Адам анатомиясы атлас
 Скачать 1 Mb.
|
МОЙЫННЫҢ ЖӘНЕ БАСТЫҢ АРТЕРИЯЛАРЫ Жалпы ұйқы артериясы Жалпы ұйқы артериясы, a. carotis commu- nis (49-сурет), жүп, оң жақтан иық-бас саба- уынан, truncus brachiocephalicus, ал сол жақ- тан - тікелей қолқа доғасынан, arcus aortae, басталады. Сондықтан сол жалпы ұйқы ар- териясы оцнан бірнеше см ұзынырақ. Жалпы ұйқы артериясы вертикалді жоғары кеуденің жогаргы тесігінен мойын аймагына котеріледі. Бұл аймакта артерия мойын омырт- қалардың колденец осінділері мен оларды жабатын бұлш ы қеттердің ал- дыңгы бетінде, кеңірдек пен өңеш тің бүйірінде, тос-бұгана-ем ізікті бұлш ы- қет пен құрамы нда ж ауы ры н-тіласты бұлшықеті орналасқан кеңірдек алды та- бақш асының артында орналасады. Ж ал- пы ұйқы артериясы ны ц сы рты нда ішкі мойындырық вена, v. jugularis interna, ал олардыц аралы гы ндағы артқы қапталда кезбе нерв, п.vagus, орналасады. Жалпы үйкы артериясы оз жолын- да тармақтар бермейді жэне қалқанша шеміршекгің жогаргы жиегі децгейінде: 1) сыртқы үйқы артерияга, a. carotis externa, 2) ішкі ұйқы артерияга, a. carotisinterna, бөлінеді. Бөлінген жерінде кішкене түйіншек - ұйқы шумағы, glomus caroticum, жэне жал- пы үйқы артериясыныц кецейген бөлігі - үйқы койнауы, sinus caroticus, бар. Үйқы шумагы, glomus caroticum, мөлшері 53 мм, үйқы артериясыныц дәнекерлі қабы- гымен байланысқан жэне ерекшеленген «гломустық» жасушалары салынган дэнекер тіндерден түрады. Ұйқы шумагыныц қүрамында көптеген молшерде тамырлар мен нервтер бар (қарацыз: «Параганглий»), ¥йқы қойнауыныц қабырғасы, sinus caroticus, ортацгы қабыгының нашар дамуымен, ал дәнекерлі қабыгыныц қалыцдыгымен жэне коп мөлшерде со- зылмалы талшықтар мен сезімтал нерв соцдарымен ерекшеленеді. Сыртқы үйқы артериясы Сыртқы ұйқы артериясы, a.carotis externa (50, 51-суреттер), бастапқыда ішкі үйқы артериясыныц кішкене алдынан жэне медиалді жүріп, кейін оныц сыртында жатады. Сыртқы үйқы артериясы басында тек мен мойын шандыр кабыгыныц бет- кей табақшасымен жабылып, беткей ор- наласады. Кейін, жогары багытталып, қосқарыншалы бұлшықеттіц артқы қарыншасы мен тос-тіласты бүлшықеттіц артынан отеді. Ол кішкене жогары төменгі жақсүйекартышүцқырындажатыгі,шықшыт бездіц қалыцдыгына енеді жэне төменгі жақсүйектіц буындық өсіндісі децгейінде екіге болінеді: 1) жогаргы жақсүйек арте- риясы, a. maxillaris жэне 2) беткей самай артериясы, a. temporalis superficialis. Сырткы үйқы артериясыныц тармақтары топографиялық ерекшеліктеріне байланыс- ты 4 топка: алдыцгы, артқы, медиалді жэне соцгы тармақтарына бөлінеді. Алдыцгы топ тармақтары. 1. Жогаргы қалқанша артериясы, a thy- roidea superior (52-сурет), сырқы үйқы артериясынан тіласты сүйегініц үлкен мүйізі децгейінде тармақталады. Артерия Бас пен мойын артерияларыныц негізгі тармацтары (бүйір коріііісі). Кеуде торыныц алдыцгы қабыргасы мен бугана жартылай алынып тасталынган; кеуде булитқеттері ысырылган, буганаасты жэне қолтық артериялары көрсетілген 10. A. carotis ext. И. Venter post. m. digas- trici A. sternocleidomas- toidea Truncus symphaticus et ggl. cervicale sup. M. sternocleidomas- toideus Clavicula A. transversa cervicis A. cervicalis ascendens et n. phrenicus M. scalenus ant. A. suprascapularis A. scapularis descen- dens Plexus brachialis et. a. axillaris A. thoracoacromialis A. thoracoca lat. N. medianus et m. pectoralis minor Venter