ДЕРМА ЭКЗАМЕН ЖАЗБАША. 1. Эпидермис рылымы
 Скачать 1.09 Mb.
|
|
Клиникасы және ағымы. Терінің зақымдалған аймақтарында шаш фолликулаларының сағаларынан басталатын және біртіндеп мөлшерінің ұлғаюымен қабынбаған сарғыш-қоңыр-қызғылт бөртпелер түзіледі. Олар бір бірімен қосылып, терінің белгілі бір аймағын алады. Бөртпелердің микрофестальды жиектері бар. Біртіндеп бөртпелердің түсі күңгірт, кей жағдайда “сүтті кофе” түстес болады. Осы түстердің ауысуы аурудың атының негізіне (“түрлі түсті теміреткі”) алынған. Бөртпе тері деігейінен шықпайды, әдетте мазаламайды (кей жағдайда азғана қышу болуы мүмкін), ұн тәрізді қабыршақтанумен бірге жүреді (осыдан кебекті теміреткі деп аталады), қырғанда жеңіл алынады.Түрлі-түсті теміреткі бөртпелері әдетте симметриясыз орналасады. Жиі – арқа мен кеуде терісінде, сирек элементтері – мойын, іште, дененің бүйір беткейінде, иықтың сыртқы беткейінде орналасады. Соңғы кезде ауру диагностикасында ртутты кварцты лампаны (Вуд лампасын) қолданғанда, түрлі- түсті теміреткі бөртпелерін және шашты зақымдамай бастыңшашты бөлігіндегі теріде жиі анықтала бастады. Терапияның нәтижелігіне қарамастан, бұл ауру рецидивінің жиі себептерінің бірі болуы мүмкін. Мектепке дейінгі және жасөспірім балаларда жыныстық жетілу кезеңінде түрлі-түсті теміреткі мойнында, кеудесінде, қолтық астында, іште, арқасында, аяқтарында және қолдарында, бастың шашты бөлігінің терісінде орналасады. Ауру ағымы ұзақ (айлап мен жылдап) өтеді. Клиникалық жазылғаннан кейін жиі рецидивтер байқалады. Күн сәулесі тез жазылуға алып келеді: түрлі-түсті теміреткі терісінде бұрынғы бөртпелердің орны күнге күймейді және ақ дақтар пайда болады (псевдолейкодерма). Диагностикасы. Диагностикасы қиындық тудырмайды. Қиындық тудырған жағдайда қосымша әдістерге жүгінеді. Иодты Бальцер сынамасын қолданады: теріні иодтың 5% спиртті ерітіндісімен зақымдалған аймақ және болбыр мүйізгекті қабаты бояғанда, сау теріге қарағанда интенсивті сары немесе қоңыр түске жақсы боялады (43-сурет). Кей жағдайда иодтың орнына 1 -2% анилинді бояу ерітінділері қолданады, “жоңқалар” феноменін қолдануға болады (Бинье симптомы): дақтарды айнамен қырған кезде болбыр мүйізгекті қабатының жоғарғы қабаты қабыршақтанып түлейді. Клиникалық жасырын зақымдалған ошақтарды анықтау үшін,ртутты-кварцты лампа қолданылады, оның сәулелері айна арқылы өтіп, никель тұздарымен импренерленеді (Вуд сүзгісі-фильтрі). Зерттеу қараңғы бөлмеде жүргізіледі: кебекті теміреткінің дақтары жарыққа қою-қоңыр немесе қызғылт-сарыға флюоресценцияланады.Клиникалық белгісіз, соның ішінде бастың шашты бөлігінің терісінде ошақтарды ерте анықталып, тиімді ем қолдануға және рецидивтің алдын алуға мүмкіндік береді. 20-30% cілтілі ертіндімен (KOH немесе NaOH) қабыршақтарды микроскопиямен зерттегенде саңырауқұлақ элементтерін анықтауға болады. Емі. Түрлі-түсті теміреткінің негізгі емінде кератолитикалық және саңырауқұлаққа қарсы препараттар қолданады. Шектелген түрлерінде сыртқы антимикотикалық заттар: кетоконазол, бифоназол, киотримазол, тербинафин және т.б. қолданылады. Клиникалық көріністерін жою үшін бұл препараттарды крем немесе жақпамай түрінде тәулігіне 1 -2 рет 5 күн бойына жағу, әдетте жеткілікті болады. Тербинафин спрейін түрлі-түсті теміреткемен зақымдалған ошақтарға және айналасындағы сау тіндерге 1 аптада 2 рет жағады. Тербинафин терапиясынан кейін (1% крем немесе спрей) басқа препараттарды тағайындаудың қажеті жоқ. Альтернативті, бірақ тиімді әдістер болып ересектерде 20% және 10%, балаларда бензил-бензоат ерітінділерімен тәулігіне 1 рет 3-5 күн немесе 10% күкіртті-салицил жақпамайы немесе терінің зақымдалған ошақтарына 60% сулы гипосульфит натрий ерітіндісін, содан кейін 6% ас қышқылы ерітіндісімен (Демьянович әдісі) өңдейді. Жайылған түрлерінде жергілікті терапиядан нәтиже болмағанда, жүйелі антимикотикалық препараттар тағайындайды: итроконазол 100 мг/тәулігіне тамақтан кейін 15 күн және 200 мг/тәулігіне 7 күн бойына. Флуконазолды 150 мг-нан аптасына 1 рет 4-8 апта бойына тағайындайды. Алдын-алу. Түрлі-түсті теміреткімен ауыратын науқастыңотбасын люменисцентті лампаны қолданып қараймыз. Синтетикалық тіндерден іш киім киюге болмайды және аптасына 1 рет теріге 1 -3% салицил спиртін жағамыз. Шамадан тыс тершеңдікке ем жүргіземіз. Емдегенде аурудың киімдерін, төсек-жабдықтарын 2% сабынды сода ерітіндісімен, үтіктің буы арқылы дезинфекция жасалуы қажет. Бас киімдердің ішкі бетін үтіктің буы арқылыүтіктеу қажет. Жазғы рецидивтің алдын алу үшін наурыз айынан бастап мамыр айына дейін айына 1 рет 3 күн кетоконазол су сабынымен теріні өңдеу қажет. Оны ылғалды теріге 5 мин жағады да, сосын душтың астына тұрып жуып тастайды. Кеңес беру. Науқасқа емдеу кезінде іш киімді және төсек- орнын әдеттегідей әдіспен жуатынын түсіндіреді. Жайылған процессте емі аяқталғаннан кейін 1 -2 айдан соң 1 -2 апта бойына алдын алу емін жүргізуге болады. 