ЕМТИХАН СҰРАҚ ПЕН ЖАУАПТАР. Бактерия капсуласына анытама берііз жне атаратын ызметін сипаттаыз
 Скачать 245.71 Kb.
|
|
Волютин дәндерін Нейссер бойынша бояу: Бекітілген препаратқа жағылады: Нейссердің сірке қышқылының көгі – 2-3мин. Люголь ерітіндісі – 10-30сек. Сумен шаю Сулы везувин ерітіндісі – ½ - 1 мин. Сумен шаю Сүзгіш қағазбен кептіру Жағындыны микроскоптау Жағындыда – бактерия цитоплазмасы сары түске, ал волютин дәндері қара-көк түске боялады. Бурри-Гинс бояу әдісінің қойылу тәртібін және тәжірибеде қолданылуын көрсетіңіз. Бурри-Гинс әдісі бойынша бояу капсула түзетін бактерияны анықтау үшін қолданылады. 1. Препарат Бурри-Гинс бойынша дайындалады: микробтардың қабығын ұшаның тамшысымен араластыру және жағындының беті бойынша 450 бұрышпен тегістелген шеті бар шынының көмегімен араластыру. 2.Фуксин – 1-2 мин су ерітіндісін жағыңыз. 3.Сумен шайыңыз. 4.Ауада кептіру. Бактериялар қызыл түске боялады, боялмаған капсула қара фонда қарама-қарсы бөлінеді. Грам бойынша бояу әдісінің қойылу тәртібін және тәжірибеде қолданылуын көрсетіңіз. Грам әдісі бойынша бояу грамоң, грамтеріс бактерияларын анықтау үшін қолданылады. Грам әдісі бойынша бояудың мақсатын анықау Жағындыны бояуға арналған көпірше үстіне қою Жағындыға алдын-ала генцианвиолеттті фильтр қағазын (Синев әдісі бойынша) түгел препаратты жауып тұратындай етіп орналастыру Қағазға суды құю және препаратты 1-2 минуттай бояу Пинцет көмегімен қағазды алып тастау Люголь ерітіндісін құйып, 1 минут ұстау Жағындыны спиртпен өңдеп, 30 секундқа қалдыру Жағындыны вертикальді ұстап, сумен шаю Пфейффер фуксинін құйып, 2-3 минут ұстау Жағындыны сумен шаю және сүзгіш қағазбен кептіру Микроскопиялау Грам оң бактериялар күлгін-көк түске, ал грам теріс бактериялар қызыл түске боялады. Циль-Нильсен бояу әдісінің қойылу тәртібін және тәжірибеде қолданылуын көрсетіңіз. Цил-Нильсен әдісі бойынша бояу қышқылға төзімді бактерияларды, туберкулездің микобактерияларын анықтау үшін қолданылады. Цил-Нильсен әдісі бойынша бояу: Бекітілген жпғынды препаратына фильтр қағазын қоямыз Қағазға цильдің карболды фуксинінін тамызады 3-5мин. Көлемінде бу пайда болғанға дейін қыздыру, қағаз толық кептірілмей тұрғанда фуксин ерітіндісін тамызу Қағазды бояуымен алып тастау Сумен шаю Түссіздендіру үшін 5% күкірт қышқылы ерітіндісін тамызу Сумен шаю 3-5мин. Метилен көгінің сулы ерітіндісін тамызу Сумен шаю Құрғату Микроскоптау Препаратты туберкулез таяқшасы көк фонда қызыл түске, ал қалған бактериялар және әртүрлі жасуша бөлшектері көк түске боялады. Ожешко бойынша бояу әдісінің қойылу тәртібін және тәжірибеде қолданылуын көрсетіңіз. Ожешко әдісі бойынша спораларды бояу: Бекітілген жағындыға 0,5% HCl ерітіндісін тамызып және шамамен 2-3мин. спиртшамның алауында қыздыру Қышқылды төгіп тастау Сумен шаю Фильтр қағазын қою Цильдің карболды фуксинін фильтрленген қағазға тамызып және 3-5мин. көлемінде бу пайда болғанға дейін қыздыру Қағазды алу Сумен шаю 5% күкірт қышқылымен түссіздендіру Сумен шаю Метилен көгінің сулы ерітіндісі – 3-5мин. Сумен шаю Кептіру Микроскоптау Споралары қызыл түске боялады, ал жасушаның вегатативті бөлімі көк түске боялады. Нейссер бойынша бояу әдісінің қойылу тәртібін және тәжірибеде қолданылуын көрсетіңіз. Нейссер әдісі бойынша бояу коринебактерияда волютин дәндерін анықтау үшін қолданылады. Волютин дәндерін Нейссер бойынша бояу: Бекітілген препаратқа жағылады: Нейссердің сірке қышқылының көгі – 2-3мин. Люголь ерітіндісі – 10-30сек. Сумен шаю Сулы везувин ерітіндісі – ½ - 1 мин. Сумен шаю Сүзгіш қағазбен кептіру Жағындыны микроскоптау Жағындыда – бактерия цитоплазмасы сары түске, ал волютин дәндері қара-көк түске боялады. 22.Романовский-Гимза бойынша бояу әдісінің қойылу тәртібін және тәжірибеде қолданылуын көрсетіңіз. Күрделі бояу әдісіне жатады. Мүшелерден алынған жұғын-препараттарды және қан препараттарын бояуға қолданады. Сұйық фиксаторда бекіген соң, бактериялық жасушаның ядролық элементтерін және волютин дәндерін анықтау үшін қолдануға болады. Бояу үшін 1 мл суға бір тамшы алынады, рН - 7,2. Бояу кезеңдері: 1.Петри ыдысына жұғын-препаратты төмен қаратып салу керек және препарат шыныға жабыспау үшін астына зат қою керек; 2.Шетінен бастап бояуды құю керек, көпіршік шықпау керек (1-2мин); 3.Сумен шайып тастау (рН 7,2) және сүзгі қағазымен кептіру. Жас жасушалардың протоплазмасы сия көк-күлгін түске боялады, ядролық элементтері -қызыл-күлгін түс алады. Аз уақыт қышқылмен өндегенде бояуды қабылдаған микробтық жасушалар түссізденбейді. Осылай қышқылға тұрақты бактерияларды тұрақсыз бактериялардан ажыратуға болады. 23.Здродовский бойынша бояу әдісінің қойылу тәртібін және тәжірибеде қолданылуын көрсетіңіз. Здродовский әдісі - риккетсияларды анықтауға арналған. Жалынға бекітілген бактериологиялық препараттарды карбол фуксинімен және метилен көкімен бояу; қызыл түске боялған риккетсияларды анықтауға арналған (жасуша элементтері көк түске боялған). 24.Бурри бойынша бояу әдісінің қойылу тәртібін және тәжірибеде қолданылуын көрсетіңіз. Бурри әдісі бойынша капсуланы анықтау әдістемесі: Затттық шынының шетіне тушь тамшысын және ілмекпен зерттелетін материалды аламыз. Ерітіндіні жақсылап ілмекпен араластырып, жұғын дайындаймыз, қаннан жасалған жұғын тәрізді, кептіреміз, бекітпейміз, иммерсионды жүйеде микроскопиялаймыз. Жұғын қара микроб денесі және олардың капсулалары тушпен боялмайды, түссіз болып қалады, сондықтан бұл тәсіл негативті деген атқа ие болған. 25.Аэробтардың таза дақылын бөліп алу кезеңдерін көрсетіңіз. (Дригальский әдісі) І-кезең- Зерттеудің 1-күні. Зерттелетін зат-микробтар қосындысы. Жағынды дайындап, құрғатып, фиксациялап, Грам әдісімен бояп, микроскопта қарайды. Бактериологиялық ілмекпен, оқшауланған колониялар алу үшін, етті пептонды агары бар табақшаға сызықшалап себеді. Сеуіп болған соң табақшаларды қағазға орап 24 сағатқа термостатқа қояды. Табақшаның түбі жағындағы орама қағазға факультетін, топ нөмірін, аты-жөнін жазып қояды. Зерттеу протоколының 1- күнінде атқарылған жұмыстарды жазып толтырады. ІІ – кезең - 2күні. 1.Табақшаны термостаттан алып, қоректік тығыз ортада өскен жеке колониялардың /макроскопиялық және микроскопиялық зерттейді/ толық сипаттамысын жазады. 2.