Пои. Вучэбная праграма па вучэбным прадмеце Беларуская літаратура для ix класа стано агульнай сярэдняй адукацыі з беларускай і рускай мовамі навучання і выхавання глава 1 тлумачальная запіска
 Скачать 1.71 Mb.
|
|
ГЛАВА 1 ТЛУМАЧАЛЬНАЯ ЗАПІСКА 1. У сучасным свеце замежная мова разглядаецца як сродак фарміравання і выхавання маральна адказнай асобы, як сродак зносін, пазнання, асэнсавання і інтэрпрэтацыі фактаў іншай культуры. Галоўнае прызначэнне замежных моў – забяспечваць узаемадзеянне і супрацоўніцтва народаў, спрыяць працэсу нацыянальнай самаідэнтыфікацыі і культурнага самавызначэння асобы ва ўмовах полікультурнага асяроддзя; павышаць гатоўнасць чалавека да асобаснай і прафесійнай самарэалізацыі праз выкарыстанне замежнай мовы нараўне з роднай мовай. Валоданне замежнымі мовамі – важная перадумова адаптацыі чалавека да жыцця ў глабалізаваным свеце. 2. Вучэбны прадмет «Замежная мова» прызначаны служыць фарміраванню полікультурнай асобы. Адпаведна працэс навучання замежнай мове накіраваны на падрыхтоўку вучняў да розных форм адносін і зносін паміж індывідамі і групамі, якія належаць да розных культур. 3. Магчымасці вучэбнага прадмета «Замежная мова» ў падрыхтоўцы вучня да міжкультурнай камунікацыі надзвычай вялікія. Вучань далучаецца да духоўнага багацця іншых народаў; у яго фарміруецца вобраз свету, які адпавядае сацыяльным, палітычным і культурным рэаліям сучаснай рэчаіснасці; фарміруецца другасная кагнітыўная свядомасць, якая забяспечвае ўвесь комплекс іншамоўнай камунікатыўнай дзейнасці; адбываецца развіццё маўленчых працэсаў і маўленчых механізмаў, здольнасцей перадаваць падчас іншамоўных зносін уласныя думкі і пачуцці; узнікаюць перадумовы для развіцця асобы праз узбагачэнне эмацыянальна-пачуццёвай сферы. Моўныя здольнасці фарміруюцца ў адзінстве спараджэння і ўспрымання маўлення. 4. Мэты навучання замежнай мове: 4.1. генеральная мэта навучання замежнай мове заключаецца ў фарміраванні вучняў як суб’ектаў міжкультурнай камунікацыі праз авалоданне імі іншамоўнай камунікатыўнай кампетэнцыяй і развіццё ў іх якасцей полікультурнай асобы, запатрабаваных сучасным інфармацыйным грамадствам ва ўмовах глабалізацыі. Генеральная мэта прадугледжвае пастаноўку і рэалізацыю адукацыйных, развіццёвых і выхаваўчых мэт у іх адзінстве; 4.2. адукацыйныя мэты: моўнае і маўленчае развіццё асобы вучня шляхам забеспячэння практычнага авалодання замежнай мовай як эфектыўным сродкам зносін у адзінстве яго кагнітыўнай, камунікатыўнай і экспрэсіўнай функцый; засваенне і актуалізацыя ведаў пра вывучаемую замежную мову; авалоданне навыкамі і ўменнямі іншамоўнай маўленчай дзейнасці (успрыманне і разуменне іншамоўнага маўлення на слых, гаварэнне, чытанне, пісьмовае маўленне); 4.3. развіццёвыя мэты: забеспячэнне кагнітыўнага, камунікатыўнага і эмацыянальнага развіцця вучняў; авалоданне спосабамі фарміравання і фармулявання думкі на замежнай мове; развіццё лінгвістычнага кампанента гуманітарнага мыслення; узбагачэнне эмацыянальна-пачуццёвай сферы асобы; 4.4. выхаваўчыя мэты: забеспячэнне ўзбагачэння духоўнага свету вучняў, выхавання ў іх культуры мыслення, пачуццяў, паводзін; развіццё гуманістычных каштоўнасных арыентацый, уменняў ажыццяўляць зносіны ў кантэксце дыялогу культур; фарміраванне псіхалагічнай гатоўнасці да міжмоўнай міжкультурнай камунікацыі; адаптацыя асобы да іншага сацыяльнага асяроддзя. 5. Задачы вучэбнага прадмета «Замежная мова»: развіццё камунікатыўнай культуры вучняў, засваенне імі вуснай і пісьмовай мовы на ўзроўні, які з’яўляецца дастатковым для адэкватнай трактоўкі інфармацыі, што перадаецца і прымаецца; кагнітыўнае развіццё вучняў, якое выяўляецца ў пераструктураванні асобных фрагментаў індывідуальнага вобраза карціны свету і ўспрыманні свету вывучаемай мовы праз штучна фарміруемы ў свядомасці лінгвадыдактычны канструкт, што дазваляе ўспрымаць пазнавальны свет у адпаведнасці з яго (гэтага свету) уласнымі сацыяльнымі, палітычнымі, культурнымі, моўнымі рэаліямі, а не з дапамогай прамога перакладу на гэту мову схем роднай, нацыянальнай карціны свету; сацыякультурнае развіццё асобы, арыентаванае на ўспрыманне «іншага» ў яго непадобнасці праз пазнанне каштоўнасцей новай культуры ў дыялогу з роднай; супастаўленне вывучаемай мовы з роднай і культуры гэтай мовы з нацыянальнай; фарміраванне ўменняў прадстаўляць сваю краіну і культуру ва ўмовах іншамоўных міжкультурных зносін; развіццё каштоўнасных арыентацый