ринолалия. Ринолалия Сессия Жауаптары. Оп 6B01901 Дефектология
 Скачать 310.21 Kb.
|
|
Критические периоды - предрасполагающие условия, они имеют самостоятельное значение и сочетаются с другими неблагоприятными факторами – генетическими. Общей ослабленностью ребёнка, дисфункцией со стороны нервной системы. Экзогенно-органические факторы Различные неблагоприятные воздействия (инфекции, травмы, интоксикации) на ЦНС ребёнка и на его организм в целом. Экзогенно- органические факторы Внутриутробная патология (пренатальная) Повреждение при родах (натальная) Воздействие различных вредных факторов после рождения (постнатальная) Сочетание пренатальной и натальной патологии (перинатальная паталогия) Перинатальная паталогия Асфиксия и родовая травма - > - > внутричерепные кровоизлияния (речевые зоны \ зоны речедвигательного механизма речи) - > -> нарушения коркового генеза (алалия) \ нарушения звукопроизносительной стороны речи (дизартрия) В этиологии речевых нарушений у детей определённую роль может играть иммунологическая несовместимость крови матери и плода - > -> непрямой билирубин (токсичное в-во для ЦНС выделяющееся из эритроцитов)- > -> нарушения звукопроизносительной стороны речи в сочетании с нарушениями слуха Пренатальная паталогия Внутриутробные поражения мозга - > наиболее тяжёлые речевые нарушения У детей с аномалиями и пороками развития мозга часто наблюдаются множественные дизамбриогенетические стигмы в виде асимметрии черепа, аномалии нёба, дефекты развития верхней челюсти, аплазия нижней челюсти, микрогнатия, прогнатия. Пример: открытая ринолалия. Нарушения внутриутробного развития плода – эмбрионопатии, могут возникать в связи с вирусными заболеваниями, приемов лекарственных препаратов, ионизирующей радиацией, вибрацией, алкоголизмом и курением во время беременности. Таким образом, при оценке роли экзогенно-органического фактора в возникновении речевых расстройств и детском возрасте необходимо учитывать: время, характер и локализацию повреждения, особенности нервной системы ребёнка. А также степень сформированности речевой функции в момент повреждения мозга. Наследственно-дегенеративные заболевания нервной системы обусловлены изменениями генетической информации. В их основе лежат генные мутации. Специфические речевые нарушения наблюдаются и при фенилкетонурии – наследственном заболевании, обусловленном нарушением обмена фенилаланина, и других наследственных заболеваниях обмена. Все эти нарушения рассматриваются как синдромы в структуре наследственно-обменных заболеваний нервной системы. Этиологические факторы сложны и полиморфны, наиболее часто встречаются сочетание наследственной предрасположенности, неблагоприятного окружения и повреждения или нарушения созревания мозга под влиянием различных неблагоприятных факторов. Н.Е. Хватцев бойынша сөйлеу бұзылыстарының этиологиясын есте сақтаңыз. Сөйлеу тілінің бұзылуының барлық себептері сыртқы (экзогендік) және ішкі (эндогендік) болып бөлінеді, олардың өзара әрекеттесуіне баса назар аударылады. Онда: органикалық (анатомиялық, физиологиялық, морфологиялық), функционалдық (психогендік), әлеуметтік-психологиялық және нейропсихиатриялық себептер. Сөйлеу тілінің бұзылуының себебі деп сыртқы немесе ішкі зиянды фактордың ағзаға әсері немесе олардың өзара әрекеттесуі түсініледі, олар сөйлеу бұзылысының ерекшеліктерін анықтайды және онсыз соңғысы болмайды. Сөйлеу бұзылыстарының этиологиясын зерттеудің негізі эволюциялық-динамикалық көзқарас және психиканың қалыптасу процесіндегі