Таңдап алынған колонияның жартысынан жағынды дайындап, Грам әдісімен бояп, микробтың морфологиясын, оның тазалығын /бір түрден тұратындығын/ анықтайды. Егер колонияда бірнеше микроб болса, яғни таза болмаса, басқа колонияны зерттейді. Егер колония таза болса, қалған жартысын бактериологиялық ілмекпен микробтың таза дақылын жеткілікті мөлшерде бөліп алу үшін қиғаш агарға /скошенный агар/ себеді. Себу кезінде көрші колонияларға тиіп кетпеуді мұқият қадағалау керек. Қиғаш агарды бір тәулікке термостатқа қояды. 3.Керек болған жағдайда өскен колониялар санын есептейді, протокол толтырады / 2 күннің жұмыстарын/. ІІІ – кезең - зерттеудің 3 күні. 1.Қиғаш агарды термостаттан алып, себу жолы бойынша өскен микробтың дақылдық сипаттамасын зерттейді. Жағынды дайындап, Грам әдісімен бояп, микроб дақылының тазалығын анықтайды. Егер бірнеше микроб түрі болса, зерттеуді бірінші күндегідей қайтадан бастайды. Егер дақыл таза болса, бөлінген микробтың түрін анықтау үшін, оның биохимиялық /ферменттік/ қасиеттерін зерттейді. Ол үшін: а/ қанттарды ыдырату қабілеттілігін /сахаролитическая способность/ анықтау мақсатында Гисс дифференциалды-диагностикалы сұйық ортаға себеді; б/Белоктарды ыдыратуын анықтауға /протеолитическая способность/ етті пептонды сорпаға немесе 10-20% желатині бар пробиркаға шаншып себеді: в/бояуларды редукциялау /тотықсыздандыру/ қабілеттілігін білу үшін /қажет болған жағдайда/ глюкоза және бейтарапты қызыл бояу қосылған ЕПА-сы бар пробиркаға шаншып себеді. Барлық себінділерді бір тәулікке термостатқа /370С/ қояды. ІV-кезең -зерттеудің 4 күні. 1.Микроб дақылы себілген Гисс «шұбар қатарын термостаттан алып, қиғаш агардан препарат дайындап, Грам әдісімен бояп, дақыл тазалығын анықтайды. Егер өсірілген дақыл таза болса, тиісті орталардағы өзгерістерді тіркеп, қорытынды жасап микроб түрін анықтайды. Егер дақыл таза болмаса жұмысты басынан бастап қайталайды. 26.Анаэробтардың таза дақылын бөліп алу кезеңдерін тізіп жазыңыз. Анаэробты бактериялардың дақылдарын бөліп алу кезеңдері Анаэробты бактериялардың таза дақылын бөліп алу схемасы ► 1-ші кезең: а) Зерттеу үшін патологиялық материалды алу. б) Тасымалдау, сақтау, патологиялық материалды зерттеуге дайындау. в) Патологиялық материалдан жұғын дайындау, Грам әдісі бойынша бояу және микроскопия жүргізу. г) Патологиялық материалды анаэробтарға арналған сұйық қоректік ортаға егу. Анаэробты жағдайда термостатта инкубациялау. ► 2-ші кезең: а) Сұйық ортадаларда өсу сипатын зерттеу, материалдан жұғын дайындау, Грам әдісі бойынша бояу және микроскопия жүргізу; б) Жекелеген колонияларды алу мақсатында материалды тығыз қоректік ортаға егу. Анаэробты жағдайда термостатта инкубациялау. ► 3-ші кезең : а)Күмәнді колонияларды алу мақсатында қоректік орталарда өскен жекелеген колониялардың (дақылдық қасиетін) өсу сипатын зерттеу. Күмәнді колониялардан жұғын дайындау (Грам әдісі бойынша бояу) . б) Қалған колонияларды таза дақылды алу мақсатында сұйық қоректік орталарға егу. Анаэробты жағдайда термостатта инкубациялау. ► 4-ші кезең: Қорытынды : 1.Морфологиялық 2.Тинкториалдық қасиеттерін анықтау. 3.Дақылдық қасиеті : бет, шеті түсі, консистенциясы . ЕПА,ЕПС т,б 4,Биохимиясы : 27.Цейсслер әдісін тәжірибеде қолдануын көрсетіңіз. Цейслер әдісі спора түзетін анаэробтардың таза дақылдарын оқшаулау үшін қолданылады. Ол үшін Китт-Тароцци ортасына себу жүргізіледі, 20 °C температурада 80 минут қызады (вегетативті пішінді жою үшін), ортаны вазелин майымен құйып, термостатта 24 сағат инкубациялайды. Аэробты бактерияларды себу аэробты бактериялардың дақылдары қарапайым термостаттарда өсіріледі. Кейбір қосымша анаэробты түрлерді атмосфералық ауада да өсіруге болады, бірақ дақылдарды өлшенген оттегі жеткізілімімен термостаттарға оңтайлы орналастыру. Тәжірибеде оларды жиі-жиі орналастырады эксикаторлар, қайда енгізеді горящую шамға; кейін оның жануына атмосферада төмендейді, оттегінің мөлшері артады мазмұны С02. Анаэробты бактериялардың дақылдары сұйық ортадағы анаэробты бактериялардың дақылдары вазелинмен немесе басқа маймен құйылады. Тығыз ортаны қолданған кезде дақылдар арнайы құрылғыларда өсіріледі — анаэростаттар (ауа сорылатын жерден) немесе дақылдар агардың жұқа қабатымен құйылады. Анаэробты жағдайларды дақылдарды эксикаторларға салу арқылы химиялық жолмен жасауға болады, оның түбіне оттегін сіңіретін пирогаллолдың сілтілі ерітіндісі құйылады. 28.Вейнберг әдісін тәжірибеде қолдануын көрсетіңіз. Вейнберг әдісі – қатаң анаэробтардың таза дақылын алу үшін қолданылады. Вейнберг әдісінде зерттеу материалын Китт – Тароцци ортасына себеді, кейін Вейон-Виньян түтікшесіне сеуіп, Китт-Тароцци ортасына қайта себеді. Алдымен балқытылып 42-45С дейін салқындатылған қантты етті пептонды агары бар бірнеше тар биік пробиркалар дайындаймыз. Стерилденген Пастер пипеткасымен Китт-Троцци ортасынан материал алып біріншы пробиркаға салып, мұқият араластырамыз, содан соң екінші пробиркаға, үшінші пробиркаға дәл осылай саламыз. Агарды қатайту үшін ағынды суық сумен тез салқындатамыз. Осының көмегімен агардың белгілі аймақтарында тірі микроб жасушалары бекітіледі. Агар агары қатқанннан кейін пробиркаларды микробтардың оқшауланған колониялары түзілуі үшін оптимальды температурада 1-2 күн культивирлейді. Әр пробирканың құрамын алу үшін пастер пипеткасымен немесе Виньяль-Вейона трубкасымен алуға болады, бірақ ауа көпіршіктері жоқ екенәне көз жеткізу керек. Виньяль-Вейона трубкасының ұзындығы шамамен 30 см және диаметрі 0,5-0,6 см. Олардың үстіңгі ұшы мақтамен жабылған тарылмалы, ал төменгі ұшы капилляр түрінде ұзартылған. Пипетка толтырылғаннан кейін оның ұзартылған ұшы мөрленеді және өсіру үшін инкубаторға орналастырады. 1-2 күннен кейін агарда анаэробты бактериялардың колониялары өсуін байқаймыз. Оларды оқшаулау үшін трубканы белгілі бір дәрежеде қажетті құралдармен кеседі, сындырады. Ондағы колонияны бактериялық петлямен немесе инемен алып тиісты ортаға ауыстырады. 29.Фортнер әдісін тәжірибеде қолдануын көрсетіңіз. Фортнер әдісі – биологиялық әдіс болып табылады. Бұл әдіс аэробты және анаэробты микроорганизмдерді бір ортада бірге өсіру. Алдымен петри табақшасының дәл ортасынан ені 0,5-1,0 см-ге жететін агар жолағы кесіледі. Бір жағына анаэробты қоздырғыштары бар, екінші жағына анаэробты жағдайдың көрсеткіші (индикаторы) болып табылатын микробтар(Serratia marcescens немесе ‘чудесная палочка’) егіледі. Ыдыстың шеттеріне парафин құяды немесе пластилинмен тығыздалады, содан сон термостатта инкубацияланады. Бастапқыда аэробтардың өсуі байқалады, содан кейін оттегі жұтылғаннан кейін анаэробтардың өсуі байқалады. Оттегі жұтылған кезде Serratia marcescens қылғылт немесе түссіз колонияларды тудырады, ал тығыздығы бұзылған кезде ол ашық қызыл түске айналады. 