87.Жүктілік кезінде мерездің әсерінің ағымы. Мерезбен ауыратын әйелде жүктілігі кеш түсікпен, алдын-ала босанумен, аурудың кеш және ерте көріністерімен немесе жасырын инфекциямен науқас баланың дүниеге келуі мүмкін. Жүктіліктің ақыры мерездің әр түрлі даму сатысына байланысты, себебі ұрықтың инфициялануы инфекцияның активтілігіне байланысты болып келеді. Ұрықтың сперматозоид арқылы жұғуы осы уақытқа дейін дәлелденбеген. Белсенді түрде науқас әйелдерді анықтау, өз уақытында арнамалы ем жүргізу, науқастарды тіркеу, мерездің белсенді формаларымен ауыратын науқастармен қатынаста болғандарды тексеру туа пайда болған мерездің санын азайтар еді. Жүкті әйелдерді мерзімінде тексеріп, арнамалы ем жүргізудің маңызы зор. Осы мақсатпен міндетті түрде жүктіліктің бірінші және екінші жартысында үш реттік серологиялық тексеру жүргізеді. Әйелдер кеңестік емханасында барлық мерезбен ауыратын әйелдер және сауыққан әйелдер туралы мәліметтер болу керек. Мерезбен ауыратын жүкті әйелге арнамалы ем жүргізгеннен соң және аурудың жұқпалы көріністерін жойғаннан кейін, түсік жасауға рұқсат беріледі. Егер мерезбен ауыратын әйел босанамын деп шешсе, оны перзентхананың белгілі бір бөлімшесіне жолдап, бұрын жасалмаған клиникалық және серологиялық тексерістерді жүргізеді. Егер күмәнданған серологиялық реакциялар болғанжағдайда ретроплацентарлы қанды қайта тексереді. Бұл жағдайда олар арнамалы оң болады. Алайда, босануға дейін және босанғаннан соң 10–20 күнде серологиялық реакциялар жалған оң болуы мүкін, сондықтан әйелдер консультациясында осы мерзім аяқталғанша әйелді тексеру керектігін есте сақтау қажет. 88.Мерезбен ауыратын науқастарды емдеуде пенициллиннің ертіндінің дайындалуы. Ns 1. тәсіл. Емдеу пенициллиннің дюрантты препараттарьіның бірімен жүргізіледі — бициллин—1, -3 немесе -5. Бициллин 1—1 200 000 бірліктен, бициллин —5—1 500 000 бірліктен, бициллин — 3—1 800 000 бірліктен 7 рет егіледі. Бірішпі рет еккенде жарты- лай мөлшерін ғана—300 000 бірлігін егеді, ал бір тәуліктен соң екінші толық мәлшерін егеді, содан кейінгілерін аптасына 2 рет егеді. Бүл тәсіл амбулаториялық емге арналган. № 2 тәсіл. Бензилпенициллиннің новокаин түзын 600 000 бірліктен тәулігіне 2 рет, 14 күн бойы егеді. № 3 тәсіл. Пенициллиннің судағы ерітіндісін бүлшықетке 14күн бойы әр 3 сағ. сайын 400 000 бірліктен еғеді. 89.Есек жем. Мономорфты уртикарлы қышитын бөртпелермен көрінетін дерматозды есекжем деп атайды. Жедел (сонымен қатар жедел шектелген Квинке ісігін жатқызады), созылмалы рецидивтеуші, тұрақты папулезді созылмалы және күн тәрізді (күн сияқты) есекжем деп ажыратады. Патогенезі. Есекжемнің барлық клиникалық түрлеріне ортақ патологиялық тізбек болып ұсақ тамырлар өткізгіштігінің жоғарылауы мен осы тамырлардың айналасында ісіктің пайда болуы есептеледі. Есекжемде күлдіреуіктік реакцияның негізінде гистамин әсерін әлеуеттендіретін (потенциялаушы) биологиялық активті заттардың жоғары концентрациясына байланысты (серотонин, ацетилхолин, брадикинин, интерлейкиндер, простогландиндер), дереу-баяу әсерлі типті гиперсезімталдық жатыр. Демек, есекжем көпэтиологиялы уытты-аллергиялық дерматоз болып табылады. Сонымен қоса, жасушаішілік протеиназаның шамадан көп жиналуымен жүретін диспротеинемиядан болатын созылмалы есекжемнің аллериялық емес формалары белгілі. Бұл жағдайда гистаминге әсерге ұқсас, тамырлық реакцияны шақыратын, патологиялық антиген-антидене реакциясынан кейін агрессивті иммунды комплекстер пайда болатын, иммунды жүйенің патологиялық жағдайында болатын аутоагрессивті процесстер орын алады. Есекжемде сарысулық иммуноглобулиндердің құрамының IgE гиперпродукциясы мен IgA жетіспеушілігі өзгеруімен жүретіндіктен, есекжемнің дамуы әрқашан гистаминнің көп мөлшерде бөлінуімен байланысты болмайды. Брадикинин, серотонин, және басқа да пептидтердің әсерінен болатын аурудың түрлерін гистаминге қарсы препараттармен емдеу еш нәтиже бермейді. Осы топқа тоңу кезінде бөлінетін криобулиндердің шамадан тыс бөлінуінен болатын суықтық есекжем жатады. Холинергиялық есекжем вегетативті дистонияның уртикарлы эффлоресценциялардың қалыптасуына әсерінің мысалы болып табылады. Бұл жағдайларда ацетилхолиннің бөлінуі күшейеді де гистаминге реакцияға ұқсас тамырлық реакцияны тудырады. Патогенетикалық жағынан қосымша аурулар да (созылмалы ошақты инфекциялар, ішекқұрт инвазиясы, отбасылық атопия, өт шығару жолдарының дискинезиясы, асқазан-ішек бұзылыстары, дәрілік аллергия) маңызға ие. Клиникалық көрінісі. Жедел есекжем