ЕМТИХАН СҰРАҚ ПЕН ЖАУАПТАР. Бактерия капсуласына анытама берііз жне атаратын ызметін сипаттаыз

• Название: Бактерия капсуласына анытама берііз жне атаратын ызметін сипаттаыз
• Дата: 25.05.2022
• Размер: 245.71 Kb.
• Имя файла: ЕМТИХАН СҰРАҚ ПЕН ЖАУАПТАР.docx
• Тип: Документы; #549843
• страница: 3 из 10

28.Бактерияның көбею фазаларын атап, сипаттамасын беріңіз.

Бактериялардың көбеюі – популяциядағы дарақтардың санын арттыруды қамтамасыз ететін процесс. Бактериялар көбеюдің жоғары жылдамдығымен сипатталады.

Сұйық қоректік ортада бактериялық жасушаның көбею фазалары:

1) Бастапқы стационарлық фаза; қоректік ортаға түскен және онда болатын бактериялардың саны;

2) лаг-фаза (тыныштық фазасы); ұзақтығы – 3-4 сағат, бактериялардың қоректік ортаға бейімделуі жүреді, жасушалардың белсенді өсуі басталады, бірақ белсенді көбеюі әлі жоқ; осы уақытта ақуыз, РНК мөлшері артады;

3) логарифмдік көбею фазасы; популяциядағы жасушалардың көбею процестері белсенді жүріп жатады, көбею өлімнен басым болады;

4) ең жоғары стационарлық фаза; бактериялар ең жоғары концентрацияға жетеді; өлген бактериялардың саны түзілетін бактериялардың санына тең; дарақтар санының одан әрі ұлғаюы болмайды.;

5) жедел өлім фазасы; өлім процестері көбею процесінен басым болады, өйткені ортада қоректік субстраттар таусылады. Улы өнімдер, метаболизм өнімдері жинақталады. Егер ағынды өсіру әдісін қолданса, бұл фазаны болдырмауға болады: қоректік ортадан метаболизм өнімдері үнемі алынып, қоректік заттар толықтырылады.

29. Микроағзаларды өсіретін қоректік орталардың жіктелуін сипаттаңыз.

In vitro жүйелерінде бактерияларды өсіру қоректік ортада болады. Консистенциясына байланысты қоректік орта сұйық, жартылай сұйық және тығыз болуы мүмкін. Ортаның тығыздығына агар қосу арқылы қол жеткізіледі. Құрамы бойынша қоректік орта қарапайым және күрделі болуы мүмкін. Қарапайым ортаға пептон суы, қоректік сорпа, ет пептон агары жатады. Осы қарапайым орталардың негізінде күрделі, мысалы, қант және сарысулық сорпа, қан агарын дайындайды. Ортаның тағайындалу мақсатына байланысты элективті, байытылған, дифференциалды-диагностикалық болып бөлінеді. Элективті деп ортада белгілі бір микроорганизмнің белшгілі бір ортада ғана жақсы өсетін қоректік орталарды айтады.. Мысалы, рH 9 бар сілтілі агар тырысқақ вибрионды бөлу үшін қызмет етеді. Басқа бактериялар, әсіресе ішек таяқшасы, pH жоғары болғандықтан бұл ортада өспейді. Байыту ортасы - басқалардың өсуін тежеп, белгілі бір микроорганизмнің өсуін ынталандыратын орта. Мысалы, натрий селениті бар орта ішек таяқшасының өсуін сингибилей отырып,Salmonella текті бактериялардың өсуін ынталандырады. Дифференциалды-диагностикалық орта бактериялардың ферментативті белсенділігін зерттеу үшін қызмет етеді. Олар фермент әрекет етуі тиіс субстрат және субстраттың ферментативті түрлену нәтижесінде өз түсін өзгертетін индикатор қосылған қарапайым қоректік ортадан тұрады. Мұндай орталардың мысалы-бактериялардың қантты ферменттеу қабілетін зерттеу үшін пайдаланылатын Гисс ортасы.