30. Кох әдісін тәжірибеде қолдануын көрсетіңіз. Тығыз қоректік ортада санау. (Кох әдісі.) Бұл әдістің ерекшелігі өсіп тұрған колонияларды санайды. Бұл жерде әр колония бір клетканың бөлінуінің нәтижесі. Егу әдісі 3 кезеңнен тұрады: 1. Ерітіндіні дайындау. 2.Петри табақшасына тығыз қоректік ортаға егу. 3.Өскен колонияларды санау. Жалпы микробтық санды (Кох әдісі) және санитарлық индикативті микробтарды анықтау Ауадағы микроорганизмдердің сандық құрамы және олардың құрамы ауаның шаң бөлшектерімен немесе сұйық тамшылармен ластану дәрежесіне байланысты ауытқуы мүмкін. Құрамында микроорганизмдер бар және газ тәрізді ортада суспензияланған бұл ұсақ бөлшектер микробтық аэрозольдің әртүрлі фазаларын құрайды. Төзімділігі төмен патогенді микроорганизмдер әдетте науқасқа жақын жерде ғана беріледі (қызылша, тұмау, көкжөтел қоздырғышы), кокктар, споралар және төзімді микроорганизмдер (сібір жарасы, туберкулез және т.б.). шаң бөлшектері. Ауаның санитарлық-бактериологиялық жағдайын бағалау үшін келесі көрсеткіштер анықталады: Кох бойынша тұндыру және Кротов бойынша аспирация әдістері бойынша ауаның микробтық саны, қанды агарға ауаны қосу арқылы себу арқылы жасыл стрептококктың болуы. гентиан шегіргүлі (Гарроның ортасы), S. aureus анықтау үшін - сарысы - тұзды агарда, басқа патогенді бактерияларды анықтау үшін - сәйкес селективті қоректік орталар Кох әдісімен ауаның микробтық санын анықтау кезеңдері: 1 кезең. Ауа сынамасын алу. ЕПА бар стерильді Петри табақшасы ауа сынамасын алу орнында ашылады және 10 минут бойы инкубацияланады, содан кейін олар 370С температурада 48 сағат бойы жабылады және инкубацияланады. 2-кезең. Нәтижелерді есепке алу. Өскен колониялардың санына сәйкес, ауаның микробтық саны Омелянский формуласы бойынша есептеледі, оған сәйкес, көптеген микроорганизмдер ауданы 100 см 2 болатын қоректік ортаның бетіне 5 минут ішінде қонады деп есептеледі. 10 литр ауаның құрамында: Х = а х 100 х 5 х 1000/ в х 10 Х – 1 м3ауадағы микробтар саны А – ыдыстағы өскен колониялар саны В – Петри табағының ауданы ПR2-ге тең 31.Дригальский әдісін тәжірибеде қолдануын көрсетіңіз. Дригальский әдісі - сапалы әдіс болып саналады. Зерттелетін материалдан жекелеген колонияларды алу үшін зерттелетін материалды бірінші табақшаға шпательмен жағады, оттыққа шпательді күйдірмей, сол күйде 2, 3, 4 т.б. табақшаларға жағады. Осылай егу арқылы бірыңғай колония алуға болады. Бұл күнделікті микробиологиялық тәжірибеде кеңінен қолданылатын жетілдірілген әдіс. Оның мақсаты – аэробты және факультативті анаэробты бактериялардың таза дақылдарын бөліп алу және оларды анықтау. 32.Микроағзалардың антибиотиктерге сезімталдығын агарда диффузиялау әдісін тәжірибеде қолдануын көрсетіңіз. Кез келген зертханалық зерттеу кезінде микроорганизмдердің антибиотиктерге сезімталдық критерийі тәжірибе қоюдың стандартты жағдайларында ауру қоздырғышының өсуін тежейтін антибиотиктің ең аз концентрациясы болып табылады. Антибиотиктерге микроорганизмдердің сезімталдығын стандартты дискілерді қолдана отырып немесе сұйық және тығыз қоректік орталарда сериялық араластыру әдісімен агарда диффузия әдісімен анықтайды. Бактериялардың антибиотиктерге сезімталдығын анықтау.Бактериялардың антибиотиктерге сезімталдығын анықтау үшін әдетте қолданылады: * Агарда диффузия әдісі. Агаризацияланған қоректік ортаға зерттелетін микробты себеді, содан кейін антибиотиктер енгізеді. Әдетте препараттар агарда арнайы шұңқырларға немесе себу бетінде антибиотиктері бар дискілерді орналастырады. Нәтижелерді есепке алу бір тәуліктен кейін шұңқырдың айналасындағы микробтардың өсуі немесе болмауы бойынша жүргізіледі. Диск әдісі - сапалы және микробты препаратқа сезімтал немесе төзімді деп бағалауға мүмкіндік береді. * Ең төменгі тежегіш және бактерицидті концентрацияларды, яғни антибиотиктің ең төменгі деңгейін анықтау әдістері, ол in vitro қоректік ортада микробтардың көрінетін өсуіне жол бермеуге немесе оны толығымен зарарсыздандыруға мүмкіндік береді. Бұл препараттың дозасын есептеуге мүмкіндік беретін сандық әдістер, өйткені қандағы антибиотик концентрациясы инфекция қоздырғышы үшін ең аз ингибирленген концентрациясынан әлдеқайда жоғары болуы тиіс. Препараттың барабар дозаларын енгізу тиімді емдеу және тұрақты микробтардың қалыптасуының алдын алу үшін қажет. * Аталған фенотиптік әдістерден басқа микробтан микробқа қарсы препараттарға төзімділікті кодтайтын гендерді тікелей анықтауға негізделген генотиптік әдістер әзірленген. Алайда, бұл әдістерді қолдану шектеулі 33.Жағындыны дайындау техникасының реттілігін көрсетіңіз. Жұмыс істеу үшін таза және майсыздандырылған заттық және жабынды шынылар болуы қажет. Жаңа шынылар 15-20 минут 2 - 5% сода ерітіндісінде немесе сабынды суда қайнатады, сумен шайып, әлсіз Хлорсутекті қышқылға салады, содан кейін сумен мұқият жуады. Өңделмеген шыныларды сабынмен сүртіп, содан кейін құрғақ шүберекпен тазалауға болады.Егер шыны жақсы майсыздандырылған болса, онда ұсақ тамшыларға түспестен біркелкі ағады. Шыны ыдыстарда Никифоров қоспасында (спирт пен эфирдің тең көлемі) немесе 96% спиртте сақталады. Шыны ерітінділерінен пинцетпен алынады. Шыныны саусақпен қырынан ұстап тұрыңыз. Зерттеуге арналған материал заттық шыныға бактериялық ілмектер, инемен немесе пастер пипеткасымен салынады. Көбінесе бактериялық ілмекті қолданады. Жағынды дайындау алдында ілмектің жұмыс бөлігі горелканың жалынында тік күйде: алдымен ілмектің өзі, содан кейін металл өзегі болады. Бұл манипуляцияны егу аяқталғаннан кейін де жүргізеді. Сұйық қоректік субстраттан дақыл дайындау. Майсыздандырылған зат шынысы жанарғының жалынына жағады және салқындатады. Тұғырыққа (Петри тостағанына, штативке) орналастырылған зат шынысына дақылды жағады. Дақылы бар түтікті сол қолдың үлкен және көрсеткіш саусақтарымен ұстайды. Ілмекті оң қолында ұстайды. Ілмекті оң қолдың мизинциясымен тығынды алақанға қысып, оны түтіктен абайлап алып тастайды. Қозғалыс бірқалыпты болуы керек. Шыны түтікшелердің мойнын жанарғының жалынына күйдіреді. Ілмекті пробиркаға енгізеді. Шыны түтіктің қабырғасында ілмекті салқындатады және содан кейін оны дақылға енгізеді. Әлмекті пробирка қабырғасаына тигізбей шығарып алады. Тығындыны алдын ала жалыннан өткізгеннен кейін жабады. Пробирканы штативке қояды. Ілмек арқылы дақылды заттық шыныға жағады, айналмалы қозғалыстармен оны біркелкі үлестіреді. Содан кейін ілмекті жанарғылардың жалындарында күйдіреді. Жағындыны кебуі үшін қалдырады. Жағынды біркелкі таратылтылған, жіңішке және шағын (екі қабатты монетасы бар) болуы тиіс. 34.