frontalis m. oc- cipitofrontalis Pars orbitalis m. oc- cipitofrontalis A. et v. angularis A. facialis A. labialis sup. M. zygomaticus major A. labialis inf. Ductus parotideus Corpus adiposum buccae A. maxillaris M. masseter A. facialis et man- dibula A. submentalis 10. Сырткы үйкы артериясы Латералді кеуде артериясы 37. Иекасты артерия Venter ant. m. digas- Кос карыншалы бұлшыкеттің арткы карыншасы Төс-бұгана-емізікті артерия Симпатикалык сабау жэне жогаргы мойын түйіндері Төс-бұгана-емізікті бұлшыкет Бұганы Мойынның көлденең артериясы Мойынныц өрлемелі артериясы жэне көкет нерві Алдынгы сатылык бүлшыкет Жауырынүсті артерия Жауырынныңтөмендемелі артериясы Иык өрімі жэне колтык артериясы Кеуде-акромион артериясы Орталык нерв жэне кіші кеуде бүлшыкеті Шүйде-мандай бүлшыкетінін маңдай карыншасы Шүйде-маңдай бүлшыкетінін шүйде карыншасы Бұрыштык артерия жэне вена Бет артериясы Жогаргы ерін артериясы Үлкен бетсүйектік бүлшыкет Төменгі ерін артериясы Шықшыт без гүтігі Үрттың шелмайы Жогаргы жаксүйек артериясы Шайнау бұлшыкеті Бет артериясы жэне төменгі жаксүйек Кос карыншалы бүлшыкеттің алдыңгы карыншасы 'Гіласты сүйегі Ішкі ұйкы артериясы Жогаргы жұткыншак артериясы Жогаргы калканша артериясы Жалпы ұйкы артериясы Симпатикалык сабаудын калканша ілмегі жэне төменгі калканша артериясы Қалканша без-оң үлесі Омыртка артериясы Қалканша-мойын сабауы Кезбе нерв - X Симпатикалык сабаудын бұганаасты ілмегі Иык-бас сабауы Жогаргы куыс вена Колка догасы trici Os hyoideum A. carotis int. A. carotis ext. A. laryngea sup. A. thyroidea sup. A. carotis communis Ansa thyroidea trunci sympathici et. a. thyroidea inf. Gl. thyroidea - lobus dext. A. vertebralis Truncus thyrocervicalis N. vagus - X Ansa subclavia trunci sympathici; Truncus brachiocepha- licus V. cava superior Arcus aorta кішкене жоғары бағытталып, кейін доға тэрізді медиалді жаққа бүрылып, томен жүреді. Қалқанша бездің бүйір үлесінің жогарғы полюсында алдыцгы жэне аргқы тармактарымен, rr anteriores et posteriores, аяқталады. Бездің қалыццыгында жоғарғы қалқанша артериясы төменгі қалқанша артериясыныц тармактарымен, a.thyroidea /и/то/-(қалқанша-мойынсабауының,/п/ясш' thyrocervicalis, тармагы, ол бүганаасты арге- риядан, a. subclavia.), анастомоз қүрайды. Жогаргы қалқанша артерия оз жолында бірнеше тармақтар береді. а) Тіласты тармагы, s infrahyoideus, тілас- ты сүйегін жэне оған бекитін бұлшықет- герді қанмен қамтамасыз етіп, қарсылас жатқан аттас тармақпен анастомоз түзеді. б) Төс-бұғана-емізік тэрізді тармақ, r.ster- nocleidomastoideus, түрақсыз артерия, аттас бүлшықетті қанмен қамгамасыз етеді. в) Жоғарғы көмей артериясы, a. la- ryngea superior, медиалді багытталып, қалқанша шеміршектің жогаргы жиегінде, т. thyrohyoideus, астында орналасады жэне membrana hyothyroidea-uы тесіп отіп, бұлшыкеттерді, комейдің шырыні- ты қабыгын және тіласты сүйегінің бір болігін жэне комей қақпашыгын қанмен қамтамасыз етеді. г) Жүзік-қалқанша тармагы, г. сгі- cothyroideus, атгас бүлщықетті қанмен камтамасыз егеді жэне қарсылас жатқан ар- териямен догалық анастомоз түзеді. Тіл артериясы, a. lingualis, жогаргы калканша артериясынан қалыңырақ, одан кішкенежоғары,сыртқыұйқыартериясының алдыцгы қабыргысынан басталады. Ол кішкене жогары, тіласгы сүйегініц үлкен мүйізінің үстінен отін, алга жэне ішке багытталады. Өз жолында m.digastricus-тъщ артқы қарыншасымен жабылады, кейін т. һу- poglossusастына,аталган бүлшықетпен- т. constrictor pharyngis medius отіп, тілдің төменгі бетіне барып, тіл бұлшықеггерінің қалыцдыгына өтеді. Тіл артериясы оз жолында бірнеше тармақтар береді: а) Тіластыүсті тармагы, r. suprahyoideus, тіласты сүйегінің жогаргы жиегімен өтіп, қарсылас жатқан агтас тармақпен доғалық анастомоз түзіп, тіласты сүйегін жэне коршілес жатқан жұмсақ тінді қанмен қамтамасыз етеді. б) Тілдің дорсалді тармагы, rr. dorsales linguae, тіл артериясынан т. hyoglossus астынан басталып, тік, жогары багытталып, тіл арқашығының артқы бөлігіне барады жэне тілдің шырышты қабыгы мен бадам- шасын қанмен қамтамасыз етеді. в) Тіласты тармагы, a sublingualis, тіл артериясыныц тіл қалыңдығына кірмей түрып тармақталады. Ол m.mylohyoideus үстімен алға, тө- менгі жақсүйек асты гүтігінен сырт- қа багытталын, гөменгі жақсүйекасты безіне барып, оны жэне көршілес жатқан бүлшықеттерді қанмен қамтамасыз етіп, ауыз қуысы түбінің шырышты қабығы мен қызылиекте аяқталады. Кейбір тармақтары, m.mylohyoideus тесіп, иекасты артерия- сымен, a submentalis (бет артериясыныц тармагы, a facialis), анастомоз құрайды. г) Тілдіц терец артериясы, a. profunda linguae - тіл артериясыныц ец ірі тармагы жэне оныц жалгасы болып саналады. Тілдіц терец артериясы жогары багытталып, т. ge- nioglossus пен m.longitudinalis inferior ара- сымен гіл қалыцдыгына отеді жэне иреленіп алга жүріп, тілдіц ұшына дейін жетеді. Өз жолында тілдіц терец артериясы тілдіц шырышты қабыгы мен меншікгі бүлшықеттерін қанмен қамтамасыз ететін бірнеше тармақтар береді. Бұл артерияныц соцгы тармақтары тіл жүгеншігіне жетеді. Бег артериясы, a. facialis (53-сурет), сыртқы ұйқы артериясыныц алдыцгы бетінен, тіл артериясынан сэл жогары бас- талып, оцга жэне жогары багытталады жэне m.stylohyoideus пен m.digastricus-тъщ артқы қарыншасыныц іш жагынан trigonum submandibulare-re барады. Бұл жерде ар- терия немесе томенгі жақсүйек асты без- ге жанасады, немесе оныц қалыцдығына кіреді. Кейін сыргқа багытталып, төменгі Wl auricularis posterior, A. occipilalis Venter occipitalis Rr. occipitalis R. descendens A. carotis intema  mas■toideus 1Р Ч Л Д M stemocieido- » r v . t | t ------------------» - l : - Ж! ^ M. levator scapulae M. scalenus medius ■>. A. cervicalis superficalis ^ A. transversa cervicis M. trapezius M. omohyoideus (venter inferior Plexus brachialis A. auricularis posterior Glandula parotis M. stylohyoideus . carotis externa M. masseter A. facialis submentalis M. digastrieus (venter anterior M. mylohyoideus Glandula submandibularis M. hyoglossus A.lingualis suprahyoideus a lingualis laryngea superior A. thyroidea superior stemohyoideus M. omohyoideus (venter superior M. stemothyroideus A. suprascapularis M. scalenus anterior subelavia . a crom ia lis I R. deltoideus A. . thoracoacromialis 50-cypem. Мойын артериялары(тері мен теріасты іиелмай алынып тасталынган; уйқы үиібүрышындагы сыртқы және іиікі үйқы артериялары көрсетілген) жақсүйек денесінің төменгі жиегін айнала қоршайды да, беттің бүйір бетіне көтеріледі, беткей жэне терец ымдау бүлшықеттерінің арасымен көздің ішкі бүрышы аймагына багытталады. Бет артериясы өз жолында келесі тармақтарды береді: а) Жогарылаган таңдай артериясы, a. pala- tina ascendens, бет артериясыныц бастапқы болігінен