биологиялық және әлеуметтік диалектикалық бірлік принципі болып табылады. Бұл аспектіде баланың сөйлеу әрекетінің дамуы оның орталық жүйке жүйесінің жетілу дәрежесімен анықталады және көбінесе баланың сыртқы әлеммен ерекшеліктеріне байланысты. Сөйлеу қызметі дамуының сыни кезеңдері. Бірінші (1-2 жаста): Сөйлеудің алғы шарттары қалыптасады, сөйлеудің дамуы басталады, коммуникативті мінез-құлық негіздері қалыптасады және қарым-қатынас қажеттілігі оның қозғаушы күшіне айналады. Кортикальды сөйлеу аймақтарының, атап айтқанда Брока аймағының қарқынды дамуы байқалады (баланың критикалық жасы 14-18 ай). Кез келген жағымсыз факторлар баланың дамуына әсер етуі мүмкін. Екінші (3 жас): Бұл кезеңде кекештену, мылқаулық, сөйлеу дамуының артта қалуы мүмкін. Бала ауызша қарым-қатынастан бас тартады, ересектердің шамадан тыс талаптарына наразылық реакциясы бар. Бұл ситуациялық сөйлеуден контекстік сөйлеуге көшумен байланысты, орталық жүйке жүйесінің жұмысында сәйкессіздік байқалады. Үшінші (6-7 жас): Жазбаша сөйлеудің дамуының басталуы. Баланың орталық жүйке жүйесіне жүктеме артады. Жоғары талаптар қойылған кезде, кекештенудің басталуымен жүйке белсенділігінің «бұзылуы» мүмкін. Критикалық кезеңдер - бейімділік жағдайлары, олардың тәуелсіз маңызы бар және басқа да қолайсыз факторлармен - генетикалық түрде біріктіріледі. Баланың жалпы әлсіздігі, жүйке жүйесінің дисфункциясы. Экзогендік-органикалық факторлар Баланың орталық жүйке жүйесіне және тұтастай алғанда оның денесіне әртүрлі жағымсыз әсерлер (инфекциялар, жарақаттар, интоксикациялар). Экзогендік-органикалық факторлар Құрсақішілік патология (пренаталдық) Босану кезіндегі зақымдану (босану) Туылғаннан кейін әртүрлі зиянды факторлардың әсері (постнаталдық) Пренатальды және босану патологиясының қосындысы (перинаталдық патология) Перинаталдық патология Асфиксия және туу жарақаты - > - > бассүйекішілік қан құйылулар (сөйлеу аймақтары \ сөйлеудің моторлық механизмінің аймақтары) - > -> кортикальды генезистің бұзылуы (алалия) \ сөйлеудің дыбыс шығаратын жағының бұзылуы (дизартрия) В. Балалардағы сөйлеу бұзылыстарының этиологиясында ана мен ұрықтың қанының иммунологиялық үйлесімсіздігі белгілі бір рөл атқаруы мүмкін -> -> жанама билирубин (эритроциттерден бөлінетін орталық жүйке жүйесіне улы) -> -> дыбыстың бұзылуы -есту қабілетінің бұзылуымен бірге сөйлеудің тудырушы жағы Пренатальды патология Құрсақішілік бас миының зақымдануы -> ең ауыр сөйлеу бұзылыстары Мидың аномалиялары мен даму ақаулары бар балаларда бас сүйегінің асимметриясы, таңдай аномалиялары, жоғарғы жақтың даму ақаулары, аплазия түріндегі көптеген дисамбриогенетикалық стигмалар жиі кездеседі. төменгі жақ, микрогнатия, прогнатия. Мысалы: ашық ринолалия. Ұрықтың жатырішілік дамуының бұзылуы - эмбриопатия, жүктілік кезінде вирустық ауруларға, дәрі-дәрмектерге, иондаушы сәулелерге, дірілге, алкоголизмге және темекі шегуге байланысты болуы мүмкін. Осылайша, экзогендік-органикалық фактордың сөйлеу тілінің бұзылуының және балалық шақтың пайда болуындағы рөлін бағалау кезінде ескеру қажет: уақытты, зақымдану сипатын және локализациясын және баланың жүйке жүйесінің ерекшеліктерін. Сондай-ақ мидың зақымдануы кезінде сөйлеу функциясының қалыптасу дәрежесі. Жүйке жүйесінің тұқым қуалайтын дегенеративті аурулары генетикалық ақпараттың өзгеруінен туындайды. Олар гендік мутацияларға негізделген. Сөйлеудің спецификалық бұзылыстары фенилкетонурияда, фенилаланин алмасуының бұзылуынан болатын тұқым қуалайтын ауруда және басқа да тұқым қуалайтын метаболикалық ауруларда байқалады. Бұл бұзылулардың барлығы жүйке жүйесінің тұқым қуалайтын метаболикалық ауруларының құрылымында синдромдар ретінде қарастырылады. Этиологиялық факторлар күрделі және полиморфты, тұқым қуалайтын бейімділіктің, қолайсыз ортаның және әртүрлі қолайсыз факторлардың әсерінен зақымдану немесе мидың жетілуінің бұзылуының ең көп таралған тіркесімі. 