уръони карим
 Скачать 1.49 Mb.
|
«Тавба»сурасиМадинада нозил қилинган бу сура бир юз йигирма тўққиз оятдан иборатдир. У пайғамбар алайҳиссалом саҳобалар билан «Табук» жангидан қайтаётганларида нозил бўла бошлаган. (Табук – Мадина билан Дамашқ орасдаги ҳаж йўли устида жойлашган воҳадир. Ҳижрий тўққизинчи йилда у ерда мусулмон билан мушриклар ўртасида жанг бўлган эди). Бу сурада шариати исломиянинг кўпгина қонун-қоидаларини баён қилиш билан бирга, асосан, икки мақсад кўзда тутилади: улардан биринчиси исломнинг мушриклар ва аҳли китоблар билан қандай муносабатда бўлиш лозимлиги хусусидаги қатъий ҳукмини билдириш бўлса, иккинчиси пайғамбар алайҳиссалом ғазотга чиқишга чақирган кишилар руҳиятидаги ҳолатларни кўрсатишдир. Бу суранинг айрича хусусиятларидан бири шуки, Қуръондаги мавжуд бир юз ўн тўрт суранинг ичида ёлғиз мана шу сура аввалида «Бисмиллоҳ» айтилмасдан бошланади. Бу ҳолни айрим саҳобалар «Тавба» мазмун-моҳияти жиҳатидан ўзидан аввалги «Анфол» сурасининг давоми бўлгани учун иккисининг ўртасини ажратиш зарурати бўлмаган, деб шарҳласалар, бошқа бир гуруҳ саҳобалар: «Бисмиллоҳ – Аллоҳнинг раҳматидир. Бу сурада эса, асосан жангу жадаллар ва Аллоҳнинг лаънатига гирифтор бўлган мунофиқларнинг хилма хил тоифалари ҳақида сўз юритилади. Шу боис, унинг аввалида бисмиллоҳ айтилмаслиги лозим бўлган»,- деганлар. Бу суранинг бир неча номи бўлиб, улардан энг машхури «Тавба»дир. Сура ниҳоясида Аллоҳ мўъминларнинг тавбаларини қабул этиши эълон қилингани учун ҳам бу сура «Тавба» номи билан аталгандир. (Эй мўъминлар, ушбу эълон) Аллоҳ ва унинг пайғамбари томонидан сизлар (ўзаро урушмаслик ҳақида) аҳд-паймон қилган кимсаларга ора очиқлик (эълонидир). (Эй мушриклар, уруш ҳаром қилинган) тўрт ой ичида ерда сайру саёҳат қилиб юраверинглар ва билингларки, сизлар Аллоҳни ожиз қилувчи эмассизлар – албатта Аллоҳ кофирларни расво қилгувчидир. Изоҳ:Юқоридаги оятларда пайғамбар алайҳиссалом ва саҳобаларнинг мушриклар билан тузган ҳар қандай шартномалари ўша мушрикларнинг ҳиёнаткорлиги сабабли бекор қилинганлиги эълон этилади. Ва бу қарор орадан тўрт ой ўтгач, кучга кириши билдирилди. Ва (ушбу эълон) Аллоҳ ва унинг пайғамбари томонидан одамларга катта ҳаж кунида (яъни қурбон ҳайити кунида) Аллоҳ ва унинг пайғамбари мушриклардан безор эканлигини билдиришдир. Бас, (эй мушриклар), агар тавба қилсангизлар, бу ўзингиз учун яхшироқдир. Агар юз ўгирсангизлар, у ҳолда билингизки, сизлар Аллоҳни ожиз қилувчи эмассиз. (Эй Муҳаммад алайҳиссалом), кофир бўлган кимсаларга аламли азоб «хушхабар»ини етказинг! Магар (эй мўъминлар), сизлар аҳд-паймон қилган мушрик кимсалар кейин аҳдларидан бирон нарсани бузмасалар ва сизларнинг зиёнингизга биров билан ҳамкорлик қилмасалар, у ҳолда уларнинг аҳдларини белгиланган муддатгача тўла- тўкис етказинглар! Албатта Аллоҳ тақво қилгувчи зотларни севар. Бас, қачон уруш ҳаром қилинган ойлар чиқса, мушрикларни топган жойингизда ўлдирингиз. Уларни (асир) олингиз, қамал қилингиз ва барча йўлларда уларни кузатиб турингиз! Энди агар тавба қилсалар ва намозни тўкис адо қилишиб, закотни берсалар, уларнинг йўлларини бўш қуйингиз! (Яъни улар билан уришишни бас қилингиз). Албатта, Аллоҳ Мағфиратли, Меҳрибондир. (Эй Муҳаммад алайҳиссалом), агар мушриклардан биронтаси сиздан ҳимоя сўраса, бас, уни ўз ҳимоянгизга олинг. Токи у Аллоҳнинг каломини эшитсин. Сўнг уни ўзи учун тинч бўлган жойга етказиб қўйинг! Бу (ҳукм) уларнинг билмайдиган қавм бўлганлари учундир. Аллоҳ наздида ва унинг пайғамбари наздида мушриклар учун қандай аҳд-паймон бўлсин?! (Яъни ҳеч қандай аҳд бўлиши мумкин эмас, чунки улар Аллоҳга ҳам, унинг пайғамбарига ҳам иймон келтирмайдилар. Демак, берган ваъдаларини бузаверадилар), магар сизлар Масжид ал-Ҳаром олдида (яъни, Маккада) аҳдлашган кимсалар борки, улар мадомики сизларга берган (аҳдларида) барқарор турар эканлар, сизлар ҳам уларга берган (аҳдларингизда) турингиз! Албатта