вучняў, якое ажыццяўляецца шляхам фарміравання гуманістычнай пазіцыі асобы праз стварэнне ўмоў для ўзбагачэння адпаведнага канструктыўнага вопыту эмацыянальна-пачуццёвых адносін як найважнейшага фактару ўзнікнення ў чалавека станоўчага ўспрымання «іншага», паважлівага стаўлення да яго, прызнання разнастайнасці культур; з’яўленне ў вучняў імкнення да супрацоўніцтва і ўзаемадзеяння з іншымі народамі; развіццё матывацыі да вывучэння замежнай мовы праз фарміраванне патрэбнасцей лепш і дакладней разумець навакольны свет і быць зразуметым ім; усведамленне важнасці валодання замежнай мовай для сацыялізацыі ў сучасным свеце; развіццё самаадукацыйнага патэнцыялу вучняў, забеспячэнне іх гатоўнасці да самастойнай работы над мовай, у тым ліку неабходнымі тэхнікамі вучэбна-пазнавальнай працы, стратэгіямі самааналізу, саманазірання. 6. У якасці комплексных характарыстык, якія выражаюць змест задач, разглядаюцца кампетэнцыі, таму што яны задаюць нормы і патрабаванні да валодання замежнай мовай, якія дазваляюць прасачыць ступень сумеснай рэалізацыі мэт і задач. Міжкультурная кампетэнцыя – стратэгічная кампетэнцыя, валоданне якой заклікана забяспечваць асэнсаванне вучнямі іншай сацыякультуры, пазнанне імі сэнсавых арыенціраў іншага лінгвасоцыуму, уменне бачыць падабенства і адрозненні паміж культурамі і ўлічваць іх у працэсе іншамоўных зносін. Камунікатыўная кампетэнцыя – валоданне сукупнасцю маўленчых, моўных, сацыякультурных норм вывучаемай мовы, а таксама кампенсаторнымі і вучэбна-пазнавальнымі ўменнямі, якія дазваляюць выпускніку ўстановы агульнай сярэдняй адукацыі рашаць маўленчыя, адукацыйныя, пазнавальныя і іншыя задачы, што стаяць перад ім. У склад гэтай інтэграцыйнай кампетэнцыі ўваходзяць моўная, маўленчая, сацыякультурная, вучэбна-пазнавальная, кампенсаторная кампетэнцыі, якія разглядаюцца як субкампетэнцыі. Маўленчая кампетэнцыя – сукупнасць навыкаў і ўменняў маўленчай дзейнасці (гаварэнне, успрыманне маўлення на слых, чытанне і пісьмовае маўленне), веданне норм маўленчых паводзін; набыццё на гэтай аснове вопыту іх выкарыстання для пабудовы лагічнага і звязнага па форме і змесце выказвання, а таксама для тлумачэння сэнсу выказванняў іншых людзей. Моўная кампетэнцыя – сукупнасць моўных ведаў аб правілах функцыянавання моўных сродкаў (фанетычных, арфаграфічных, лексічных і граматычных) у маўленні і навыкаў іх выкарыстання з камунікатыўнымі мэтамі. Сацыякультурная кампетэнцыя – сукупнасць ведаў пра нацыянальна-культурную спецыфіку краін вывучаемай мовы, уменняў будаваць свае маўленчыя і немаўленчыя паводзіны ў адпаведнасці з гэтай спецыфікай, уменняў прадстаўляць на гэтай аснове сваю краіну і яе культуру ва ўмовах іншамоўных міжкультурных зносін. Кампенсаторная кампетэнцыя – сукупнасць уменняў выкарыстоўваць дадатковыя вербальныя і невербальныя сродкі для рашэння камунікатыўных задач ва ўмовах дэфіцыту наяўных моўных сродкаў. Вучэбна-пазнавальная кампетэнцыя – сукупнасць агульных і спецыяльных вучэбных уменняў, неабходных для ажыццяўлення самастойнай дзейнасці па авалоданні замежнай мовай, вопыт іх выкарыстання. Паслядоўнае і ўзаемазвязанае авалоданне абазначанымі ключавымі кампетэнцыямі забяспечвае фарміраванне ў вучняў адпаведных кампетэнтнасцей. 7. У сваёй сукупнасці мэты і задачы прадугледжваюць праектаванне і арганізацыю адукацыйнага працэсу на аснове патрабаванняў асобасна арыентаванага, кампетэнтнаснага, камунікатыўнага, кагнітыўнага і сацыякультурнага падыходаў у іх адзінстве. Адсюль вынікае, што ў якасці важнейшых прынцыпаў ажыццяўлення адукацыйнага працэсу вызначаюцца наступныя: забеспячэнне разумення культуры і ладу жыцця іншага народа і гатоўнасці «ўспрымаць іншага ў яго непадобнасці», усведамленне вучнямі прыналежнасці да роднай культуры; адзінства рэалізацыі камунікатыўнай, культурна-прагматычнай і аксіялагічнай функцый вывучаемай мовы; арыентацыя працэсу навучання на забеспячэнне дыялогу культур на аснове ўсебаковага ўліку ўзаемасувязей: мова – мысленне – культура; забеспячэнне сацыялізацыі вучняў сродкамі замежнай мовы; арганізацыя навучання замежнай мове як сродку іншамоўных зносін на аснове мадэліравання сітуацый міжкультурнай камунікацыі. 