11.Опишите систему коррекционной работы в послеоперационный период. Развитие моторной функции речи Одним из необходимых условий формирования правильного произношения является определённый уровень развития артикуляционного праксиса, т.е. моторных функций артикуляционного аппарата. В комплекс мероприятий входит: логопедический массаж мимической и артикуляционной мускулатуры. Массаж является эффективным средством при коррекции расстройств двигательной сферы. Массаж направлен на нормализацию тонуса мышц, улучшение кровоснабжения речевых органов, активизацию кожно–мышечной чувствительности поражённых отделов нервно мышечного аппарата. Развитие речевого дыхания Развитие речевого дыхания проводят в четыре этапа Постановка диафрагмально-реберного типа дыхания Формирование длительного ротового выдоха. Дифференциация ротового и носового выдоха. Формирование речевого дыхания. Рассмотрим подробнее каждый этап коррекционного обучения. Постановка диафрагмально-реберного дыхания. При этом типе дыхания полностью расширяется грудная полость, максимально вентилируются все участки легких. Напряжение нижних межреберных мышц позволяет удерживать диафрагму в сокращенном состоянии, что ведет к спокойному, равномерному выдоху, незаметному для окружающих, что в свою очередь опосредованно снижает утечку воздуха через нос. В дошкольном возрасте формирование диафрагмального дыхания необходимо проводить на начальном этапе в положении лежа. В этом положении мышцы всего тела слегка расслабляются, и диафрагмальное дыхание без дополнительных инструкций устанавливается автоматически. Методические указания: 1. Дыхательные упражнения должны быть организованы таким образом, чтобы ребенок не фиксировал внимание на процессе вдоха и выдоха. 2. Для детей дошкольного возраста дыхательные упражнения организуются в виде игры так, чтобы ребенок непроизвольно мог сделать более глубокий вдох и более длительный выдох. 3. Все упражнения на тренировку речевого дыхания связаны с выполнением двух основных движений: руки из положения «в стороны» движутся «кпереди» с обхватом грудной клетки или из положения «вверху» движутся вниз. Движения корпусом при этом связаны с наклоном вниз. 4. Большинство упражнений для детей дошкольного возраста включают выдох с произнесением согласных (в основном щелевых) или фонацией гласных звуков, что позволяет логопеду на слух контролировать длительность и непрерывность выдоха, а в дальнейшем формирует у ребенка обратную биологическую связь. Формирование длительного ротового выдоха Цель этого этапа - научить целенаправленному, длительному выдоху. Ребёнка учат делать глубокий вдох через нос, и плавный, длительный выдох через рот (можно попросить ребёнка подуть на кончик языка, который лежит на нижней губе). При отработке длительного, ротового выдоха, используют различные игры на дутьё. Дифференциация ротового и носового выдоха по системе А.Г. Ипполитовой: Вдох - выдох через нос Вдох через нос – выдох через рот Вдох через рот – выдох через нос Вдох – выдох через рот В результате выполнения комплекса упражнений ребенок учится ощущать разницу в направлении воздушной струи. Для работы над дыханием на данном этапе мы применяем три комплекса упражнений созданные Г.