Адам анатомиясы атлас
 Скачать 1 Mb.
|
|
Б ұғанаасты артериясы Бүғанаасты артериясы, a. subclavia (65 -сурет), жүп, бүғанаасты артериялары алдыңғы көкіректе басталады: оң-иық- бас сабауы нан, truncus brahiocephalicus, сол-қолқа доғасы нан, arcus aortae, ба- сталады. С онды қтан сол бұғанаасты ар- териясы оңнан үзын. А ртерияныц кеу- де ішкі бөлігі сол иық-бас венасының, V. brachiocephalica sinistra, артында жатады. Бүғанаасты артериясы жогары жэне латералді apertura thoracis superior-та багытталады. Өз бағытында шығыңқы дога түзіп, өкпеқап күмбезі мен өкпе ұшын ай- налып өтеді. Бүганаасты артериясы 1-қабырғаға жет- кен соң, сатыаралық кеңістікке (spatium intercalenum) кіреді. Бүл кеңістікте артерия 1-қабырғада жатады. Аталған кеңістікте артерияныц үстінде иык өрімі орналасады. 1-қабырғаның жоғарғы бетінде, арте- рияның орналасқан жерінде бүғанаасты артериясыныц жүлгесі, sidcus a. subclaviae, түзіледі. Сатыаралық кеңістікге 1қабырганы орап, бүғанаасты артериясы бүғананың ас- тында жатып, қолтық шүңқырына енеді, шүңқырда қолтық артериясы, a. axillaris, атауын алады. Бұганаасты артериясын топографиялық 3 бөлімге ажыратады: болім - басталган жерінен сатыаралық кеңістікке дейін; 2-болімі - сатыаралық кеңістікте;3-бөлімі-сатыаралықкеңістіктен қолтық ш үңқырының жогарғы тесігіне, apertura superior cavi axillaris, дейін. Ьүганаасты артериясыныц бірінші болімдегі тармақтары Бүғанаасты артериясынан бірінші бө- лімде келесі тармақгар таралады: омыртқа артериясы, a. vertebralis, ішкі кеуде артерия- сы, a. troracica interna, қалқанша-мойын са- бауы, truncus thyrocervicalis. A. cervicalis ascendens A. cervicalis profunda A. transversa cervici R. superficialis A: suprascapularis A. scapularis dorsalis A. thoracica superior R. acromialis A. axillaris A. thoracoacromialis R. deltoideus A. circumflexa humeri posterior A. circumflexa humeri anterior A. subscapularis. . brachialis A. circumflexa scapulae - A. profunda brachii жэне circumflexa humeri posterior арасындағы анастомоз A. collateralis radialis A. vgrt, lyroidea inferior Truncus thyrocervicalis A. carotis communis Truncus costoservicalis A. subclavia Truncus brachio- cephalicus A. intercostalis suprema A. thoracica interna R. pectoralis A. thoracica lateralis Rr. intercostales anteriores A. thoracodorsalis . collateralis media A. profunda brachii A. collateralis ulnaris superior A. collateralis ulnaris inferior A. recurrens radialis A. radialis A. interossea recurrens A. interossea posterior. A. recurrens ulnaris .A. interossea communis -A. ulnaris A. interossea anterior R. carpeus palmaris R. palmaris superficialis R. carpeus dorsalis Aa. metacarpales palmares A. princeps. pollicis . R. carpeus palmaris Rete carpi dorsale . R. palmaris profundus Arcus palmaris profundus Arcus palmaris superficialis Aa. digitales palmares communes Aa. metacarpales dorsales - Aa. digitales dorsales Aa. digitales palmares proprii Омыртқа артериясы, a. vertebralis (66-сурет), бүганаасты артериясыныц кеуде қуысынан іиыққан жерінен баста- лады. Омыргқа артериясы бұганаасты артериясыныц жоғарғы - медиалді қабырғасынан басталып, жоғары жэне кішкене артқа