Русский язык. 5кл.язык книга. 5чу классехь нохчийн мотт хьехаран методически куьйгалла хьехархошна г!оьнна СоьлжаГ1ала ао ипк Грозненский рабочий

• Название: 5чу классехь нохчийн мотт хьехаран методически куьйгалла хьехархошна г!оьнна СоьлжаГ1ала ао ипк Грозненский рабочий
• Анкор: Русский язык
• Дата: 10.04.2022
• Размер: 237.44 Kb.
• Имя файла: 5кл.язык книга.docx
• Тип: Документы; #459289
• страница: 8 из 10

§ 53 1амо; шардар № 257, цхьаллин, дукхаллин терахьехь итт ц1ердош даладе, юххехь классни гайтамаш а бохкуш.

Рефлекси.

• 
  Хаарийн тускар дузий вай?
  

Щердош
долахь, юкъара
цхьаллин, дукхаллин терахь
6 граммат. класс


- 1одика йойла! Дела реза хуьлда!

97



Урокап чулацам: Щердешнийн дожарш.

Урокам тайна: урок-кхетор.

Урокам 1алашо:

1. 
   ц1ердешнийн дожарех долу хаарш тГедузар;
   
2. 
   ц1ердешнийн грамматически билгалонаш йовзийтар;
   
3. 
   1алам деза а, лардан а 1амор.
   

Урок д!аяхьар

I. Дешархойн ойла т1еерзор.

Шело, йовхо вовшех къаьста,

Х1ун хир тамехь дог хьан даста,

КГаддеш, юха иза хьаста,

Дог делочу б1аьстенал? (Эдилов С.)

1. 
   Дешнаш т1ехь болх бо, маь1нех кхетам луш.
   
2. 
   СуртхГотторан дешнаш къастадо.
   

2. 
   Долчу хаарийн актуализаци.
   

1. 
   Ц1ера болх тобанашкахь толлу.
   
2. 
   Мог1анашкара ц1ердешнаш къастадо, дуьйцу церан грамматиче­ски классех лаьцна.
   
3. 
   Карточкаш т1ехь болх д1абахьар (грамматически классаш къастош).
   

2. 
   Керланиг довзар.
   

Интерактивни уьн т1ехь болх. Доыну яздинарг.

1. 
   Некъа йистехь кхуьуш 1аж бара. 1ожан дитт башха доккха а да- цара. 1ожана т1едахара тхо. 1ожо 1индаг1 дира тхуна. 1ожаца къамел деш лаьттира тхо. 1ожах чам баьккхира оха. Хазахеташ хьуьйсура тхо 1оже. Цу 1ожал мерза стом ца биъна аса.
   

1. 
   . Текстехь гергара дешнаш (цхьа орам болу) лахар.
   
2. 
   . Царна хаттарш х1иттор.
   

2. 
   Урокан ц1е билгалйоккху бераша.
   
3. 
   Дешархоша уьн т1ера шайн тетрадаш т1е д1аяздо:
   

Щерниг мила? х1ун?

Доланиг хьенан? стенан? Сурт ду ала.

Лург хьанна? стенна? Ду вай реза.

Дийриг хьан? стен? Вайна rlo дан деза.

Коьчалниг хьаьнца? стенда? Меттиг хуьйцу.


98





Хотталург хьанах? стенах? Лаьцна дуьйцу.

Меттигниг хьаьнга? стента? Хьовсур ду.

Дустург хьанал? стенал? Поли ву.

4. 
   Сада1аран минот.
   

2. 
   Т1еч1аг1дар.
   

1. 
   Лач дешан маь1на дастар. Оьрсийн маттахь - косвенный, нийса д1ацаалар. Лач дожар, лач кхачам - кхетам балар.
   
2. 
   Тобанашкахь болх.
   

XIopa тобано вайн г1аланах лаьцна жима дийцар х1оттадо (5-6 предложени), ц1ердешнийн дожарш, грамматически классаш къастайо. 3.1амат т1ехь болх бар:

1. 
   йоьшу § 54;
   
2. 
   кхочушдо шардар № 258.
   

2. 
   Урокан жам1 дар.
   

Барта легадо б1аъсте ц1ердош.

2. 
   Ц1ахь:
   

1. 
   дагахь 1амаде д1аяздина долу хаттарш, дожарийн ц1ерш, маь1на.
   
2. 
   кхочушде шардар № 260.
   

2. 
   Рефлекси. Синквейн xlorrop.
   

- 1одика йойла!


№ 58. Урокан чулацам: Щердешнийн дожарш. (Шолг1а урок.) Урокан тайна: кхетам кхолларан урок.

Урокан 1алашо:

1. 
   ц1ердешнийн дожарийн чаккхенаш йовзийтар;
   
2. 
   нийсаязъяран бакъонаш шаръяр;
   
3. 
   халкъан барта кхолларалле марзо кхиор.
   

Урок д1аяхьар

I. Дешархойн ойла т1еерзор.

Кицанаш т1ехь болх.