Аралас қоректік орта қосалқы флораның өсуін бәсеңдететін элективтік ортаны және бөлінетін микробтың ферментативті белсенділігін диагностикалайтын дифференциалды ортаны біріктіреді. Мұндай орталардың мысалы-патогенді ішек бактерияларын бөліп алу кезінде қолданылатын жалпақ бүрку ортасы және висмут-сульфитті агар. Бұл екі орта ішек таяқшасының өсуін тежейді.

30. Бактерия жасушасы антигендерінің түрлерін сипаттаңыз.

Бактериялық жасушаның құрылымында талшықтық (Н -), соматикалық (О -), капсульдық (К -) және басқа антигендер бар.

Талшықтық (Н-антиген) бактериялардың локомоторлы аппараты– талшықтарда орналасқан. Қыздыру кезінде тез бұзылатын және өзінің ерекшелігін жоғалтатын флагеллин ақуызынан тұрады.

Соматикалық (О-антиген) бактериялардың жасушалық қабырғасына байланған. Оның негізін липополисахаридтер құрайды. Бұл антиген термостатикалық және қайнаған кезде бұзылмайды.

Капсулалы (К-антиген) капсула түзетін бактериялардың жасушалық қабырғасының бетінде орналасқан, гетерополисахаридті немесе ақуызды табиғаты бар. Кейбір антиген термостабильді, басқалары-термолабильді. Антигендік қасиеттерге сондай-ақ бактериялық ақуызды токсиндер, ферменттер және т. б. ие.
31. Анаэробтарды дақылдандыруға арналған қоректік орта түрлерін сипаттаңыз.

Факультативті анаэробтарды дақылдандыру үшін жоғарыда аталып кеткен әдістерді қолданады, себебі оттегі бар жерде оларға энергетикалық қамтамасыз етуде оксидативті метаболизм ферментациядан тиімді болады. Микроаэрофилдер оттегінің парциалдық қысымы төмен жағдайда көбейеді. Бұған ауадағы СО2-нің парциалдық қысымы 0,03%-ға қарағанда дақылдандыру атмосферасындағы СО2 парциалдық қысымын 1-5% концентрациясына көтеру арқылы қол жеткізіледі. Бұл үшін арнайы СО2-инкубаторлар қолданылады, немесе себінділерді жанып тұрған шырағдан қойылған эксикаторларға орналастырады.

Облигатты анаэробтар өсу және көбею үшін ауадағы оттегінің ортаға түспеуін талап етеді. Бұған келесі шаралар арқылы қол жеткізіледі:

- қоректік орталарға оттегіні редуциялайтын заттар қосу арқылы: тиогликоль қышқылын, аскорбин қышқылын, цистеин, сульфидтер;

- сұйық қоректік орталарды қайната отырып оттегіден құтылып, сонан-соң орта құйылған ыдысты резинка тығынмен жауып қою арқылы;

- сілтілі пирогаллол және тағы да басқа оттегіні сіңірушілерді пайдаланып, герметикалық жабылатын ыдыстарға - «газпактарға» салып қою арқылы. Бұл әдіс (Gaspack) аэротолерантты бактерияларды дақылдандыруда қолданылады;

- ауадағы оттегіні механикалық жомен ығыстырып, орнына ыдысты инертті газбен толтыру арқылы (бұл мақсатта анаэростаттар мен анаэробты бокстар қолданылады).

Механикалық әдістерге мыналар жатады:

1) Дригальский әдісі - жұқпалы аурулардың бактериологиялық диагностикасында кеңінен қолданылатын сапалы әдіс;

2) Кох пластинкалы сымдар әдісі - сандық әдіс, санитарлық микробиологияда қолданылады;

3) клондау әдісі - бір бактериялық жасушадан колония алу - клондау.Анаэробтарды дақылдандыру үшін Таусон, Постгейт қоректік орталры қолданылды.
32. Бактериялардың ультра- және химиялық құрылымын көрсетіңіз.