8. Канструяванне працэсу навучання патрабуе выкарыстання сучасных адукацыйных тэхналогій (сацыяльных, інфармацыйна-камунікацыйных, інтэрактыўных і інш.). На вучэбных занятках неабходна мадэліраваць сітуацыі міжкультурных зносін, актыўна ўжываць метады праблемнага навучання і эўрыстычныя метады, выкарыстоўваць розныя формы работы (парныя, групавыя, індывідуальныя і інш.). Выбар форм і метадаў навучання і выхавання вызначаецца настаўнікам самастойна на аснове мэт і задач вывучэння пэўнай тэмы, сфармуляваных у вучэбнай праграме патрабаванняў да вынікаў вучэбнай дзейнасці вучняў. 9. Змест вучэбнага прадмета «Замежная мова» вызначаецца ў адзінстве прадметнага і эмацыянальна-каштоўнаснага кампанентаў. Эмацыянальна-каштоўнасны кампанент зместу адукацыі ўключае сукупнасць адносін асобы да сусветнай моўнай і культурнай спадчыны, да працэсу авалодання ёй з мэтай асобаснага росту; забяспечвае набыццё вопыту іншамоўных зносін шляхам рэфлексіі, самапазнання, самавызначэння. Працэс авалодання замежнай мовай набывае для вучня асобасны сэнс. Прадметны змест адукацыі ўключае наступныя кампаненты: сферы зносін і прадметна-тэматычны змест маўлення; віды маўленчай дзейнасці і моўны матэрыял; сацыякультурныя веды: культуразнаўчыя, краіназнаўчыя і лінгвакраіназнаўчыя; кампенсаторныя і вучэбна-пазнавальныя ўменні і навыкі самастойнай работы з іншамоўным матэрыялам. Прадметны кампанент зместу забяспечвае валоданне замежнай мовай як сродкам міжкультурных зносін. Адбор зместу вучэбнага матэрыялу, які падлягае засваенню, ажыццяўляецца на аснове наступных метадалагічных арыенціраў: накіраванасць педагагічнага працэсу на падрыхтоўку да міжкультурных зносін; усебаковы ўлік узаемасувязей: мова – мысленне – культура; прад’яўленне каштоўнасцей пазнавальнай культуры ў дыялогу з роднай; інтэграцыя моўнага, сацыякультурнага, аксіялагічнага кампанентаў зместу навучання; аўтэнтычнасць і каштоўнасная значнасць іншамоўных матэрыялаў; адпаведнасць вучэбнага матэрыялу сучасным гутарковым нормам вывучаемай мовы. Структураванне вучэбнага матэрыялу ажыццяўляецца на аснове наступных патрабаванняў: бесперапыннае канцэнтрычнае прад’яўленне і назапашванне ведаў; паэтапнае фарміраванне навыкаў і ўменняў; пераемнасць этапаў працэсу авалодання замежнай мовай; пастаянная апора на моўны, маўленчы і асобасны суб’ектны вопыт вучняў; спалучанасць у авалоданні маўленнем і сістэмай мовы; стварэнне магчымасцей для фарміравання ўменняў самастойнай работы з іншамоўнымі інфармацыйнымі крыніцамі з мэтай самаадукацыі. Спецыфіка зместу моўнай адукацыі прадугледжвае паслядоўны ўлік у адукацыйным працэсе наступных асноўных палажэнняў камунікатыўна арыентаванага навучання: ажыццяўленне адукацыйнага працэсу ва ўмовах, набліжаных да рэальных зносін; мадэліраванне сітуацый зносін, якія стымулююць вучняў да рашэння камунікатыўных задач у працэсе вывучэння замежнай мовы; выкарыстанне камунікатыўна арыентаваных заданняў на аснове імітацыйных, гульнявых і свабодных зносін; сітуатыўна абумоўленае авалоданне лексікай і граматыкай вывучаемай мовы; актыўнае ўцягванне вучняў у працэс зносін у якасці маўленчых партнёраў; стварэнне матывацыйнай гатоўнасці і патрэбнасці вучняў ва ўспрыманні і засваенні вучэбнага матэрыялу ва ўмовах, набліжаных да рэальных зносін. 10. Сферы зносін і прадметна-тэматычны змест маўлення: сацыяльна-бытавая сфера: міжасобасныя адносіны; здаровы лад жыцця; свет моды; вучэбна-працоўная сфера: вучоба; сацыяльна-культурная сфера: сучасныя сродкі камунікацыі; культурны вольны час; сацыяльна-пазнавальная сфера: надвор’е і клімат. 11. Маўленчыя ўменні: успрыманне і разуменне маўлення на слых – уменні разумець іншамоўнае маўленне ў працэсе непасрэдных зносін з субяседнікам, уменні разумець разнажанравыя аўдыя- і відэатэксты з рознай паўнатой і дакладнасцю пранікнення ў іх змест; гаварэнне – уменні ажыццяўляць дыялагічныя, маналагічныя і полілагічныя зносіны ў адпаведнасці з мэтамі, задачамі і ўмовамі камунікацыі з захаваннем норм маўленчага і немаўленчага этыкету; чытанне – уменні чытаць і разумець разнажанравыя тэксты з рознай паўнатой і дакладнасцю пранікнення ў іх змест у залежнасці ад віду чытання і далейшага выкарыстання інфармацыі; пісьмовае маўленне – уменні прадуцыраваць розныя віды пісьмовых тэкстаў у адпаведнасці з нормамі, прынятымі ў краінах вывучаемай мовы, з улікам камунікатыўных задач і адрасата. 12. Моўныя веды і навыкі: веды пра сістэму вывучаемай мовы, аб правілах функцыянавання моўных сродкаў (фанетычных, лексічных, граматычных) у маўленні і навыкі іх выкарыстання з камунікатыўнымі мэтамі. 