үдемелі, кенеттен басталады, денесінде, аяқ-қолдарында көптеген бөртпелер пайда болады. Күлдіреуіктер тері бетінен жоғары орналасатын терінің емізікшелі қабатының жедел ісіңуімен өтетін, седепті (перламутрлі) реңмен қанық қызғылт түсті, қышыйтын тығыз түзіліс болып келеді (115-сурет). Егер күлдіреуіктер көп болса, олар шеттері тегіс емес полициклді шеттері бар кеңейген ошақтарға айналады. Бұл кезде қалтыраумен бірге субфебрилитет (есекжемдік қызба), асқазан- ішектік бұзылыстар, өт шығару жолдарының дискинезиясы, невротикалық бұзылыстар болуы мүмкін. Бөртпе элементтері ауыз кілегейінде пайда болып, тыныс алу мен жұтынуды қиындататын ісіңумен жүреді. Жедел есекжем бірнеше күн сақталады. Шектелген жедел Квинке ісігі (син.: алып (өте үлкен) есекжем, ангио-невротикалық ісік) – кенеттен пайда болатын тері (кілегей қабаты) мен беттің (ерін, ұрт, қабақ және т.б) және жыныс мүшелерінің шектелген ісігі. Терісі ұстап қарағанда тығыз- эластикалық, түсі ақ, сирек қызғылт түсті болады. Көбіне субъективтік сезімдер болмайды, сирек күйдіру сезімі мен қышыну болады. Бірнеше сағаттан кейін немесе 1 -2 күннен соң ісік қайтады, бірақ рецидивтер болуы мүмкін. Квинке ісігі кейде жай есекжеммен қосарласып жүреді. Көзшарасы ісінген жағдайда көз алмасының медиальды бағытта ығысып, көрудің нашарлауы мүмкін. Әсіресе көмей немесе жұтқыншақтың ісігі қауіпті, себебі стеноз бен асфиксияға әкелуі мүмкін. Есекжемді жедел және созылмалы деп бөледі. Жеделесекжемге (116-сурет) үлкен күлдіреуіктермен, жиірек қасарланып, бетте, мойында, денеде байқалатын Квинке ісігімен, сипатталады. Ажырату диагностикасын лимфостазбен, қайталамалы тілмемен, Мелькерсон-Розенталь синдромымен жүргізеді, олардан Квинке ісігі жедел басталуымен, қысқа уақытқа пайда болатынымен және еш ізсіз жойылып кетумен ерекшеленеді. Балалар есекжемі клиникалық көрінісі, патогенезі, ағымы бойынша балалар қышымасына (строфулюске) ұқсас. Созылмалы қайталамалы есекжемде бөрпелер көп болмайды, күлдіреуіктер аздау ісінген бірнеше жылдар бойына толқын тәрізді пайда болып отырады. Рецидивтер ұзақтығы әртүрліремиссиялармен кезектесіп отырады. Уртикарлы бөртпелерде бас ауруы, әлсіздік, субфебрильді қызу, асқазанда ынғайсыз сезім,артралгиялар, невротикалық көріністер болады. Қанында эозинофилия мен тромбоцитопения анықталады. Тұрақты папулезді созылмалы есекжем созылмалы қайталамалы негізінен лимфоциттерден тұратын дермадағы полиморфты жасушалық инфильтрациясының тін аралық ісінуіне қосылудан кейін пайда болады. Түйінді элементтер іркілісті- эритематозды түсті, тығыз немесе тығызэластикалы консистенциялы, негізінен аяқ-қолдың жазғыш беттерінде орналасады. Ауру жиі әйелдерде кездеседі. Көптеген қаламгерлердің ойынша тұрақты папулезді есекжемді қышыманың (пруриго) бір түрі ретінде қарастыру қажет. Диагностикасы. Есекжемнің диагностикасы біріншілік морфологиялық элемент – күлдіреуікке негізделген. Диагнозды ашық уртикарлы қызыл дермографизм дәлелдейді. Ажырату диагностикасын дәрілік токсидермиямен, строфулюспен, Квинке ісігімен жүргізеді. Есекжемді жәндіктердің шағуынан ажырату қиын (маса, бүрге және т.б.), себебі шаққан жерде уртикарлы бөртпелер пайда болады. Бөртпенің пайда болу кезеңін, оның орналасуын, тұрғылықты жерінің немесе балалар үйінің санитарлық жағдайын ескеру қажет. Дюрингтың герпестік дерматозында күлдіреуікпен қоса көпіршіктер мен көпіршікшелер болады, олардың құрамында көп мөлшерде эозинофильдер анықталады, сонымен қатар йод препараттарына жоғары сезімталдық байқалады. Емі. Есекжемнің барлық клиникалық варианттарында ем тамақтану режимін реттеуден, мүмкін болатын аллергендік факторларды алып тастаудан басталады. Жедел есекжемде тамыр өткізгіштігін азайту және капиллярлар тонусын жоғарылату үшін кальциц хлориді, кальций глюконатын, антигистаминді препараттар (супрастин, тавегил, задитен, циметидин, бикарфен, фенкарол) және аскорутин тағайындайды. 10-15% магний сульфаты ерітіндісін 10-15 мл-ден тәулігіне 3-4 реттен тұрақты әсер алғанға дейін ішкізеді. Гистаминге қарсы препараттардың жаңа ұрпағы жақсы әсер береді: кестин, зиртек 10 мг-нан күніне 1-2 реттен 10 күн бойы. Жергілікті ментол, анестезин, гидрокортизонмен шайқалатын жүзінділерді тағайындайды, кейін фторланған глюкокортикоидты жақпамайлар мен кремдерді, фенистил гелін қолданады. Жалпы жағдайының бұзылуы байқалатын Квинке ісігінде тері астына 0,5-1 мл 0,1% адреналин гидрохлорид ерітіндісін енгізеді. Процесске ауыз, мұрын, көмей кілегейі тұншығу көріністерімен қосылған жағдайда 10 мл 10% кальций хлоридін тамырішіне, кортикостероидты гормондар мен гистаминге қарсы препараттарды қолданады. Зәр жүргізіетін дәрілерді – 1% фуросемид ерітіндісі 2 мл тамырішілік