Аллоҳ тақво қилгувчи зотларни севар. (Улар учун) қандай (аҳд-паймон) бўлсин. Ҳолбуки, улар агар сизларнинг устингида ғолиб бўлсалар, сизларнинг хусусингизда на аҳдга ва на бурчга боқадилар. Оғизларида сизларни рози қилишади-ю, кўнгиллари (аҳдга вафо қилишга) ибо-ор қилади. Уларнинг кўплари итоатсиздир. Улар Аллоҳнинг оятларини озгина қийматга алмаштириб, (инсонларни) унинг йўлидан (яъни, динидан) тўсдилар. Дарҳақиқат, улар энг ёмон ишни қилгувчи бўлдилар. Улар бирон мўъмин хусусида на аҳдга ва на бурчга боқадилар. Улар тажовузкор кимсалардир. Энди агар улар тавба қилсалар ва намозни тўкис адо этишиб, закотни (ҳақдорларга) ато қилсалар, у ҳолда диний биродарингиздирлар. Биз оятларимизни биладиган қавм учун муфассал баён қилурмиз. Агар аҳдлашганларидан кейин қасамларини бузсалар ва сизларнинг динингизга тош отсалар, у ҳолда (бу кирдикорларидан) тўхташлари учун куфр етакчиларига қарши жанг қилингиз. Зеро, улар учун ҳеч қандай қасам йўқдир. (Яъни, улар мудом ўзлари ичган қасамларини бузаверадилар). (Эй мўъминлар), қасамларини бузган ва пайғамбарни (Маккадан) чиқариб юборишга қасд қилган ҳамда ўзлари аввалбошда сизларга қарши (жанг қилишни) бошлаган кимсалар билан жанг қилмайсизларми?! Улардан қўрқасизларми?! Агар (ҳақиқий) мўъмин бўлсангизлар, қўрқишингизга лойиқроқ зот Аллоҳ-ку, ахир?! 14-15. Улар билан жанг қилинглар, (шунда) Аллоҳ уларни сизларнинг қўлингиз билан азоблайди, уларни расво қилади ва сизларни уларнинг устига ғолиб қилади ҳамда мўъмин қавм дилларига шифо-ором бериб, кўнгилларидаги ғам-андуҳни кетказади. Аллоҳ ўзи хоҳлаган кишиларнинг тавбаларини қабул қилур. Аллоҳ билим ва ҳикмат Соҳибидир. (Эй мўъминлар), балки сизлар орангиздаги (ҳақ йўлда) курашган ва Аллоҳдан, унинг пайғамбаридан ва мўъминлардан ўзга бирон кимсани дўст тутмаган зотларни Аллоҳ билмасдан (ҳар кимингиз ўз ҳолингизга) ташлаб қўйилишни ўйлагандирсизлар?! Аллоҳ қилаётган амалларингиздан хабардордир. Мушриклар ўзларининг кофир эканликларига гувоҳ бўлган ҳолларида Аллоҳнинг масжидларини обод қилишлари жоиз эмас. Уларнинг қилган амаллари беҳуда кетар, ўзлари эса дўзахда абадий қолгувчидирлар. Изоҳ:Мушриклар Каъба атрофига хилма-хил бутларни қўйиб олишиб, ҳар сафар Каъбани тавоф этганларидан кейин, ҳалиги бутларга сажда қилар эдилар. Юқоридаги оят мушриклар модомики ўзлари ясаб олган бутларни ягона Аллоҳга шерик деб билар эканлар, уларнинг қилган ибодат-тавофлари беҳуда, деб таъкидлайди. Аллоҳ масжидларни фақат Аллоҳга ва охират кунига иймон келтирган, намозни тўкис адо этган, закотни (ҳақдорларга) ато қилган ва ёлғиз Аллоҳдангина қўрқадиган зотларгина обод қилурлар. Ана ўшалар ҳидоят топгувчи зотлар бўлсалар, ажабмас. (Эй мушриклар), сизлар ҳожиларг сув беришни ва Масжид ал-Ҳаромни обод қилишни – Аллоҳга ва охират кунига иймон келтирган ҳамда Аллоҳ йўлида курашган зотлар(нинг амаллари)га тенг деб билдингизми?! Улар (яъни, мўъминлар билан мушриклар) Аллоҳ наздида тенг эмаслар, Аллоҳ золим қавмни ҳидоят қилмас. Изоҳ:Мушриклар мусулмонларга қараб: «Сизлар Аллоҳга мусулмончилик билан бандалик қилаётган бўлсангизлар, биз ҳам ҳажга келганларнинг хизматларини бажариб ва Каъбани обод қилиб, Аллоҳга бандалик этмоқдамиз»,- деб даъво қилганларида, мазкур оят нозил бўлди. Иймон келтирган, ҳижрат қилган ва Аллоҳ йўлида молу-жонлари билан курашган зотларнинг Аллоҳ наздидаги даражалари жуда улуғдир ва ўшалар (бахт-саодатга) эришгувчидирлар. Парвардигорлари уларга ўз тараифидар раҳмат ва розилик ҳамда улар учун бўладиган жаннатлар хушхабарини берур-ки, у жаннатларда доимий неъматлар бордир. Улар ўша жойларда абадий қолурлар. Дарҳақиқат, фақат Аллоҳнинг ҳузуридагина улағ ажр бордир. Эй мўъминлар, агар ота-оналарингиз ва ака-укаларингиз иймондан куфрни афзал билсалар (яъни, очиқ кофир бўлсалар), сизлар уларни дўст тутмангиз! Сизларнинг ичингизда кимда-ким уларни дўст тутса (яъни, уларни деб иймондан куфрга қайтса), бас улар