Бактериялық жасуша - бұл тірі организмнің белгілі қарапайым ұйымы. Бактериялар - бұл бір клеткалы организмдер, оларда цитозолдық құрамнан мембрана арқылы бөлінген ядросы немесе органелласы жоқ (барлық бактериялар прокариоттық доменде жіктеледі).

Барлық бактериялық жасушалар микроскопиялық болып табылады, яғни оларды микроскопты қолданбай-ақ байқауға болмайды, бұл микроорганизмдерді зерттеу үшін үлкен артықшылықты білдіреді.

Қазіргі уақытта бактерия жасушасы маңызды биотехнологиялық құралдардың бірі болып табылады. Ғалымдар бактериялардың қосымша хромосомалық ДНҚ-сымен синтетикалық жолмен адам қызығушылығын тудыратын ақуыздың барлығын жасайды.

Морфологиялық тұрғыдан бактерия жасушалары өте өзгермелі болуы мүмкін, бірақ олардың бәрі бірдей сипаттамаларға ие. Мысалға: Кез-келген бактерия жасушасында оны қоршап тұратын жасуша қабырғасы болады және көмірсулардың пептидтермен қосындысынан тұрады, оны «пептидогликан» деп атайды. Бактерия жасушалары - бір жасушалы организмдер, яғни әрбір жасуша өсіп, қоректеніп, көбейіп, өле алатын толық организм.

 Капсула: бұл бактериялардың бүкіл жасушалық қабырғасын жабатын полимерлі бет. Ол шлам мен гликокаликстен тұрады, олар өз кезегінде липидтер мен ақуыздармен байланысқан мол көмірсулар молекулаларынан тұрады. Капсула жасуша үшін маңызды қорғаныш функциясын орындайды.

Фимбриялар: олар бактериялардың жасушалық қабырғасына жабысатын өте көп жіп тәрізді қосымшалардың бір түрі. Бұлар бактерия жасушаларының қозғалғыштығына және кез-келген бетке жабысуына қызмет етеді. Олар пилин деп аталатын гидрофобты ақуыздан тұрады.

Жасуша жабыны көбінесе цитоплазмалық мембранадан және «жасуша қабырғасы» деп аталатын пептидогликан қабатынан тұрады. Конверт липидтер, көмірсулар және белоктар кешендерінен тұрады. Пептидогликан қабығының химиялық құрамы бактериялардың екі түрін ажырату үшін классификация ретінде қолданылады.

Грам оң бактериялар және Грам теріс бактериялар. Грам оң бактерияларға пептидогликанның сыртқы қабығы жоқ қалың қабаты тән, ал грам теріс бактерияларда пептидогликанның сыртқы қабығы қабаттасқан жіңішке қабаты болады.

– Цитоплазмалық мембрана: эукариотты жасушалардың жасушалық мембранасына ұқсас құрылымға ие. Бұл біріккен ақуыздармен (интегралды немесе перифериялық) фосфолипидті екі қабатты қабат. Алайда оның эукариотты жасушалар мембранасынан ерекшелігі, онда эндогендік синтезделген стеролдар болмайды.

Бактерия жасушаларының цитоплазмалық мембранасы маңызды құрылымдардың бірі болып табылады, өйткені дәл сол жерде жасушалардың бірігуі, электрондардың тасымалдануы, ақуыздың бөлінуі, қоректік заттардың тасымалдануы және липидтер биосинтезі жүреді.
33.Микроорганизмдерді жүйелеудің принциптерін көрсетіңіз.

