ДЕРМА ЭКЗАМЕН ЖАЗБАША. 1. Эпидермис рылымы
 Скачать 1.09 Mb.
|
|
51.Мерездің екінші кезеңінің диагностикалау әдісі Екіншілікмерез. Мерездіжұқтырғаннанкейін 6-12 аптаөткенсоңмерездің 2-З жылғасозылатынекіншісатысыбасталады. Дерттіңбұлсатысында инфекция организмгежайылады. Тері мен кілегейқабықтарзақымданып, ылғалдытүйіншектер, жаралар менинфильтраттарпайда болады.Дерттіңбұлжайылмалыкезеңіхирургиялықтұрғыданқарастырудықажететпейді. Екіншілікмерезкезінде -әртүрлібейспецификалық жәнеспецификалықсерологиялықәдістер қолданылады. " Бейспецификалықреакциялар- Вассерманреакциясы(комплементбайланыстыруреакция),микрореакция- антидененіанықтайды. » Спецификалықреакциялар -трепонамалардыиммобилизация реакциясы. • ойықжараданшығатынбөліндінізерттеу • ЭхоКГ • аортальдық ангиография немесе жүректіңкатетеризациясыарқылыіріқантамырларынзерттеу • Мерезді туындататын бактериялардыанықтауүшінқанталдауы (антикардиолипиндік тест RPR немесе VDRL) – бұлталдаулароңболса, диагноздынақтылауүшінкелесітексерулердіңбірінөткізуқажет: • РИФ-АБС (солғынтрепонемалардыңиммунофлуоресценцияреакциясы, абсорбциялаумен) • МГА-TP (T. Pallidumмикрогемагглютинацияәдісі) • Люмбальдық пункция және жұлынсарысуынзерттеу. 52.Стрептожәнестафилодермияның ажырату диагностикасы. 53.Индуративті эритема. Тері туберкулезініңеңкеңтарағантүрлерініңбірі. Әдетте, 16-40 жасәйелдер, жиірекөкпе, лимфа түйіндерітуберкулезімен,скрофулодермамен, папулонекротикалықтуберкулезбенауыратыннауқастардакездеседі. Аурудыңбайқалуынақанайналымбұзылысы немесе акроцианоз, тамырдыңварикоздыкеңеюі, аяқтыңжиісалқындауы, ұзақ уақытаяқпентұрыпжұмысжасаусебеп болады. Күз және қысайларында рецидив беруімүмкін. Клиникалық көрінісі. Индуративті эритема тығызтереңорналасқанбаяуұлғаятынтүйіндермен немесе тегіс көк-қызғылттүстідиаметрі – 1-5см үлкенинфильтраттарменбілінеді.Түйіндер тері және тері асты шел май қабатындатереңорналасқан, пальпациядаауырсынады. Олар әдеттесимметриялы, көбіне тізеде, сиректеусанда, жамбаста, қолдаорналасады.Сиректеуауыз және мұрынныңкілегейқабаттарындазақымдайды. Дамудыңшегінежеткенкездетүйіндеррегрессияғаұшырап, артынансақинажағдайдаошақтар бір-біріменқосылубарысындаорталықтаныдырап, ауырмайтынфистулездішеттеріқудалапқазылғанжаралар (индуративтіэритеманыңжаралықтүрінсуреттегенГетчинсон, сондықтангетчинсондіктүрідепатайды) пайда болады. Жараларжазылғаннанкейінтөменбасылғанпигментацияланғантыртықтарпайда болады. Емдемесе, дертайлап немесе жылдарбойысозылады және салқынмерзімдерде рецидив береді. Түйіндертамырларбойыменлимфангитпенасқынады. Терініңиндуративтітуберкулезінде,жаксы иммунитет фонында, гиперергиялыққабынунәтижесіндетуберкулин сынамалары 60-70% науқастардаоңнәтижебереді. Диагностикасы. Диагнозы клиникалық-гистологиялықмәліметтерінеқарапқойылады. Көбінесеқиыншылыктартүйіндіэритема мен скрофулодерманыажыратқанда, оныңішіндесоңғысытізедеорналасқандатуады. Түйінді