золимлардир. (Эй Муҳаммад алайҳиссалом), айтинг: «Агар ота-оналарингиз, болаларингиз, ака- укаларингиз, жуфтларингиз, қариндош-уруғларингиз ва касб қилиб топган мол- дунёларингиз, касод бўлиб қолишидан қўрқадиган тижоратларингиз ҳамда яхши кўрадиган уй-жойларнгиз сизларга Аллоҳдан, унинг пайғамбаридан ва унинг йўлида жиҳод қилишдан суюклироқ бўлса, у ҳолда то Аллоҳ ўз амрини (яъни, азобини) келтиргунича кутиб тураверинглар. (Зеро), Аллоҳ бундай итоатсиз қавмни ҳидоят қилмас. Аллоҳ сизларни кўп ўринларда ғолиб қилди. Хунайн (Макка билан Тоиф ўртасидаги бир водий) кунини (эсланглар)! Ўшанда сизларни кўп эканлигингиз мағрур қилиб қўйган эди, аммо у (яъни, саноғингизнинг кўплиги) сизларни ҳеч нарсадан беҳожат қила олмади (қутқариб қола олмади) ва сизларга кенг ер торлик қилиб қолди, сўнг юз ўгирган ҳолингизда чекиндингиз! Кейин Аллоҳ пайғамбарига ва мўъминларга ўз томонидан хотиржамлик нозил қилди ҳамда сизлар кўрмаган бир лашкарни (яъни фаришталарни) туширди ва кофир бўлган кимсаларни азобга дучор қилди. кофирларнинг жазоси шудир. Изоҳ:Бу оятларда Қуръон жангда ғалабага эришишнинг сабаби лашкар саноғининг кўплиги эмас, балки Аллоҳнинг мадади эканини таъкидлайди. Ўша Ҳунайн жангида (ҳижрий саккизинчи йил) мусулмонларнинг лашкари ўн икки минг бўлиб, кофирлар фақат тўрт минг киши эдилар. Шунинг учун айрим мусулмонлар: «Шу бир ҳовуч одамдан енгиламизми?»- деб ғурурландилар ва ғалаба Аллоҳ томонидан бўлишини унутиб қўйдилар. Натижада кофирлар улардан устун келиб, улар чекина бошладилар. Фақат пайғамбар алайҳиссалом Аллоҳ таъолога илтижо қилиб, дуо қилганларидан кейин мўъминларнинг дилларига бир хотиржамлик иниб, жангга қайтдилар ва Аллоҳнинг мадади билан кофирлардан қолиб келдилар. Кейин – ўша (жангдан) сўнг Аллоҳ ўзи хоҳлаган кишиларнинг тавбаларини қабул қилур. Аллоҳ Мағфиратли, Меҳрибондир. Изоҳ:Дарҳақиқат, Ҳунайнда мусулмонларга қарши жанг қилган Ҳавозин қабиласидан жуда кўп кишилар ўша жангдан кейин Аллоҳга тавба-тазарруъ қилиб, исломга кирдилар. Эй мўъминлар, ҳеч шак-шубҳасиз, мушриклар нажас-нопокдирлар. Бас, улар бу йилдан сўнг Масжид ал-Ҳаромга яқин келмасинлар! Агар сизлар (мушриклар ҳаж мавсумида Маккага келтирадиган озиқ-овқатлар ва бошқа нарсалар тўхта қолиши сабабли) камбағалликдан қўрқсангизлар, (билингизки), яқинда Аллоҳ хоҳласа, ўз фазлу карами билан сизларни бой-бадавлат қилажак. Албатта, Аллоҳ билим ва ҳикмат Соҳибидир. Аллоҳ ва охират кунига ишонмайдиган, Аллоҳ ва унинг пайғамбари ҳаром деган нарсани ҳаром деб билмайдиган, ҳақ (яъни ислом) динига эътиқод қилмайдиган аҳли китоблардан иборат бўлган кимсаларга қарши то улар хорланган (мағлуб) ҳолларида ўз қўллари билан (зиммаларидаги) солиқни тўламагунларича, жанг қилингиз! Яҳудийлар: «Узайр Аллоҳнинг ўғли»,- дедилар. Насронийлар: «(Ийсо) Масиҳ Аллоҳнинг ўғли»,- дедилар. Бу уларнинг оғизларидаги (ҳужжат-далилсиз) гапларидир. Уларнинг бу гаплари худди аввалги кофир бўлган кимсаларнинг гапига ўхшайди. Уларни Аллоҳ лаънатлагай. Қандай адашмоқдалар-а! Улар Аллоҳни қўйиб, ўзларининг донишмандларини ва роҳибларини ҳамда Масиҳ бинни Марямни Парвардигор деб билдилар. Ҳолбуки, улар фақат ягона Аллоҳга бандалик қилишга маъмур (буюрилган) эдилар. Ҳеч қандай илоҳ йўқ, фақат унинг ўзи бордир. У зот уларнинг ширкларидан покдир. Улар Аллоҳнинг нурини (яъни исломни) оғизлари (яъни ҳеч қандай ҳужжатсиз беҳуда гаплари) билан ўчирмоқчи бўладилар. Аллоҳ эса – гарчи (кофирлар) ёмон қўрсалар-да – ўз нурини комил қилишни (яъни ҳар тарафга ёйишни) истайди. У (Аллоҳ) ўз пайғамбарини ҳидоят ва ҳақ дин билан – гарчи мушриклар хоҳламасалар-да – барча динларга ғолиб қилиш учун юборган зотдир. Эй мўъминлар, ўша донишмандлар, роҳиблардан кўпчилиги одамларнинг молларини ноҳақ (йўл) билан ейдилар ва Аллоҳнинг йўлидан тўсадилар. Олтин кумушни босиб, уни Аллоҳ йўлида инфоқ-эҳсон қилмайдиган кимсаларга аламли азоб «хушхабарини» етказинг! Изоҳ:Бу оятларда