13. Сацыякультурныя веды і ўменні: веданне сацыякультурнага кантэксту сваёй краіны і краін вывучаемай мовы, уменні наладжваць свае маўленчыя і немаўленчыя паводзіны ў адпаведнасці з іх спецыфікай, прадстаўляць сваю краіну і яе культуру ва ўмовах іншамоўных міжкультурных зносін. 14. Кампенсаторныя ўменні: уменні выкарыстоўваць розныя вербальныя і невербальныя сродкі для кампенсацыі прабелаў у камунікацыі ва ўмовах дэфіцыту моўных сродкаў, недахопу маўленчага і сацыяльнага вопыту. 15. Вучэбна-пазнавальныя ўменні: агульныя і спецыяльныя вучэбныя ўменні, неабходныя для ажыццяўлення самастойнай пазнавальнай дзейнасці па авалоданні іншамоўным маўленнем і культурай краін вывучаемай мовы. 16. Змест навучання прадстаўлены ў вучэбнай праграме па вучэбным прадмеце «Замежная мова (англійская, нямецкая, французская, іспанская, кітайская)» (далей – вучэбная праграма) праз прадметна-тэматычны змест зносін, патрабаванні да практычнага валодання відамі маўленчай дзейнасці, моўны матэрыял (фанетыка, лексіка, граматыка). Патрабаванні да практычнага валодання відамі маўленчай дзейнасці: працягласць гучання тэксту, колькасць рэплік на кожнага субяседніка ў дыялагічным маўленні, аб’ём выказвання ў маналагічным маўленні, аб’ём тэксту для чытання, аб’ём тэксту для пісьмовага маўлення – задаюць асноўныя параметры для ўсіх відаў маўленчай дзейнасці. Дадзеныя параметры, а таксама аб’ём прадуктыўнага і рэцэптыўнага лексічнага мінімуму пазначаюцца наступным чынам: першая лічба – патрабаванні для базавага ўзроўню, другая – для павышанага ўзроўню. Напрыклад, працягласць гучання тэксту: 2–2,5 мінуты; прадуктыўны мінімум: 230–280 лексічных адзінак; рэцэптыўны мінімум: 200–280 лексічных адзінак; агульны аб’ём прадуктыўнай лексікі: 1510–1740 лексічных адзінак; агульны аб’ём рэцэптыўнай лексікі: 910–1360 лексічных адзінак. Граматычны матэрыял, які падлягае вывучэнню, аднолькавы для ўсіх відаў устаноў агульнай сярэдняй адукацыі. Патрабаванні да валодання граматычным матэрыялам адрозніваюцца аб’ёмам яго прадуктыўнага засваення. Адрозненні ў авалоданні замежнай мовай пры яе вывучэнні на базавым і павышаным узроўнях выяўляюцца ў наступных параметрах: аб’ём засвоенага прадуктыўнага і рэцэптыўнага лексічнага матэрыялу; колькасць прадуктыўна засвоенага граматычнага матэрыялу; ступень складанасці і колькасць камунікатыўных задач, якія рашаюцца; ступень самастойнасці ў інтэрпрэтацыі з’яў міжкультурнай камунікацыі; ступень падрыхтаванасці да ажыццяўлення маўленчых і немаўленчых паводзін адэкватна сацыякультурнай спецыфіцы краіны вывучаемай мовы; узровень гатоўнасці да самастойнай дзейнасці вучняў па авалоданні замежнай мовай. Больш высокія патрабаванні да валодання моўным і маўленчым матэрыялам на павышаным узроўні забяспечаць больш высокі ўзровень фарміравання ў вучняў моўных навыкаў і маўленчых уменняў, што будзе выяўляцца ў іх здольнасці больш якасна рашаць вучэбныя камунікатыўныя задачы. ГЛАВА 2 ЗМЕСТ ВУЧЭБНАГА ПРАДМЕТА (105/175 гадзін)
ПАТРАБАВАННІ ДА ПРАКТЫЧНАГА ВАЛОДАННЯ ВІДАМІ МАЎЛЕНЧАЙ ДЗЕЙНАСЦІ Успрыманне і разуменне маўлення на слых Вучні павінны разумець на слых іншамоўныя тэксты дыялагічнага і маналагічнага характару, якія прад’яўляюцца настаўнікам і ў гука- і відэазапісе, у натуральным тэмпе, з рознай паўнатой і дакладнасцю пранікнення ў іх змест: вылучаць асноўную інфармацыю ў тэкстах, якія змяшчаюць 2–3 % незнаёмых слоў, значэнне якіх можна зразумець з дапамогай моўнай або кантэкстуальнай здагадкі; адносна поўна разумець тэксты, якія змяшчаюць 1–2 % незнаёмых слоў, значэнне якіх можна зразумець з дапамогай здагадкі. Віды тэкстаў: апавяданне, інтэрв’ю, аб’ява, размова па тэлефоне, фрагмент радыёпраграмы/відэафільма, песня. Працягласць гучання тэксту – 2–2,5 мінуты. Гаварэнне Дыялагічнае маўленне Вучні павінны ўмець: запытваць і паведамляць інфармацыю, вызначаную прадметна-тэматычным зместам зносін; выказваць сваё меркаванне і даведвацца пра адносіны субяседніка да атрыманай інфармацыі; падтрымліваць або абвяргаць меркаванне субяседніка, аргументаваць свой пункт гледжання. Віды дыялогу: дыялог-распытванне, дыялог – абмен думкамі, інтэрв’ю, дыялог – пабуджэнне да дзеяння, дыялог-разважанне. Колькасць рэплік на кожнага субяседніка – 6–7. Маналагічнае маўленне Вучні павінны ўмець: рабіць падрыхтаваныя і невялікія непадрыхтаваныя паведамленні па тэме/праблеме/сітуацыі; апісваць і параўноўваць прадметы, факты і з’явы; расказваць пра пачутае/прачытанае/убачанае; спалучаць апісанне і апавяданне з элементамі разважання і выказваннем уласнай