Микробтар, немесе микроорганизмдер (бактериялар, саңырауқұлақтар, карапайымдар, вирустар), өзара ұқсатығымен, ерекшеліктерімен және қарым-катынастарымен жүйелендірілген. Бұнымен арнайы ғылым - микроорганизмдерді жүйелеу айналысады. Жүйелеу 3 бөлімнен тұрады: жіктелуі, таксономиясы және идентификациялау. Микробтардыц таксономиясының нeгізінe (грек тілінен taxis - орналасуы, peтi) олардың морфологиялық, физиологиялык, биохимиялык және молекулалык-биохимиялық қасиеттері алынған. Таксономиялык категориялар төмендегідей болады: патшалық, бөлім, класс, реті, туыстастык, тұқымдастық, түр, және т.б. Таксономиялық категорияның түрлеріне байланысты таксондарды ажыратады - ол біркелкі, ұқсас қасиеттеріне байланысты біріктірілген организм топтары. Микроорганизмдер жасушаға дейін (вирустар - Vira патшалығы) және жасушалық (бактериялар, архибактериялар, саңырауқұлақтар мен қарапайымдылар) пішіндермен бepiлгeн. Жасушалык тipшiлiк иелерінің жіктелуінде 3 доменді (немесе «империялар») ажыратады: «Bacteria», «Archaea» жэне «Еuсагуа»:

1) . «Bacteria» домені - прокариоттар, нағыз бактериялар (эубактериялар);

2) . «Archaea» домені - прокариоттар, археабактериялар;

3) . «Еuсагуа» домені - эукариоттар, олардың жасушаларында ядро, ядрошық және ядро қабықшасы, ал цитоплазмасында күрделі құрылымды органеллалар - митохондриялар, Гольджи аппараты болады. «Еuсагуа» доменінде: Fungi (саңырауқұлақтар); Animalia - жануарлар (қарапайымдылар кіретін Protozoa патшалық тармағы); Plantae - өсімдіктер патшалығы кіреді.

34.Микроағзалардың морфологиялық ерекшеліктерін атап көрсетіңіз.

Микроорганизмдердің морфологиясы - олардың пішіні зерттеу, құрылымын, өсімін молайту және қозғалыс әдістері туралы ғылым болып табылады.

Бактериялардын негiзгi бiрнеше пiшiндерiн ажыратады - шар (кокк) тәрiздiлер, таякша тәрізділер, иректелген және бұтактанган, жіпше тәріздес бактериялар.

Сфера пiшiндi, немесе коктар - мелшері 0,5 - 1,0 мкм шар тәріздес бактериялар, олар бiрiн-бiрiне катысты орналасуларына карай микрококтар, диплококтар, стрептококтар, тетракоктар, сарциналар мен стафилококтар деп белінеді. Микрококтар (грек тілінен аударганда micros-кiшi) - дара орналаскан жасушалар.

Диплококтар (грек тілінен аударганда - diploos - косарланган), немесе жуп коктар, косарланып орналасады (пневмококтар, гонококтар, менингококтар), ойткенi жасушалар болiнгеннен кейiн жуптары жазылмайды.

Пневмококк (пневмония коздыргышы) скi ушы ланцет пiшiндес, ал гонококтар (гонорея коздыргышы) мен менингококтар (эпидемиялык менингит коздыргышы) бiр-бiрiне ойыс бегтерiмен карап орналаскан. кофе данi пiшiндес болып келеді.

Стрептококтар (грек тілінен аударғанда - streptos - тiзбек) - дөңгелек немесе сол сопактау келген, бiр жазыктыкта бөлінген кезде, арасындагы белiну орындарынын ажырамай калу салдарынан бiр тiзбек курайды.

Сарциналар (латыншадан аударғанда - sarcina - бума, тен) капшык (пакет) тәрiзденiп 8 немесе одан да кеп коктар болып орналасады, ейткені олар бiр-бiрiне катысты перпендикулярлы уш жазыктыкта жасуша бөлiнген кезде куралады.

Стафилококтар (грек тілінен аударғанда - staphyle - жүзім шогыры) - әртүрлі жазыктыктарда беліну салдарынан жузiм шоғыры тәріздес орналасатын коктар.

Таяқша тәрізді бактериялар – спорасы болмаса – бактериялар деп, ал спорасы болса - бацилдер мен клостридиялар деп аталады.

Имек, ирек, спираль тәрізділер – спирилла, спирохета, вибртон деп аталады.