одамларнинг пул-молларини талон-тарож қиладиган яҳудий донишмандлари ва насроний роҳиблари билан бир қаторда мусулмонларнинг орасидаги айрим бойликка муккасидан кетган ва тўплаган мол-дунёларининг закотини бермайдиган кимсалар ҳам ашаддий азобга дучор бўлишлари баён қилингандир. У кунда (Қиёматда) ўша (олтин-кумушни) жаҳаннам ўтида қизитилиб, ўша билан уларнинг пешоналари, ёнбошлари ва кетларига тамға босилиб: «Мана бу ўзларингиз учун тўплаб босган нарсаларингиздир. Энди тўплаб босган нарсаларингизнинг мазасини тотиб кўринглар»,- (дейилур). Албатта, ойларнинг саноғи Аллоҳнинг наздида, Аллоҳ осмонлар ва ерни яратган кунида ёзиб-белгилаб қўйганидек ўн икки ойдир. Улардан тўрти (уруш) ҳаром қилинган (ойлар)дир. Мана шу тўғри диндир (яъни, ҳақ ҳукмдир). Бас, у ойларда (урушни ҳалол деб жангга кириб) ўзларингизга зулм қилмангиз! Барча мушриклар (бу ҳукмга қарамай биринчи бўлиб жанг бошласалар), улар сизларга қарши жанг қилгани каби сизлар ҳам барчангиз уларга қарши жанг қилингиз! Ва билингизки, Аллоҳ тақводорлар билан биргадир. Изоҳ:Уруш ҳаром қилинган ойлар: Зул-қаъда, Зул-ҳижжа, Муҳаррам ва Ражаб ойларидир. Улардан аввалги учтаси кетма-кет келса, Ражаб ойи орадан беш ой ўтгандан кейин чиқади. Бу тартиб ҳазрати Иброҳим пайғамбар замонларидан бери амал қилиб келинаётган ҳақ ҳукм эди. Лекин кейинчалик айрим араблар бу қонунни бузиб, ўзлари жанг қилиб турган пайтларида мазкур ойлар келиб қолса, уларда уруш қилишни ҳалол қилиб олишар ва кейин ўзлари учун қулай бўлган бошқа ойларни ҳаром ой деб эълон қилар эдилар. Навбатдаги оятда мана шу одат ҳақида сўз юритилиб, унинг диёнатсизлик экани таъкидланади. Шак-шубҳасиз, (ҳаром ойларни) кетга суриш ортиқ даражадаги кофирликки, у сабабли кофирлар бутунлай йўлдан тойилурлар. Улар Аллоҳ ҳаром қилган ойларнинг саноғини (тўрт ойга) тўғрилаб, Аллоҳ ҳаром қилган нарсани ҳалол қилиб олиш учун уни (яъни, уруш ҳаром қилинган ойларни) бир йил ҳалол десалар, яна бир йил ҳаром дейдилар. Уларга бу хунук ишлари чиройли кўрсатиб қўйилди. (Чунки) Аллоҳ кофир қавмни ҳидоят қилмас. Эй мўминлар, сизларга нима бўлдики, Аллоҳ Йўлида (жиҳодга) чиқинглар, дейилса, ерингизга (яъни, юртингизга) ёпишиб олдингиз?! Охират(нинг боқий неъматларни)дан юз ўгириб, ҳаёти дунё(нинг фоний лаззатлари)га рози бўлурмисиз?! Охират олдида бу дунё матоси жуда оз нарса-ку?! Агар (жиҳодга) чиқмасангизлар, (Аллоҳ) сизларни аламли азоб билан азоблар ва ўрнингизга бошқа бир қавмни келтирур. Сизлар эса У Зотга бирон зиён етказа олмайсиз. Аллоҳ ҳамма нарсага қодирдир. Агар сизлар унга (яъни, пайғамбарга) ёрдам қилмасангиз (Аллоҳнинг Ўзи унга ёрдам қилур). Уни кофирлар икки кишининг бири бўлган ҳолида (яъни, бир ҳамроҳи билан Маккадан) ҳайдаб чиқарганларида, унга Аллоҳ ёрдам берди-ку. Ўшанда икковлон ғорда бўлган пайтларида ҳамроҳига: «Ғамгин бўлма, албатта Аллоҳ биз билан биргадир», дейиши билан Аллоҳ Ўз томонидан унинг устига-қалбига бир хотиржамлик туширди ва уни сизлар кўрмаган лашкарлар (яъни, фаришталар) билан қўллаб-қувватлади ҳамда кофир бўлган кимсаларнинг сўзларини тубан қилиб қўйди. Аллоҳнинг Сўзигина энг юксак Сўздир. Аллоҳ Қудратли, Ҳикматлидир. Изоҳ:Ушбу оят пайғамбар алайҳиссаломнинг Маккадан Мадинага ҳижрат қилишлари ҳақидадир. Макка мушриклари мусулмонларга нисбатан қилган зулму зўравонликлари билан уларни Исломдан қайтаришга кўзлари етмай қолгач, пайғамбарнинг жонларига суиқасд қилиш пайига тушадилар. Шунда у зотга Аллоҳ таъоло тарафидан Мадинага ҳижрат қилиш-кўчиш амр этилади ва бир қоронғу кечада Аллоҳнинг ёрдами билан у зотни ўлдирмоқчи бўлиб тайёргарлик кўриб турган кофирларнинг ёнларидан соғ- саломат чиқиб кетиб, ҳамроҳлари Абу Бакр Сиддиқ билан бирга Макка яқинидаги бир ғор ичига яширинадилар. Эрталаб «овлари» қўлдан кетганини англаган мушриклар бир изқувар билан уларнинг ортидан тушишади. Лекин ҳалиги ғорга етиб келгач, из йўқолади ва улар… ғорнинг оғзи ўргимчак тўрлари билан тўсилганини кўрадилар ва ҳафсалалари пир бўлиб қайтиб кетадилар. Шундай қилиб, ғорда улар уч кун беркиниб ётишгач, бир йўл бошловчи этагида Мадинага етиб оладилар. Гарчи бу оят пайғамбар алайҳиссалом ва у зотнинг ҳамроҳлари хусусида бўлса-да, қиссадан ҳисса шуки, кимда-ким Аллоҳ йўлида унинг Ўзидан мадад тилаб, эзгуликка қадам қўйса, Аллоҳнинг ўзи уни ҳар қандай таъқибчи ва айғоқчилардан асраб, кўзлаган мақсадига етказади. (Эй мўъминлар), хоҳ енгил, хоҳ оғир ҳолингизда (яъни хоҳ ёш, хоҳ кекса ҳолларингизда истасангиз, истамасангиз жиҳодга) чиқингиз ва молу жонларингиз билан Аллоҳ йўлида курашингиз! Агар билсангизлар, мана шу ўзларингиз учун яхшироқдир. (Эй Муҳаммад алайҳиссалом), агар (сиз даъват қилаётган жиҳод) осон фойда ва яқин сафар бўлганида, улар (яъни, мунофиқлар) албатта сизга эргашган бўлур эдилар. Лекин масофа уларга узоқ бўлиб кўринди. (Шунинг учун чиқмадилар). Ҳали улар (ёлғон қасам билан) ўзларини ҳалок қилиб: «Агар қодир бўлганимизда, сизлар билан бирга чиққан бўлур эдик»,- деб Аллоҳ номи билан қасам ҳам ичадилар. Аллоҳ эса уларнинг ҳеч шак-шубҳасиз, ёлғончи эканликларини билур. (Эй Муҳаммад алайҳиссалом), Аллоҳ сизни афв қилди. (Лекин) нима учун то сизга ростгўй кишилар аниқ бўлиб, ёлғончиларни ҳам аниқ билгунингизча, (сабр қилиб турмай, ёлғон қасамларига ишониб) уларга (жиҳодга чиқмаслдик учун) изн бердингиз?! Аллоҳга ва охират кунига ишонган зотлар сизлан молу жонлари билан жиҳод қилишдан (қолиш учун) изн сўрамайдилар. Аллоҳ тақводорларни билгувчидир. Балки фақат Аллоҳга ва охират кунига ишонмайдиган ва кўнгилларида (сиз келтирган ҳақ дин ҳусусида) шак-шубҳа бўлган кимсаларгина сиздан (қолиш учун) изн сўрайдилар. Бас, улар ўз шак-шубҳаларида иккиланиб юрадилар. Агар улар (жиҳодга) чиқишни истаганларида, унинг учун тайёргарлик кўриб қўйган бўлур эдилар. Лекин Аллоҳ чиқишларини истамай, уларни дангаса қилиб қўйди ва уларга (ўзларидан бўлган кимсалар тарафидан): «Қолганлар (яъни, аёллар, ёш болалар ва ожиз-нотовон кишилар) билан бирга ўтираверинглар»,- дейилди. Агар улар (яъни ўша мунофиқлар) сизларнинг орангизда (жиҳодга) чиққанларида ҳам, сизларга фақат ортиқчи зиён бўлган ва ўрталарингизда сизларни фитнага солиш учун елиб-югуриб юрган бўлур эдилар. Ҳамда ораларингизда улар учун қулоқ солувчилар (яъни, сизларнинг махфий сўзларингизни эшитиб олиб, мунофиқларга етказадиган айғоқчилар) ҳам (топилган) бўлур эди. Аллоҳ золим кимсаларни Билгувчидир. Улар (Табук жангида) илгари ҳали-ҳануз ҳақ рўёбга чиқиб, Аллоҳнинг амри-дини ғолиб бўлмай туриб ҳам ёмон кўрган ҳолларида фитна қилмоқчи бўлган ва сизнинг ишларингизни ортга кетказмоқчи бўлган эдилар-ку. Уларнинг орасида: «Менга (жангдан қолиш учун) изн бергин, мени фитнага-балога солмагин»,- дейдиган кимсалар ҳам бордир. Огоҳ бўлингизким, улар (жангдан қолишлари сабабли) фитнанинг ўзига тушдилар. Шак-шубҳасиз, жаҳаннам (бундай) кофирларни ўраб олгувчидир. (Эй Муҳаммад алайҳиссалом), агар сизга бирон яхшилик (ғалаба ёки ўлжа) етса, бу уларни хафа қилур. Агар сизга (Уҳуд жангида бўлганидек) бирон мусибат етса, ишнинг (олдини) олибмиз»,- дейишиб, хурсанд бўлган ҳолларида юз ўгириб кетурлар. Айтинг: «Бизга фақат Аллоҳ биз учун ёзиб қўйган нарсагина етур. У бизнинг ҳожамиздир. Бас, мўъминлар ёлғиз Аллоҳгагина суянсинлар!» (Эй Муҳаммад алайҳиссалом), айтинг: «Сизлар биз учун фақат икки яхшилик (яъни, ё шаҳид бўлишимиз, ёки ғалаба қилишимиз)дан бирини кутмоқдасиз. Биз эса сизлар учун Аллоҳ сизларга ўз даргоҳидан ёки бизнинг қўлимиз билан бир азоб етказишини кутмоқдамиз. Бас, сизлар ҳам кутаверинглар, биз ҳам сизлар билан бирга кутгувчимиз». Айтинг: «(Эй мунофиқлар), хоҳ ўз хоҳшингиз билан, хоҳ мажбуран инфоқ-эҳсон қилинглар, сизлардан ҳаргиз қабул қилинмас. Чунки сизлар итоатсиз қавм бўлдингиз». Қилган инфоқ-эҳсонлари (Аллоҳ даргоҳида) қабул қилинишидан тўсган нарса фақат уларнинг Аллоҳ ва унинг Пайғамбарига иймон