немесе лазикс – тағайындау қажет болады. Созылмалы есекжемде басты назарды диетаға, режимге, жүйке жүйесінің, асқазан-ішек жолының жағдайына, созылмалы инфекциялар ошақтарын анықтап, тазартуға аудару қажет. Детоксикация мақсатында гемосорбция немесе энтеросорбцияны қолданады. Гистаминге қарсы препараттармен қоса 10 мл 30% натрий тиосульфат ерітіндісін тамырішіне күн сайын немесе күн ара (10-15 құю) енгізу ұсынылады. Ауыр формаларында экстракорпоральды детоксикациямен қоса глюкокортикоидты гормондар (преднизолон 10-15 мг/тәулігіне 3- 7 күн бойына), 1 мл-ден диспроспан қолданылады. Холинергиялық есекжемде красавка сығындысын (экстрактісін),беллоид, беллатаминал, атропин сульфаттын қолданған дұрыс. Есекжемнің барлық формаларында витаминдер тағайындалады: аскорбин және никотин қышқылдары, рибофлавин, кальций пантотенат және пангамат, пиридоксальфосфат, цианокобаламин, дипромоний, токоферол ацетат. Іш қату мен дисбактериозда іш жүргізетін заттар, биологиялық препараттар (колибактерин, бифидумбактерин, лактобактерин, бификол, бактисубтил және т.б) тағайындалады. Жергілікті ем аса маңызды емес. Ерітінділер, спирт пен сумен аралас шайқалатын қоспалар, сирек майлы шайқалатын қоспалар, жақпамайлар, линименттер, пармидинді, индометацинді, бутадионды мазьдар, линин, кортикостероидты гормондарменқосылған жақпамайлар мен кремдер, фенистил гелі тәрізді қышынуға, қабынуға қарсы заттар қолданылады. 90.Кәсіби тері аурулары. (интернет) Тәжірибеге жаңа химиялық заттарды үнемі енгізу кәсіби аурулармен, оның ішінде тері ауруларымен ауыратын науқастар санының артуына әкеледі. Кәсіби-бұл белгілі бір кәсіпке тән белгілі бір зиянды факторлардың немесе белгілі бір өндірістегі еңбек жағдайларының ағзаға жүйелі және ұзақ әсер етуінің әсерінен пайда болатын ауру. Әр түрлі кәсіби емес себептердің әсерінен қалыптасатын, бірақ өндірістік ынталандыру әсерінен нашарлайтын дерматоздар кәсіби болып саналмайды. Терінің кәсіби зақымдануы химиялық, физикалық әсерлерден, инфекциялық, паразиттік факторлардан болады. Химиялық заттардың әсерінен ең көп таралған кәсіби дерматоздар. Алайда, бұл себеп факторлары негізінен элективті болып табылады. Егер олар басқа экзо - және эндогендік патогенетикалық факторлармен біріктірілсе, олар терінің өзгеруіне әкеледі. Экзогендік факторларға шаң, бөлменің ластануы, гипотермия немесе қызып кету, терінің жарақаттануы жатады, бұл дененің қарсылығын төмендетеді. Эндогендік факторлар-ішкі органдар, жүйке және эндокриндік жүйелер функциясының бұзылуы, аллергиялық фон және т. б. Теріні алғашқы тітіркендіретін химиялық заттар Химиялық күйіктер мен терінің жараларын тудыратын міндетті емес (концентрацияланған бейорганикалық қышқылдар мен сілтілер, сілтілі металл тұздары) және факультативті (әлсіз бейорганикалық қышқылдар мен сілтілер, үлкен органикалық еріткіштерді) тітіркендіргіштер, сондай-ақ терінің фолликулярлық аппаратына зақым келтіретін құралдар (майлау майлары, хлорланған нафталандар, гудрон, пек және т.б.). Негізінен теріге сенсибилизациялайтын әсері бар химиялық заттар тікелей әсер ететін, тікелей жанасатын (хром, никель, кобальт, скипидар, табиғи және жасанды Полимерлер) және негізінен пероральді немесе ингаляциялық (мысалы, фармацевтикалық өндірісте) әсер ететін сенсибилизаторлар болып бөлінеді. Барлық кәсіби тері ауруларының 90% - дан астамы химиялық заттарды, 6% - жұқпалы және паразиттік агенттерді және 2% - физикалық факторларды тудырады. Кейбір кәсіптердегі адамдарда кәсіби белгілер немесе стигмалар бар, оларды терінің кәсіби ауруларынан ажырату керек. Сонымен, шахтерлерде көмір шаңы теріге жиналуы мүмкін, құбыр тазалағыштарда - күйе, ағаш кесушілерде жарықтар пайда болады, қолдарда абразиялар пайда болады, қазғыштарда, ағаш кесушілерде лобтар пайда болады, матростарда терінің пигментациясы күн сәулесінің әсерінен пайда болады, слесарьлар мен майлау машиналарында - майлау майларынан, металл күміспен жұмыс істейтін адамдарда аргирия дамиды (тері сұр-көкшіл болады), Металлургтер, темір ұсталары, құюшылар телеангиэктазияны дамытады.күйіктен кейін қалайы, темір ұсталарында тыртықтар, тыртық тәрізді атрофиялар бар. Кәсіби стигмалар еңбекке жарамсыздыққа әкелмейді. 