Талшықтар - бактерия жасушасына козғалғыштык кабiлетiн береді. Талшыктар ез бастауын цитоплазмалык мембранадан алатын, жасушадан узындау болып келетiн, жiнiшке жіпшелер боып келет. Талшық калындығы 12-20нм. Ұзындыгы 3-15 мкм болады. Олар үш белшектен тұрады: спираль тарі лес жіпше, ілмек және арнайы дискiлерден куралган (Грам-он бактерияларда жұп, Грам-теріс бактерияларда 2 жұп дискiлер) өзегi бар базальдык денешiк. Талшықтар дискiлерiмен цитоплазмалык мембрана мен жасуша кабыргасына бекітіледі.


35.Бактериофагтың құрылымы мен морфологиялық түрлерін сипаттаңыз.

Бактериофагтар («бактерия» жэне гректің phagos - жалмаушы) – бактерияға спецификалы енетін, оларды толық жойғанша (лизистегенше) ішінде паразиттенетін бактериялардың вирустары.

Бактериофагтардың құрылысын зерттеу үшін металмен немесе фосфорлывольфрам қышқылымен шаңдандыру арқылы контрастталған үлгілерін электронды микроскоппен зерттейді.Пішіні мен құырлымдарының ұйымдастырылуына байланысты фагтардың бірнеше морфологиялық типтерге бөледі жіпше тәріздес; майда куб тәріздес ; сперматозоид пішіндес фагтар, дәлірек айтсақ басы куб тәріздес де жиырылатын немесе жиырылмайтын құндағы бар құйрыкшалы пішіндес болады. Фагтардың мөлшері 20 дан 800 нм (жіпше тәріздесі) болады.

Тиянакты түрде, өсіндісінің жиырылатын құндағы бар, сперматозоид пішінді бактериофагтар зерттелген, мысалы, Т2, Т4, Тб колифагтары. Олар икосаэдр пішінді 65-100 нм көлеміндегі бастан және ұзындығы 100 нм-ден асатын құйрықтық өсіндіден тұрады .

Бактериофагтарда не ДНҚ не РНҚ болады. . Фагтардың нуклеин қышқылдары екіжіпшелі, біржіпшелі, сызықтық, сақиналы болады. Фагтардың көпшілігі екіжіпшелі, сақинаға тұйықталған ДНҚ-дан тұрады. Сперматозоид пішінді фагтарда суперспиралді екіжіпшелі ДНҚ басының ішінде орналасып капсидпен қоршалаған. Капсид полипептидті суббірліктерге ұқсас, икосаэдр (куб) түрінде орналасқан ақуыз молекулаларынан тұрады. Басының құрамына аспарагин, глутамин және лизиннен тұратын полипептид те кіреді. Фагтардың кейбіреулерінің басының ішінде ДНҚ-ның суперспиралденуін қамтамасыз ететін гистонтәріздес ақуыз болады. Құйрықтық өсіндісінің жиырылатын құндағы да спираль тәріздес орналасқан, құрамында АТФ пен CA2+ иондары бар ақуыздық суббірліктерден құралған. Фагтардың кейбір түрлерінің (мысалы, Т2) өсінідісінің дистальды бөлігінде лизоцим ферменті болады.
36.Иммуноглобулиндердің сыныптарын атап көрсетіңіз.

Иммуноглобулиндер Олар денені қорғаумен бірге жұмыс жасайтын В лимфоциттері мен плазматикалық жасушаларды жасайтын молекулалар. Олар иммундық жүйеге жататын гликопротеинді биомолекуладан тұрады. Олар альбуминнен кейінгі қан сарысуындағы ең көп кездесетін ақуыздардың бірі.

Антидене - иммуноглобулиндердің тағы бір атауы және олар глобулиндер болып саналады, олардың құрамына кіретін қан сарысуының электрофорезіндегі мінез-құлқына байланысты. Иммуноглобулин молекуласы мономер түрінде берілгеніне немесе полимерленгеніне байланысты қарапайым немесе күрделі болуы мүмкін.