келтирганлари, намозга фақат эринган ҳолларидагина келишлари ва ўзлари истамаган ҳолларидагина инфоқ-эҳсон қилганликларидир. Бас, Сизни уларнинг молу дунёлари ва бола-чақалари қизиқтирмасин! (Чунки) Аллоҳ ўша нарсалар сабабли ҳаёти дунёда уларни азоб-уқубатга солиши ва кофир бўлган ҳолларида, жонлари чиқишини истайди, холос. Улар ўзларининг сизлар билан бирга эканликларига Аллоҳноми билан қасам ичадила. Ҳолбуки, улар сизлардан эмасдирлар. Лекин улар қўрқоқ қавмдирлар (яъни, мунофиқликдари маълумбўлиб қолса, бошларига бошқа кофирларнинг куни тушиб қолишидан қурқадилар, шунинг учун: «биз ҳам мусулмонмиз», деб қасам ичаверадилар). Агар улар бирон бошпанами, ғорми ёки кирадиган бирон тешикми топсалар эди, чопганларича ўшанга қараб жўнаб қолган бўлур эдилар. Уларнинг орасида Сизни садақотлар тўғрисида айблайдиган (яъни, тушган садақотларни адолат билан тақсим қилмади, деб таъна қиладиган) кимсалар ҳам бордир. Агар ўша садақалардан уларга ҳам берилса, рози бўладилар, агар берилмаса, бирдан норози бўлиб қоладилар. Агар улар Аллоҳ ва унинг пайғамбари уларга берган нарсага рози бўлишиб: «Аллоҳ биз учун кифоя қилур. Яқинда Аллоҳ Ўз фазлу карамидан ато қилур ва Унинг пайғамбари бизга (мол-дунё ҳам, бахт-саодат ҳам берур), биз Аллоҳнинг ўзига интилгувчи кишилармиз»,- десалар эди (ўзлари учун яхши бўлур эди). Албатта, садақалар (яъни, закотлар) Аллоҳ томонидан фарз бўлган ҳолда, фақат фақирларга, мискинларга, садақа йиғувчиларга, кўнгиллари (Исломга) ошна қилишга, қарздор кишиларга ва Аллоҳ йўлида (яъни жиҳодга ёки ҳажга кетаётганларга) ҳамда йўловчи мусофирларга берилур. Аллоҳ билим ва ҳикмат Соҳибидир. Изоҳ:Закот ислом динида фарз амаллардан биридир. Маълум миқдорда бойликка эга бўлган киши шу пулдан қирқдан бирини закот қилиб бериши фарздир. Юқоридаги оятда мана шу закотни кимларга бериш лозимлиги аниқ белгилаб берилган. Демак, мазкур кишилардан бошқа бировга берилган закот ислом назарида мақбул эмас. Уларнинг орасида пайғамбарга озор берадиган ва: «У (яъни пайғамбар) қулоқ тутгувчи (яъни, эшитган нарсасига ишонаверадиган киши)»,- дейдиган кимсалар бордир. Айтинг: «(Ҳа, у) сизлар учун яхшилик бўлган нарсага (эзгуликка) қулоқ тутгувчи, Аллоҳга иймон келтирувчи, мўъминларга ишонадиган ва сизларнинг орангиздаги иймон келтирган зотлар учун раҳмат-марҳаматли бўлган зотдир. Аллоҳнинг пайғамбарига озор берувчи кимсалар учун эса аламли азоб бордир». (Эй мўъминлар), улар сизларни рози қилиш учун (биз пайғамбарга озор бермадик, унга таъналар қилмадик, деб) Аллоҳ номига қасам ичадилар. Ҳолбуки, агар мўъмин бўлганларида, Аллоҳ ва Унинг Пайғамбарини рози қилмоқлари лойиқроқ иш эди. Улар кимда-ким Аллоҳ ва Унинг пайғамбари чизган чизиқдан чиқса, унинг учун ўзи абадий қоладиган жаҳаннам оташи бўлишини ва бу улуғ-катта расволик эканини билмадиларми?! Бу мунофиқлар уларга қарши, уларнинг дилларидаги нарсадан (яъни, мунофиқликларидан) огоҳлантирадиган бирон сура нозил бўлиб қолишидан қўрқадилару (яна пайғамбар ва мўъминларни масхара қилиб куладилар). Айтинг: «Кулаверинглар, Аллоҳ сизлар (фош бўлиб қолишидан) қўрқаётган нарсани албатта (юзага) чиқаргувчидир». Қасамки, агар улардан (нега Сизнинг устингиздан кулганлари ҳақида) сўрасангиз, албатта улар: «Биз фақат бахслашиб, ҳазиллашиб келаяпмиз, холос»,- дедилар. Айтинг: «Аллоҳдан, Унинг оятларидан, Унинг пайғамбаридан кулувчи бўлдингизми?» Изоҳ:Пайғамбар алайҳиссалом саҳобалар билан «Табук» жанггига кетиб бораётганларида аскарлар орасидаги бир гуруҳ мунофиқлар бир-бирларига: «Мана бу одамни кўринглар. Ўзича Шом қасрларини ва қалъаларини фатҳ қилмоқчи бўлиб юрибди-я»,- деб масхара қилардилар. Аллоҳ пайғамбарини уларнинг сўзларидан хабардор қилгач, пайғамбар улардан: «Нега кулаяпсизлар?»,- деб сўраганларида, улар: «Эй Аллоҳнинг пайғамбари, биз фақат йўлни қисқартириш учун ҳазил-ҳузул қилиб келмоқдамиз, холос»,- деб алдамоқчи бўлган эдилар. Узр айтманглар! Сизлар