1. 
   Сер... ца бина х1оз г1ож... балур бац.
   
2. 
   Ц1ар... бегаш ма бе, хи... ма теша.
   

99

3. 
   Шен нен... сий лардечо Даймехк... сий а лардийр ду.
   

- Кицанийн маь1на даста, ц1ердешнийн чаккхенаш язъе, хаттарш х1иттаде.

2. 
   Долчу хаарийн актуализаци.
   

1. 
   Карточкаш т1ехь болх бо 6-7 дешархочо.
   
2. 
   Эксперташа шайн-шайн тобанехь ц1ера болх толлу.
   
3. 
   Цу хенахь уьн т1ехь кхаа дешархочо легадо:
   

Ц1. ^ирс юьртахо юьртахой

Дл. ирсан юьртахочун юьртахойн

Л. ирсана юьртахочунна юьртахошна

Др. ирсо юьртахочо юьртахоша

К. ирсаца юьртахочуьнца юьртахошца

X. ирсах юьртахочух юьртахойх

М. ирсе юьртахочуьнга юьртахошка

Дс. ирсал юьртахочул юьртахойл

4. 
   Таллам бо уьн т1ехь бинчу белхан, билгалйоху чаккхенаш, тидам т1ебохуьйту чаккхенийн башхалла хиларна.
   
5. 
   Ц1ахь 1амийначу бакъонах пайдаэцар.
   

6. 
   Керлачух дийцар.
   
7. 
   Халкъан туьйра «Ден весет» доьшу. (Гаматан 143-144 аг1онаш.)
   
8. 
   Туьйранан маь1на дийцаре до.
   
9. 
   Шардаран т1едиллар кхочушдо.
   
10. 
    Сада1аран минот.
    

2. 
   Т1еч1аг1даран т1едахкарш.
   

Интерактивни уьн т1ехь дожарийн чаккхенаш ю схемаш т1ехь гай- тина. Дарах пайда а оьцуш, дешархоша тобанашкахь болх бо. Дожаршца хийца шина терахьехь:

Ц1. къолам хьаша ламаз дарба.

2. 
   Урокан жам1 дар.
   

Совнаха дерг къастаде:

1. 
   УьстагГ, етт, эса, цхьогал;
   
2. 
   Борз, лом, чаг1алкх, ч1ег1ардиг;
   
3. 
   Хьоза, котам, зарзар, аьрзу;
   
4. 
   Туьйра, повесть, кица, х1етал-метал.
   

Белхан тетрадь. № 112.


100

Ц1. Седа (ц1е)	седа (стиглара)	малх	некъахо
Дл. Седин	седанан	маьлхан	некъахочун
Л. Седина	седанна	малхана	некъахочунна
Др. Седас	седано	малхо	некъахочо
К.Седица	седанца	малхаца	некъахочуьнца
X. Седех	седанах	малхах	некъахочух
М. Седига	седане	малхе	некъахочуьнга
Дс. Седел	седанал	малхал	некъахочул

101





2.1амат т1ехь болх.

Шардарш № 266, 268 (варианташкахь, тобанашкахь).

5. 
   Урокан жам1 дар.
   

Уьн т1ехь веа дешархочо цхьацца легаран ц1ердешнийн еккъа чак- кхенаш язйо (хьалхарчу урокехь евзинчу схемица).

5. 
   Ц1ахь: § 55 (бакъо); шардар № 272 я № 274.
   

Рефлекси.

Экран т1ехь яздина мог1анаш чекхдахар:

1. 
   Урокан чулацам суна ...
   
2. 
   Суна къаьсттана тайнарг ...
   
3. 
   Сайн классерчарех ала лаьа суна ...
   

• 
  Дела реза хуьлда! 1одика йойла!
  

Урокан чулацам: Дацаран дакъалг ца ц1ердешнашца нийса- яздар.

Урокан тайна: кхетам кхолларан урок.

Урокан 1алашо:

1. 
   дацаран дакъалг нийсаяздаран бакъо 1амор;
   
2. 
   дозуш долу къамел кхиор;
   
3. 
   шен матте а, шен махке а безам кхиор.
   

Урок д/аяхьар

1. 
   Дешархойн ойла т1еерзор.
   

Гонахарчарна маршо яккха Хь...нар долчо хало лов.

Дахар иштта деба...ц т1аккха?

Хиллий тола... йоцуш чов? (Сулейманов А. Борз ю уг1уш.)

• 
  Муьлхачу произведени юкъара ду xlapa дешнаш?
  
• 
  Мила ву церан автор?
  
• 
  Х1ун маь1на ду х1окху дешнийн?
  

2. 
   Долчу хаарийн актуализаци.
   

1. Т1адамийн метта оьшу элпаш далор.


104

2. 
   Щердешнаш схьаюьастор.
   
3. 
   Церан терахь, дожар, легар дийцар.
   
4. 
   Ц1ера болх дешархоша тобанашкахь шаьш толлу.
   
5. 
   Карточкашца болх. Ц1ердешнийн легарш къастор.
   