ацэнкі. Віды маналагічнага выказвання: апісанне, апавяданне, разважанне, ацэначнае меркаванне. Аб’ём выказвання не меншы за 10–14 фраз. Чытанне Вучні павінны разумець тэксты з рознай паўнатой і дакладнасцю пранікнення ў іх змест у залежнасці ад віду чытання: асноўны змест аўтэнтычных / часткова адаптаваных мастацкіх і навукова-папулярных тэкстаў (азнаямленчае чытанне); поўна і дакладна разумець змест аўтэнтычных / часткова адаптаваных мастацкіх і навукова-папулярных тэкстаў (вывучальнае чытанне). Вучні павінны ўмець: знаходзіць неабходную / цікавую для вучня інфармацыю ў тэкстах публіцыстычнага і прагматычнага характару (праглядальнае чытанне); ацэньваць важнасць і навізну выбранай інфармацыі і выказваць свае адносіны да яе. Тэксты, прызначаныя для разумення асноўнага зместу (азнаямленчае чытанне), могуць уключаць да 3–4 % незнаёмых слоў, пра значэнне якіх можна здагадацца. Аб’ём тэксту – прыкладна 2600–3500 друкаваных знакаў з прабеламі. Тэксты для вывучальнага чытання могуць уключаць да 2–3 % незнаёмых слоў, раскрыццё значэння якіх магчыма пры выкарыстанні двухмоўнага слоўніка. Аб’ём тэксту – прыкладна 2100–3000 друкаваных знакаў з прабеламі. Віды тэкстаў: артыкул у маладзёжным часопісе, навукова-папулярны артыкул, буклет музея, пісьмо, e-mail, афіша, праграма спектакля. Пісьмовае маўленне Вучні павінны ўмець прадуцыраваць нескладаныя віды пісьмовых тэкстаў у адпаведнасці з нормамі, прынятымі ў краіне вывучаемай мовы: пісаць віншаванні, запрашэнні, асабістыя лісты; пісаць кароткую аўтабіяграфію; коратка выказваць змест праслуханага/прачытанага тэксту; пісаць міні-сачыненне па прапанаванай тэме. Аб’ём тэксту не меншы за 90–130 слоў. МОЎНЫ МАТЭРЫЯЛ АНГЛІЙСКАЯ МОВА Фанетыка Націск у вытворных словах. Выкарыстанне інтанацыі для выказвання пачуццяў і эмоцый. Лексіка Прадуктыўны мінімум: 230–280 лексічных адзінак. Рэцэптыўны мінімум: 200–280 лексічных адзінак. Агульны аб’ём прадуктыўнай лексікі: 1510–1740 лексічных адзінак. Агульны аб’ём рэцэптыўнай лексікі: 910–1360 лексічных адзінак. Словаўтварэнне: суфіксы назоўнікаў -ty, -ist, -ship; прыстаўкі un-, in-. Граматыка Граматычны матэрыял для прадуктыўнага засваення Марфалогія Артыкль: артыкль з уласнымі імёнамі (назвы тэатраў, музеяў, кінатэатраў); артыкль з назвамі вынаходстваў і сродкаў камунікацыі (тэлефон, камп’ютар, інтэрнэт); артыкль з абстрактнымі назоўнікамі (love, care, friendship, responsibility). Прыметнік: прыметнікі і прыслоўі, якія цяжка распазнаць (hard – hardly, good – well, late – lately, bad – badly). Займеннік: абсалютныя прыналежныя займеннікі, неазначальныя займеннікі other, another. Дзеяслоў: спосабы выражэння дзеянняў у будучым (Present Simple, Present Continuous, Future Simple). Прыслоўе: ступені параўнання прыслоўяў. Прыназоўнік: прыназоўнікі з назоўнікамі. Сінтаксіс Параўнальныя сказы the more … the better. Складаназалежны сказ з рознымі даданымі сказамі. Граматычны матэрыял для рэцэптыўнага засваення Лексіка Словаўтварэнне: прыстаўкі dis-, mis-, over-. Марфалогія *Займеннік: адносныя займеннікі what, where, why, when. Мадальны дзеяслоў: can’t, could, may, might, must з рознымі відамі інфінітыва для выражэння меркавання пра магчымасць/немагчымасць выканання дзеянняў. Інфінітыў: віды інфінітыва (Indefinite, Continuous, Perfect, Perfect Continuous). Злучнік: for, since. Сінтаксіс *Ускосная мова. ______________________________ Дадзеныя граматычныя з’явы прадугледжаны для прадуктыўнага засваення (пры вывучэнні вучэбнага прадмета на павышаным узроўні). НЯМЕЦКАЯ МОВА Фанетыка Рытм у сказе (націскныя і ненаціскныя словы ў складаных сказах). Інтанацыя сказаў з аднароднымі членамі. Інтанацыя сказаў з інфінітывам з часціцай zu. Лексіка Прадуктыўны мінімум: 230–280 лексічных адзінак. Рэцэптыўны мінімум: 200–280 лексічных адзінак. Агульны аб’ём прадуктыўнай лексікі: 1510–1740 лексічных адзінак. Агульны аб’ём рэцэптыўнай лексікі: 910–1360 лексічных адзінак. Словаўтварэнне: суфіксы прыметнікаў -sam, -los. Граматыка Граматычны матэрыял для прадуктыўнага засваення Марфалогія Назоўнік: род назоўнікаў (сістэматызацыя). Асобы від скланення назоўнікаў. Скланенне назоўнікаў (сістэматызацыя). Спосабы ўтварэння множнага ліку назоўнікаў: -e,  е; -er, er; , -; -en, -n; -s.