иймон келтирганингиздан сўнг яна куфрга қайтдингиз. Агар сизлардан бир тоифани (чин ихлос билан тавба қилганлари учун) афв қилсак, бошқа бир тоифани жиноятчи бўлганликлари сабабли азоблаймиз. Мунофиқ эркаклар ва мунофиқ аёллар бир-бирларидандирлар (яъни, кофирликда бир-бирларига ўхшайдилар). Улар ёмонликка буюрадилар, яхшиликдан қайтарадилар ва (Аллоҳ йўлида инфоқ-эҳсон қилишдан) қўлларини (ўзларини) тиядилар. Улар Аллоҳни унутишгач, Аллоҳ ҳам уларни унутди. Албатта, мунофиқлар ҳақиқий фосиқ- итоатсиздирлар. Аллоҳ мунофиқ ва мунофиқаларга ҳамда кофирларга улар абадий қоладиган жаҳаннам оташини ваъда қилдики, ўша улар учун етарлидир. Аллоҳ уларни лаънатлади. Улар учун доимий азоб бордир. (Эй мунофиқлар), сизлар ҳам худди сизлардан илгари ўтган (мунофиқлар)га ўхшайсизлар. Бас улар сизлардан кўра қувватлироқ ва мол-мулк, бола-чақалари ҳам кўпроқ эди. Бас, улар (бу дунёдаги) ўз насибаларини кўрдилар. Сизлар ҳам, илгари ўтганлар насибаларини кўрганларидек, ўз насибангизни кўрдингиз ва улар шўнғиган нарсага (яъни ноҳақ йўлга) шўнғидингиз. Уларнинг (яъни, барча мунофиқларнинг) қилган амаллари дунё-ю охиратда беҳуда кетди. Ана ўшалар ҳақиқий зиён кўргувчилардир. Уларга ўзларидан илгари ўтган кишилар бўлмиш Нуҳ, Од, Самуд қавмларининг ва Иброҳим қавмининг, Мадян аҳолисининг (яъни Шуайб қавмининг) ҳамда зеру-забар бўлган қишлоқларнинг (яъни Лут қавми қишлоқларининг) ҳоли-хабари келмадими?! Уларга пайғамбарлари очиқ далил-ҳужжатлар келтирган эдилар. (Шунда улар пайғамбарларини ёлғончи қилишгач, бу қавмлар устига Аллоҳнинг балолари ёғилган эди). Бас, Аллоҳ уларга зулм қилгувчи бўлмади, балки улар ўзларига зулм қилган эдилар. Мўъмин ва мўъминалар бир-бирларига дўстдирлар. Улар яхшиликка буюрадилар, ёмонликдан қайтарадилар, намозни тўкис адо этадилар, закотни (ҳақдорларга) адо этадилар, Аллоҳ ва унинг пайғамбарларига итоат қиладилар. Ана ўшаларга Аллоҳ раҳм қилур. Шак-шубҳасиз Аллоҳ Қудратли, Ҳикматлидир. Аллоҳ мўъмин, мўъминаларга остидан дарёлар оқиб турадиган, улар абадий қоладиган жаннатлар ва мангу жаннатлардаги покиза масканларни ваъда қилди. Аллоҳнинг розилиги эса ҳамма нарсадан улуғроқдир. Мана шу буюк саодатдир. Эй пайғамбар, кофир ва мунофиқларга қарши курашинг ва уларга қаттиққўл бўлинг! Уларнинг жойлари жаҳаннмдир. Нақадар ёмон оқибат бу! Улар (яъни, мунофиқлар Сизга етиб келган ҳақорат сўзларини) айтмаганликларига қасам ичадилар. Ҳолбуки, куфр сўзини аниқ айтган эдилар ва исломга кирганларидан сўнг яна куфрга қайтган эдилар ҳамда ўзлари етолмаган нарса (яъни Пайғамбар жонига суиқасд қилишга) қасд қилган эдилар. Улар (мунофиқлар) фақат Аллоҳ ва унинг пайғамбари уларни Ўз фазлу карамидан бой-бадавлат қилиб қўйгани учунгина (Аллоҳ ва унинг пайғамбарини) ёмон кўрадилар, холос. Бас, агар тавба қилсалар, ўзлари учун яхши бўлур. Агар юз ўгирсалар, Аллоҳ уларни дунё-ю охиратда аламли азоб билан азоблар ва улар учун ер юзида бирон дўст ва ёрдамчи бўлмас! Уларнинг орасида: «Қасамки, агар (Аллоҳ) бизга Ўз фазлу карамидан (мол-давлат) ато қилса, албатта биз (камбағалларга) садақотлар қилурмиз ва солиҳ бандалардан бўлурмиз»,- деб Аллоҳга аҳд-паймон берадиган кимсалар ҳам бордир. Энди қачонки (Аллоҳ) уларга Ўз фазлу карамидан (мол-давлат) ато қилса, унга бахиллик қилурлар ва юз ўгирган ҳолларида кетурлар. Бас, (садақотлар берурмиз, деб) Аллоҳга берган ваъдаларига хилоф қилганлари ва (иймон келтирганмиз), деб ёлғон гапиргувчи бўлганлари оқибатида (Аллоҳ) то улар Унинг Ўзига рўбарў бўладиган Кунгача уларнинг дилларида нифоқ бўлишини қисмат қилиб қўйди. Улар Аллоҳ уларнинг яширган сирларини ҳам, ўзаро шивир-шивирларини ҳам билишини ва Аллоҳ ғайбни – кўринмас нарсаларни ҳам аниқ Билгувчи эканини билмайдиларми?! Мўъминлар орасидан ўз хоҳиши билан садақотлар қилувчи кишиларни ва (инфоқ- эҳсон қилиш учун) кучлари етган нарсани топиб келган кишиларни айблаб, масхара қиладиган кимсалар (мунофиқлар) борки, уларни Аллоҳ масхара қилур ва улар учун аламли азоб бордир. (Эй Муҳаммад алайҳиссалом), хоҳ сиз у (мунофиқлар) учун мағфират сўранг, хоҳ мағфират сўраманг – агар етмиш марталаб улар учун мағфират сўрасангиз ҳам, Аллоҳ уларни асло мағфират қилмас. Бунга сабаб уларнинг Аллоҳ ва унинг пайғамбарига кофир бўлганларидир. Аллоҳ эса (бундай) итоатсиз қавмни ҳидоят қилмас. (Жиҳодга чиқишдан) қолган (қочган мунофиқлар) Аллоҳнинг пайғамбарига хилоф қилиб қолганларидан хурсанд бўлдилар ва молу жонлари билан Аллоҳ йўлида жиҳод қилишни ёмон кўрдилар ҳамда (бир-бирларига): «Бу иссиқда урушга чиқманглар»,- дедилар. (Эй Муҳаммад алайҳиссалом), айтинг: «Агар улар англай олсалар жаҳаннам оташи янада иссиқроқдир». Бас, ўзларининг касб қилган нарсалари (яъни кофирликни танлаганлари) жазосига улар (бу дунёда) озгина кулсинлар, (сўнгра Охиратда) кўп-абадий йиғласинлар! Энди агар Аллоҳ сизни («Табук» жангидан сўнг) улардан бирон тоифага қайтариб, (рўбарў қилса) бас, улар сиздан (бундан буён бўладиган ғазотларга) чиқиш учун изн сўрасалар, айтингки: «Мен билан ҳаргиз чиқмайсизлар ва мен билан бирга бирон душманга қарши жанг ҳам қилмайсизлар. Чунки сизлар аввал-бошда чиқмай ўтиришга рози бўлдингиз, бас, яна қолгувчи кимсалар билан ўтираверинглар». Улардан биронтаси ўлса, зинҳор унинг (жаноза) намозини ўқиманг ва қабри устига ҳам бориб турманг! Чунки улар Аллоҳ ва Унинг пайғамбарига кофир бўлдилар ва итоатсиз ҳолларида ўлдилар. Сизни уларнинг молу дунёлари ва бола-чақалари қизиқтирмасин! Чунки Аллоҳ ўша нарсалар сабабли бу дунёда уларни азоб-уқубатга солишни ва кофир бўлган ҳолларида, жонлари чиқишини истайди, холос. Қачон: «Аллоҳга иймон келтирингиз ва Унинг пайғамбари билан бирга жиҳод қилдингиз»,- деган бирон сура нозил қилинса, улардан бой-бадавлат бўлган кимсалар сиздан (жангдан қолиш учун) изн сўрайдилар ва «Бизни қўйгин, анави қолгувчи (узрли кишилар) билан бирга бўлайлик»,- дейдилар. Улар хотин-халаж билан қолишга рози бўлдилар. Диллари муҳрлаб қўйилди. Бас, энди улар (жиҳодга чиқишда бўладиган яхшиликни) англамайдилар. Лекин пайғамбар ва у билан бирга бўлган, иймон келтирган зотлар молу жонлари билан курашдилар. (Барча) яхшиликлар ана ўшалар учундир. Нажот топгувчилар ҳам уларнинг ўзидир. Аллоҳ улар учун остидан дарёлар оқиб турадиган, улар абадий қоладиган жаннатларни тайёрлаб қўйгандир. Мана шу буюк саодатдир. Аъробийлардан (яъни, тоғлик динсиз араблардан) ҳам ўзлари учун изн берилишини сўраб узр айтгувчилар келди ва (иймон келтирдик, деб) Аллоҳ ва Унинг пайғамбарини алдаган кимсалар урушдан қолдилар. Албатта уларнинг орасидаги кофир кимсаларга аламли азоб етажак! Ожиз-нотавонларга, хасталарга ва (жиҳод учун) бергани ҳеч нарса топа олмаётган кишиларга – агар улар Аллоҳ ва Унинг пайғамбари учун холис бўлсалар, бирон ҳараж гуноҳ йўқдир. Чиройли амал қилгувчи – муҳсинларни айблашга ҳеч қандай йўл йўқ. Аллоҳ Мағфиратли, Меҳрибондир. Яна сизга (жангга миниб бориш учун) от-улов сўраб келган вақтларида, уларга: «Сизларни миндириб юборадиган улов йўқ-ку»,- деганингизда (жиҳод учун) ишлатиладиган бирон нарса топа олмаганлари учун ғамгин бўлишиб, кўзларидан ёш тўкиб қайтиб кетган кишиларни ҳам айблашга ҳеч қандай йўл йўқдир. Изоҳ:Дарҳақиқат, ансорийлардан (яъни, мадиналик саҳобалардан) олти-етти киши келиб пайғамбар алайҳиссаломдан жиҳодга бориш учун от-улов сўрашганида, у киши уларга берадиган от-улов йўқлигини айтиб узр сўраганлар. Шунда улар жиҳодга чиқишга ожизлик қилганларига хафа бўлишиб, йиғлаб қайтиб кетганлар. Юқоридаги оят уларнинг узрли кишилар экани, бинобарин, жиҳодга чиқа олмаганлари учун гуноҳкор бўлмасликларини баён қилади. Фақат ўзлари бой-бадавлат бўлган ҳолларида сиздан изн сўрайдиган кимсаларнигина айблашга йўл бордир. Улар Хотин-халаж билан қолишга рози бўлдилар. Аллоҳ уларнинг дилларини муҳрлаб қўйди. Бас, энди (улар жиҳодга чиқишда бўладиган яхшиликни) билмайдилар. |