эритема айқынқабынумен, қызбамен және ауырсынуменбілінеді. Зақымданутізеніңалдыңғыбетінде, ыдырауғаикемділігі және туберкулезошақтарыорганизмдеболмайды. Пирке реакциясытерісмәнді. Клиникалық күрделі жағдайларда арнайы ем тиімділігіескеріледі. Скрофулодермадатүйіндерконсистенциясы және ойықжараланғанаймақтарнегізіжұмсақ, жара жиектеріқиықтәрізді,жыланкөзжолдары болады. Гуммалысифилидтердесубъективтісезімдерболмайды, өзіндіктығыздығы бар, зақымдалғаношақтаркүнгірт-кызғылттүсті және мерездіңбасқабелгілерібайқалады. Кеңес беру. Көбіне тері туберкулезіішкімүшелердіңзақымдалуфонындажүреді, дәрігер-стоматологтардың тері мен ауызқуысыкілігейіқабатының осы патологиядазақымдалуының клиникалық көрінісінбілуітуберкулездіңжалпытүрлерінанықтауғамүкіндікбереді. Ауызқуысыкілігейқабатыныңзақымдалуболжамыжағымды, бірақтиіді ем және диспансеризация қажет. ТЕРІ ТУБЕРКУЛЕЗІН ЕМДЕУ ЖӘНЕ АЛДЫН АЛУ. Терініңтуберкулездікзақымдалуыныңкезкелгентүріжалпытуберкулездікзақымданудыңкөрінісінбереді, сондықтан кешенді емдебастыорындыарнайытуберкулезгеқарсыпрепараттаралады. Дегенментуберкулездіемдеумендәрігер-стамотологтарайналыспайтынболғандықтанбұлбөлімшенітолық бермеуге болады депшештік. Алдыналу. Тері туберкулезінің дамуына ауыр әлеуметтікфакторларқолайсыз әсер етеді. Маңыздыорындытуберкулезгеқарсыдиспансерлералады. Тұрақты клиникалық емгежетуүшінпрофилактикалықемгекөңілбөлукерек. Біріншіпрофилактикалықемдінегізгіемненкейін 3-4 айдансоң, екіншікурсті – біріншікурстан 9 айдансоңбастайды. Туберкулезжегісіндепрофилактикалық ем арнайыпрепараттармен, әрбірекі ай сайын, 3 жылбойынажүргізіледі. Диссеминацияланғантүрібарнауқастарғапрофилактикалық ем 3-4 ай бойынасозылады. Папулонекротикалықтуберкулезбентығыздалған эритема күнніңсалқындауынабайланыстыөршуіболмасүшінпрофилактикалықемді осы уакыттажүргізген дұрыс депсаналады. Туберкулезбен, скрофулодермаменауырғандардыжазылғаннанкейінжүйелітүрде 5 жылбойынабақылауғаалуқажет. Туберкулезпрепараттары никотин қышқылының бұзылуынәтижесіндепеллагра ауруыныңалдыналумақсатында PP дәруменімен емдеу курсынжүргізуқажет. Медицина және еңбекреабилитациясынатеңізжағалауындасанаторлық-курортық ем жүргізукөмектеседі.Теңізжағалауыкурорттарына Кавказ (Геленджик), Башқұртстанкурорттары, тегіс ормандықаймақтаркурорттары (Аксаково, Маныч) жатады. Ремиссия кезіндегікурорттық ем ұзақ жылдарбойнарецидивтіңалдыналуғасебебінтигізеді. 54.Экзамасы бар науқасты емдеу. Экзема – экзогенді және эндогендіфакторларменшақырылатын, созылмалыағымға және өршукезеңдерінебейім, қайталамалы аллергиялық тері қабынуауруы. Емі. Жалпы және сыртқыбеткейемдіжекелеп, аурудыңнегізінде жатқан экзогенді және эндогендіфакторлардыескереотырыптағайындайды. Нейроэндокриндікбұзылыстардықалыптастыру, созылмалы инфекциялық ошақтардысанациялау, суменқатынастышектеушараларыжүргізіледі. Мүмкіндігіншеаллергияныарандататынтағамдықөнімдердіанықтауқажет. Егер олар анықталмаған болса, шоколадты, балды, жаңғақты, цитрустарды, қауынды, ананасты, теңізтағамдарын, балықты, ысталғантағамдарды, майонезді, желекетті, сіркеқышқылын, қышаны, жұмыртқаны, сүтті, шалғамды, тұрыпты, томаттарды, сығыпалынғанзаттарды, алкогольді қамтымайтынгипоаллергендік диета тағайындалады.