багытталады. Ол жалпы үйқы артерияныц артында, т. longus colli-дщ сырткы жиегі бойымен саты - омыртқалық үшбұрышта орналасады. Кейін артерия VI мойын омыртқаныц көлденец тесігіне кіріп, барлық мойын омыртқаларыныц аттас тесіктері арқылы вертикалді жоғары көтеріледі. II мойын омыртқаныц көлденец тесігінен шыққан соц, сыртқа бұрылып,атланттыц колденец тесігіне жақындайды, жоғары багытталып, тесіктен өтеді. Кейін атланттыц sulcus a. vertebralis-де жатып, жогары бүрылады жэне membrana atlantooccipitalis posterior мен мидыц катты қабығын тес in отіп, бассүйек қуысына, торлы қабықасты кецістігіне, cavum subarachnoideale, үлкен шүйде тесігі арқылы барады. Бассүйек қуысында ылдиға, clivus, жогары жэне кішкене алга багытталып, оц жэне сол омыртқа артериялары сопақша ми бетінде озара айырылады жэне копірдіц арткы жиегінде озара қосы лы п бір так тамы р - негізгі артерияны, a. basilaris, құрайды. А. йсш/агаозжолынылдидажалгастырып, негізгі жүлгеде, sulcus basilaris, жатады, көпірдіц томенгі бетінде, оныц алдыцгы жиегінде оц жэне сол ми артерияларына болінеді. Артқы ми артериялары, aa. cerebri posteriores, мишық шатырыныц үстінде орналасып, сыртқа багытталады, оларды томен орналасқан жогаргы мишык артерия- ларынан бөледі. Кейін артқа жэне жогары бүрылып, үлкен ми аягыныц сыртқы шетін оралыпкетедіжэнеүлкенмижартышарыныц шүйде жэне самай үлестерініц базалді жэне жогаргы - бүйір бетінде шашырай- ды. Кейін мидыц көрсетілген бөлімдеріне, ми түйінініц артқы тесіктелген затына, ми аягына жэне бүйір қарыншалардыц торлы орімін қанмен қамтамасыз ететін тармақтар береді: қыртыс тармақтары, rr. corticales, самай тармақтары, rr. temporales, шүйде тармақтары, rr. occipitales, төбе шүйде тармагы, r.parietooccipitalis, орталық тар- мақтар, rr. centrales, торлы орімніц тармагы, r. chorioideus. Омыргқа артериясынан келесі тармақтар тармақталады: а) Бұлш ыкеттіктармақтар, rr. musculares- мойынныц омырткаалды бүлшықеттеріне. б)Жүлынтармақтары,АТ5ршйг/ел,омыртқа артериясыныц колденец тесіктерінен өткен түсынантармақталады.Оларомыртқаөзегіне мойын омыртқаларыныц омыртқааралық тесіктері арқылы отіп, жүлынды жэне оның қабықтарын қанмен қамтамасыз етеді. в) Артқы жүлын артериясы, a. spinalis posterior (жүп), омыргқа артериясыныц жан жағынан бассүйек қуысында, кішкене үлкен тесіктен жогары тармақталады. Артерия томен багытталып, омыртқа өзегіне кіреді жэне жүлынныц арткы бетімен «ат қүйрыгы», cauda equine, аймағына жетіп, жүлын мен оныц қабықтарын қанмен қамтамасыз етеді. Артқы ми артериялары бір-бірімен, омыртқа, қабыргааралық жэне бел артерияларыныц жүлын тармактарымен анастомоз түзеді. г) Алдыцгы ми артериясы, a. spinalis anterior, омыртқа артериясынан шүйде тесігініц алдыцгы жиегініц үстінен басталады. Алдыцгы ми артериясы томен багытталып, пирамида қиылысы, decussatio pyramidum, децгейінде қарама-қарсы жақтағы аттас артериямен байланысып, тақ тамырды түзеді. Бүл тамыр жүлынныц алдыцгы орталық сацылауымен, fissu- ra mediana anterior, томен түсіп, тер- миналді жіпшелер, filum terminale, айма- гында аяқталады жэне жүлын мен оныц қабықтарын қанмен қамтамасыз етеді жэне омыртқа, қабыргааралық жэне бел артерияларыныц