тармақталып, жүтқыншақтың бүйір қабыргасымен жогары котеріледі. М. styloglossus пен m.slylopharyngeus арасымен отіп, оларды канмен камтамасыз етеді. Бүл артерияныц соңгы тармақтары есгу түтігініц жұтқыншактық тесігі аймагында, таңдай бадамшаларына жэне жарым- жартылай аранньщ шырышты кабыгына тармақталады да, жогарылаган жүтқыншак артериясымен, a pharyngea ascendens-пен анастомоз құрайды. б) Бадамшалық тармақ, г. tonsillaris, жұтқыншақтың бүйір бетімен жогары котеріліп, т. constrictor pharyngeus superior- ды гесіп, таңдай бадамшалар қалыңдыгында Мойын, терец кесінді (бүйір корініс). Мойын ілмегі. Мойын фасциясы мен бұгана жартылай алынып тасталынган. Мойын ілмегі мен тіласты сүйегі астындагы бұлиіықеттер көрсетілген. Шайнау бұлшыкеті Жаксүйек-тіласты бұлиіыкеті мен бет артериясы Сырткы ұйкы артериясы жэне кос карыншалы бұлшыкеттін алдыңгы карыншасы Тіласты нерві Қалканша-тіласты бүлшыкеті Жоғаргы калканша артериясы мен венасы жэне жұткыншактын тоаденгі бүлшыкеттік кыскышы Жауырып-тіласты бұлшыкеті (жогаргы карыншасы) Мойын ілмегі, калканша без жэне ішкі мойындырык вена Тос-калканша бұлшыкеті Т өс-тіласты бұлшыкеті Кеуде түтігі Кіші кеуде бұлшыкеті Үлкеи кеуде бүлшыкеті Қос карыншалы бұлшыкеттіц арткы карыншасы Төс-бұгана-емізікті бұлшыкеті жэне кіші шүйде нерві Мойынныц кайысты бүлшыкеті Беткей мойын лимфа түйіндері мен косымша нерв Мойын ерімі М. masseter A. facialis et m. mylohyoi- deus A. caroris ext. et m. digastri- cus venter ant N. hypoglossus M. thyrohyoideus A. et v. thyrohyoidea sup. et m. constrictor pharynges inf. M. omohyoideus - venter sup. Ansa cervicalis gl. thyroidea M. sternothyroideus M. sternothyoideus Ductus thoracicus M. pectoralis minor M. pectoralis major - pars clavicularis M. digastricus - venter post. M. sternocleidomastoideus et n. occipitalis minor M. splenius capitis Nodi lymphatici cervicales superf. Plexus cervicalis M.scalenus medius M. levator scapulae M. scalenus post. Plexus brachialis A. transversa cervicis et clavicula M. subclavius A. et v. subclavia A. thoracoacromialis V. cephalica Орталык сатылы булшыкет Жауырынды көтеретін бұлшыкет Арткы сатылы бүлшықет Иык өрімі Мойыннын келденен артериясы жэне бұғана Бұганаасты бұлшыкеті Бүганаасты артериясы мен венасы Иык өсіндісі мен жауырыннын артериясы Қолдың теріасты латералді венасы R. parietalis a. temporalis superficialis A. temporalis superficialis A. temporalis media A. temporalis profunda, posterior A. transversa faciai meningea, media" auricularis posterior' A. occipitalis--. A. maxillaris R.descendens a.occipitalis Processus mastoideus A. carotis externa R. mylohyoideus A. alveolaris inferior A. occipitalis retromandibularis facialis A facialis A. lingualis- jugularis interna. A. carotis extern; A. carotis interna' A. thyroidea superior A. laryngea superior A carotis communis R. frontalis a. temporalis superficialis M. temporalis (тілініп,жоғарыға қайырылған) A. temporalis profunda anterior A. supraorbitalis A. supratrochlearis A. maxillaris A. dorsalis nasi A alveolaris superior posterior A. angularis A. infraorbitalis A. masseterica R. lateratis nasi A. buccalis R. pterygoideus V. facialis Ductus parotideus A. labialis superior A. facialis _ A. labialis inferior Canalis mandibulae Rr. dentales R. mentalis M. depressor labii inferioris A. submentalis Glandula submandibularis Rr. glandulares Membrana thyrohyoidea - Glandula thyroidea 52-cypem. Бастыц артериялары (бетсүйектің, теменгі жақ суйектің жэне қулақ қалқаны алынып тасталынган) көптеген тармақтармен аяқталады. R. tonsillaris жұтқыншақ қабырғасы мен тіл түбіріне бірнеше қатар тармақтар береді. в)Бездіктармақтар,г/:£/сшс////аге.