Синтаксис ЭДИЛОВ С.Э. (копия) (копия). Нохчийн пачхьалкхан дешаран, iилманан министерство

• Название: Нохчийн пачхьалкхан дешаран, iилманан министерство
• Дата: 30.04.2023
• Размер: 0.7 Mb.
• Имя файла: Синтаксис ЭДИЛОВ С.Э. (копия) (копия).docx
• Тип: Практикум; #1099350
• страница: 90 из 91

Чолхе-цхьаьнакхетта предложени къастор

1. 
   Предложенин дакъош билгалдахар.
   
2. 
   Предложенин дакъош вовшаххоттаран гIирс билгалбар: цхьаьнакхетаран хуттургаш (дозаран, къасторан, дуьхьалара).
   
3. 
   Цхьалхечу предложенин маьIна.
   
4. 
   Чолхечу предложенина юкъа догIу дакъош къастор (цхьалхе предложенеш) цхьанахIоттаман ю я шинахIоттаман, цхьанахIоттаман кеп (юьхьан, билгалза-юьхьан, юкъара-юьхьан, юьхьза, цIеран, юьззина ю я яц, чолхеяьлла ю я яц (тIедерзар, юкъ- адало дешнаш, цхьанатайпанарчу меженашца а, шакъаьстиначу меженашца а, карчамашца).
   
5. 
   Сацаран хьаьркаш хIиттор бакъонца чIагIдар.
   

Я гуш тIехь сакхт а дацара, я цIий даьлла меттиг а яцара, ког чIогIа лозура.

ХIара кхаа предложенех лаьтташ, чолхе предложени ю. 1-ра цхьалхе предложени: Я гуш тIехь сакхт а дацара.

2-гIа цхьалхе предложени: Я цIий даьлла меттиг а яцара.

3-гIа цхьалхе предложени: Ког чIогIа лозура.

1-чу предложенин коьрта меженаш: сакхт – подлежащи, гуш дацара – сказуеми. 2-чу предложенин коьрта меженаш: меттиг – подлежащи, яцара – сказуеми. 3-чу предложенин коьрта меженаш: ког – подлежащи, лозура – сказуеми.

ХIара чолхе-цхьаьнакхетта предложени ю. Предложенешна юкъахь къасторан маьIна ду, хьалхара ши предложени вовшех юзуш къасторан хуттург я ю, ткъа кхоалгIаниг – интонацица йозаелла. Предложенеш вовшех запятойшца къастийна.

ЯгуштIехьсакхтадацара– дийцаран, цхьалхе, шинахIоттаман предложени, юьхьан, яьржина, юьззина, чолхеяьлла яц.

Я цIий даьлла меттиг а яцара – дийцаран, цхьалхе, шинахIоттаман предложени, юьхьан, яьржина, юьззина, чолхеяь- лла яц.

Чолхе-карара предложени къастор

1. 
   Коьрта а, тIетуху а предложенеш билгалъяхар.
   
2. 
   ТIетухучу предложенино коьрта предложени ерриг я цу чуьра цхьа дош кхетадо къастор.
   
3. 
   ТIетуху предложени коьртачух стен дIахутту а (хуттурго я хуттурган дешнаша), царна луш долу хаттар а къастор.
   
4. 
   ТIетухучу предложенин кеп къастор (кхачаман, къаста- ман, латтамийн).
   
5. 
   Сацаран хьаьркаш хIиттор бакъонца чIагIдар.
   
6. 
   Предложенин схема хIоттор.
   
7. 
   Коьрта а, тIетуху а предложенеш цхьалхе предложенеш санна къастор.
   

Къасторан кеп

Хезна суна, Кавказ хазачу Iаламан мохк бу бохуш.

ХIара чолхе предложени ю. Шина цхьалхечу предложених лаьтташ ю и. Коьрта предложени: Хезна суна, тIетуху предложе- ни: Кавказ хазачу Iаламан мохк бу бохуш. ТIетуху предложенино ерриг а коьрта предложени кхетайо: хезна суна хIун? иза цунах дIахоьттина карарчу хуттурго бохуш. Кхачаман тIетуху предложе- ни ю иза. ТIетуху предложени коьртачунна тIехьа лаьтташ ю, иза цунах запятой йилларца дIакъастийна.
Коьрта: Хезна суна: хIун? хIун?

(тIетуху предложени) Кавказ хазачу Iаламан мохк бу бохуш

(кхачаман тIетуху предложени)
Хезнасуна–цхьалхе, дийцаран, шинахIоттаман, яржаза, юьз- зина предложени. суна – логически подлежащи, хезна- хандешан цхьалхе сказуеми.

Кавказ хазачу Iаламан мохк бу бохуш – цхьалхе, дийцаран, шинахIоттаман, яьржина, юьззина. Кавказ-грамматически под- лежащи, мохк бу – цIеран хIоттаман сказуеми, хазачу Iаламан – къастам, бохуш – хуттург – меже ца хуьлу.