жұлын тармактарымен анастомоз түзеді. A. cervicalis ascendens A. cervicalis profunda *_ f Pars transversaria A. vertebralis ( Pars prevertebraiis Truncus thyrocervicalis Truncus costocervicalis A. intercostalis suprema A. subelavia A. transversa colli R. seperficialis— A. intercostalis postenor prima— А.intercostalis posterior secunda A. scapularis dorsalis R. acromialis R. acromialis R. deltoideus A. thoracoacromialis A. axillaris A. thoracica lateralis A. circumflexa scapulae A. thoracodorsalis A. subscapularis A. circumflexa humeri posterior A. circumflexa humeri anterior A. carotis communis dextra A. thyroidea inferior Truncus brachiocephalicus A. suprascapularis R. clavicularis A. thoracica superior A. thoracica interna Rr. sternales ' Rr. perforantes Pars ascendens aortae Pars descendens aortae Rr. intercostales anteriores Aa. intercostales posteriores R. pestoralis 66-сурет. Бұганаасты артерия, a. subclavia, жэне қолтық артериясы, a. axillaris, жэне олардың тармаңтары, оң (жартылай сызбалы) д) Артқы төменгі миш ық артериясы, cerebelli inferior posterior (66-сурет), мишық жартышарының төменгі - артқы бөлімінде тармақталады. е) Алдыңгы төменгі мишық артерия- сы, a. cerebelli inferior anterior — омыртқа артериясыныц соцгы тармагы, кейде а. Ьа- silaris-тен тармақталуы мүмкін. Ол ми- шықтың алдыңгы-төменгі бөлімін канмен камтамасыз етеді. Негізгі артерияныц тармактары: а) Лабиринт артериясы, a. labyrinthi, кіре- беріс - ұлу нервпен, п. vestibulocochlearis, бірге ішкі құлаққа p o m s және meatus acusticus interni арқылы барады. б) Көпірге тармақтар, rr adpontem , көпір затына кіреді. в) Жогаргы мишык артериясы, a. cerebelli superior, негізгі артериядан, a. basilaris, көгіірдіц алдыцгы жиегінде тармақталады. Үлкен ми аяғы айналасында сыртқа жэне артқа багытталып, мишықтыц жогаргы беті аймагы мен III карыншаньщ тамырлы өрімінде, plexus chorioideus ventriculi tertii, тарамданады. Ішкі кеуде артериясы, a. thoracica ш/е/77а(67-сурет),бұгапаасты артериясыныц төменгібетінен,ягниомыртқалыкартерияның, a.vertebralis,тармақталган децгейінде баста- лып, томен багытталады. A. thoracica interna бұганаасты венасыныц артынан өтіп, кеуде қуысына apertura thoracis superior арқылы кіреді де, I-VII қабырга шеміршектерініц артқы бетімен, төс жиегіне параллель томен түседі. Ол жерде m. transversus thoracis нен өкпеқаптыц қабыргалык (париеталді) табагымен жабылган. VII қабырга децгейінде a. thoracica interna бұлшықет-көкет артериясы, a. mus- culophrenica, мен жогаргы күрсақүсті Кіші кеуде бүлшыкеті (ысырылған) Токпан жіліктің алдыңгы айналма артериясы Бұлшыкет-тері нерві Қолтык артерия Токпан жіліктің арткы айналма артериясы Иықтың терен артериясы Орталык нерв Иык артериясы Иыктың екі басты бұлшықеті Кеуде-акромион артериясы Жауырынүсті артерия Жауырыннын томендеген артериясы Иык өрімі (орталык сабау) Мойыннын колденен артериясы Алдыңғы сатылык бұлшыкет жэне кокет нерві Он ішкі ұйқы артериясы Он сырткы ұйкы артериясы Үйкы койнауы Жогаргы калканша артериясы Он жалпы ұйкы артериясы Мойыннын жогарылаган артериясы Қалканша без Томенгі калканша артерия Ішкі кеуде артериясы Он бүганаасты артериясы