Артыкль: азначальны артыкль, калі пасля назоўнікаў стаіць назоўнік у родным склоне або назоўнік з прыназоўнікам. Азначальны, неазначальны артыкль, адсутнасць артыкля (сістэматызацыя). Прыметнік: скланенне прыметнікаў, перад якімі адсутнічае суправаджальнае слова. Скланенне прыметнікаў у множным ліку. Дзеяслоў: часавая форма будучага часу Futurum I Aktiv. Часавыя формы дзеяслова ў незалежным стане (сістэматызацыя). Часавыя формы дзеяслова ў залежным стане: Präsens Passiv, Präteritum Passiv. Інфінітыў: інфінітыў без часціцы zu пасля мадальных дзеясловаў; дзеясловаў успрымання sehen, hören; дзеясловаў, якія абазначаюць рух (у функцыі акалічнасці); дзеяслова bleiben. Інфінітыў з часціцай zu пасля групы дзеясловаў: anfangen, beginnen, beschließien, bitten, einladen, erlauben, erinnern, gelingen, empfehlen, raten, hoffen, planen, vergessen, versprechen, versuchen, verbieten; пасля звароту es gibt; пасля выражэнняў Freude / Spaß machen; пасля канструкцый sein + прыметнік/дзеепрыметнік (es ist gesund / schlecht / höflich / interessant / leicht / schwer / (un)möglich / erlaubt / verboten); haben + абстрактны назоўнік (haben + Absicht / Angst / Grund / Lust / Möglichkeit / Problem / Schwierigkei / Zeit). Прыназоўнік: прыназоўнікі часу і месца (сістэматызацыя). Прыназоўнікі von, durch для ўказання на носьбіта дзеяння ў пасіўных сказах. Сінтаксіс Складаназалежныя сказы: даданыя сказы мэты са злучнікам damit. Граматычны матэрыял для рэцэптыўнага засваення Марфалогія Інфінітыў: інфінітыўныя звароты statt … zu + Infinitiv; ohne … zu + Infinitiv. Прыназоўнік: прыназоўнікі wegen, trotz, якія патрабуюць роднага склону. **Прыназоўнік mit для ўказання на носьбіта дзеяння ў пасіўных сказах. ______________________________ Дадзеныя граматычныя з’явы прадугледжаны для рэцэптыўнага засваення (пры вывучэнні вучэбнага прадмета на павышаным узроўні). Сінтаксіс Сказы са злучнікам sowohl … als auch. ФРАНЦУЗСКАЯ МОВА Фанетыка Інтанацыя асноўных тыпаў простага, складаназлучанага і складаназалежнага сказаў. Лексіка Прадуктыўны мінімум: 230–280 лексічных адзінак. Рэцэптыўны мінімум: 200–280 лексічных адзінак. Агульны аб’ём прадуктыўнай лексікі: 1510–1740 лексічных адзінак. Агульны аб’ём рэцэптыўнай лексікі: 910–1360 лексічных адзінак. Граматыка Граматычны матэрыял для прадуктыўнага засваення Марфалогія Назоўнік: жаночы род назоўнікаў, якія абазначаюць прафесію. Артыкль: ужыванне артыкляў з абстрактнымі назоўнікамі (з’явы прыроды); ужыванне артыкляў з геаграфічнымі назвамі. Займеннік: адносныя займеннікі qui, que, où (паўтарэнне), адносны займеннік dont. Сістэматызацыя асабовых займеннікаў. Дзеяслоў: умоўны лад le conditionnel présent; дапасаванне часоў (план цяперашняга). Прыслоўе: асобыя формы ўтварэння ступеней параўнання. Сінтаксіс Сістэматызацыя асноўных тыпаў простага, складаназлучанага і складаназалежнага сказаў. Ужыванне часоў ва ўмоўным даданым сказе пасля злучніка si: le présent de l’indicatif, l’imparfait de l’indicatif. Граматычны матэрыял для рэцэптыўнага засваення Марфалогія Дзеяслоў: перадпрошлы час le plus-que-parfait. Безасабовая форма дзеяслова le participe passé ў значэнні прыметніка. Абвесны лад le subjonctif présent. *Умоўны лад le conditionnel passé. Сінтаксіс Ускоснае пытанне, ускосная мова. ІСПАНСКАЯ МОВА Фанетыка Удасканаленне слыхавымаўленчых навыкаў вучняў на аснове вывучаемага лексіка-граматычнага матэрыялу. Лексіка Прадуктыўны мінімум: 230–280 лексічных адзінак. Рэцэптыўны мінімум: 200–280 лексічных адзінак. Агульны аб’ём прадуктыўнай лексікі: 1510–1740 лексічных адзінак. Агульны аб’ём рэцэптыўнай лексікі: 910–1360 лексічных адзінак. Словаўтварэнне: суфіксы назоўнікаў -icia, -icio; суфікс прыметнікаў -al, суфікс прыслоўяў -mente. Граматыка Граматычны матэрыял для прадуктыўнага засваення Марфалогія Potencial simple ў мадальным значэнні. Дзеепрыметнік: сістэматызацыя ўжывання форм participio pasado ў функцыі азначэння, канструкцыя estar + participio pasado. Прыслоўе: прыслоўі спосабу дзеяння. Сінтаксіс Дапасаванне часоў пры замене простай мовы на ўскосную. Граматычны матэрыял для рэцэптыўнага засваення Марфалогія *Дзеяслоў: формы, значэнне і ўжыванне дзеясловаў у pretérito perfecto de subjuntivo. *Формы, значэнне і ўжыванне дзеясловаў у pretérito imperfecto de subjuntivo. Сінтаксіс *Складаназалежныя сказы з умоўнымі даданымі сказамі II тыпу. КІТАЙСКАЯ МОВА ПАТРАБАВАННІ ДА ПРАКТЫЧНАГА ВАЛОДАННЯ ВІДАМІ МАЎЛЕНЧАЙ ДЗЕЙНАСЦІ Успрыманне і разуменне маўлення на слых Вучні павінны разумець на слых іншамоўныя тэксты дыялагічнага і маналагічнага характару, якія прад’яўляюцца настаўнікам і ў гука- і