Бейарнамалықспецификалық, патогенетикалық ем әдістері әртүрлі. Бұлбіріншіден 3-5 аптабойына (курсын 10 күналмастырыпотырып) антигистаминдікпрепараттарберіледі. Қажетболғанжағдайда 2-3 апталықүзілістенсоңантигистаминдік препараттарды қайтаданбастаптағайындайды, Лоратадин 0,001 грамманкүніне 1 рет, немесе фексофенадинкүніне 180 мг 1 рет. Терісініңаныққышуыбайқалғанда, невротикалық бұзылыстарда, ұйқысыбұзылғандаседативтікомпонеттері бар антигистаминдіпрепараттартағайындайды: хифенадин 0,025 г күніне 3 рет немесе хлорпирамин 0,025 г күніне 3 рет, болмасаклемастин 0,001 г күніне 2-3 рет немесе мебгидролин 0,1 г күніне 3 рет.Гипосинсибирлеушіпрепараттар: 30% натрий сульфат ерітіндісін 5-10 мл көктамырғабаяукүнде немесе күн ара енгізеді, 1 курсқа 10-15 инъекция немесе 25% магний сульфатының 5-10 мл ерітіндісінбұлшықетке немесе 10% кальций глюконаты ерітіндісін 10 мл күнде немесе күнарабұлшықетке, барлығы 10-15 инъекция жасалады. Түнде препараттарды ішкенненкейінбасылмайтынқаттықышудаантигистаминді препараттарды бұлшықеткеенгізеді: 1% дифенгидраминерітіндісі немесе 2% хлорпираминерітіндісін немесе 0,1% клемастинерітіндісін 1-2 мл түндеәркүнсайынбарлығы 10-15 инъекция жасайды.Ұйқыбұзылғанда, невротикалық бұзылыстардапсихоэмоциональдыжағдайықалпынакелгенгедейін, транквилизаторлартағайындайды: оксазепам 0,01 г түнге немесе нитразепам 0,005 г түнде.Ұйқыбезініңферменттіпрепараттары 3-6 апталықкурспентағайындалады: панркеатин (креонкүніне 1 касуладанкүніне 3 реттамақкезінде аз мөлшерісумен немесе мезим-форте күніне 1 таблеткадантамақалдында); құрамында панкреатин, холь қышқылы, пепсин, аминқышқылдары бар препараттар (панзинорм форте күніне 1 дражеданкүніне 3 реттамақішукезінде) беріледі. Ішқатуға бейімділік байқалғандаөткомпоненттері бар препараттар қолданылады: фестал немесеэнзисталкүніне 1 дражеден 3 рет. Науқастарда тұрақсыз нәжісбайқалса, құрамындаөтжоқпрепараттартағайындайды. Айқынісіктік синдром байқалғандазәржүргізетінпрепараттар қолданылады. Иммуномодуляциялық препараттарды қандыиммунологиялықзерттеубарысындаекіншілікиммундыжетіспеушілік жағдайының клиникалық белгілерінебайланыстытағайындайды: жиі ЖРВИ, вирусты және саңырауқұлақтыинфекциялар, қайталамалы пиодермия, созылмалы инфекция ошақтары, тұрақтыемгерезистенттілікпайдаболғанда. Жиі 0,01% – 1 мл тактивинерітіндісінтәулігіне 1 ретбұлшықетке 5-14 күнбойы немесе ликопид 10 мг тәулігіне 1 рет немесе миелопид 3,0 мг тәулігіне 1 рет 10 күнбойынатағайындайды. Invitroпрепараттарынтестілеудіхемолюминесценттелгенәдіспенқоса қолдану арқылыиммунотропты