Иык-бас сабауы Сол иык-бас венасы Сол кезбе нерв Жогаргы куыс вена (кесілген) Қолканын жоғарылаган бөлігі Орталык нерв (кесілген) Кокет нерві Он өкпе (кесілген) жэне сол өкпекап Арткы кеуде артериясы Жауырынасты артерия Сүт бездерінің бүйір тармактары Бүйір кеуде артериясы Қалканша-мойын сабауы Жогаргы кеуде артериясы Ш ынтактын жогаргы жанама артериясы Ш ынтактын төменгі жанама артериясы Ортангы жанама артериясы Кәрі жіліктін жанама артериясы Кәрі жіліктің кайырылма артериясы Кәрі жіліктік артерия Алдынгы жэне арткы сүйекаралык артериялар Басбармак артериясы Терен алакандык дога Саусактардын алакандык жалпы артериялары Шынтактык кайырылма артерия Қайырылма сүйекаралык артерия Жалпы сүйекаралық артерия Шынтактык артерия Беткей алакандык дога Орталык нерв жэне иык артериясы Иыктын екі басты бұлшыкеті Шынтак нерві Бас бармактың үзын бүккіші Алаканның саусактык артериялары Алдынгы сүйекаралык артерия Білезіктің шынтактык бүккіші Кэріжіліктік артериянын беткей тармагы 67, А-сурет. Оц бүганаасты жэне цолтыц артерияларыныц негізгі тармацтары (алдыңгы көрініс). Кеуде бұлшықеттері ысырылган, бугана жэне кеуде торының алдыцгы цабыргасы алынып тасталынган жэне оц өкпе кесілген. Сол өкпе өкпеқаппен жэне қалқатиа без бүйір ысырылган, қолқа догасы жэне жалпы ұйқы артериясы тармақіпарымен көрсетілген 67, Ә-сурет. Білектіц және қол үшының артериялары кесіндісі. Беткей бүккіштер алынып тасталынган, бүккіштердіц жалпы жалгамасы кесілген. Артериялар пластмассамен боялган M. pectoralis minor A. circumflexa humeri ant. N. musculocutaneus A. axillaris A. circumflexa humeri post. A. profunda brahii N. medianus A. brachialis M. biceps brachii A. thoracoacromialis A. suprascapularis A. scapularis descen- dens Plexus brachialis A. transversa cervicis M. scalenus ant. et n. phrenicus A. carotis int. dext. A. carotis ext. dext. Sinus caroticus A. thyroidea sup. A. carotis communis dext. A. cervicis ascendens Gl. thyroidea A. thyroidea inf. A. thoracica int. A. subclavia Truncus brachio- cephalicus V. brachioctphalica sin. N. vagus sin. A. cava sup. Pars ascendens aortae N. medianus N. phrenicus Pulmo dext. et pleura pulmonalis A. thoracodorsalis A. subscapularis Rr. mammarii lat. A thoracica lat. Truncus thyrocervi- calis A. intercostalis suprema A. collateralis ulnaris sup. A. collateralis ulnaris inf. A. collateralis media A. collateralis radialis A. recurrens radialis A. radialis Aa interosseae ant. et post A. princeps pollicis Arcus palmaris prof Aa digitales palmares communes A. recurrens ulnaris A. interossea recur- rens A. interossea com- munis A. ulnaris Arcus palmaris superf N. medianus et a. brachialis M. biceps brachii N. ulnaris M. flexor pollicis longus Aa. digitales palmares propriae A. interossea ant. M. flexor carpi ulnaris R. palmaris superf. a. radialis артериясына, a. epigastrica superior, болінеді. а) Бұлшықет-көкет артериясы, а. musculophrenica. Артерия көкетке, іш бүлшықеттеріне тармақтар береді, сонымен қатар төменгі қабыргааралық кеңістікке бағытталатын бес алдыңғы қабырғааралық тармақтар, rr. intercostales anteriores, береді. б) Жогарғы құрсақүсті артериясы, a.epi- gastrica