19.1. Химиялық заттардың әсерінен терінің кәсіби аурулары Эпидермиттер (эпидермоздар) терінің өткір құрғақтығымен, пиллингпен, ауырсынумен, кейде айқын қабыну құбылыстарынсыз және терінің тығыздалуынсыз терең жарықтармен көрінеді. Олар негізінен органикалық еріткіштердің, салқындатқыш эмульсиялардың және басқа да майсыздандыратын заттардың (бензин, керосин, ацетон, уайтспирит) теріге ұзақ уақыт әсер етуі нәтижесінде пайда болады. Көптеген жағдайларда эпидермит еңбекке жарамдылықты жоғалтуға әкелмейді және тітіркендіргішпен байланыс тоқтатылғаннан кейін жоғалады, бірақ бұрынғы жұмысқа оралған кезде қайтадан пайда болады. Контактілі дерматит (аллергиялық емес) тітіркендіргіш қасиеттері бар химиялық заттардың әсерінен пайда болады. Бұл кәсіби дерматоздардың ең көп таралған тобы. Тері қызарады, ісіну дамиды, жану сезімі пайда болады, кейде пайда боладыкішкентай және үлкен көпіршіктер, олар тез ашылып, мол ылғалды беттерге айналады. Жанаспалы дерматит Терінің өндірістік ынталандырғыштармен жанасу орнында дамиды және осы шектерден тыс таралмайды; оның ошақтары сау теріден күрт ажыратылған. Этиологиялық фактор Органикалық еріткіштер, эмульсиялар, қышқылдар, сілтілер, бояулар, лактар және басқа химиялық заттар болуы мүмкін. Көбінесе ... зақымданады, тері, бет, мойын. Эпидермис сияқты, байланыс дерматиті теріні тітіркендіретін затпен байланысуды тоқтатқаннан кейін тез өтеді. Алайда, кең таралған және ауыр контактілі дерматитпен жұмыс істеу қабілеті уақытша жоғалады. Май фолликулиттері терінің минералды майлармен немесе майланған жұмыс киімдерімен тікелей жанасатын жерлерде пайда болады. Көбінесе ерлер ауырады, көбінесе дененің қалың шаштары бар. Негізінен білек пен жамбастың сыртқы бетіне әсер етеді, сирек-іш және бөкселердің терісі. Аурудың басында шаш фолликулаларының аузында май, шаң және мүйізді таразылардың жиналуы қара нүктелерге ұқсайды. Содан кейін жеке фолликулалардың аймағында диметр 2-3 мм болатын қабыну түйіндері дамиды, олар қарапайым безеулерге ұқсас. Стафилококк жұқтырған жағдайда май фолликулиттері қайнауға айналуы мүмкін. Майлы фолликулиттердегі түйіндер, қара нүктелер (фолликулалардың аузындағы мүйізді тығындар) оларды папулонекротикалық туберкулезбен ажыратуға мүмкіндік береді. Дерматоз мұнай өңдеу өнімдерімен, көмірмен, шоперлермен және т. б. байланысы бар жұмысшыларда байқалады. Уытты мелазмалар мұнай мен көмірден алынған көмірсутектермен ұзақ (5-10 жыл немесе одан да көп) өндірістік байланыс нәтижесінде дамиды. Ауру жалпы интоксикациямен (шаршау, бас ауруы, әлсіздік, әлсіздік, ұйқының және тәбеттің бұзылуы және т.б.), сондай-ақ теріде эритема, пигментация, фолликулалық гиперкератоз, телеанги-эктазияның пайда болуымен көрінеді. Қоңыр-сұр дақтар өте ерекше, олар алдымен бет, мойын, кеуде аймағында, кейінірек дененің терісінде пайда болады. Зардап шеккен аймақтардың терісі өрескел және біртіндеп жұқарады. Ауруды емдеу қиын. Кәсіби жаралар, Сулы өсу. Үстіңгі, салыстырмалы түрде аз ауырсынатын жаралар, дөңгелек немесе сопақша пішінді, түбінде қанды қыртысы бар, көтерілген ролик және шеңбердегі қабыну Королла әдетте химиялық ерітінділер немесе ұнтақ тітіркендіргіш болған кезде пайда боладыбұрын жарақаттанған тері аймақтарына заттар (кесу, абразиялар, сызаттар, жарықтар және т.б.). Олардың сыртқы түрі соншалықты тән, олар арнайы атауларға ие болды - "күйдіру" және "құс көздері". Кәсіби жаралардың әдеттегі локализациясы-саусақтар, қолдар, білектер, сирек - төменгі аяқтар, жамбас. Оларды емдегеннен кейін ақшылдау тыртықтар қалады. Хромнан туындаған жаралар әлдеқайда ауыр, олар теріде ғана емес, сонымен қатар назофаринстің және ауыз қуысының шырышты қабаттарында орналасқан. Көмірді, майды, тақтатастарды (пек, гудрон, мазут және т.б.) ауыр айдау өнімдерімен ұзақ мерзімді байланыс терінің кез-келген аймағында қарапайым сүйелдер мен папилломаларға ұқсайтын Сулы өсулердің пайда болуына әкелуі мүмкін. Кейде бұл түзілімдер тері қатерлі ісігіне айналуы мүмкін, сондықтан олардың ерте диагнозы өте маңызды. Аллергиялық кәсіби дерматоздар. Бұл топқа ағзаны сенсибилизациялай алатын өндірістік аллергендермен бірнеше рет байланысу нәтижесінде аллергиялық кәсіби дерматит және кәсіби экзема кіреді, оның дамуы көбінесе дененің жалпы жағдайына байланысты (жүйкежүйесінің жағдайы, асқазан-ішек жолдары мен бауыр аурулары, эндокриндік бұзылулар, іріңді және саңырауқұлақ инфекциясы және т. б.).) Аллергиялық дерматит кезінде ауруды тудырған зат бар тері үлгілері әдетте оң, ал басқа аллергендермен теріс болады. Экземада, әдетте, поливалентті сенсибилизация байқалады. Клиникалық аллергиялық дерматит контактілі аллергиялық емес дерматитке ұқсайды, бірақ соңғы бөртпелерден айырмашылығы, олардың нақты шекаралары жоқ және химиялық тітіркендіргішпен байланыс орнымен шектелмейді. Аллергенді жою кезінде ауру тез шешіледі, бірақ байланыс қайта басталған кезде қайталанады. 19.2. Кәсіби экзема Кәсіби экзема созылмалы, ұзақ уақытқа созылады, көбінесе өндірістік емес, сонымен қатар тұрмыстық тітіркендіргіштердің әсерінен қайталанады. Егер аурудың басында элементтер аллергенмен байланысқан тері аймақтарында локализацияланған болса (күріш. 