у-томенгі жақсүйекасты безіне, бет артериясыныц не- гізгі сабауынан тармақталатын көптеген тармақтармен көрсетілген. г) Иекасты артериясы, a. submentalis, бет артериясыныц төменгі жақсүйекасты шүц- қырынан шыққанга дейінгі ең ірі тармағы. Ол алга багытталып т. m ylohyoideus пен т. digastricus-тьщ алдыцгы қарыншасыныц аралыгымен етіп, аталган бұлшықеттерді қанмен камтамасыз етеді. A. subligualis-пен анастомоз кұрап, иекасты артериясы томенгі жақеүйектің томенгі жиегімен беттіц алдыцгы бетіне котеріледі. Иекасты артериясы иекасты бұлшықеттерді және теріеін, томенгі ерінді қанмен камтамасыз етеді. д) Т ом енгі ж эне ж огаргы ерін арте- риялары, aa. labiales inferior et superior, бірінш ісі —ауыз бү.рышынан томен, ал екінш ісі - ауыз бұры ш ы децгейінен бас- талы п, m .orbicularis oris қалы цды гы на барад ы. О лар ауыз сацы лауы ны ц ш ырыш- ты қабы гы н, терісін ж эне бүлш ы қеттерін қанмен кам там асы з етіп, қарсылас жатқан аттас артерияларм ен анастомоз құрайды. е) Бүрыштық артерия, a. angularis, бет артериясыныц соцгы тармагы. Ол мұрынның бүйір бетімен жогары котеріліп, мұрынныц арқаш ығы мен қанатына ұсақ тармақтар береді. Кейін a.angularis кездің бұрыш ына барып мұрынның сыртқы артериясымен, a.dorsalis nasi (коз артериясыныц a.ophtalmica тармагы) анастомоз түзеді. Артқы топ тармақтары: l.Toc-бүгана- емізік тэрізді тармақ, r. sternocleidomastoi- deus (53-сурет), жарым-жартылай шүйде артериясынан, a. occipitalis, немесе бет артериясыныц басталган децгейінен сыртқы ұйқы артериясынан басталып, т. ster- nocleidomastoideus қалыіщығына енеді. Шүйде артериясы, a. occipitalis (53-су- рет), артқа жэне жогары багытталады. Ол бастагіқы бөлігінде т. digastricus-тыц артқы қарыншасымен жабылып, ішкі үйқы арте- риясыныц сырткы қабыргасын қиын өтеді. Кейін қосқарыншалы бүлшықеттіц артқы қарыншасыныц астымен артқа бүрылып, еміздік тэрізді осіндініц a. occipitalis-ne жатады. Бүл жерде шүйде артериясы бастыц арт- кы бұлшықеттерініц арасымен қайтадан жогары багытталып, т. sternocleidomastoi- deus бекіген жерден медиалді, сіцірлі дулыганыц астымен шыгып, соцгы гармақтарын береді. Шүйде артериясынан келесі тармақтар тармақталады: а) Бүлшықеттік гармақтар. Олар төс- бүғанаемізіктэрізді бүлшықетті, rr. ster- nocleidomastoidei, жэне шүйдеге жақын орналасқан бұлшыкеттерді, кейде жалиы сабау түрінде - томендеген гармақ. r. des- cendens қанмен қамтамасыз етеді. б) Емізік тэрізді тармақ, /: mastoideus - қатты ми қабыгына емізік тэрізді гесік арқылы кіретін ец жіңішке сабау. в) Күлақтық гармақ, r. auricular is, жогары жэне алга багытталып, күлақ қалқаныныц артқы бетін қанмен қамтамасыз етеді. г) Ш үйделік тармақтар, rr. occipitales, соцгы тармақтары. Тері мен т. epicranius- тыц арасында орналасып, бір-бірімен жэне қарсылас жатқан аттас артерияларымен, сонымен катар арткы қүлақ артериясы мен беткей самай артериясыныц тармактарымен анастомоз түзеді. д) Қатіы ми қабығыныц тармақгары, г те- ningeus, қатты ми қабыгына төбе гесігі арқы- лы кіретін жіцішке сабау. Артқы қүлақ артериясы, a. auricular is posterior, сыртқы үйқы артериясынан баста- латын үсақ тамыр. Артқы қүлақ артериясы жогары, кішкене алга жэне артқа багытгалып, бас гапкы болігі шықшыг безбен жабылған. Кейін біз тэрізді осіндімен котеріліп, емізік тэрізді осіндіге багытталады. Артқы қүлақ артериясы емізік тэрізді осіиді мен қүлақ қалқаныныц арасында орналасып, алдыцгы жэне артқы соцгы тармақтарына болінеді. Оз жолында бірнеше тармақтар береді: а) Біз-емізік тэрізді артерия, a. sty- lomastoidea, бет өзегіне аттас тесік арқылы өтетін жіцішке тамыр. Өзекке дейін одан артқы дабыл артериясы, a. tympanica posterior, тармақталады. Ол дабыл қуысына тастық-дабыл сацылауы арқылы кіреді. Бет нерві өзегіне емізік тэрізді осіндініц ұяшықтарына емізіктәрізді тармақгар, rr. mastoidei, жэне үзецгілік бұлшықетке үзецгілік тармақ, r. stapedius, береді. б) Қүлақтық тармақ, r. auricularis, қүлақ қалқаныныц аргқы бетімен жүріп, оныц алдыцгы бетіне тармақтар береді. в) Ш үйделік тармақ, r. occipitalis, емізік тэрізді осінді негізімен артқа жэне жогары багытгалып, шүйделік артерияныц тар- мактарымен анастомоз түзеді. Медиалді топ тармақтары. Жогарылаған жүтқыншақ артерия- сы, a. pharyngea ascendens, сыртқы үйқы артериясыныц ішкі қабырғасынан бастала- ды. Ол жогары багытталып, сырткы жэне ішкі ұйқы артерияларыныц арасында жа- тып, жүтқыншақтыц бүйір қабырғасына жетеді. Келесі тармақтар береді: A. zygomaticoorbitalis A. temporalis superficialis A. transversa faciei R. auricularis v „ i A. auricularis posterior R. auricularis (a. occipitalis) A. occipitalis N. vagus A. carotis interna A. carotis externa —^ 3 A. occipitalis — R. sternocleidomastoideus M. levator scapulae A. cervicalis ascendens A. cervicalis superficialis v N. phrenicus A. transversa cervicis Plexus brachialis A. subclavia A. suprascapularis Rete arcomiale R. acromialis a. thoraco- acromialis Rr. parotidei A. supratrochlealis A. dorsalis nasi Ductus parotideus R. lateralis nasi A. angularis A. labialis superior A. labialis inferior A. submentalis M. mylohyoideus - A. facialis ' N. hypoglossus R. suprahyoideus a. lingualis " A . lingualis - A . laryngea superior ' A. thyroidea superior - Bifurcatio carotid is 4 Sinus caroticus A.thyroidea inferior A. carotis communis „ Truncus thyrocervicalis N. laryngeus recurrens |^ A. subelavia A. thoracica interna Rami perforantes a. thoracicae internae A. thoracoacromialis  W R. pectoralis a. thoracoacromialis deltoideus ™ thoracoacromialis Rr. mammarii Mamma 53-cypem. Бас, мойын және иық бепдеуі артериялары, оң-бүйір көрінісі (Мойынның коп бұлшықеттері ачынып тасталынган; тіласты, n. hypoglossus, кезбе, n. vagus, кокет нервтерінің, n. phrenicus,қарым-қатынасы көрсетілген) а) Ж ұтқы нш ақты қ тарм ақгар, rrрһа- ryngei, 2-3 есебінде ж ұтқы нш ақты ң артқы қабы ргасы на багы тталы п, оның артқы қабы ргасы н, таңдай бадамш асы н, жұмсақ таңдай белігін жэне ж артылай есту түтігін қанмен қам там асы з етеді. б) А ртқы м енингеалды қ артерия, а. те- ningea posterior, іш кі ұйқы артериясы, а. carotis interna, жолымен немесе foram en jugulare арқы лы ж огары көтеріліп, ми сауы ты на кіреді ж эне мидың қатты қабы ғы нда тарм ақталады. в) Төменгі дабыл артериясы, a. (утрапіса inferior, өте жіңішке сабау, дабыл қуысына apertura inferior canaliculi tympanici арқылы кіріп, оның шырышты қабығын қанмен қамтамасыз етеді. Соңгы тогі тармақтары. 