препараттарды жеке дара таңдайды. Тұрақты, ауыр ағымдыэритродермияғаауысумүмкіндгі бар экземада, преднизолонды (немесе басқаглюкокортикоид) бастапқыдозасы 20-30 мг/тәулігіне 2-3 аптабойынатағайындап, дозасынбіртіндеп 1-2 мг (1/4 таблетка) азайтады. Экзематоздыэритродемиясы бар науқастарғадетоксикациямақсатындагемосорбция, плазмаферез, энтеросорбцияқолданады. Балаларда бір уақыттаазқазан-ішектрактісінде дисбактериоз, ферментопатия болуы мүмкін, сондықтаноларғабифидумбактерин, бификол, бактисубтил, лактобактерин, колибактерин көрсетілген. Антибактериальды терапия курсынанкейінтоқішекте стафилококк, протей, лактозонегативтіішектаяқшаларытабылғандастафилококкты бактериофаг және полипротейлі бактериофаг қолдану қажет. Сыртқы емдеу қабынупроцессініңдеңгейінебайланыстыжеделқабынудафукорцин, 25% күміс нитраты ерітіндісі, 0, 01-0,1% калий перманганаты ерітіндісіненбұлаулар, кортикостероидтарданжасалғанаэрозольдер, қабынуғақарсы, антибактериальдыылғалдытаңғыштарқолданады.Ылғалдандырғышүшінжиі Буров сұйықтығын (1 стакан суға 1 ас қасық), 0,25% танин ерітіндісін, 3% натрий тетраборатерітіндісін, 0,25% мырыш сульфаты ерітіндісінқолданады. Шай, түймедақ, алтей тамырыныңқайнатпасынанжасалғанылғалдандырғышэпителизациянықалыптастырып, ісікті және гиперемияныазайтады. Импетигинизация және микробқақарсыерітінділеррезорциннің 2-5% ерітіндісін, этакридинлактаттың 0,05-0,5% ерітіндісін, 0,02% фурацилин және 0,01%- 0,1% калий перманганаты ерітінділерінқолданады. Ылғалдандырғыштарарасындағыүзілістердеошақтарды 0,5-2% күміс нитраты ерітіндісімен, фукорцинмен, 2% бриллиант жасылыерітіндісіменбояйды (туштайды) және өсімдік немесе мырышмайыменмайлайды. Микробтыэкземадақысқауақытқастафилококктыбактериофагтанжасалғантаңғыштарқолданады. Жедел қабынудыжоюүшінсықпа және жақпамайларқолданады. Жақпалардыылғалданғанаймаққа, бастыңшаштыаймағына және басқатерініңтүктіқабаттарынажағуғаболмайды. Экземадажиі 5% бор-нафталан, 3% ихтиол, 5-10% нафталан, 5-10% қарамай- нафталан және 2-5% анестизинқосылған 2-10% ихтиол-нафталансықпалары қолданылады. Экземаныңжеделдеу, әсіресесозылмалытүріндежақпамайларқолданады. Жақпамайларжараныңқабығынжібітіп, қышудыазайтады. Экземаменауыратыннауқастардың көптеген дәрілік заттарғасезімталдығы жоғары болғанжағдайдаиндиференттіжақпамайлар – (мырышты, нафталан) қолданады. Сезімталдығы жоғары емеснауқастарғақұрамындакүкірт, ихтиол (2-10%), қарамай, АСД (5-10%), 2-10% – бор-нафталан, 1-3% индометацин бар жақпамайларқолданады. Айқынқұрғаубайқалсажақпамайларғаретинолдыңмайлыертіндісін, күнбағысмайын, шабдалымайынқосады. Жақпамай, крем, суспензия түріндеқолданылатынглюкокортикоидтыпрепараттар (0,5% преднизолондыжақпамай, синафлан, синалар, деперзолон, элоком және басқалар) айқынқабынуға, қышуғақарсы әсер көрсетеді. Соңғыжылдарыэкземаныемеудеаскомицинмакролактамыныңөнімі – такролимус және Ресейеліндеқолдануғарұқсатетілгенпимекролимускеңінен