відэазапісе, у натуральным тэмпе, з рознай паўнатой і дакладнасцю пранікнення ў іх змест: вылучаць асноўную інфармацыю ў тэкстах, якія змяшчаюць 2–3 % незнаёмых слоў, значэнне якіх можна зразумець з дапамогай моўнай або кантэкстуальнай здагадкі; адносна поўна разумець тэксты, якія змяшчаюць 1–2 % незнаёмых слоў, значэнне якіх можна зразумець з дапамогай здагадкі. Віды тэкстаў: апавяданне, інтэрв’ю, аб’ява, размова па тэлефоне, фрагмент радыёпраграмы/відэафільма, песня. Працягласць гучання тэксту – 2–2,5 мінуты. Гаварэнне Дыялагічнае маўленне Вучні павінны ўмець: запытваць і паведамляць інфармацыю, вызначаную прадметна-тэматычным зместам зносін; выказваць сваё меркаванне і даведвацца пра адносіны субяседніка да атрыманай інфармацыі; падтрымліваць або абвяргаць меркаванне субяседніка, аргументаваць свой пункт гледжання. Віды дыялогу: дыялог-распытванне, дыялог – абмен думкамі, інтэрв’ю, дыялог – пабуджэнне да дзеяння. Колькасць рэплік на кожнага субяседніка – 6–7. Маналагічнае маўленне Вучні павінны ўмець: рабіць падрыхтаваныя і невялікія непадрыхтаваныя паведамленні па тэме/праблеме/сітуацыі; апісваць і параўноўваць прадметы, факты і з’явы; расказваць пра пачутае/прачытанае/убачанае; спалучаць апісанне і апавяданне з элементамі разважання і выказваннем уласнай ацэнкі. Віды маналагічнага выказвання: апісанне, апавяданне, разважанне, ацэначнае меркаванне. Аб’ём выказвання не меншы за 10–14 фраз. Чытанне Вучні павінны разумець тэксты, напісаныя з дапамогай іерогліфаў, з рознай паўнатой і дакладнасцю пранікнення ў іх змест у залежнасці ад віду чытання: разумець змест аўтэнтычных / часткова адаптаваных мастацкіх і навукова-папулярных тэкстаў (азнаямленчае чытанне); поўна і дакладна разумець змест аўтэнтычных / часткова адаптаваных мастацкіх і навукова-папулярных тэкстаў (вывучальнае чытанне); Вучні павінны ўмець: знаходзіць неабходную/цікавую інфармацыю ў тэкстах публіцыстычнага і прагматычнага характару (праглядальнае чытанне); ацэньваць важнасць і навізну выбранай інфармацыі і выказваць свае адносіны да яе. Тэксты, прызначаныя для разумення асноўнага зместу (азнаямленчае чытанне), могуць уключаць да 3–4 % незнаёмых слоў, пра значэнне якіх можна здагадацца. Аб’ём тэксту – 0,75 старонкі. Тэксты для вывучальнага чытання могуць уключаць да 2–3 % незнаёмых слоў, раскрыццё значэння якіх магчыма пры выкарыстанні двухмоўнага слоўніка. Аб’ём тэксту – 0,5 старонкі. Віды тэкстаў: артыкул у маладзёжным часопісе, навукова-папулярны артыкул, буклет музея, пісьмо, e-mail, афіша, праграма спектакля. Пісьмовае маўленне Вучні павінны ўмець прадуцыраваць нескладаныя віды пісьмовых тэкстаў, якія напісаны з дапамогай іерогліфаў, у адпаведнасці з нормамі, прынятымі ў краіне вывучаемай мовы: пісаць віншаванні, запрашэнні, асабістыя пісьмы; пісаць кароткую аўтабіяграфію; коратка выказваць змест праслуханага/прачытанага тэксту; пісаць міні-сачыненне па прапанаванай тэме. Вучні павінны ўмець пісаць іерогліфы (750 адзінак) і тэксты іерогліфамі (200 адзінак). МОЎНЫ МАТЭРЫЯЛ Фанетыка Інтанацыя бяззлучнікавых сказаў. Лексіка Прадуктыўны мінімум: 230–280 лексічных адзінак. Рэцэптыўны мінімум: 200–280 лексічных адзінак. Агульны аб’ём прадуктыўнай лексікі: 1510–1740 лексічных адзінак. Агульны аб’ём рэцэптыўнай лексікі: 910–1360 лексічных адзінак. Граматыка Граматычны матэрыял для прадуктыўнага засваення Марфалогія Лічэбнік: колькасныя лічэбнікі ад 10 000. Рэдуплікацыя назоўнікаў, лічыльных слоў, канструкцый «лічэбнік – лічыльнае слова». Дзеяслоў: пасіўны стан. Прыслоўе:  Прыназоўнік:  Выніковыя дапаўненні:  Дапаўненне стану (3). Дапаўненне магчымасці. Злучнік:  Сінтаксіс Бяззлучнікавыя сказы. Складаныя дапаўненні напрамку. Сказы з  (4).Ускосная мова. Канструкцыі, прыназоўнікі, злучнікі:   Граматычны матэрыял для рэцэптыўнага засваення Марфалогія Прыслоўе:  Злучнік:  .