1. Жоғаргы жақсүйек артериясы, а. та- xillaris (54-сурет), сыртқы ү_йқы артериясы- нан төменгі жақсүйектіц буындық өсіндісі мойыны деңгейінде тік бүрыш жасап тармақталады. Артерияныц бастапқы бөлімі шықшыт безбен, кейін тамырмен, иреленіп, горизонталді алдынан төменгі жақсүйектің бұтағы мен lig. sphenomandibulare арасына багытгалады. Кейін артерия т. pterygoideus lateralis пен т. temporalis арасында жатып, қаиат-таңдай шүңқырына жетеді де, соңгы тармақтарына бөлінеді. Жоғаргы жақсүйек артериясының тар- мақтары топографиясына байланысты шартты түрде үш топқа жіктеледі. Бірінші топқа жогарғы жақсүйек арте- риясының төменгі жақсүйек мойыны маңындағы тармақтары жатады (төменгі жақсүйек белігінің тармақтары). Екінші топқа a. maxillaris-r'm, т. pthery- goideus lateralis пен т. temporalis арасында жатқан бәлігінен тармақталатын (қанаттық бәлігінің тармақтары) тапмақтар жатады. Үшінші тонқа жогаргы жақсүйек арте- риясының қанат-таңдай шүңқырында орна- ласқан тармакгары (жоғаргы жақсүйек арте- риясының қанат-таңдай болігі) жатады. Томенгі жақсүйек болігі тармақтары. Терец құлақ артериясы, a. auricularis profundus - негізгі сабаудыд бастапқы бо- лігінен тармақталатын кішкене тармагы. Жогары багытталып, ш ықш ыт буынныд буын қапшыгын, сыртқы есту отісінің то- менгі қабыргасын, дабыл жаргагын қанмен қам гамасыз е геді. Алдыцгы дабыл артериясы, a. tympanica anterior, ол жиі терец қүлақ артериясыныц тармагы болып саналады.Дабыл қуысына/м- sura petrotympanica арқылы кіріп, оныц шы- рышты кабыгын қанмен қамтамасыз етеді. Томенгі үяшықтар артериясы, a. al- veolaris inferior, ipi тамыр томен багыт- талып, томенгі жақсүйек озегіне аттас ве- намен нервпен бірге томенгі жақсүйек тесігі арқылы кіреді. Өзектіц ішінде келесі тармақтарды береді: тіс тармақтары, rr den- talis, тісті, тіс шүңқыршасын, қызылиекгі, томенгі жақсүйектіц кеуекті затын қанмен қамтамасыз етеді. а) Ж ақсүйек-тіласгы тармагы, г туіоһуоі- deus, томенгі үяшықтар артериясыныц томенгі жақсүйектіц озегіне кіруге дейін тармақталып, sulcus mylohyoideus жатады жэне т. mylohyoideus пен т. digastricus-тъщ алдыцгы қарыншасын қанмен қамтамасыз етеді. б) Иек артериясы, a. mentalis, томенгі үя- шықтар артериясыныц жалгасы, бетке иек тесігі арқылы шыгып, бірнеше тармақтарга шашырайды жэне иек аймагын, томенгі ерінді қанмен қамтамасыз етіп, a. labialis inferior жэне a. submentalis тармактарымен анастомоз түзеді. Қанаттық боліктіц тармақтары: 1. Ортацгы менингеалдық артерия, meningea media, жогаргы жақсүйек артериясыныц ец ipi тармагы, жогары багытталып, бассүйек қуысына қылқанды тесік арқылы кіріп, мандай жэне тобе тармақтарына (rr. frontalis et parietalis) болінеді. Соцгылары қатты ми қабыгыныц сыртқы бетімен бассүйек сүйектерініц sulci arteriosi-ue барып, оларды, сонымен бірге, қабықтыц самайлық, мацдайлық жэне тобелік учаскесін қанмен қамтамасыз егеді. A. meningea media оз жолында келесі тармақтарды береді: а) Менингеалдық қосымша тармақ, r. те- ningeusaccessorius, негізгі сабаудан бас- сүйек қуысынан тысқары тармақгалып, қанаттық бүлшықеттерді, есту түтігін, тац- дай бүлшықетгерін қанмен қамтамасыз ете- ді. Кейін бассүйек қуысына қылқанды тесік арқылы кірген соц, үшкіл түйінді, ganglion trigeminale,қанмен қамтамасыз етеді. б) Жогаргы дабыл артериясы, a. tympanica