Микроскоптау техникасының реттілігін көрсетіңіз. 1. Препаратты микроскоптың зат үстеліне орналастырады және оны бүйірлік қысқыштармен бекітеді. 2. Айналмалы револьвер, шағын ұлғаю линзасын орнатады. 3. Препараттың дұрыс жарықтандырылуын табады. Ол үшін жалпақ айнаны немесе шамды пайдалана отырып, көру өрісінің бірқалыпты жарықтандырылуын алуға ұмтыла отырып, көздің көзінен микроскоптың конденсорына Жарық жібереді. Ең жақсы жарықтандыру конденсорды көтеру немесе түсіру арқылы және диафрагманың көмегімен таңдалады. 4. Макрометриялық бұранда фокуста шағын үлкейгенде суретті табады. 5. Тубусты көтермей, револьверді айналдыра отырып, линза ұлғайған линзаларды ауыстырады. а) конденсатордың диафрагмасы орташа ұлғаюымен жұмыс істеу кезінде жарықтандыруды күшейту үшін сәл жабады. Микрометриялық бұранданың көмегімен фокустайды. б) иммерсионды линзаны пайдаланған кезде жарық арттыру үшін конденсордың диафрагмасын ашады. Препаратқа иммерсионды (самырсын) майдың тамшысын жағады. Содан кейін, препаратқа жақын қарап (шыны жанаспай және линза линзасын сызып кетпеу үшін бақылау үшін), макрометриялық бұрандамен жұмыс істей отырып, шынының бетіне жанасқанға дейін линзаны майға өте абайлап батырады. Содан кейін тубусты макровинттің көмегімен зерттелетін объектінің көру өрісінде пайда болғанға дейін өте баяу көтереді. Ақырында, кескіннің айқындығы микрометриялық бұранданы орнатады. Зерттелетін объектілер әдетте түсіріледі. Бұл үшін препарат микроскоптың көру алаңына суретке түсіру үшін ең ыңғайлы жағдайда орналастырылады,бұл зат үстелінің қозғалуымен қол жеткізіледі. Бояу мүмкіндігінше бактериялардың, ашытқылардың, мицелиалды саңырауқұлақтардың және т. б. споралы мүшелердің мөлшеріне, нысанына, жасушаларының орналасуына қатысты жүргізіледі. 35.Агглютинациялық реакциясының тәжірибеде қолдануын көрсетіңіз. Агглютинация реакциясы-РА (лат. agglutinatio-желімдеу) - корпускулярлық антигендердің антиденелерімен байланыстыру жүргізілетін қарапайым реакция. Ол электролиттер болған кезде өтеді. Агглютинация реакциясы үлпектердің пайда болуымен көрінеді. РА үшін пайдаланады: 1) науқастардың қан сарысуындағы антиденелерді анықтау, мысалы, бруцеллез (Райт, Хедцельсон реакциялары), іш сүзегі және паратифтер және басқа да жұқпалы аурулар кезінде; 2) Науқастан бөлінген қоздырғышты анықтау; 3) эритроциттер аллоантигендеріне қарсы моноклоналды антиденелерді пайдалана отырып, қан тобын анықтау.Науқасқа антиденелерді анықтау үшін агглютинацияның толық реакциясын қояды: науқастың қан сарысуын сұйылтуға агглютинация болған, яғни тұнба пайда болған диагностика қосылады. Тікелей емес (пассивті) гемагглютинация реакциясы олардың бетіне адсорбцияланған антигендері немесе антиденелері бар эритроциттерді пайдалануға негізделген, олардың қан сарысуының тиісті антиденелерімен немесе антигендерімен өзара әрекеттесуі эритроциттердің түтікшенің түбіне немесе фестонды тұнба түріндегі ұяшыққа желімдеуін және түсуін туындатады. Теріс реакция кезінде эритроциттер "түйме"түрінде шөгеді. Коагглютинация реакциясы. Қоздырғыштың жасушалары алдын ала иммундық диагностикалық сарысумен өңделген стафилококтардың көмегімен анықталады. Коагглютинация нәтижесінде стафилококтардан, диагностикалық сарысудың антиденесі және анықталатын микробтан тұратын үлпектер пайда болады. Гемагглютинация(РТГА) тежеу реакциясы блокадаға, иммундық Сарысудың антиденелерімен вирустардың антигендерін басуға негізделген, соның нәтижесінде вирустар эритроциттерді агглютиндеу қасиетін жоғалтады. Сынап қоздырғыштары әр түрлі жануарлардың эритроциттерін агглютиндей алатын көптеген вирустық ауруларды диагностикалау үшін қолданылады.Агглютинация реакциясын қан топтарын анықтау үшін А (II), В қан топтарының антигендеріне қарсы иммундық Сарысудың антиденелерімен эритроциттердің агглютинациясы арқылы АВО жүйесін орнату үшін қолданады. Агглютинация реакциясында резус-факторды анықтау үшін антирезустық фактор қолданылады. Агглютинация реакциясын антирезустық антиденелерді анықтау үшін науқастарда тамырішілік гемолиз кезінде қолданады. Кейбір осындай науқастарда антирезустық антиденелер анықталады, олар толық емес, бірвалентті болып табылады. Олар антиденемен ерекше өзара іс-қимыл жасайды және гемагглютинацияны тежейді, бірақ оларды агглютинациялайды. Мұндай толық емес антиденелердің болуын Кумбстың тікелей емес реакциясында анықтайды. Ол үшін жүйеге антирезустық антиденелер + резус-оң эритроциттер антиглобулиндік сарысуды (адамның иммуноглобулиндеріне қарсы антиденелер) қосады, бұл эритроциттердің агглютинациясын тудырады. Кумбс реакциясының көмегімен иммундық генез эритроциттерінің қанішілік лизисіне байланысты патологиялық жағдайлар диагностикаланады, мысалы, жаңа туған нәрестелердің гемолитикалық ауруы: резус-оң ұрықтың эритроциттері резус-теріс анадан плацента арқылы өткен резус-факторға қандағы айналатын толық емес антиденелермен қосылады. 36.Микроорганизмдердің антибиотиктерге сезімталдылығын анықтау әдістері және тәжірибеде қолдануын көрсетіңіз. Кез келген зертханалық зерттеу кезінде микроорганизмдердің антибиотиктерге сезімталдық критерийі тәжірибе қоюдың стандартты жағдайларында ауру қоздырғышының өсуін тежейтін антибиотиктің ең аз концентрациясы болып табылады. Антибиотиктерге микроорганизмдердің сезімталдығын стандартты дискілерді қолдана отырып немесе сұйық және тығыз қоректік орталарда сериялық араластыру әдісімен агарда диффузия әдісімен анықтайды. Бактериялардың антибиотиктерге сезімталдығын анықтау.