Канструкцыі, прыназоўнікі, злучнікі:   Па заканчэнні навучання на II ступені агульнай сярэдняй адукацыі вучні, якія вывучалі замежную мову на базавым узроўні, павінны: ведаць: артыкуляцыйныя нормы і асноўныя інтанацыйныя мадэлі вывучаемай замежнай мовы; асноўныя камунікатыўна значныя частотныя і стылістычна нейтральныя лексічныя адзінкі, нормы словаўжывання і тыповыя спосабы словаўтварэння; граматычныя з’явы прадуктыўнага і рэцэптыўнага мінімумаў і правілы іх утварэння і ўжывання; асноўныя звесткі пра нацыянальна-культурную спецыфіку краін вывучаемай мовы; нормы маўленчых і немаўленчых паводзін ва ўмовах міжкультурных зносін; асноўныя спосабы пошуку інфармацыі ў даведачных крыніцах, у тым ліку ў інтэрнэце; асноўныя вербальныя і невербальныя сродкі пераадолення цяжкасцей падчас зносін (перапытванне, удакладненне; міміка, жэсты); умець: афармляць вусныя і пісьмовыя выказванні ў адпаведнасці з вывучанымі фанетычнымі, лексічнымі і граматычнымі нормамі замежнай мовы для рашэння камунікатыўных задач у стандартных сітуацыях зносін; разумець/выбіраць інфармацыю з аўтэнтычных / часткова адаптаваных тэкстаў з рознай ступенню дакладнасці, глыбіні і паўнаты пры чытанні і ўспрыманні маўлення на слых; прадстаўляць сваю краіну і яе культуру ў тыповых сітуацыях іншамоўнай міжкультурнай камунікацыі і ажыццяўляць маўленчае ўзаемадзеянне з прадстаўнікамі краін вывучаемай мовы з улікам іх нацыянальна-культурнай спецыфікі і норм маўленчых і немаўленчых паводзін; выкарыстоўваць асноўныя вербальныя і невербальныя сродкі кампенсацыі дэфіцыту ведаў для паспяховага рашэння камунікатыўных задач; ажыццяўляць самастойную вучэбна-пазнавальную дзейнасць па пошуку, зборы і абагульненні інфармацыі ў даведачных, у тым ліку іншамоўных, крыніцах і ў інтэрнэце; валодаць: фанетычнымі, лексічнымі і граматычнымі нормамі вывучаемай замежнай мовы, дастатковымі для рашэння камунікатыўных задач у стандартных сітуацыях міжкультурнай камунікацыі; прадуктыўнымі відамі іншамоўнай маўленчай дзейнасці (гаварэнне, пісьмовае маўленне) з высокай ступенню рэпрадуктыўнасці, захоўваючы сацыякультурныя нормы маўленчых паводзін; рэцэптыўнымі відамі маўленчай дзейнасці (чытанне, успрыманне і разуменне маўлення на слых) з рознай ступенню дакладнасці, паўнаты і глыбіні разумення зместу часткова адаптаваных тэкстаў; нормамі маўленчага і немаўленчага этыкету вывучаемай замежнай мовы, дастатковымі для ажыццяўлення міжкультурных зносін; агульнавучэбнымі і спецыяльнымі ўменнямі для ажыццяўлення самастойнай вучэбна-пазнавальнай дзейнасці па авалоданні замежнай мовай. Па заканчэнні навучання на II ступені агульнай сярэдняй адукацыі вучні, якія вывучалі замежную мову на павышаным узроўні, павінны: ведаць: правілы вымаўлення і рытміка-меладычнай арганізацыі іншамоўнага маўлення; сэнс вывучаных лексічных адзінак, у тым ліку ацэначную лексіку і ўстойлівыя словазлучэнні, асноўныя спосабы словаўтварэння (афіксацыя, словаскладанне); граматычныя з’явы прадуктыўнага і рэцэптыўнага мінімумаў і правілы іх ужывання і распазнавання; рэаліі культуры краіны вывучаемай мовы ў рамках прадметна-тэматычнага зместу праграмы; правілы маўленчага і немаўленчага этыкету; спосабы пошуку інфармацыі ў даведачных і іншых іншамоўных крыніцах, у тым ліку ў інтэрнэце; асноўныя вербальныя і невербальныя сродкі пераадолення цяжкасцей у час зносін (перапытванне, удакладненне, сінанімічныя сродкі выказвання думкі; міміка, жэсты, малюнак); умець: афармляць вусныя і пісьмовыя выказванні ў адпаведнасці з фанетычнымі, арфаграфічнымі, лексічнымі і граматычнымі нормамі вывучаемай мовы; ажыццяўляць маўленчае і немаўленчае ўзаемадзеянне з прадстаўнікамі краін вывучаемай мовы і прадстаўляць сваю краіну і яе культуру ва ўмовах іншамоўнай міжкультурнай камунікацыі; выкарыстоўваць вербальныя і невербальныя сродкі кампенсацыі дэфіцыту ведаў для паспяховага рашэння камунікатыўных задач; ажыццяўляць самастойную вучэбна-пазнавальную дзейнасць па пошуку, зборы і абагульненні інфармацыі ў даведачных і іншых іншамоўных крыніцах; валодаць: фанетычнымі, лексічнымі і граматычнымі нормамі вывучаемай замежнай мовы, дастатковымі для рашэння камунікатыўных задач у стандартных сітуацыях міжкультурнай камунікацыі; прадуктыўнымі відамі іншамоўнай маўленчай дзейнасці (гаварэнне, пісьмовае маўленне) з дастатковай ступенню самастойнасці і ініцыятыўнасці, захоўваючы сацыякультурныя нормы маўленчых паводзін; рэцэптыўнымі відамі маўленчай дзейнасці (чытанне, успрыманне і разуменне маўлення на слых) з рознай ступенню дакладнасці, паўнаты і глыбіні разумення зместу ў залежнасці ад камунікатыўнай задачы; нормамі маўленчага і немаўленчага этыкету вывучаемай замежнай мовы, дастатковымі для ажыццяўлення паспяховых міжкультурных зносін; агульнавучэбнымі і спецыяльнымі вучэбнымі ўменнямі для ажыццяўлення самастойнай вучэбна-пазнавальнай дзейнасці па авалоданні замежнай мовай.
Вучэбная праграма па вучэбным прадмеце «Матэматыка» для IX класа ўстаноў агульнай сярэдняй адукацыі з беларускай мовай навучання і выхавання |