қолданылады. Бұлекі препарат құрамы мен әсер етумеханизміұқсасжаңаиммунодепрессанттардыңізашарыболыптабылады және деқабынуғақарсы күшті әсер көрсетеді. Пимекролимус T-лимфоциттердің макрофилин-12 цитозольдікрецепторыменарнайыбайланысқатүсіп, олардыңбелсенділігінтежеп, қабынуғақарсыцитокиндер – интерлейкин-2 және γ-интерферон (Th1-тип)– түзүлуінингибирлейді, соныменқатарадамның Т-клеткаларындағы интерлейкин-4 және интерлейкин-10 синтезінбелсендіреді. Пимекролимусмесклеткаларынанқабынумедиаторларыныңбосапшығуыназайтуменқатар, қабынуғақарсыцитокиндердіңтүзілуініңалдыналады.Микробтыэкземада немесе импетигинизациялықкөріністеантибиотиктермен немесе дезинфекциялаушы заттармен қосылғанглюкокортикоидтыжақпаларқолданады. Тері гормондарының абсорбция мүмкіндігінеске алып, гормональдыжақпаларды әртүрлі қатынасынатағайындауға болады (1:1, 1:2, 1:3 және т.б), сөйтіпоның әсерін жоғарлатады. Құрамындамикробқақарсызаттар бар глюкокортикоидты заттарды аэрозоль түрінде қолдану ыңғайлы: оксициклозоль (окситетрациклин, преднизолон), оксикорт, полькортолон. Экземаныңсозылмалытүрлеріндеқабынуқұбылысыныңбасылукезіндеселективтіфототерапияны (субэритемді, кейінэритемдідозасынкүнсайын, курс ұзақтығы 15-20 күн) пайдаланады. Соныменқатар, жақпа май фонофорезі, оксигенотерапия ұсынылады. Айқынлихенизацияаймақтарына озокерит, парафин, емдікбалшықтараппликациясы 10-20 күнгетағайындайды. Кейбір жағдайларда басқа да тиімдіәдістерқатары қолданылады: рефлекторлық (жанама) физиотерапия, жанама диатермия, ине-рефлексті ем, сәулелі терапия. Экземаныңеміндеересектер мен балалардамаңыздырольдітиімдігипосенсибилизацияланған диета алады. Болжамыөмірүшін де, сауығупроцесіндеқалыптастыру да, әсіресе дұрыс жүргізілгеналдыналушараларындақолайлы. Аурудыңрецидивіэкземаныңбарлықформасындакездесуі мүмкін. Экземаныңболжамысалыстырмалықолайсыз болады, егерде ауру ертежастағыбалаларда, егдежастағыадамдарда, инфекция немесе интоксикация салдарынан әлсірегенорганизмдедамыса.Алдыналу. Экземаныңалдыналуындабалалардамаңыздыорындыөмірліктиімді режим мен анасыныңжүктіліккезіндетамақтануыалады. Экземаменауыратынбалаларғавирустарменинфициялану өте қауіпті (біріншіорынды герпес вирусы алады). Бұндайжағдайда ауыр ағымды және өлімі жоғары түріКапошиэкземасыныңгерпетикалықформасынжоққашығаруқиынғасоғады. Ересектер мен балалардаэкземанынңрецидивініңалдыналуүшінжүйелідиспансерлікбақылау және ремиссия сатысындасанаторлы-коруртты ем алуқажет. Гигиеналықережелердісақтауэкземаныңбарлықформасындамаңыздыболыпкеледі. Бұлекіншілікинфекцияныңалдыналады. Ұсақфоликулиттердіфукорцинның немесе анилин бояғышының 1-2% сулы немесе спирт ерітіндісінжағукерек. 55.Гуммозды мерез. Үшіншілікмерез (третичный сифилис –syphilistertіaria, Lues III) немесе гуммоздымерез ауру басталғаннан 4-6 жылөткенсоңдамиды.