Н.Соломатиной Первый комплекс направлен на формирование фиксированных (плавных) выдохов через нос или рот и их чередований. Фиксированный выдох необходим для произнесения фрикативных (щелевых) согласных звуков - «ф», «в», «с», «з», «ш», «ж», «щ», «х». Второй комплекс предназначен для овладения форсированным (толчкообразным) выдохом через нос или рот и чередованием одного и другого. Форсированный выдох необходим для произнесения взрывных (смычных) согласных звуков - «п», «б», «т», «д», «к», «г». Третий комплекс должен помочь научиться сочетать фиксированный и форсированный выдохи. Это необходимо для произнесения аффрикат («ц», «ч») и групп согласных звуков разного способа образования («тс», «пл», «вр» и т.д.). После отработки первого комплекса необходимо последовательно переходить к следующим. Главная особенность этих комплексов - сочетание дыхательных упражнений с работой артикуляционного и голосового аппаратов, что способствует развитию координации между дыханием, голосом и артикуляцией. Коррекция звукопроизношения. Последовательность работы над звуками (по А.Г. Ипполитовой) ГЛАСНЫЕ ЗВУКИ А, Э, О, Ы, У, И Я, Е, Ё, Ю, Й СОГЛАСНЫЕ ЗВУКИ Ф, С, Ш, Щ, Х П, Т, К, Ц, Ч В, З, Ж Б, Д, Г Л, Р, М, Н МЯГКИЕ ЗВУКИ в том же порядке. Для работы над гласными звуками используем символы звуков (по А.Г. Ипполитовой Формирование длительного ротового выдоха на примере фонем: Ф, С, Ш, Щ, Х Работа над звонкими согласными проводится в последовательности В, З, Ж, Б, Д, Г. Формирование короткого ротового выдоха при реализации взрывных согласных звуков П, Т, К, Б, Д, Г. Дифференциация короткого и длительного ротового и носового выдоха при формировании произношения сонорных звуков и аффрикат: Л, Р, М, Н, Ц, Ч. Формирование мягких звуков Вызванные звуки автоматизируются на доступном речевом материале 11.Операциядан кейінгі кезеңде түзету жүйесін сипаттаңыз. Сөйлеудің моторлық функциясын дамыту Дұрыс айтылуды қалыптастырудың қажетті шарттарының бірі-артикуляциялық праксистің дамуының белгілі бір деңгейі, яғни артикуляциялық аппараттың моторлық функциялары. Іс-шаралар кешеніне мыналар кіреді: мимикалық және артикуляциялық бұлшықеттердің логопедиялық массажы. Массаж-бұл қозғалтқыш саласының бұзылуын түзетудің тиімді құралы. Массаж бұлшықет тонусын қалыпқа келтіруге, сөйлеу органдарының қанмен қамтамасыз етілуін жақсартуға, жүйке–бұлшықет аппаратының зақымдалған бөліктерінің тері-бұлшықет сезімталдығын белсендіруге бағытталған. Сөйлеу тыныс алуының дамуы Сөйлеу тыныс алуын дамыту төрт кезеңде жүзеге асырылады 1. Диафрагматикалық-қабырғалық тыныс алу түрін қою 2. Ұзақ мерзімді ауыз қуысының дем шығаруын қалыптастыру. 3. Ауыз және мұрын дем шығаруының дифференциациясы. 4. Сөйлеу тынысының қалыптасуы. Түзету жаттығуларының әр кезеңін толығырақ қарастырайық. 1. Диафрагматикалық қабырға тынысын қою. Тыныс алудың бұл түрінде кеуде қуысы толығымен кеңейеді, өкпенің барлық аймақтары мүмкіндігінше желдетіледі. Төменгі қабырға аралық бұлшықеттердің кернеуі диафрагманы жиырылған күйде ұстауға мүмкіндік береді, бұл басқаларға көрінбейтін тыныш, біркелкі дем шығаруға әкеледі, бұл өз кезегінде мұрын арқылы ауаның ағуын жанама түрде азайтады. Мектепке дейінгі жаста диафрагмалық тыныс алудың қалыптасуы бастапқы кезеңде жату жағдайында жүргізілуі керек. Бұл позицияда бүкіл дененің бұлшық еттері аздап босаңсып, қосымша нұсқауларсыз диафрагмалық тыныс алу автоматты түрде орнатылады. Әдістемелік нұсқаулар: 1. Тыныс алу жаттығулары баланың тыныс алу және дем шығару процесіне назар аудармайтындай етіп ұйымдастырылуы керек. 