліктерін түсіне білу және бағалау; - бұқаралық ақпарат құралдарының тілін түсіну; - тыңдауға, мазмұнын түсінуге әртүрлі жанрдағы мәтіндерді ұсыну; - мәтінді қайталап тыңдатып, негізгі ойға назар аударту; - тыңдалған мәтін бойынша сұрақтар қою; -мәтін бойынша жоспар құру; - тыңдалған мәтіннің белгілі бір бӛлігін ӛз сӛзімен айтып беру; - мәтіннің мазмұны бойынша қарама-қарсы пікір айту, дәлелдеу; - ұсынылған тақырып бойынша сұхбат алу немесе сұхбат беру және нәтижесі бойынша ауызша есеп беру; - жоспарланған тақырыптар бойынша пікірталас ұйымдастыру (мысалы, «Бізге, яғни оқушыларға мектеп формасын кию қаншалықты қажет?»); - жұпта ым-ишараны пайдаланып, оқиғаны жазуға дайындалу (мысалы,«Бағытталған оқу» және «Бағытталған жазу»); - ауызша айтылғанды түсіну және сұрақтарға жауап бере білу; - берілген тақырып бойынша диалог құрастыру. «Қазақ тілі мен әдебиеті» кіріктірілген пәнінен оқылым дағдысын дамытуға ықпал ететін тапсырма үлгілері: - қазақ тіліндегі әртүрлі оқылым материалдарын меңгеру, яғни бүгінгі таңдағы газет-журналдар, қысқа әдеби мәтіндер, пікірталас туғызатын және белгілі бір мәселе қозғалған мақалалар, хаттар және т.б.; - кӛз жүгіртіп оқу, жалпы мазмұнын түсіну және нақты ақпаратты табу үшін оқу, ақпараттарды алу үшін оқу, кӛркем шығармаларды оқу, автор кӛзқарасын табу үшін оқу; - кітапқа ауызша және жазбаша шолу жасау; -интернет ресурстарымен жұмыс (тақырып мазмұны бойынша презентациялар, жобалар дайындау); - мәтіннің тақырыбы мен бастапқы бӛлігіне сүйене отырып, оқиғаның дамуын болжау; - әдебиетпен жұмыс (сұхбатқа сұрақтар мен жауаптар дайындау); - кӛз жүгірте, шолу жасай отырып оқу; - мәтіннің негізгі ойы мен бӛліктерін анықтай отырып оқу; - ақпаратты табу үшін оқу, қызығып оқу және ӛз кӛзқарасын айту үшін оқу. «Қазақ тілі мен әдебиеті» кіріктірілген пәнінен жазылым дағдысын дамытуға ықпал ететін тапсырма үлгілері: 211 - тыңдалған және оқылған мәтіннің қысқаша мазмұнын, фильм мен кітаптан алған әсерлерін жазу; - оқушыларға таныс ертегі, әңгіме, ӛлеңдердің қысқаша мазмұнын жазу; - әдеби шығармадан алынған кӛркем, бейнелі сӛздерді жаздыру; - әдеби шығармадағы жаңа сӛздерден сӛздік құрастыру; -газетке шағын хабарлама/мақала жазу; - белгілі оқиғаны ӛз кӛзқарасымен ӛзгертіп аяқтау; - әдеби шығарма мәтініндегі оқиғаны ӛз кӛзқарасымен ӛзгертіп аяқтау; - ақпаратты суреттер мен сызбалар, белгілер, пиктограммалар арқылы беру; -сұхбатқа сұрақтар дайындау. Мұғалімдер пән бойынша оқу бағдарламасының талаптарын орындауға тиіс, сонымен бірге оқыту барысында тӛмендегі бірқатар мәселелерді ескеру керек: - сабақта бірнеше жаттығу түрлерін жоспарлау; - қысқа уақыт алатын жаттығу дайындау (әдетте баланың назары бір нәрсенің тӛңірегінде ұзақ шоғырланып тұрмайды); - бір жұмыс түрінен екіншісіне біртіндеп ауысып, оқушыларға сабақтың басты мақсаты туралы ескертіп отыру; - сыныппен ӛзара әрекеттестік стильдерін ӛзгертіп отыру; - жеке, жұптық, топтық немесе барлық сыныпты қамтитын жұмыс түрлерін араластырып қолдану. «Қазақ тілі мен әдебиеті» пәні бойынша жиынтық бағалау рәсімдерінің саны Оқу пәнінен әр тоқсан сайын бӛлім/ортақ тақырып бойынша жиынтық бағалау (БЖБ) рәсімінің нақты санын және әр тоқсан сайын 1 рет тоқсандық жиынтық бағалау (ТЖБ) ӛткізу қарастырылған. Тӛменде оқу пәнінен бӛлім/ортақ тақырып бойынша жиынтық бағалау (БЖБ) рәсімдерінің нақты саны кӛрсетілген. 69-кесте. «Қазақ тілі мен әдебиеті» пәні бойынша жиынтық бағалау рәсімдерінің саны Сынып Бӛлім/ортақ тақырып бойынша жиынтық бағалау рәсімдерінің саны 1-тоқсан 2-тоқсан 3-тоқсан 4-тоқсан 10-сынып 2 2 2 2 11-сынып 2 2 2 2 Карантиндік және шектеу шараларының жүзеге асырылуы кезеңінде барлық мектептерде (штаттық, қашықтан, кезекші сыныптар) «Қазақ тілі мен әдебиеті»пәні бойынша 1 БЖБ, 1 ТЖБ өткізіледі. 70-кесте. Қазақ тілін меңгерудің лексикалық деңгейі (Т2) |