Аурудыңбұлкезеңіндеауызкілегейқабығындажәне терідебұдырмақтар (бугорки) мен түйіндер(узлы или гуммы) шығып, ауру ондағанжылдарғасозылуы мүмкін.Гуммоздымерезауызкілегейқабығыныңкезкелгенаймағынжарақаттауы мүмкін, гумма көбінежұмсақ және қаттытаңдайға, тілгешығады, саныбіреу-ақ болады. Бұлкездекілегейқабықтыңтереңқабатындаауырмайтыншағымкөлемді(шиедей)түйінпайдаболып, біртіндепкөлеміүлкейебереді (диаметрі 3 см асады, кейде грекжаңғағыныңкөлеміндей). Біразуақыттанкейін ортабөлігіөліеттеніп,гумма ыдырауынәтижесінде,ортасындаөліеттіөзегі бар кратерге (шұңқырға)ұқсастереңжара пайда болады.Пайдаболған жара ауырады, тығызинфильтратпенқоршалған,жиегі тегіс және қаттылау, табаны ашық-қызылтүстіұсақгрануляциялықтінменжабылған. Жара жазылғанкездеорнындажұлдызғаұқсастыртықпайда болады және бұлүрдіс3-4 айғасозылады, науқастыауырубелгілері аса көпмазаламайды. Сирек жағдайда гумма толығыменсорылыпкетеді немесе тығызфиброздытінменалмасады. Гумманыңмұндайағымыоныңжұмсақтаңдайда және тілдеорналасқанкездеріндебайқалады. Тілдежекетүйіндершығуы мүмкін(тілдіңтүйіндіқабынуып – узловатый глоссит) немесе жайыласклерозданыпқабыну (диффузный склерозирующий глоссит)орыналуы мүмкін. Жарақаттанудыңекіншітүріндетілдіңтереңқабаттарындаплазматикалықклеткалардантұратынжайылаинфильтраттануошағыбайқалады, тілдіңкөлеміұлғайып,тығызданады, үстіндегібарлықбүртіктеріжойылады. Кейінненклеткалы инфильтрат тыртықтануүрдісіменалмасады, тілдіңкөлемікішірейіп және жиырлып, қозғауқиынғасоғады. Тілдіңүстіндеауыру туындататын тереңсайлар, тіліктер жәнетрофикалықжараларпайда болады, кейде олар қатерліісіккеде ауысуы мүмкін.Гумма қаттытаңдайдыңкілегейқабығындаорналасқанжағдайдаіркілген-қызылтүстітығыз инфильтрат ошағыпайдаболады, аз уақытішіндесүйекқабы мен сүйектініөзгеріскеұшырауынәтижесіндеөліеттеніп, ыдырайбастайды. Мұныңөзітаңдайсүйегініңтесіліп, мұрын және ауызқуыстарыныңқосылуынаәкепсоғады. 56.Кештуа біткен мерездіңсенімді және ықтималбелгілері. Туа пайдаболғанмерез – бозғылттрепонеманың ауру анасынанұрыққа плацента арқылыберілуінендамидыКеш туа пайдаболғанмерез. Бұлформаға 4-5 жастанасқанбаладакездесетінмерездің кез-келген көрінісіжатады.Көптеген қаламгерлер кеш туа болғанмерездіертебалалықшақтаауырған немесе жасырыңтүрдеөткенмерездіңрецидивідепсанайды. Кеш туа болғанмерездіңактивтікөрінісіүшіншілікмерездіңкөрінісінеұқсас, бірақтерідегізақымдалулар туа болғанмерезбенсалыстырғандакөпболмайды.Төмпешікті-жаралысифилидтерденеде, аяқ-қолда ораналасады. Төмпешіктертоптасуғабейімболыпкеледі. Гуммоздысифилидтержалғыздап және кештеушығады. Төмпешікті және гуммоздысифилидтер тез ыдырап, жаралартүзеді. Олар мұрынныңкілегейқабығындаорналасып, шеміршекті және сүйектібөліктерді алып, мұрынпердесінперфорациялап, кеңсіріктіңішінеопырылыпкетуіне алып келеді. Қаттытаңдайдыңгуммоздызақымдалуындаперфорациялықмүкістіктіңпайдаболуыменсүйектінініңбұзылуыболады.