superior, жіцішке тамыр, дабыл қуысына, 9 10 А. Жақсүйек артериясы кесілген. Төменгі жақсүйек жэне латералді қанаттәрізді бүлшьщет жартылай алынып тасталынган Жақсүйек артериясы Беткей самай артериясы Ортаңғы менингеалдык артерия Жоғарғы жақсүйек артериясы Бет нерві (кесілген жэне кайырылған) Сыртқы үйкы артериясы Бізтіласты бұлшыкеті Қос карыншалы бұлшыкет (артқы карыншасы) Ішкі үйкы артериясы мен үйқы койнауы, тіл- жүткыншақ нервтің тармағы Төс-бұғана-емізікті бұлшықеті Жалпы ұйкы артериясы Самай бұлшыкеті Қанат-таңдай бүлшыкеті Арткы жоғарғы үяшыкгар артериясы Терең самай артериясы Көзұяасты артериясы ¥р т нерві Төменгі үяшықтар артериясы мен нерві Бет артериясы Иекасты артериясы Тіласты сүйегі Жогаргы калканша артериясы A. temporalis superf. A. meningea media A. maxillaris N. facialis A. carotis ext. M. stylohyoideus Venter post. m. digastrici Ә. Жогаргы жақсүйек артериясыныц негізгі тармақтары (сызба түрінде) A. carotis int. et r. sinus carotidi M. sternocleidomastoideus A. carotis communis M. temporalis Fossa pterygopalatina A. alveolaris sup. post. A. temporalis prof. ant. Беткей самай артериясы Бірінші бөліктің тармақтары Терең күлак артериясы мен алдыңғы дабыл артериясы Ортаңғы менингеалдык артерия Төменгі үяшьщтар артериясы Екінші бөліктің тармактары Терең самай тармагы Қанаттық тармагы Шайнау артериясы ¥р т артериясы Үшінші бөліктің тармақтары Арткы жогаргы ұяшықтар тармагы Кезұяасты артериясы Қанаттаңдай артериясы (мүрын қуысына баратын тармактар) Төмендемелі таңдай артериясы Қанат тэрізді өзек артериясы A. infraorbitalis N. buccalis A. et n. alveolaris inf. A. facialis A. submentalis Os hyoideum A. thyroidea sup. A. temporalis superf. maxillaris - pars mandibularis A. auricularis prof. et a. tympanica ant. A. meningea media A. alveolaris inf. maxillaris - pars pterygoidea Aa. temporales prof. Rr. pterygoidei A. masseterica A. buccalis maxillaris - pars pterygopalatina A. alveolaris sup. post. A. infraorbitalis 10. A. sphenopalatina et. rr. septales post. A. palatina descendens A. canalis pterygoidei Venter frontalis m. occipitofrontalis M. depressor supercilii M. temporalis M. orbicularis oculi - pars orbitalis M. nasalis - pars transversa For. infraorbtalis M. levator labii sup. alaeque nasi M. zygomaticus minor M. levator labii sup A. et n. infraorbitalis et a. alveolaris sup. post M. zygomaticus major N. lingualis A. et n. alveolaris inf M. buccinator M. depressor anguli oris M. pterygoideus med. et n. mylohyoi- deus M. depressor labii inf N. hypoglossus et m. hyoglossus M. mylohyoideus 20 M. digastricus - venter ant M. sternohyoideus M. thyrohyoideus Galea aponeurotica Venter occipitalis m. occipitofrontalis M. pterygoideus lat et aa. temporales prof A. maxillaris V. iugularis int M. styloglossus M. splenius capitis M. digastricus - venter post et a. oc- cipitalis A. temporalis superf M. stylohyoideus A. carotis ext V. retromandibularis A. thyroidea sup M. constrictor pharyngis inf M. sternocleidomastoideus M. omohyoideus A. carotis communis et n. vagus ІІІүйде - маңдай бүлшыкетінің 23мандай карыншасы Қасты түсіретін бүлшыкет Самай бүлшықеті Коздің жүмыр бүлшыкеті — козүялык бөлігі Мұрын бұлшык еті - көлденең бөлігі Көзүяасты тесік Жогаргы ерінді жэне мүрын 24канатын көтеретін бұлшыкет Бетсүйектің кіші бүлшыкеті Жоғаргы ерінді көтеретін |