3. 
   Керланиг довзар.
   

1. 
   Ялае дешнашна антонимаш. там - цатам;
   

безам - цабезам; дешар - цадешар; магар - цамагар; вашар - цавашар; хаар - цахаар.

2. 
   Хаттаршца болх.
   

• 
  Муха яздо вай и дешнаш?
  
• 
  Щердешнаш дуй уын?
  
• 
  Х1ун ю вайн керлачу урокан ц1е?
  
• 
  Стенна оылу вай на и бакъо хаар?
  
• 
  Оьрсийн маттахь дуй и тайпа ц1ердешнаш? (Масалш далор.)
  

3. 
   Бакъо йоьшу (§ 56).
   

4. 
   Т1еч1аг1дар.
   

1. 
   Сада1аран минот.
   
2. 
   Белхан тетрадь. № 118.
   

3.1амат т1ехь болх.

4. 
   Шардарш № 276, 277 (лааме хьаьжжина).
   

5. 
   Урокан жам1 дар.
   

Легадо ц1ердешнаш: цатам, цавашар.

6. 
   Ц1ахь: бакъо § 55 еша, шардар № 279.
   
7. 
   Рефлекси.
   

• 
  Со коьчалх кхетта ...
  
• 
  Со садо1уш 1ийра ...
  
• 
  Сан хаарш совдевлла ...
  
• 
  Дела реза хуьлда! 1одика йойла!
  

105



Урокан чулацам: Ц1ердешнийн суффиксаш. Урокам тайма: хаарех пайдаэцаран урок. Урокан 1алашо:

1. 
   ц1ердешнийн суффиксаш йовзийтар;
   
2. 
   дешан хоттаман таллам бан хаар;
   
3. 
   къинхьегаме марзо кхиор.
   

Урок д1аяхьар

I. Дешархойн ойла т1еерзор.

Хьацаран дуралла кхетта,

Къинхьегам денбелла беха.

Сий-пусар латтадо меттахь Дахаро хьаналчу нехан. (Дакаев С.)

1. 
   Дешнех кхетам балар, маь1на дастар.
   
2. 
   Ц1ердешнаш къастор.
   

2. 
   Долчу хаарийн актуализаци.
   

1. 
   Ц1ера болх эксперташа тобанашкахь толлу, кхачамбацарш дуьйцу.
   
2. 
   Шина дешархочо уьн т1ехь легадо:
   

Ц1.1алам маршалла

3. 
   Дешнийн диктант. Дукхаллин терахьехь язде:
   

марзо

тийналла-
ирхе -
хьовзам -
туьйранча
доттаг1 -

юьртахо -


марзонаш;
тийналлаш;
ирхенаш;
хьовзамаш;
туьйранчаш;
доттагГий;

юьртахой.


4. Билгалдаккха легар а, классни гайтам а.

2. 
   Керлачунна т1едахар.
   

1. 
   Уьн т1ехь яздинчу могГанашкара билгалдаьхна дешнаш схьаяздо, церан хоттам толлу.
   

Дуралла - схьадаьлла «дуьра» бохучу дашах; дахаро - суффиксан г1оьнца кхолладелла.

2. 
   Схьалоху дешнийн диктанта юкъара схьадевлла дешнаш. Дуьй­цу, уьш муха кхолладелла.
   
3. 
   Урокан тема дешархоша шаын къастайо.
   

106

1.	Си	тал	хал	сон ла	1.	Сихалла - сонталла.
	Со	там	бар	кхе		Собар - кхетам.
2.	В	къ	в он	1аь он ха иг	2.	Вон къиг вон 1аьха.

(Маь1на дастар.)


107


1


(

-хо	-Р	-лла	-нча	-м
юьртахо	дийцар	дикалла	1илманча	кхетам
шелахо	дешар	хазалла	вотанча	садам
дешархо	ловзар	доьналла	говзанча	толам

1. 
   Интерактивни уьн т1ехь долчу ц1ердешнийн грамматически
   класс, легар, дожар, терахь билгалдаккха.
   

Дийцаро, ламанхоша, халонашца, халкъ, коьрте, лиманца, черга-
зийн, Мансурна, эскарех, къонах, иллешца.

2. 
   Дешархошка шайга болх кхочушбайтар.
   

1. 
   Шардар № 286. Хаттаршца болх. Къамел кхиор.
   
2. 
   Сада1аран минот.
   
3. 
   Х1етал-металшца самукъадаккхар.
   

• 
  Хьанна хаьа шуна говрах, ж1аьлех, хьостамах, б1аьргех лаьцна
  х1етал-металш?
  

4. 
   Щердешнаш схьакъастор.
   

2. 
   Дийцинчун жам1 дар.
   

Караде совнаха дош:

1. 
   х1ордаш, к1ант, балл, етт;
   
2. 
   лаьмнаш, нана, хьач, цхьогал;
   
3. 
   хьаннаш, малх, туьрк, говр;
   
4. 
   pari, йо1, баппа, эса.
   

2. 
   Ц1ахь: карлаяха бакъонаш