2. Мектеп жасына дейінгі балалар үшін тыныс алу жаттығулары ойын түрінде ұйымдастырылады, осылайша бала еріксіз терең дем алып, ұзақ дем шығара алады. 3. Сөйлеу тыныс алу жаттығуларының барлық жаттығулары екі негізгі қозғалысты орындаумен байланысты: қолдар "бүйірлік" позициядан кеуде шеңберімен "алдыңғы" қозғалады немесе "жоғарғы" позициядан төмен қарай жылжиды. Бұл жағдайда дененің қозғалысы төмен қарай қисаюмен байланысты. 4. Мектеп жасына дейінгі балаларға арналған жаттығулардың көпшілігі дауыссыз дыбыстармен (негізінен саңылаулармен) немесе дауысты дыбыстардың фонациясымен дем шығаруды қамтиды, бұл логопедке дем шығарудың ұзақтығы мен үздіксіздігін құлақпен бақылауға мүмкіндік береді, содан кейін балада кері биологиялық байланыс қалыптастырады. 2. Ұзақ мерзімді ауыз қуысының дем шығаруын қалыптастыру Бұл кезеңнің мақсаты-мақсатты, ұзақ дем шығаруды үйрету. Баланы мұрын арқылы терең дем алуға және ауыз арқылы тегіс, ұзақ дем шығаруға үйретеді (баладан төменгі ерінде жатқан тілдің ұшына үрлеуді сұрауға болады). Ұзақ, ауызбен дем шығару кезінде үрлеуде әртүрлі ойындар қолданылады. 3. Жүйе бойынша ауыз және мұрын дем шығаруының дифференциациясы А. Г. Ипполитова: Мұрын арқылы дем шығару Мұрын арқылы дем алу-ауыз арқылы дем шығару Ауыз арқылы дем алу-мұрын арқылы дем шығару Ауыз арқылы дем шығару Жаттығулар кешенін орындау нәтижесінде бала ауа ағынының бағытындағы айырмашылықты сезінуге үйренеді. Осы кезеңде тыныс алу үшін біз Г. н. Соломатина жасаған үш жаттығу кешенін қолданамыз Бірінші кешен мұрын немесе ауыз арқылы тұрақты (тегіс) дем шығаруды және олардың кезектесуін қалыптастыруға бағытталған. Фрикативті (саңылаулы) дауыссыз дыбыстарды айту үшін тұрақты дем шығару қажет - "ф", "в", "с", "з", "ш", "ж", "щ", "х". Екінші кешен мұрын немесе ауыз арқылы мәжбүрлі (итергіш) дем шығаруды және біреуін және екіншісін ауыстыруды игеруге арналған. "П", "б", "т", "д", "к", "г"сияқты жарылғыш (садақ) дауыссыз дыбыстарды айту үшін мәжбүрлі дем шығару қажет. Үшінші кешен тұрақты және мәжбүрлі дем шығаруды біріктіруді үйренуге көмектесуі керек. Бұл аффрикаттарды ("с", "С") және әртүрлі формация режиміндегі дауыссыз дыбыстар тобын ("ко", "пл", "вр" және т.б.) айту үшін қажет. Бірінші кешенді пысықтағаннан кейін келесіге дәйекті түрде өту керек. Бұл кешендердің басты ерекшелігі-тыныс алу жаттығуларының артикуляциялық және дауыс аппараттарының жұмысымен үйлесуі, бұл тыныс алу, дауыс және артикуляция арасындағы үйлестіруді дамытуға ықпал етеді. Дыбыстың айтылуын түзету. Дыбыстармен жұмыс істеу реттілігі (А. Г. Ипполитованың айтуы бойынша) ДАУЫСТЫ ДЫБЫСТАР А, Е, О, У, У, ЖӘНЕ МЕН, Е, Е, Ю, Е ДАУЫССЫЗ ДЫБЫСТАР Ф, С, Ш, Щ, Х Р, Т, К, Ц, С В, З, Ж Б, Д, Г Л, Р, М, Н Жұмсақ дыбыстар бірдей тәртіпте. 1. Дауысты дыбыстармен жұмыс істеу үшін дыбыстардың таңбаларын қолданамыз (А. Г. Ипполитованың айтуы бойынша 2. Фонемалар мысалында ұзақ ауыздан дем шығаруды қалыптастыру: F, C, W, Sch, x Дауысты дауыссыз дыбыстармен жұмыс В, З, Ж, Б, Д, г тізбегінде жүргізіледі. 3. Жарылғыш дауыссыз дыбыстарды іске асыру кезінде қысқа ауыз қуысының дем шығаруын қалыптастыру Р, Т, К, Б, Д, Г. 4. Сонорлық дыбыстар мен аффрикаттардың айтылуын қалыптастыру кезінде қысқа және ұзақ ауыз және мұрын дем шығаруының дифференциациясы: Л, Р, М, Н, Ц, с. 5. Жұмсақ дыбыстардың пайда болуы 6. Шақырылған дыбыстар қол жетімді сөйлеу материалында автоматтандырылады |