Соныменқатар, кеш туа болғанмерезбелгілеріменқатар, кейбір науқастардаемшектіккезеңдебасынанөткенмерезбелгілері де Рабинсон-Фурньетыртықтары, ер тәріздесмұрын, бас қаңқасыныңдеформациясы, остеопериоститтіңқалдықбелгілерікездеседі. Тек туа болғанмерезгешартсызбелгілер (туа болғанинфекцияғанақтылымеңзейтін) және қосымша болуы мүмкін белгілер (қосымша дәлелдеудіқажет ететін) тәнболыпкеледі. Дистрофиялар (стигмалар) көптеген созылмалыжұқпалыаурулардакездеседі, туа болғанмерезгетәнемес. Кеш туа болғанмерездіңнақтылы (шартсыз) белгілерінеГетчинсонтриадасын – интерстициальды (паренхиматозды) диффузды кератит, мерездіклабиринтитті және Гетчинсонтістерінжатқызады. 57.Аллергиялық дерматит. Аллергиялық дерматит осы затқасезімталдығы жоғары адамдардыңтерісіне аллерген қайталап әсер еткендепайда болады. Этиологиясы. Аллергиялық дерматит сенсибилизациялыққасиеті бар химиялық заттармен шақырылады. Аллергиялық дерматиттішақыруы мүмкін заттар саны өте көп, химиялықөндірістердің дамуына байлансты, әсіресехимиялық заттардың көбеюібасым. Мысалы: химиялықзаттар хром тұзы, никель, синтетикалық смола сияқтыхимиялықзаттар, урсолбояуы, кейбір өсімдіктер, гүлдераллергендерболуы мүмкін. Аллергендердіңүлкен тобы дәрілік заттардантұрады: пенициллин, стрептомицин, эритромицин, нистатин, гризеофульвин, синтомицинді эмульсия, формалин, сынап, резорцин және т.б. көптеген дәрілер. Қатынастыдерматиттібиологиялықфакторларқатарынажататынөсімдіктер, мысалы, солтүстікақкөмесгүлі, шаған, балдырған, наурызгүл, сорғалдақ, сіркеағашы, кейбір қызылағаштыңтүрлері (мебель өндірісініңжұмысшыларында) туғызуы мүмкін. Зақымданутаңертеңгілікшақтажүргенде, шалғындықшөптердедемалғанда (әсіресешомылуданкейін), шөпшауыпжүргенде болады. Бұндай дерматитбірнешеадамдаөсімдіктигенжерлерде (жиіқол басы мен аяқта, іште, санда, тізеде) болуы мүмкін. Сероздыкөбіршіктері бар эритема пайдаболып, бір аптабойынаорнындакейін пигментация қалдырып, жазылыпкетеді. Фитодерматиттіңпайдаболуындаөсімдікқұрамындағы жәнефотосенсибилизациялаушы эфир майы, алколоид, терпен жәнехлорофилл маңыздырөльатқарады. Жиінаурызгүлтуғызатынфитодерматиткездеседі. Аллергендерөсімдікқурағанкездесақталады. Жанасқанаймақта (жиіқолда) ашық ісінкі эритема көрінеді, ал оғанжақынаймақтерісінде (шынтақ, иық, бет және т.б) уртикарлыбөртпелер, сиректеуұсақкөбіршіктер, жиілеуэритематозды фонда байқалады. Қышу мен ашусезімімазалайды. Патогенезі. Аллергиялық қатынастыдерматиттіәдетте, төменмолекулярлықосындылар (гаптендер) шақырады, олар толық антиген қасиетінеэпидермальдінәруызбенқосылғаннанкейінболады. Оданкейіндесенсибилизирленгенлимфоциттіңантигендерретіндеәсерлесетін, гиперсезімталдықтыңбаяулағантүріқалыптасады. Баяугиперсезімталдықнегізгі бола тұра аллергиялық қатынастықдерматиттіңдамуындағыжалғызмеханизмі бола алмайды. Месклеткалардың және базофильдіиммундықкешендердіңбетінебекітілгенненкейінқұрамындагуморальдіантигендері бар клеткалардыңдегрануляциясынаәкеліп, гистамин, серотонин, брадикинин