71), содан кейін бөртпелер басқа, алыс жерлерге таралады. Экземадан зардап шеккен тері аймақтары біртіндеп қалыңдайды, қатаяды, лихенификация пайда болады, жарықтар пайда болады. Мерзімді қайталанулар қабынудың жоғарылауымен, ісінумен, ылғалмен, қышудың жоғарылауымен бірге жүреді. Кәсіби экзема негізінен кәсіби тітіркендіргіштердің әсеріне ұшыраған терінің ашық жерлерінде локализацияланған және эритема, везикуляция, папулярлы бөртпелер, ылғал және қышу арқылы көрінеді. Терінің аллергенмен байланысын тоқтату дерматит сияқты тез емделуге әкелмейді, ал тері сынақтары бұл науқастардың көпшілігінде бұрынғы моноваленттің орнына поливалентті сенсибилизация бар екенін көрсетеді. Кәсіби экземаны кейбір бояғыштар, никель тұздары, хром, әсіресе цемент құрамындағы алты валентті, парафенилендиамин, формальдегид, скипидар, бакелит желімі, эпоксидті шайырлар және т.б. тудыруы мүмкін. Дерматиттен айырмашылығы, кәсіби экземаны емдеуде кәсіби емес экземаны емдеуде бірдей қиындықтар бар. Кәсіби токсидермия мен уртикария әдеттегіден клиникалық жағынан ерекшеленбейді (тиісті бөлімдерді қараңыз). Бұл науқастарда аллерген ағзаға асқазан-ішек жолдары, тыныс алу жолдары арқылы енеді, бірақ тері арқылы емес. Жұмыс орнын өзгерту, яғни аллергенмен байланысын жою тез қалпына келтіруге әкеледі. Онихия мен паронихия химиялық заттармен - формалин, сілтілер, каустикалық сода, ағартқышпен үнемі байланыста болады. Тырнақ пластиналары бұлтты болады, жылтырлығын жоғалтады, мыжылған, сынғыш және деформацияланған болады. Субногты гиперкаратоздың дамуына байланысты тырнақтар тырнақ төсегінен қабыршақтанады. Қабыну ісіну, гиперемия және тырнақ роликтерінің инфильтрациясымен дамиды. Бұл зақым микотикалық және стрептококк ауруларымен ерекшеленеді. 19.3. Физикалық факторлардың әсерінен терінің кәсіби аурулары Кәсіптік тері ауруларының бұл түрі механикаландырылмаған қол еңбегін (көлік) пайдаланатын өндірістерде кездеседі, тиеу-түсіру операциялары, әртүрлі қосалқы жұмыстар және т.б.). Өндірістік процестерді механикаландыру және автоматтандыру кезінде физикалық факторларға байланысты кәсіби дерматоздар саны азаяды. Физикалық жұмысқа бейім емес адамдарда нашар өңделген тұтқалары бар құралдарды қолданған кезде қызаруы, терінің ісінуі және үлкен кернеулі көпіршіктердің пайда болуы ("су каллусы") бар механикалық дерматит пайда болуы мүмкін, олардың шиналары жарылып, беткі эрозияны немесе ашық қызыл түсті абразияны ашады. Тұрақты үйкеліс пен қысымның салдарынан терінің мүйізді қабатының күрт қалыңдауы деп аталады. Шын мәнінде, омозолость кәсіби ауруларға емес, кәсіби белгілер, стигмалар деп аталады. Алайда, ауыр жарықтардың қосылуы және суппация процесінің дамуы уақытша еңбекке жарамсыздыққа әкеледі. Теріге механикалық әсер ұсақ жарақаттардың пайда болуымен бірге жүреді. Олардың уақтылы емделмеуі пиодермиттердің дамуына, кейде уақытша еңбекке жарамсыздығына әкеледі. Көптеген өндірістердің жұмысшылары (балық, көмір, мұнай өндіру, құрылыс, ағаш дайындау өнеркәсібі, Ауыл шаруашылығы және т.б.) төмен температураға ұшырауы мүмкін, салқындатылған сұйықтықтармен, заттармен, материалдармен (машина жасау және металл өңдеу өнеркәсібі) байланыста жұмыс істей алады. Мүмкін кәсіби қалтырау немесе үсік шалу ("дерматиттер" бөлімін қараңыз). Егер ыстық немесе балқытылған металдар немесе басқа заттар, ыстық газдар, сұйықтықтар, булар теріге түссе, өндірістік жағдайда күйіктер пайда болуы мүмкін. Ашық ауада жұмыс істейтін адамдарда кәсіби күн дерматиті пайда болуы мүмкін. Ауру сәулеленуден бірнеше сағат өткен соң қызару және ісіну түрінде көрінеді. Күн дерматиті, әдетте, дене температурасының жоғарылауымен, бас ауруымен, кейде бас айналуымен, жүрек айнуымен, ұйқының және тәбеттің бұзылуымен бірге жүреді. Жедел кезең бірнеше күнге созылады, содан кейін мол пиллинг пайда болады, содан кейін терінің Сәулеленген жерлерінің қоңыр түсі (тотығу) пайда болады. Тотығу кезінде бірнеше рет күн сәулесі мұндай қабыну реакциясын тудырмайды, өйткені гиперпигментированные тері (меланиннің жиналуы) ультракүлгін сәулелерді қорғайды. Радиоактивті заттар мен иондаушы сәулелену көздерімен жұмыс істеу, дозиметриялық бақылаудың бұзылуы, авариялар клиникалық көрінісі кәсіби емес сәулелік зақымданулармен бірдей жедел немесе созылмалы кәсіби сәулелік аурудың дамуына. 19.4. Жұқпалы қоздырғыштардан туындаған кәсіби тері аурулары Барлық жұқпалы тері аурулары кәсіби жұқпалы аурулар ретінде дами алады, егер жұқпалы материалмен инфекция кәсіби міндеттерді орындау кезінде пайда болса. Кейбір салыстырмалы түрде жиі кездесетін жұқпалы кәсіптік тері ауруларына тоқталайық. 