Бактериялардың антибиотиктерге сезімталдығын анықтау үшін әдетте қолданылады: * Агарда диффузия әдісі. Агаризацияланған қоректік ортаға зерттелетін микробты себеді, содан кейін антибиотиктер енгізеді. Әдетте препараттар агарда арнайы шұңқырларға немесе себу бетінде антибиотиктері бар дискілерді орналастырады. Нәтижелерді есепке алу бір тәуліктен кейін шұңқырдың айналасындағы микробтардың өсуі немесе болмауы бойынша жүргізіледі. Диск әдісі - сапалы және микробты препаратқа сезімтал немесе төзімді деп бағалауға мүмкіндік береді. * Ең төменгі тежегіш және бактерицидті концентрацияларды, яғни антибиотиктің ең төменгі деңгейін анықтау әдістері, ол in vitro қоректік ортада микробтардың көрінетін өсуіне жол бермеуге немесе оны толығымен зарарсыздандыруға мүмкіндік береді. Бұл препараттың дозасын есептеуге мүмкіндік беретін сандық әдістер, өйткені қандағы антибиотик концентрациясы инфекция қоздырғышы үшін ең аз ингибирленген концентрациясынан әлдеқайда жоғары болуы тиіс. Препараттың барабар дозаларын енгізу тиімді емдеу және тұрақты микробтардың қалыптасуының алдын алу үшін қажет. * Аталған фенотиптік әдістерден басқа микробтан микробқа қарсы препараттарға төзімділікті кодтайтын гендерді тікелей анықтауға негізделген генотиптік әдістер әзірленген. Алайда, бұл әдістерді қолдану шектеулі. 37.Тырысқақ кезінде зерттелетін материалдарды жеткізу тәртібі, лабораториялық диагностикасын көрсетіңіз. Бактериологиялық талдауға арналған материал нәжіс, құсу массалары, өт, мәйіт материалы (аш ішектің бөліктері және өт қабы); нәжіспен ластанған заттар (төсек-орын және іш киім және т.б.); су, тұнба, гидробионттар, сарқынды сулар, қазылған дәретханалардың ішіндегісі; қоршаған орта объектілерінен алынған шайындылар, тамақ өнімдері, шыбындар және т.б. болуы мүмкін Науқастан материалды емдеу мекемесінің медициналық персоналы науқстан дереу ауру анықталғаннан кейін және антибиотиктермен емдеу басталғанға дейін алады. Басшы сынамалардың дұрыс іріктелуіне, сақталуына және зертханаға уақтылы жеткізілуіне жауапты болып табылады. Тырысқақ вибриондарының дезинфекциялық құралдар мен қышқылдарға жоғары сезімталдығын, қатар жүретін микрофлораның антагонисттік әсер ету мүмкіндігін және зерттелетін материалдағы патогеннің болжамды концентрациясын ескеру қажет. Егер холераның алгидті формасы бар науқастардың материалында патогеннің концентрациясы 10 -10 м. к./мл-ге жетсе, онда жеңіл нысаны бар және антибиотиктермен, реконвалесценттермен және тасымалдаушылармен емделетін науқастардың нәжісінде тырысқақ вибриондарының саны әдетте 10 -10 м. к./г аспайды. Сынама алу үшін дезинфекциялық ерітінділердің іздері жоқ таза стерильді ыдысты пайдаланады. Ыдыс-аяқтарды және материалды алудың басқа құралдарын стерильдеу автоклавтау, құрғақ жылу немесе пісіру содасының 2% ерітіндісінде қайнату арқылы жүзеге асырылады. Зерттеуге арналған материал оны алғаннан кейін 2 сағаттан кешіктірілмей жеткізілуі тиіс. Жеткізу мерзімі ұзартылған жағдайда қоректік ортасы пайдаланылады. Ең ыңғайлы және тиімді-1% пептонды су (рН 8,4±0,1). Пептонды суға ілеспе флораның тежегіші ретінде 1:100000-1:200000 есебінен калий теллуриті немесе 0,1-0,2% концентрациясындағы "Прогресс" жуғыш құралы қосылуы мүмкін. Кейбір жағдайларда материалды тасымалдау үшін тұзды консерванттар қолданылуы мүмкін. Сынамаларды алу үшін стационарларға берілетін пептонды суы бар сауыттарда (пробиркаларда) қоректік ортаның атауы және оны дайындау күні көрсетілген заттаңба немесе жазу болуы тиіс. Мақта-дәке тығындармен жабылған сауыттардағы немесе пробиркалардағы қоректік ортаны олардың стерильділігі сақталған жағдайда (10,0±0,2)°С жоғары емес температурада 2 тәуліктен асырмай сақтау ұсынылады. Стационарлар мен сынама алу топтарын оралған құтыдағы орталармен қамтамасыз ету орынды. Егер науқаста диарея болса, материал этиотропты терапия басталғанға дейін 10-20 мл мөлшерінде алынады, жеңіл нысандары бар науқастарда - 1-2 г ішек материалы. Ауыр формалы науқастардан материал зертханаға табиғи және 1% пептонды суда жіберіледі. Қоректік ортасына 5-6 мл ортаға 1-2 мл немесе 1-2 г материал енгізіледі. Материалды зертханаға жеткізу мерзімін мәжбүрлі ұзарту кезінде (ұзақ жүзу, круиз және т.б.) сүзгі (ылғал) қағазының жолақтарын пайдалануға болады. Сұйық нәжістер кәдімгі тығыз дымқыл қағаздың немесе басқа гигроскопиялық материалдың жолағын сіңдіреді және зертханаға тасымалдау кезінде кептіруден қорғау үшін герметикалық түрде пластик пакетке оралады. Мұндай жолақтарда ылғал сақталған кезде тырысқақ вибриондары төрт-бес немесе одан да көп аптаға дейін өмір сүреді. Вибрион тасымалдаушылыққа тексеру кезінде материалды емдеу-алдын алу мекемелерінің медициналық персоналы алады, ошақта эпидемиологтардың басшылығымен жұмыс істейтін сынамаларды іріктеу жөніндегі арнайы топтар құрылады. 1-2 грамм материал зерттеуге жеткілікті, 1% пептонды суда немесе басқа көлік ортасында жеткізілуі мүмкін. 38.Іш сүзегі және парасүзек қоздырғыштарының морфологиялық және дақылдық белгілерін көрсетіңіз. Іш сүзегі мен паратифтерді энтеробактериялар тұқымдасынан (Enterobacteriaceae), сальмонеллалар тұқымдасынан (Salmonella) микроорганизмдер қоздырады. Іш сүзегінің қоздырғышы-salmonella typhi, ал А және В паратифінің қоздырғышы-сәйкесінше salmonella paratyphi А, salmonella paratyphi B. Іш сүзегінің белгілері, әдетте, паратифтерге ұқсас, бірақ аурудың клиникалық көрінісінде бірқатар айырмашылықтар бар. Іш сүзегі-қоздырғыштың фекальды-ауызша берілу механизмі бар жедел антропонозды бактериялық инфекциялық ауру. Алғаш рет француз дәрігерлері Ф.Бретанно (1813) және С. Луи (1829) сипаттаған. Тек адамға патогенді болып, ағзаға еніп, онда көбейіп, ауру тудыруы мүмкін. Қоздырғыш жануарлар үшін патогенді емес, бірақ олар интоксикация нәтижесінде зертханалық жағдайда өлімге әкелуі мүмкін. Іш сүзегі таяқшасының тіршілік ету ортасы - адам ағзасы. Ауру немесе бактерия тасымалдаушылардан бөлінуімен іш сүзегінің қоздырғышы сыртқы ортаға енеді, онда ол салыстырмалы түрде ұзақ уақыт сақталуы мүмкін. Бұл дөңгелек ұштары бар, жылжымалы Грам-теріс таяқшалар, өлшемі 2-4 x 0.5 мкм. 8-14 перитрихальды, флагелланың болуына байланысты жылжымалы. Жағындыларда кездейсоқ орналасады. Споралар түзбейді, микрокапсулалары болады. Дақылдық және биохимиялық қасиеттері - олар барлық анилинді бояғыштармен жақсы боялған, споралар мен капсулалар түзілмейді, рН 7,2-7,4 және +37оС температурада қалыпты қоректік ортада жақсы өседі. 20 градустан төмен және 39 градустан жоғары температурада және рН мәні 5-тен аз және 8-ден жоғары болса, көбею айтарлықтай баяулайды. Факультативті анаэробты. Метаболизм - тотығу және ашыту. Сальмонеллалар глюкоза мен басқа көмірсуларды қышқыл мен газ түзеді (Salmonella typhi серотипі газ түзілмейді). Әдетте лактозаны ыдыратпайды, (сахароза бар ортада - түссіз колониялар түзеді. Оксидаза-теріс, каталаза-оң. Фогес-Проскауэр реакциясы теріс.