және басқабиологиялықактивті заттардың түзілуінеәкеледі. Сонымен, аллергиялық қатынасты дерматит патогенезіндеаллергияныңреакцияның тез және баяутүрлеріқатынасады. Аллергиялық дерматиттің клиникалық көрінісіәдеттешынайыполиморфизмдіболыпкеледі. Қатынастықдерматиттіңөзінетән клиникалық көрінісіменқатар, аллергиялық дерматитпенауыратыннауқастардаэкземаныңбелгілерібайқалады, бірақәлсізтүрде (везикуляция, ылғалдануқайталауға бейімділік) білінеді. Қатынастық аллергиялық дерматитте, эритема, ісіну, папулезді және везукулездіэлементтер аллерген әсер еткенаймақтаорналасады. Жиіқолбасының сырт жағындабетте, бет ұшында, мойында; сиректеуаяқ-қолда, білекте, иықта, кейбір науқастардапроцесстің тері жамылғысыныңжабықжерлерінебарауға бейімділік байқалса да, орналасады (91-сурет).Аллергендерменқайталапжанасу аллергиялық дерматиттіңэкземағаауысуынаәкеледі. Экземаның аллергиялық дерматиттеннегізгіайырмашылығытеріліксынамағанәтижеберетінэтиологиялықфакторды алып жойғандажазылыпкетуіболыптабылады.Аллергиялыққатынастықхейлитеріндердіңқызылжиегіне, сиректеу – еріндеркілегейқабаттарыныңхимиялықзаттарға, УКС, стоматологиядапайдаланылатынзаттарға, тіспасталарына, элексирлерге және факторларға сенсибилизация нәтижесіндепайда болады. Аурулардыңкөбін 18-50 жасаралығындаәйелдерқұрайды; кәсібисипаттыболуы да мүмкін.Аллергиялыққатынастық стоматит гиперемиямен, ісінумен, кейденүктетәріздіқанқұйылумен, соныменқатаркүлдіреуік пен эрозияменбілінеді. Науқастаркүю, құрғақтық, дәмсезу мүмкіндігініңжойылуынсезеді (92-сурет). Диагностикасы. Диагностикалаудатітіркендіргіш немесесенсибилизатор әсер еткензақымданудыңорналасуын жәнеклиникалық көрінісінесепкеалады. Аллергиялық дерматиттіанықтауда, соныменқатарэтиологиясынтолықанықтаудадиагностикалық, тамшылық немесе компрестік, әруақыттасезімталдық жоғары болыпкелетіналлергенменоңнәтиже (эритема, ісіну, күлдіреуік) беретін, аллергиялық теріліксынамаларкөмектеседі. Емі: Еңбірінші аллергиялық дерматиттітудырушысебептіанықтап, оны жою. Бөртпелердіңморфологиялықерекшелігінебайланыстысыртқықабынуғақарсытерапияданбасқа, десенсибилизациялық ем қолданады, седативті, антигистаминдіпрепараттар, стероидтыгормондар, витаминдертағайындалады. Аллергиялық дерматитпенауыратыннауқастардыңеміэкземаменауыратыннауқастардыңемініңұстанымдарына (тиісті бөлімдіқара) сәйкес, алдын ала тітіркендіргіш және сенсибилизирлеушіфакторлардыңәсерлерінжояотырып, құралады. Пиогендіинфекцияларқосарланғанжағдайдадезинфицирлеушіжақпамай және антибиотиктерқолданылады. Кеңес беру. Аллергиялық қатынастықдерматиттенауқастыңкөңілінаурудышақырғаналлергенменболашақтақатынасжалғаса берсе экзема дамуы мүмкін екендігінеаударукерек. Қатынастықдерматиттер – дәрігер-стоматологтыңтәжірибесіндежиікездесетін ауру. Оныңдерматиттісебебінанықтау және тиісті сыртқы және жалпыемдітағайындайалумүмкіндігінеаурудыңболжамытікелейбайланысты. |