ринолалия. Ринолалия Сессия Жауаптары. Оп 6B01901 Дефектология
 Скачать 310.21 Kb.
|
ОП 6B01901 –ДефектологияНазовите анатомо-физиологические особенности нёбно-глоточного аппарата в норме и патологии Врожденные расщелины нёба являются одним из наиболее распространенных пороков развития лица и челюстей. Причинами его могут быть самые разные экзогенные и эндогенные факторы, воздействующие на плод на раннем этапе его развития — до 7—9 недель. Нёбо в норме — это образование, которое разобщает полости рта, носа и глотки. Оно состоит из твердого и мягкого нёба. Твердое имеет костную основу. Спереди и по бокам его обрамляет альвеолярный отросток верхней челюсти с зубами, а сзади — мягкое нёбо. Твердое нёбо покрыто слизистой оболочкой, поверхность которой позади альвеол имеет повышенную тактильную чувствительность. Высота и конфигурация твердого нёба влияют на резонанс. Мягкое нёбо является задним отделом перегородки между полостями носа и рта. Само мягкое нёбо представляет мышечное образование. Передняя треть его практически неподвижна, средняя наиболее активно участвует в речи, а задняя — в напряжении и проглатывании. При подъеме мягкое нёбо удлиняется. При этом наблюдается истончение его передней трети и утолщение задней. Мягкое нёбо анатомически и функционально связано с глоткой, нёбно-глоточный механизм участвует в дыхании, глотании и речи. По своему виду дефекты нёба разнообразны. В литературе имеется много классификаций этого порока. Однако все формы расщелин могут быть сведены к двум основным: сквозным и изолированным. Изолированные расщелины разделяют нёбо пополам. Они могут захватывать только маленький язычок, часть или все мягкое нёбо и даже доходить до альвеолярного отростка, который сам при этом остается целым. Нёбная занавеска в этих случаях бывает укороченной, а сегменты ее разведены в стороны. Разновидностью изолированных расщелин являются подслизистые (субмукозные) расщелины твердого нёба. Обычно они сочетаются с укорочением и истончением мягкого нёба. Подслизистую расщелину можно обнаружить при произнесении гласного а. В этом случае слизистая оболочка втягивается в дефект в форме вогнутого треугольника, который хорошо заметен. При сквозных расщелинах нарушается еще и целостность альвеолярного отростка. Эти дефекты бывают односторонними и двусторонними. Обычно именно они сопровождаются расщелинами губы. При двусторонних расщелинах до операции резцовая кость продвинута вперед и может занимать даже горизонтальное положение. В подобных случаях часто приходится сталкиваться с нарушением зубных рядов: неправильным положением зубов, поражением их кариесом, избыточным или недостаточным количеством. Прикус также очень разнообразно меняется. Наблюдаются прогении, реже прогнатии, открытый прикус, диастемы. Расщепленное нёбо обычно бывает укороченным и отстает в росте по сравнению с нормальным даже после уранопластики. Функции мягкого нёба нарушаются из-за отсутствия связи между парными мышцами. При фонации и глотании они разводят сегменты мягкого нёба в стороны. После операции подвижность его не достигает нормы из-за того, что поднимающие его мышцы прикреплены не на уровне средней трети, как в норме, а далеко впереди. Анатомический дефект вызывает расстройства дыхания, питания, фонации, речи и слуха. Ринолалия значительно усугубляет влияние нарушения слуха на фонетический строй речи. Изменения дыхания при расщелинах разносторонни. Из-за отсутствия разграничения полостей носа и рта дети постоянно пользуются смешанным носо-ротовым дыханием, при котором продолжительность выдоха резко сокращается. Дыхание становится учащенным, жизненная емкость легких понижается, отстает в развитии грудная клетка, уменьшается ее экскурсия. Глубоко страдает фонационное дыхание. Известно, что в норме во время речи люди дышат ртом. При этом вдох укорачивается, становясь более глубоким, выдох удлиняется и в 5—8 раз превышает продолжительность вдоха, а количество дыхательных движений в минуту сокращается с 16—20 до 8—10; в речевом выдохе активно участвуют брюшная стенка и внутренние межреберные мышцы, что помогает удлинить выдох и обеспечить достаточное подскладочное давление. Қалыпты және патологиялық жағдайдағы палатофарингеальды аппараттың анатомиялық-физиологиялық ерекшеліктерін атаңыз. Туа біткен таңдай жырығы - бет пен жақ сүйектерінің жиі кездесетін ақауларының бірі. Бұл ұрыққа оның дамуының ерте кезеңінде - 7-9 аптаға дейін әсер ететін әртүрлі экзогендік және эндогендік факторлардан туындауы мүмкін. Таңдай - әдетте ауыз, мұрын және жұтқыншақ қуыстарын бөлетін формация. Ол қатты және жұмсақ таңдайдан тұрады. Қатты заттың сүйек негізі бар. Алдынан және бүйірінен тістері бар жоғарғы жақтың альвеолярлы өсіндісімен, ал артында жұмсақ таңдаймен қоршалған. Қатты таңдай шырышты қабықпен жабылған, оның беті альвеолалардың артында тактильді сезімталдығы жоғарылаған. Қатты таңдайдың биіктігі мен конфигурациясы резонансқа әсер етеді. Жұмсақ таңдай - мұрын және ауыз қуысы арасындағы қалқаның артқы бөлігі. Жұмсақ таңдайдың өзі бұлшықет түзіліс болып табылады. Оның алдыңғы үштен бір бөлігі іс жүзінде қозғалмайды, ортаңғы бөлігі сөйлеуге, ал артқы бөлігі - кернеу мен жұтынуға белсенді қатысады. Ол көтерілген сайын жұмсақ таңдай ұзарады. Бұл кезде оның алдыңғы үштен бір бөлігінің жіңішкеруі және артқы бөлігінің қалыңдауы байқалады. Жұмсақ таңдай жұтқыншақпен анатомиялық және қызметтік байланысқан, палатофарингеальды механизм тыныс алу, жұту және сөйлеуге қатысады. Сыртқы көріністе таңдай ақаулары әртүрлі. Әдебиеттерде бұл ақаудың көптеген классификациялары бар. Дегенмен, саңылаулардың барлық түрлерін екі негізгіге дейін азайтуға болады: арқылы және оқшауланған. Оқшауланған жырықтар таңдайды екіге бөледі. Олар тек кішкене тілді, жұмсақ таңдайдың бір бөлігін немесе барлығын басып алады, тіпті альвеолярлы өсіндіге дейін жетеді, оның өзі бұзылмаған. Бұл жағдайларда палатиндік перде қысқарады, ал оның сегменттері бүйірлеріне бөлінеді. Әртүрлі оқшауланған жырықтар қатты таңдайдың шырышты асты (субмукозальды) саңылаулары болып табылады. Әдетте олар жұмсақ таңдайдың қысқаруымен және жұқаруымен біріктіріледі. А дыбысын айтқан кезде шырышты қабық асты жырығы анықталуы мүмкін. Бұл жағдайда шырышты қабық анық көрінетін ойыс үшбұрыш түрінде ақауға тартылады. Жарықтар арқылы альвеолярлы процестің тұтастығы да бұзылады. Бұл ақаулар бір жақты және екі жақты. Әдетте олар жырық ерінмен бірге жүреді. Операция алдында екі жақты саңылаулар болған кезде, азу тіс алға қарай ілгерілейді және тіпті көлденең позицияны қабылдай алады. Мұндай жағдайларда жиі тіс қатарының бұзылуымен күресуге тура келеді: тістердің дұрыс емес орналасуы, олардың кариеске зақым келтіруі, артық немесе жеткіліксіз саны. Дәмі де айтарлықтай өзгереді. Прогения, сирек прогнатия, ашық тістеу, диастема бар. Таңдай жырығы әдетте уранопластикадан кейін де қалыпты таңдаймен салыстырғанда қысқарады және өспейді. Жұпталған бұлшықеттер арасындағы байланыстың болмауына байланысты жұмсақ таңдайдың функциялары бұзылады. Фонация және жұтыну кезінде олар жұмсақ таңдайдың сегменттерін екі жаққа таратады. Операциядан кейін оның қозғалғыштығы нормаға жетпейді, себебі оны көтеретін бұлшықеттер нормадағыдай ортаңғы үштен бір деңгейде