19.4.1. Эризипелоид немесе шошқа тілмесі Ауру шошқа мүйізінің бацилласынан туындаған (Сіз. rhusiopathiae suis), дегенмен көптеген басқа үй жануарлары инфекция көзі бола алады. Эризипелоидпен көбінесе ет комбинаттарының, консервілеу және балық зауыттарының жұмысшылары, яғни жануарлардың, балықтардың, құстардың етімен, олардың сүйектерімен, терілерімен, Жануарлар желімімен жанасатын адамдар ауырады. Қоздырғыш денеге зақымдалған тері арқылы енеді (көбінесе өткір сүйекпен, кесу пышақпен кесу немесе кесу салдарынан). Инкубациялық кезеңнен кейін бірнеше сағаттан бірнеше күнге дейін патогеннің ену орнында (әдетте қолдың терісінде, көбінесе саусақтарда, аяқтардан әлдеқайда аз), қатты ауырсыну, эритема, жану, ауырсынумен бірге жүреді. Эритема ашық қызыл немесе бозғылт қызғылт реңкке ие. Зардап шеккен аймақта түйіндер, көпіршіктер және кейде көпіршіктер орналасқан. Эризипелоидпен ауыратын науқастардың көпшілігінде буындар процеске қатысады, бұл олардың ісінуімен, аяқ-қолдарының ісінуімен, өткір ауырсынумен, аймақтық лимфа түйіндерінің ұлғаюымен және безгегімен бірге жүреді. Содан кейін эритема көкшіл-сұр түсті алады. Ауру бірнеше күннен кейін аяқталуы мүмкін, бірақ кешіктіріліп, созылмалы түрге айналуы мүмкін. Иммунитет сақталмайды, қайта жұқтыру мүмкін. 19.4.2. Кәсіби микоздар Саңырауқұлақ ауруларымен ауыратын науқастарға қызмет көрсететін медициналық персонал, микозбен ауыратын жануарлармен байланыста болатын ветеринариялық қызметкерлер, зоотехниктер, егін өсірушілер, мал өсірушілер, шаштараз және монша қызметкерлері, микробиологтар, зертханашылар, виварийлер қызметкерлері олар жұмыста әртүрлі саңырауқұлақ ауруларымен (трихофитоз, микроспория, фавус, эпидермофитоз, рубромикоз, кан-дидоз, актиномикоз, споротрихоз және т.б.) жұқтырылуы мүмкін, бұл жағдайда олар кәсіби микоздар деп аталады. Инфекция, әдетте, ауру адамдармен және жануарлармен жұмыс істеу ережелерін сақтамаған кезде пайда болады. Клиникалық көрінісі бойынша бұл зақымданулар бірдей кәсіби емес аурулардан ерекшеленбейді. 19.4.3. Кәсіби тері ауруларын диагностикалау принциптері Тек кейбір кәсіби тері аурулары кәсіби дерматоз диагнозын қоюға мүмкіндік беретін айқын клиникалық көрініске ие. Мұндай ауруларға, мысалы, май фолликулиттері, кәсіби жаралар жатады. Көптеген кәсіби дерматоздар клиникалық тұрғыдан аз немесе мүлдем ұқсас кәсіби емес дерматоздардан ерекшеленбейді. Кәсіби тері ауруының диагнозын қосымша мәліметтер мен зерттеу әдістерін қолдана отырып, дерматолог немесе кәсіптік патолог дерматолог анықтайды. Көптеген кәсіби дерматоздар бірнеше айдан (аллергиялық дерматоздар) өндірістік ынталандырғышпен жұмыс істегеннен кейін бір жылға дейін немесе егер технологиялық процесте сенсибилизациялайтын қасиеттері бар жаңа химиялық зат қолданыла бастаса, көп жылдық тәжірибесі бар жұмысшыларда пайда болады. Аллергиялық емес кәсіби тері аурулары (уытты меланодерма, терінің кәсіби қатерлі ісігі және т.б.), әдетте, тиісті кәсіби зияндармен көп жылдық байланыста (5-15 жас) пайда болады. Профдерматоз кезіндегі зақымданудың бастапқы ошақтары негізінен қолдың, білектің, беттің, мойынның терісінде, яғни өндірістік тітіркендіргішпен жанасатын терінің ашық жерлерінде орналасады. Дұрыс жиналған тарих диагноз қоюға да ықпал етеді. Аурудың кәсіби шығу тегі ұқсас кәсіптердің немесе бір өндірістің жұмысшыларында бірдей тері ауруларының басқа жағдайларымен расталады. Кәсіби белгілер (стигмалар) кәсіби дерматозды диагностикалауды жеңілдетеді, бірақ шешуші емес. Аллергенмен өндірістік байланыстың болмауы және тұрмыстық аллергендермен (едендерге арналған мастика мен гуталин құрамындағы кір жуғыш ұнтақтар, лактар, желім, бояулар, хром, никель, скипидар) жанасудың болмауы, антибиотиктер, терлеуге қарсы өнімдердің құрамына кіретін формалин, косметика және т.б.) терінің кәсіби ауруын болдырмайды. Әр түрлі өндірістік зияндармен байланыс еңбек жағдайларының санитарлық-гигиеналық сипаттамасында расталуы керек, оны науқасқа өнеркәсіптік кәсіпорынға бекітілген Өнеркәсіптік және санитарлық дәрігер береді. Терінің аллергиялық ауруларын, соның ішінде кәсіби ауруларды диагностикалау үшін көбінесе химиялық аллергенді анықтауға көмектесетін тері сынақтары немесе сынақтар кеңінен қолданылды. Тамшылау, қысу және скарификация үлгілері бар. Соңғысы екі сортты қамтиды - скарификация-тамшы және скарификация-компресс сынағы. Тамшы түріндегі аллерген білек терісінің ішкі бетіне жағылған кезде ең қарапайым тамшылар. Әдетте сынақ нәтижесі 24 сағаттан кейін оқылады, оң нәтиже әртүрлі қарқындылықтағы қабыну реакциясында көрінеді (жұмсақ немесе күшті гиперемия, ісіну, түйіндер мен везикулалардың пайда болуы). Теріс нәтиже болған жағдайда сынаманы салу орнында ешқандай өзгерістер болмайды. Басқа әдістермен салыстырғанда төмен