Иммуноглобулиндердің ауыр тізбектері 440 амин қышқылдарының тізбегінен тұратын полипептидтік бірліктерге сәйкес келеді.

Әрбір иммуноглобулиннің 2 ауыр тізбегі бар және олардың әрқайсысы өз кезегінде айнымалы және тұрақты аймаққа ие. Тұрақты аймақта 330 амин қышқылы және айнымалы 110 реттелген амин қышқылдары бар.

Ауыр тізбектің құрылымы әр иммуноглобулин үшін әр түрлі. Иммуноглобулиннің түрлерін анықтайтын ауыр тізбектің барлығы 5 түрі бар.

Ауыр тізбектің түрлері сәйкесінше IgG, IgM, IgA, IgE, IgD иммуноглобулиндері үшін γ, μ, α, ε, δ грек әріптерімен анықталады.

Иммуноглобулин G (IgG) - ең көп түрлілігі. Оның гамма ауыр тізбегі бар және бір молекулалық немесе мономерлік түрінде кездеседі. IgG қан сарысуында да, ұлпа кеңістігінде де көп. Оның ауыр тізбегінің аминқышқылдарының бірізділігінің минималды өзгерістері оның кіші түрлерге бөлінуін анықтайды: 1, 2, 3 және 4. Иммуноглобулин G-дің Fc сегментінде 330 амин қышқылдарының тізбегі бар және молекулалық салмағы 150000, оның 105000-ы оның ауыр тізбегіне сәйкес келеді. Иммуноглобулин M (IgM) - ауыр тізбегі μ болатын пентамер. Оның молекулалық салмағы жоғары, шамамен 900000. Оның ауыр тізбегінің аминқышқылдарының тізбегі оның Fc фракциясында 440 құрайды. Ол көбіне қан сарысуында кездеседі, иммуноглобулиндердің 10 - 12% құрайды. IgM тек бір кіші түрге ие. Иммуноглобулин A (IgA) -

ол ауыр тізбектің α типіне сәйкес келеді және жалпы иммуноглобулиндердің 15% құрайды. IgA қанда да, секрецияда да, тіпті ана сүтінде де мономер немесе димер түрінде болады. Бұл иммуноглобулиннің молекулалық салмағы 320 000 құрайды және оның екі кіші типі бар: IgA1 және IgA2. Иммуноглобулин E (IgE) - Е типті ауыр тізбектен тұрады және қан сарысуында өте аз, 0,002% шамасында.IgE молекулалық салмағы 200 000 құрайды және мономер ретінде негізінен сарысуда, мұрын шырышында және сілекейде болады. Бұл иммуноглобулинді базофилдер мен маст жасушаларында табу жиі кездеседі. Иммуноглобулин D (IgD) - ауыр тізбектің әртүрлілігі immun жалпы иммуноглобулиндердің 0,2% құрайтын D иммуноглобулиніне сәйкес келеді. IgD молекулалық массасы 180 000 құрайды және мономер ретінде құрылымдалған.

Бұл олардың бетіне бекітілген В лимфоциттерімен байланысты. Алайда, IgD-нің рөлі түсініксіз.

37.Бактериялардағы тыныс алу типтерін көрсетіңіз.

Оттегіге деген қатысы бойынша және энергия алу барысында оттегіні қолдануларына байланысты микроорганизмдер 3 топқа бөлінеді: облигатты (нағыз) аэробтар, облигатты анаэробтар, факультативті анаэробтар.

Облигатты аэробтар. Өсуі және көбеюі тек қана оттегі болған жағдайда өтеді. Оттегі оттегілік тыныс алу жолымен энергия алу үшін қолданылады.

Облигатты анаэробтар.Энергияны алу үшін оттегіні қолданбайды. Зат алмасу оларда –ашыту арқылы жүреді. Екі түрінде ғана сульфатты тыныс алу бар, олар хемолитотрофтарға жататын Desulfovibrio, Desulfotomaculum. Облигатты анаэробтар екі топқа бөлінеді: қатаң анаэробтар және аэротолеранттылар.