емес, әлдеқайда алда. Анатомиялық ақау тыныс алу, тамақтану, фонация, сөйлеу және есту қабілетінің бұзылуын тудырады. Ринолалия есту қабілетінің бұзылуының сөйлеудің фонетикалық құрылымына әсерін айтарлықтай күшейтеді. Жарықпен тыныс алудағы өзгерістер жан-жақты. Мұрын және ауыз қуысының делимитациясының болмауына байланысты балалар үнемі мұрындық-ауызша аралас тыныс алуды пайдаланады, бұл жағдайда дем шығару ұзақтығы күрт қысқарады. Тыныс алу жиілейді, өкпенің тіршілік сыйымдылығы төмендейді, кеуде қуысы дамудан артта қалады, оның экскурсиясы төмендейді. Фонациялық тыныс алу қатты әсер етеді. Әдетте сөйлеу кезінде адам ауыз арқылы тыныс алатыны белгілі. Бұл жағдайда тыныс қысқарады, тереңдей түседі, дем шығару ұзарады және ингаляция ұзақтығынан 5-8 есе артады, ал тыныс алу қозғалысының саны минутына 16-20-дан 8-10-ға дейін азаяды; құрсақ қабырғасы мен ішкі қабырға аралық бұлшықеттер сөйлеу дем шығаруға белсенді қатысады, бұл дем шығаруды ұзартуға және жеткілікті субглоттикалық қысымды қамтамасыз етуге көмектеседі. Опишите особенности логопедической работы по коррекции голоса при ринолалии. Логопедическая работа с детьми, страдающими ринолалией, начинается с 2—3- летнего возраста и проводится как в дооперационный, так и в послеоперационный периоды. Если иметь в виду только ринолалию (без учета возможного сопутствующего ей общего недоразвития речи), то конечная цель логопедической работы — это снятие носового оттенка голоса и воспитание правильного звукопроизношения, что в итоге и обеспечит нормализацию речевой функции ребенка. Основная цель дооперационной логопедии и комплекса лечебных мероприятий заключается в том, чтобы максимально предупредить те возможные отклонения в развитии ребенка, которые как бы заранее предопределяются, программируются самим фактом наличия расщелины, а также подготовить более благоприятные условия для проведения операции. В этот период главное внимание должно быть обращено на следующее. 1. Предупреждение появления астенического синдрома. Поскольку заранее известно, что дети с врожденными небными расщелинами ослаблены и предрасположены к простудным заболеваниям, то с самого раннего возраста необходимо позаботиться о закаливании ребенка и о стимуляции его физического развития. Закаливание проводится с самых первых месяцев жизни. С этой целью можно использовать постепенно увеличивающиеся по продолжительности воздушные ванны, водные процедуры, прогулки с ребенком на воздухе при условии постепенного увеличения их длительности и не слишком резких колебаний температуры. 2. Предупреждение фиксации языка в неправильном положении. С этой целью малыша уже с самых первых дней его жизни избегают класть на спинку, чтобы самим этим положением не провоцировать западание языка назад. В дальнейшем стараются всемерно стимулировать движения кончика и передней части спинки языка. 3. Предупреждение нарушений дыхательной функции. Поскольку при ринолалии наблюдается утечка воздуха через нос и сам по себе выдох очень укороченный, неэкономный, то нужно постараться предупредить окончательное закрепление такого способа дыхания. Основная задача — выработать достаточно продолжительный и экономный, устойчивый ротовой выдох, на котором можно было бы произнести целую фразу. 