Биохимиялық (ферментативті) қасиеттер негізінде сальмонеллалар төрт топқа бөлінеді. Сальмонеллаларға тән белгілері -күкіртсутектің пайда болуы, индол өнімдерінің болмауы және анаэробтылық. Таза дақыл бөліп алу үшін дифференциалды-диагностикалық қоректік орталар (висмут - сульфит агар, эндо ортасы, Плоскирева, SS агар) және байыту орталары (селенит сорпасы, өт сорпасы, Раппопорт ортасы) қолданылады. S-формалары кішкентай (1-4 мм - ге дейін). Мөлдір колонияларды құрайды (ортада эндо-қызғылт, жазықтық ортада - түссіз, висмут-сульфит агарында-қара, металл жылтырлығы бар, боялған ортаның қара шеңберімен қоршалған). Сұйық қоректік ортада S-формалары біркелкі бұлтты, R-формалары тұнба береді. Тығыз қоректік ортада өсу кезінде S. typhi тегіс және өрескел колонияларды немесе олардың өтпелі формаларын құра алады. Паратифтердің қоздырғыштары-Salmonella enterica subs. enterica serovar paratyphi A және Salmonella enterica subs. enterica serovar paratyphi басқа сальмонеллалардан морфологиялық және мәдени тұрғыдан ажыратылмайды. Олар қалыпты қоректік ортада жақсы өседі, оңтайлы температурасы-37 градус, РН 7-7, 2; факультативті анаэробтар. S. paratyphi A-дан айырмашылығы, serovar paratyphi-дің көптеген штамдары агарда өскен кезде оқшауланған колониялардың шетінде шырышты ролик түзе алады, агардағы бұл микробтың колониялары өрескел болады. Өзінің антигендік құрылымында А және В сероварлары айтарлықтай ерекшеленбейді: serovar paratyphi A – 0 (1,2,12) - кешен, Н (а); serovar paratyphi в – 0 (1,4,5,12) - кешен. Паратиф бактериялары сыртқы ортада жақсы сақталады, химиялық және физикалық факторларға салыстырмалы түрде төзімді. Ұзақ уақыт бойы олар кептірілген күйде және төмен температурада сақталуы мүмкін. S. typhi антигендік құрылымы соматикалық O (9,12,Vi) - кешен және H (d) флагелла антигенінің болуымен сипатталады. Vi антигеннің саны мен орналасуына байланысты дақылдардың 3 нұсқасы бөлінеді: 1) V-нысанда о-кешенді жабатын Vi-антиген бар, мұндай дақылдардың колониялары мөлдір емес және О-сарысумен агглютинацияланбайды; 2) w-нысан құрамында Vi-антиген жоқ, колониялар мөлдір, культура о-сарысумен жақсы агглютинацияланады; 3) VW-пішіні VI-антигеннің ұялық орналасуына ие және О - және Vi-сарысулармен агглютинацияланады. .39.Тұмау вирусының патогенезінің ерекшеліктері, клиникасын және иммунитетін көрсетіңіз. Патогенез. Әдетте инфекцияның кіру қақпасы-бұл жоғарғы тыныс алу жолдары, бірақ вирус альвеолға бірден еніп, алғашқы жедел пневмонияның дамуын тудырады. Жоғары қауіп тобындағы емделушілерде өлімнің жиі себебі. Вирустардың алғашқы репродукциясы респираторлық тракт эпителий жасушаларында жүреді. Инфекцияланған жасушалар спецификалық емес вирусқа қарсы әсері бар интерферонды өндіре бастайды. Қабыну, ісіну, базальды мембрананың ісінуі дамиды және беттік эпителий жасушаларының дееквамациясы орын алады. Зақымданған эпителиалды тосқауылдар арқылы А тұмауының вирусы қан ағымына еніп, виремияны тудырады. Жасушалардың ыдырау өнімдерінің сіңуі де ағзаға уытты және сенсибилизациялайтын әсер етеді. Вирус протеолиз жүйесін белсендіреді және капиллярлардың эндотелийінің зақымдануын тудырады. Бұл қан тамырлары мен серозды қабықшалардың өткізгіштігін арттырады, бұл геморрагия және микроциркуляцияның бұзылуымен гемодинамиканың бұзылуы тудырады. Тұмау кезінде, сондай-ақ транзиторлық екінші иммунитет тапшылығы дамиды, бұл екінші бактериялық инфекцияның дамуына әкеледі. Екінші бактериялық пневмония-өлімнің жиі себебі. Клиника. Инкубациялық кезең 1-2 күн. Клиникалық көріністер 3-7 күн сақталады. Реконвалесценция 7-10 күн. А типті тұмау кезінде аурудың басталуы өткір, науқаста әдетте уыттану байқалады. А тұмауының вирусы-нейротропен, сондықтан нейротоксикоздың дамуы мүмкін, соның нәтижесінде өлім болуы мүмкін. Қауіпті асқыну-геморрагиялық пневмония және өкпенің ісінуі, нәтижесінде тез өлім туындайды. Тұмау кезіндегі асқынулар әдетте пневмокктардан немесе Алтын стафилокктан туындаған бактериялық суперинфекция түрінде көрінеді. Тұмау сондай-ақ жүйке, жүрек-қан тамырлары жүйесінің бұзылуымен, бауыр және бүйрек қызметінің бұзылуымен және т.б. асқынуы мүмкін тұмау әдетте А тұмауына қарағанда жеңіл өтеді және конъюнктивит, Көз ауруы немесе фотофобия сияқты симптомдармен қатар жүреді. Сонымен қатар, В типті вирусының нейротропиясы жоқ. С типті вирустардан туындаған тұмау оңай өтеді. Иммунитет. Ауру кезінде вирусқа қарсы жауапта спецификалық емес қорғаныс факторлары қатысады: ағзаның ыдырау функциясы, сарысулық ингибиторлар, альфа-интерферон, жергілікті иммунитетті қамтамасыз ететін респираторлық тракт құпиясындағы ерекше IgA. Протективті вирус бейтараптандыратын штаммоспецификалық сарысулық антиденелер аурудың 7-8-ші күні пайда болады және 2-3 аптадан кейін ең жоғары деңгейге жетеді. Олардың саны бір ай бойы жоғары сақталады,содан кейін біртіндеп төмендейді. Реконвалесценция барысында жасушалық иммунитеттің рөлі маңызды. 40.Пикорнавирустардың лабораториялық диагностикасын көрсетіңіз Зертханалық диагностиканы барлық вирустарға бір мезгілде жүргізу керек, өйткені олар бір типті ауруларды тудырады. Вирусологиялық әдіс: тышқандарды зақымдайды (Коксаки вирусына) тіннің дақылында вирусты өсіреді, жаңа туған тышқандарды зақымдайды, егер олар өлсе, вируты іздейді. Тіннің дақылында вирустың цитопатикалық әсерінің бар-жоғы Солка түсті сынамасы бойынша анықтайды. Вирусты сәйкестендіру антиген-антиденелер принципі бойынша құрылған иммунологиялық реакцияларда: бейтараптандыру реакциясында жүзеге асырылады. Бейтараптандыру реакциясының оң нәтижесі цитопатикалық әсер феномендерінің, түрлі-түсті сынаманың және т. б. болмауы бойынша анықталады. Серологиялық әдіс. Қос сарысулардағы антиденелер титрінің өсуін анықтайды. Белгілі антиген алынады, белгілі вирус науқастың сарысуымен біріктіріледі және вирусты бейтараптандырады ма және тағы да оның тіннің мәдениетінде немесе зертханалық емес жануарда болатын барлық феномендері жоғалады ма тексеріледі. Диагноз сондай-ақ фекалийден вирусты бөлу жолымен полиомиелиттің классикалық көрінісі негізінде, сондай-ақ бейтараптандыру реакциясында антиденелер титрінің төрт рет өсуі арқылы қойылады. 41.