superior, төмен жүріи, іштің тік бұлшықеті қынабының артқы қабыргасына енеді. Аталган бүлшықеттің артқы бетінде орналасып, кіндік түсында төменгі қүрсақүсті артериямен, a. epigastrica inferior (a. iliaca externa тармагы), анасто- моз түзеді. Жогаргы қүрсақүсті артериясы іштің тік бүлшықеті мен оның қынабына, бауырдың орақтэрізді жалгамасына жэне кіндік аймагы терісіне тармақтар береді. Жогарыда көрсетілген екі ірі тармақтан басқа, ішкі кеуде артериясынан келесі тармақтар тарамданады: жүрекқап- көкет артериясы, a pericardiacophrenica, I қабырга түсында басталып, көкет нервпен, п. phrenicus, бірге кокетке, өз жолында жүрекқапқа, айырша без- ге - тимустық тармақтар, rr. thymici; алдыңгы көкірекаралыққа - көкірекаралық тармақтар, rr. mediastenales; бронхтар мен кеңірдектің соңгы бөліміне - бронхтық тармақтар, rr. bronchioles', төстің артқы бетінде - төстік тармақтар, rr. sternales; үлкен жэне кіші кеуде бұлшықеттеріне, со- нымен қатар сүт безіне алты-жеті жогаргы кабыргааралык тесіп өтетін - тесіп өтетін тармақтар, rr. perforantes', жогаргы алты ка- быргааралык кеңістікке екеуден - алдыңгы кабыргааралык тармақтар, rr. intercostales anteriores, береді. Соңгы көрсетілген тармақтар қабыргалардың жогаргы жэне төменгі жиектері бойымен жүріи, артқы кабыргааралык артериялармен, аа. intercostales posteriores, анастомоз түзеді. Қабыргалардың төменгі жиегімен жүретін қабыргааралық тармақгар жақсы дамыган. 3. Қалқанша - мойын сабауы, truncus thyrocervicalis, бүганаасты артериясының алдыңгы-жогаргы бетінен, сатыаралық кеңістікке кіргенге дейін басталады. Қ алқанш а-м ойы нсабауы ны ңүзы нды гы 1,5 см. Бұғанаасты артериясынан басталы- сымен, бірнеше тармақтарга бөлінеді. а) Томенгі қалқанша артериясы, a. thyroi- dea inferior, алдыңгы сатылық бүлшықеті- нің алдыцгы беті бойымен жогары жэне медиалді багытталып, ішкі мойындырык вена мен жалпы үйқы артерияныц ар- тында орналасады. VI мойын омыртқа тұсында дога түзіп, қалқанша бездің бүйір үлесініц төменгі болімініц артқы бетіне жақындап, без затына - бездік тармақтар, rr. glandulares, сонымен қатар кеңірдекке - кеңірдектік тармақтар, rr. tracheales, өңеш пен жұтқынш акка - өңештік тармақтар, rr. esophagei жэне комейге - төменгі көмей артериясын, a. laryngea inferior,береді. Томенгі көмей артериясы көмей қабыргасына кіріп, жогаргы қалқанша артерияныц тармагы жогаргы көмей арте- риясы, a. laryngea superior-мен анастомоз түзеді. б) Жоғарылаған мойын артерия- сы, a. cervicalis ascendens, жауырынды көтеретін бүлшықет пен алдыцгы сатылық бүлшықеттіц алдыцгы бетімен жогары көтеріліп, көкет нервісінен медиалді ор- наласады. Ж оғарылаган мойын артериясы келесі тармақтар береді: Бүлшықеттік тармақтар - шүйденіц терец бұлшықеттері мен омырткаалды бүліпык- еттерге; Жүлын гармақтары, rr.spinales. в) Беткей тармақ (беткей мойын артерия- сы), г. superficiales (a. cervicalis superficialis), алдыцгы сатылық бүлшыкеттіц, иық өрімініц, жауырынды көтеретін бүлшықеттіц алдынан латералді багытталады. Бүйір үшбүрыштыц сыртқы бөлімінде ар- терия трапециятәрізді бүлшықетгіц астына кіріп, аталган бұлшыкетті қанмен қамтама- сыз етеді, жэне де бүганаүсті аймагының лим- фа