сезімталдық-тамшы сынамаларының басты кемшілігі. Сығымдау үлгілері әлдеқайда сезімтал, бірақ оларды қолдану біршама күрделі. Аллерген дәке (11 см) ерітінді түрінде қолданылады, компресс қағазымен жабылған және білектің ішкі бетінің терісіне байланған. Байлап алып тастайды арқылы тәулігіне, ал бір тәуліктен кейін оқиды сынамасының нәтижесі. Тамшылатып және компрессорлық сынамалардың теріс нәтижелері сыналатын зат скарификатормен немесе скальпельмен жарақаттанған теріге жағылған кезде скарификациялық сынаманы және оның модификациясын жүргізу үшін негіз болады. Тері сынамалары кәсіби дерматоздарды тануда қосалқы мәнге ие, өйткені олар кәсіби емес аллергиялық дерматоздардың жедел кезеңінде оң және барлық аллергиялық емес кәсіби дерматоздарда теріс болуы мүмкін. In vitro тестілері де қолданылады: лимфоциттер көші-қонының тежелу реакциясы (РТМЛ), лейкоциттердің ерекше агломерация реакциясы (РСАЛ), нитросин тетразолийі бар НСТ-тест. Емдеу, ең алдымен, науқастың тітіркендіргіш факторлармен, соның ішінде өнеркәсіптік (өндірістік) аллергенмен байланысын тоқтатуды қамтиды, бұл терінің жағдайын жақсартуға немесе қалпына келтіруге көмектеседі. Кәсіби дер емдеуматоздар (аллергиялық және аллергиялық емес) және кәсіби экземалар кәсіби емес сипаттағы дерматоздармен бірдей принциптерге сәйкес жүзеге асырылады. Диспансерлеу қауіпті және зиянды өндірістік факторлармен өндірістік байланысы бар жұмысшыларды міндетті мерзімдік медициналық тексеруді, ауырғандарды оңалту жәнееңбек жағдайларын сауықтыру жөніндегі іс-шараларды қамтиды. Ең бастысы-теріні жеке қорғау құралдары. 93 ЖОК 91.Мерезді ерте диагностикалау әдістері. Диагностика үшін ең басты әдіс-қанды зерттеу,сонымен қоса, VDRL. RPR немесе FTA-ABS-ті қоса қолданады. Перинаталды кезеңде мерезге профилактикалық зерттеу жүргізіп тұрады.VR RL немесе RPR- спецификалық емес әдіс. Ол кезде егер әйел жүкті болса, реакция жалған «оң» болуы мүмкін. Ал, FTA-ABS-мерездің спецификалық әдісі. Бұл әдіс VDRL немесе RPR әдісінің оң болғанын дәлелдеу үшін қолданылады. 92.Мерезді емдеу критерилері. Мерезді пенициллин, бензатин, доксициклин, тетрациклин (пенициллинге аллергия болса) секілді антибиотиктермен емдеуге болады. Емдеудің ұзақтығы мерездің ауырлығына және науқастың жалпы жағдайына байланысты. Т Пенициллин – жүктілік кезінде мерезді емдеуде таңдалатын препарат. Тетрациклинді жүктілікте қолдануға болмайды, ол болашақ баланың денсаулығына зиянды. Эритромицин балада туа біткен мерездің болуын жоя алмайды. Жалпы, пеницилинге аллергиясы бар адамдар, аллергияға сезімталдығын азайтып, одан кейін пеницилинмен емделуі тиіс. 93.Дермато – венерологияда деонтология сұрақтары. 94.Токсидермия.(уланудан болған тері ауруы). Науқас организмінің ерекше төзімсіздігіне байланысты, химиялық заттар ішкенде, венаға, тері астына, бұлшық етке жібергенде, бу түрінде немесе тері арқылы енгенде организмге жалпы әсерін тигізгеннен пайда болатын тері аурулары. Этиология Антибиотик (пенициллин, стрептомицин, биомицин) Антигистаминді препараттар (супрастин, димедрол, тавегил) Химиялық заттар Тағамдық токсикодермия Патогенез Дәрі-дәрмектік токсидермияның дамуына себепші 3 фактор қажет: 1. Препараттардың белокпен байланысқа түсе алатындай формаға айналуы 2. Гаптен мен белоктың конъюгациясы нәтижесінде толық антигеннің түзілуі. 3. Организмнің иммунды реакциясы түзілген антиген комплексына бөтен болып танылады. Клиникасы Токсикодермияның клиникасында бірнеше морфологиялық элементтер кездеседі: дақ, папула, везикула, түйін. Жиі кездесетін элементтер дақтыпапулезді, дақты-везикулезді. Бөртпелер жайылған немесе шектелген болады. Әр адамда бір дәрі токсидермияның әр түрін тудыруы мүмкін. Мысалы сульфаниламидтік токсидермия кезінде ерекше қозғалмайтын тұрақты эритема. Бірнеше әртүрлі көлнмдегі қызғылт дақтар шығады, дақтардың ортасы біртіндеп күлгін түске айналады, ал қайтқанда орнында тұрақты қара-қоңыр түсті пигментті дақ қалады. Қолдың буындаарында, жыныс мүшелерінде, еріннің қызыл жиегінде және ауыз қуысының шырышты қабатында кездеседі. Бромидті токсидермияда бромдық безеулербұршақтың көлеміндей, ашық-қызыл түсті, тұйіншекті-іріндік бетте, кеудеде, арқада, иықтың сыртқы жағында орналасады. Безеуден айырмашылығы көлемі үлкен және себорея белгісі жоқ. Диагностика Анамнез Аллергиялық тест Лабораторлы тест 1. Базофил дегрануляция реакциясы 2. Гемагглютинация 3. IgЕ Емі Этиологиясына байланысты десенсибилизациялық ем Симптоматикалық ем Қабыну процесіне қарай жергілікті ем 95.Микроспорияның эпидемиологиясы. Микроспория (көне грекше: μικρός — кішкентай және көне грекше: σπόρος — дән)— тері мен шаштың ең кең таралған, саңырауқұлақтық және өте жұқпалы ауруларының бірі. |