Ұшық вирусының патогенезін және клиникалық көрінісін көрсетіңіз. Патогенез. Бастапқы және қайталанатын қарапайым герпес бар. Жиі вирус симптомсыз немесе латентті инфекцияны тудырады. Бастапқы инфекция. Везикула-эпителиалды жасушалардың дегенерациясы бар қарапайым герпестің типтік көрінісі. Везикуланың негізін көп ядролы жасушалар құрайды. Жасушалардың зақымдалған ядроларының құрамында эозинофильді қосылыстар (Каудри денесі) бар. Везикуланың ұштары біраз уақыттан кейін ашылады және жара қалыптасады, ол кейіннен жазыла отырып, қабықтың пайда болуымен көп ұзамай қабықпен жабылады. Эпителийдің кіру қақпасын айналып өтіп, вирустар сезімтал нуклеокапсидтердің аксон бойымен сезімтал ганглийлерде нейрон денесіне қарай жылжуымен сезімтал жүйке аяқтары арқылы өтеді. Нейронда вирустың репродукциясы оның өлімімен аяқталады. Көптеген адамдар ганглияда сақталатын вирустың өмір бойы тасымалдаушылары болып табылады. Сезімтал нейрондардың латенттік жұқпасы ВПГ және VZV нейротропалық герпесвирустардың тән ерекшелігі болып табылады. Клиника. Инкубациялық кезең 2 -12 күн. Ауру зақымданған аймақтарда қышу пайда болғаннан, сұйықтықпен толтырылған ісіну мен көпіршіктердің пайда болуынан басталады. Везикула пайда болған жерде емделушілер қатты, қатты ауырсынуды сезінеді. Көпіршіктер құрғағаннан кейін және қабығы басылғаннан кейін тыртықтар пайда болмайды. ВПГ теріні, ауыздың шырышты қабықтарын, жұтқыншақ пен Ішекті, бауыр, көзді және ОЖЖ зақымдайды. Рецидивті герпес ганглияда сақталған вирустың реактивациясына негізделген. Ол ағзалар мен тіндердің қайта бөртпесімен және зақымдануымен сипатталады.Генитальды инфекция дененің басқа зақымданған жерлерінен аутоиноляция нәтижесі болып табылады; бірақ жиі кездесетін жұғу жолы — жыныс, соның ішінде урогенитальды жол. Зақымдалуы везикуланың пайда болуынан көрінеді, ол өте тез жарылады. Ер адамдарда жыныс мүшесінің басы мен денесі, ал әйелдерде — жыныс ерні мен Вагин зақымданады, сондай-ақ процесс пен жатыр мойнында да таралуы мүмкін. Қарапайым герпес вирусы, негізінен ВПГ-2, жаңа туған нәрестенің анасының босану жолдары арқылы өтуі кезінде неонатальды герпес (жаңа туған нәрестелердің герпес) туындататын болады. Неонатальды герпес босанғаннан кейін 6-шы күні, яғни жұғу сәтінен бастап анықталады. Неонаталды герпес ауруының алдын алудың негізгі шарасы анадағы гениталды герпесті анықтау және оны емдеу болып табылады. 42.Адамның иммунодефицит вирусының патогенезі және клиникалық көрінісін көрсетіңіз. Т-Хелпер және басқа жасушалардың лимфоциттерінде қалыпты жағдайда gр 120 АИВ ақуызына ұқсас рецепторлар болғандықтан вирус лимфатропты қасиетке ие . Бұл вирустың лимфоцитке бекітілуіне, вирустың жасушаға енуіне және оның лимфоциттегі репродукциясына себеп болады. Лимфоциттегі АИТВ-ның көбеюі нәтижесінде соңғылары өз функционалдық қасиеттерін жоғалтады немесе жоғалтады. Дегенмен, вирус тек Т-Хелпер ғана емес, сондай-ақ Т-лимфоциттер сияқты CD4 рецепторлары бар басқа да жасушаларды зақымдайды. Вирустың әр түрлі жасушаларда көбеюі нәтижесінде оның ағзалары мен тіндерінде жинақталуы орын алады және ол қан, лимфа, сілекей, сперма, жас, несеп, тер, нәжіс массаларында, урогениталды жол құрамында, кеуде сүтінде, қабыну процестері кезінде іріңде кездеседі. АИТВ - инфекциясы кезінде Т4 - лимфоциттер саны, сондай-ақ Т4/Т8 қатынасы төмендейді, В-лимфоциттер функциясы бұзылады, табиғи киллер функциясы бәсеңдейді және антигендер мен митогендерге жауап беретін комплемент, лимфокиндер өнімдері және иммундық жүйені реттейтін басқа да факторлар төмендейді және бұзылады, нәтижесінде иммундық жүйенің дисфункциясы және оның барлық қызметінің бұзылуы туындайды. Иммундық және басқа да жасушалардың зақымдануы, маңызды иммунореагенттер синтезінің бұзылуы иммундық жүйенің қорғаныш функцияларының төмендеуіне, иммунды тапшылықтың дамуына және инфекциялық және инфекциялық емес табиғаттың қайталама ауруларының, бірінші кезекте шартты-патогенді флорадан туындайтын іріңді-қабыну ауруларының, сондай-ақ қатерлі ісіктердің пайда болуына әкеп соғады. Клиника. АИТВ - инфекциясы кезінде тыныс алу жүйесі зақымданады; ЦИС; қатерлі ісіктер пайда болады. В.И.Покровский бойынша АИТВ - инфекциясы бірнеше сатыда өтеді: 1) орта есеппен 2-4 аптаны құрайтын инкубациялық кезең; 2) алдымен жіті қызбамен, лимфаденопатиямен, диареямен және басқа да маңызы аз симптомдармен сипатталатын бастапқы көріністер сатысы; симптомсыз фазамен және вирустың персистенциясымен, көңіл-күйінің қалпына келуімен аяқталады, алайда қанда АИТВ - антиденел анықталады. Бұл кезең жылдар бойы созылуы мүмкін, содан кейін зақымдану немесе тыныс алу, немесе нерв жүйесі, асқазан-ішек жолдары, түрлі қатерлі ісіктердің пайда болуы байқалатын екіншілік аурулардың 3-ші сатысына өтуі мүмкін. АИТВ - жұқпасы соңғы, 4-терминалдық сатымен, кахексиямен, табанды диареямен, адинамиямен, анемиямен, деменциямен, өліммен аяқталатын барлық иммундық көрсеткіштердің төмендеуімен аяқталады. Судағы жалпы микроб санын анықтаудың тәжірибеде қолдануын көрсетіңіз. Жалпы микробтық сан (ЖМС) – зерттелетін судың 1 мл-де мезофильді, аэробты және факультативті анаэробты микроорганизмдерінің жалпы құрамын көрсететін сандық көрсеткіш. ЖМС аббревиатурасы бар жалпы микробтық сан - зерттелген су үлгісінің 1 мл-де анаэробты және аэробты қасиеттері бар микроорганизмдердің жалпы санын көрсететін сандық көрсеткіш. Бұл, ең алдымен, колониялар пайда болған кезде көзге көрінбейтін микроорганизмдер туралы мәлімет береді. Шын мәнінде, ЖМС – бұл ластану дәрежесін көрсететін микробтардың жалпы санын көрсететін су сапасының көрсеткіші. Суды тазарту жүйелерінің санитарлық жағдайын жедел тексеру үшін судың бактериологиялық талдауы жүзеге асырылады, онда ең алдымен динамикалық мәндер қарастырылады. Сондай-ақ, дезинфекция және су тазарту жүйелерінің жұмысын жедел тексеру қажет болған жағдайда талдау жиі қолданылады. Бұл процедураны орындау үшін абсолютті көрсеткіштер емес, таңдалған су сынамаларының белгілі бір нүктелеріндегі мәндер динамикасы қолданылады. 