түйіндері мен терісіне тармақтар береді. г) Жауырынусті артериясы, a. supras- capularis, сыртқа жэне кішкене төмен жүріп, бұғананың артында, алдыңғы сатылық бұлшықеттің алдында орналасады. Кейін ар- терия, т. omohyoideus, төменгі қарыншасы жолымен жауырын тілігіне жетеді, жауырынныц жоғарғы көлденең жалғамасы үстімен өтіп, қылқан үсті шұцқырына ба- рады. Бүл жерде артерия, т. supraspinatus, тармақ беріп, жауырын мойынын оран өтіп, қылқанасты шүңқырына кіреді. Осы түста орналасқан бұлшықеттерге тармақтар беріп, жауырынныц айналма артериясымен, а. сіг- cumflexa scapulae, анастомоз қүрады. Бүганаасты артериясыныц «^екінші белімдегі тармақгары. Бүғанаасты артериясынан екінші болімде тек бір тармақ - қабырға - мойын сабауы, truncus costocervicalis, таралады. Қабырға - мойын сабауы, truncus costocervicalis (67-сурет), бүғанаасты ар- териясының артқы бетінен, сатыаралық кеңісгікге басталып, томен жүреді де, 2 тармаққа бөлінеді. Терең мойын артериясы, a. cervicalis profunda, артка жэне кішкене жоғары бағытталып, I қабырга мойны үстімен жүріп, мойын аймағына шығады жэне II мойын омыртқаға дейін жогары көтеріледі. Шүйденің терең бүлшықеттерін канмен камтамасыз етіп, омыртка өзегінде орналасқан жүлынга тармақтар береді. Оның тармақтары омыргқа артериясының, жоға- рылаган мойын жэне шүйде аргерияларының тармактарымен анастомоз түзеді. Ең жогаргы қабыргааралықартерия, a in- tercostalis suprema, томен жүріп, I жэне II қа- бырға мойындарының алдыңғы бетін қиып өтіп, бірінші жэне екінші қабырғааралық кеңістіктерге - артқы қабырғааралық арте- риялар (I жэне II), aa. intercostales posteriores I et II, береді. Соңғылары қабырғааралық кеңістікте жатып, алдыңғы қабыргааралық артериялармен, aa. intercostales anteriores (a. thoracica interna тармағы), анастомоз түзеді. Ең жогаргы қабыргааралық артериядан: а) жүлын тармақтары, rr. spinales, жэне б) артқы тармактар, rr. dorsales-ащш ьщ бұлшықеттеріне таралады. Бүганаасты артериясыныі|үіііінщ Г^өлім- дегі тармақтары. Бүганаасты артериясынан үшінші бөлімде тек бір ғана артерия - мойынның көлденең артериясы тармақталады. М ойынның көлденең артериясы, transversa colli, бұғанаасты артериясы- ның сатыаралы қ кеңістіктен шыққан жерінен басталады. Артерия артқа жэне сыртқа бағытталып, иық өрімі тармақтарының арасынан өтеді жэ- не ортаңгы, артқы сагылық бұлшықеттерден тысқары, жау ырынды көтеретін бүлшықеттің астында жатады. Артерия жауырынның жогаргы бүрышында, беткей жэне терең тармақтарга бөлінеді: а) Беткей тармақ (беткей мойын артерия- сы) r. superficialis {a. cervicalis superficialis), жауырынды котеретін бұлшықет пен мойынның қайыс бұлшықетінің арасы- мен жогары бағытталып, көрсетілген бүлшықеттерді қанмен қамтамасыз етеді. б) Терең тармақ (төмендеген жауы- рын артериясы), r. profundus {a. scapularis descendens),ромбтәрізді бүлшықеттердің астымен томен жүріп, т. rhomboidei мен т. serratus anterior бекитін жауырын- ныц медиалді жиегінде жатып, арқаның жалпақ бүлшықетіне жетеді. Артерия аталған бұлшықеттерді, сонымен қатар, осы аймақтың терісін қанмен қамтамасыз етеді жэне кеуде-арка артериясыныц, thoracodorsalis,соцгы бөлігімен анасто- моз түзеді. |