22оС және 37 оС градус температурада орнатылған ЖМС индикаторын салыстыру процестеріндегі бактериялардың күйін анықтауға мүмкіндік береді, мембраналық сүзу әдісі жиі қолданылады. Бұл әдіс зертханаларда және сынақ орталықтарында тиімділігі мен алынған деректердің жоғары дәлдігіне байланысты өте танымал. Ол сондай-ақ үнемді және қарапайым, ең аз шығындарды талап етеді. Талдау бірнеше жағдайда жүргізілуі керек: 1. егер сумен жабдықтау көзі қоршаған орта факторларының әсерінен қорғалмаса; 2. егер коммуналдық жүйелер жылдар бойы тазалаусыз пайдаланылса; 3. жаңа құдықты немесе ұңғыманы пайдалану басталған кезде. Процедураны мезгіл-мезгіл қайталай отырып, уақтылы зерттеу белгілі бір көздерден сұйықтықты тұтынудың қауіптілік дәрежесін анықтауға және сол арқылы адамдарды патогендік микроорганизмдердің ықтимал теріс әсерінен қорғауға мүмкіндік береді. Талдау тек қажетті жабдықтармен жабдықталған және осындай рәсімдерді жүргізуге тиісті рұқсаты бар мамандандырылған зертханаларда жүргізілетінін атап өткен жөн. Седиментациялық әдісті тәжірибеде қолдануын көрсетіңіз. Ауаны зерттеудің сандық микробиологиялық зерттеу әдісі тұндыру немесе седиментация, аспирация немесе фильтрация принциптеріне негізделген. Седиментациялық әдіс. Қоректендіретін агары бар екі Петри табақшасын 60 минут бойы ашық күйде қалдырады, содан соң термостатта 37 С-да инкубациялайды. Нәтижелерді екі табақшадағы колониялардың жалпы санымен бағалайды: егер 250-ден аз колония табылатын болса ауа таза деп есептеледі, 250-500 колония орта дәрежеде ластанған, 500-ден көп колония ластанған деп есептеледі. 45.Аспирациялық әдісті тәжірибеде қолдануын көрсетіңіз. Аспирациялық әдіс. Ауаның микробтық өлшемін анықтайтын нақтырақ әдіс. Ауаның дақылдандырылуы құралдар көмегімен жүзеге асырылады. Кротов құралы қоректендіретін Петри табақшасын жауып тұратын плексигластық пластинаның жіңішке тесігінен белгілі бір жылдамдықпен ауаны өткізіп тұрады. Инкубациядан кейін термостатта микробтар санын мына формула бойынша санайды: x =a*1000/V. Мұнда: a - табақшадағы өскен колониялардың саны; V- құралдан өткен өткізілген ауаның көлемі [л]; 1000 - ауаның болуға тиіс көлемі. 46.Бактериологиялық зертхананың құрылымдық бөлімдерінің жұмыс істеу принциптерін көрсетіңіз. Стерильдеу бөлмесінде бір немесе екі бумен стерильдейтін қондырғылар мен үстелдер болады, стерилизаторларды ашқаннан кейінгі шығатын будың қалдықтарын кетіру үшін бөлме желдеткіштері болуы қажет. Қысымның көтерілуіне дейінгі пайда болатын бу резеңке түтік арқылы сыртқы ортаға шығарылады немесе суы бар шелекке бағытталады. Бұл бөлменің есіктері мен терезелері сыртқа қарай ашылғаны жөн. Қоректік орталарды дайындау бөлмесінің қабырғалары плитамен қапталған немесе майлы бояумен сырланған, ал еденіне плита немесе линолеум төселеді. Мұнда газ немесе электр плитасы, шыны түтіктерге құйылған қоректік орталарға арналған бөліктері бар жәшіктер, үстелдер, қоректік орта компоненттерін, ет сорпасын және басқа да сұйық орталарды сақтауға арналған мұздатқыш пен шкафтар болады. Термостат бөлмесінде әр түрлі көлемдегі термостаттар орналастырылады. Зең саңырауқұлақтарды өсіруге арналған термостаттың температурасын 20-25°С, көптеген сапрофитті микроорганизмдерге 25-30°С, жұқпалы аурулардың қоздырғыштарына 35-37°С, ал термофилді микроорганизмдерді өсіру үшін 40-45°С-ге реттелген термостаттар болады. Препарат бөлмесі – зертханалық-тәжірибе сабақтарына қажетті құралдарды дайындауға арналған жұмыс орны. Бұл жерде оқу барысына керекті барлық жабдықтардың болуы тиіс (мұздатқыш, дистиллятор, таразылар, центрифуга, микроскоп және т.б.). Бокс бөлмесі – стерильді жағдайда микроорганизмдер дақылдарын себу және қайта себу, сонымен қатар, кейбір ғылыми-зерттеу жұмыстарын жүргізуде қолданылатын бөлме. Бокстың жылжымалы есігі бар тамбуры болады. Бокстың терезесі сыртқы ортадан ауа кірмейтіндей әйнектеліп, қабырғалары плиткамен қапталады немесе майлы бояумен сырланады. Еденіне линолеум төселеді. Боксты натрий гидрокарбонатын (ас содасын 2-3%-ы), 3-5%-ды карбол қышқылы және басқа да дезинфекциялағыш заттардың ерітінділерімен ылғалдандырып, жуып тұрады. Бөлмені толқын ұзындығы 254 нм улбтракүлгін сәулелерін тарататын бактерицидті лампалармен (БУВ-15, БУВ-30, т.б.) 30 минуттан бірнеше сағат аралығында стерилдейді. Бактерицидтік лампа іске қосылып тұрған уақытта бөлмеге кірмеген дұрыс, өйткені ультракүлгін сәулелері көздің қасаң қабығын қабындырады. Виварий – ақ тышқандарды, ақ егеуқұйрықтарды, теңіз шошқаларын, үй қояндарын және басқа зертханалық жануарларды күтуге арналған бөлме. Жануарлар ғылыми-зерттеу жұмыстарында және сабақ өткізу ұшін қолданылады. 47.Вирустарды зертханада дақылдандырудың әдістерін көрсетіңіз. Тауық эмбрионын зертхана жағдайында вирустарды өсіруде пайдалану XX ғасырдың 30-жылдарынан бастап іске асырыла бастады. Зертханалық жануарларға қарағанда тауық эмбриондарының артықшылықтары бар. Олардың қауызы мен қауызының астыңғы қабықшасы эмбриондардың сыртқы ортадан түсетін бактериялармен залалдануынан сақтайды және вирустарға өте сезімтал келеді. Тауық эмбриондары вирустарды өсіруге қолайлы орта, күтім мен азықты қажет етпейді және вирустарға қарсы антиденелерді түзбейді. Зертханалық жануарлар тәрізді тауық эмбриондарын вирусологияда келесі мақсаттар үшін: патологиялық материалдардан белсенді вирустарды анықтауда; биосынама қоюда;вирустарды бөліп алуда; вирустарды титрлеуде; вакцина дайындау үшін көп мөлшерде вирустарды жинауда: бейтараптау реакциясына қажетті тест объект ретінде қолданады. Вирусы бар материалдармен жұқтыруга арналған тауық эмбриондарын келесі талаптар бойынша таңдап алады: тауық эмбриондарын жұқпалы аурулардан таза құс шаруашылығынан алады; жұмыртқа қауыздарында пигменттері болмау және таза болу (жууға болмайды) керек; Эмбриондардың жасы таңдап алған жұқтыру әдістеріне сәйкес болуы тиіс. Тауық эмбриондарын жұқтыруға дайындау. Инкубаториялардан әкелінген эмбриондардың ауа камерасын жоғары қаратып, арнайы штативтерге салады да ылғалдылығы 60-70%-ды құрайтын, +370 С-ге реттелген термостаттарда инкубациялайды.Тауық эмбриондарын жұқтыруға дайындау жұмыстарына овоскопиялау, қауыздарын дезинфекциялау және жұмыс орындарын дайындау жатады. Тауық эмбриондарын бокс бөлмелерінде, асептикалық жағдайда жұқтырады. Боксқа кіреберіс бөлмесінде эмбрионның сырты қабығын йодталған спиртпен өңдегеннен кейін боксқа кіргізіп қайтара өңдейді. Тауық эмбриондарына экспериментальды жолмен жұқтыру әдістері. Тауық эмбриондарынавирусты жұқтырудың алты әдісі бар. Олардың ішінен ең жиі қолданатындары аллантоис қуысы мен хорион – аллантоис қабықшасына жұқтыру, сирегірек амнион қуысы және сарыуыз қапшығына, ал өте сирек жағдайда ұрық денесі және ХАҚ қан тамырларына жұқтырады. |