4. Активизация мышц небно-глоточного кольца. Она очень важна уже в дооперационный период, поскольку в значительной мере улучшает условия для проведения операции. Здесь можно рекомендовать упражнения типа легкого покашливания, позевывания, проглатывания маленькими порциями молока или воды. 5. Развитие подвижности артикуляторных мышц как необходимой предпосылки для воспитания правильного произношения звуков. Забота об этом должна проявляться начиная с самого раннего возраста. Сначала проводятся так называемые пассивные движения. Мама своими пальцами собирает губы ребенка в трубочку, а затем растягивает их в улыбку; поднимает верхнюю губу вверх, обнажая верхние десны, после чего нижнюю губу опускает вниз с обнажением нижних десен. В более позднем возрасте постепенно переходят к активному выполнению этих же самых движений самим ребенком. 6. Развитие силы и гибкости голоса. Как уже отмечалось, наличие у ребенка небной расщелины приводит к тому, что голос его звучит тихо и глухо. Зная это, необходимо возможно раньше предпринять хотя бы самые простые предупредительно-коррекционные меры. Можно играть с ребенком в подражание голосам разных животных 7. Предупреждение задержки речевого и психического развития ребенка. Это направление дооперационной логопедии важно потому, что наличие небной расщелины очень ограничивает возможности речевого общения ребенка и вторично может обусловить задержку не только речевого, но и психического его развития. 8. Предупреждение появления вторичных психических наслоений. Это очень важное направление дооперационной логопедии заключается в осуществлении психотерапевтического воздействия на ребенка и его ближайших родственников. Такое воздействие уже с первых дней жизни ребенка оказывается на его родителей и прежде всего — на мать. Эффективность логопедической работы по преодолению ринолалии во многом зависит от результатов операции — насколько удалось восстановить анатомическую структуру твердого и мягкого неба и обеспечить подвижность мягкого неба. Кроме того, очень большое значение для достижения положительного результата имеет психофизическое состояние ребенка, особенности его поведения и характера, его отношение к занятиям и степень помощи логопеду со стороны родителей. Ринолалиядағы дауысты түзету бойынша логопедиялық жұмыстың ерекшеліктерін сипаттаңыз. Ринолалиямен ауыратын балалармен логопедиялық жұмыс 2-3 жастан басталады және операцияға дейінгі және операциядан кейінгі кезеңде де жүргізіледі. Егер біз тек ринолалияны еске алсақ (сонымен бірге сөйлеудің мүмкін болатын жалпы дамымауын есепке алмасақ), логопедиялық жұмыстың түпкі мақсаты дауыстың мұрындық реңкін алып тастау және дыбыстың дұрыс айтылуын тәрбиелеу болып табылады, бұл сайып келгенде баланың сөйлеу функциясын қалыпқа келтіру. Операция алдындағы логопедиялық терапияның және терапиялық шаралар кешенінің негізгі мақсаты - баланың дамуындағы мүмкін болатын ауытқулардың алдын алу, олар алдын ала анықталған, жырықтың болуы фактісімен бағдарламаланған. , сондай-ақ операция үшін қолайлы жағдайларды дайындау. Осы кезеңде келесілерге басты назар аудару керек. 1. Астениялық синдромның пайда болуының алдын алу. Туа біткен таңдай жырығы бар балалар әлсіз, суық тиюге бейім болатыны алдын ала белгілі болғандықтан, баланы жастайынан шыңдап, дене дамуын ынталандыру керек. Қатайту өмірдің алғашқы айларынан бастап жүзеге асырылады. Осы мақсатта ауа ванналарын, ұзақтығы бірте-бірте ұлғайатын су процедураларын, баламен ауада серуендеу, олардың ұзақтығы бірте-бірте ұлғайып, температура ауытқулары тым күрт болмаған жағдайда қолдануға болады. 2. Тілді дұрыс емес күйде бекіту туралы ескерту. Осы мақсатта нәресте өмірінің алғашқы күндерінен бастап оны арқасына қоюдан аулақ болады, осылайша бұл позицияның өзі тілдің артқа кетуіне себеп болмайды. Болашақта олар ұштың және тілдің артқы бөлігінің алдыңғы бөлігіндегі қозғалыстарды ынталандыру үшін барлық мүмкіндіктерді жасауға тырысады. 3. Тыныс алу функциясының бұзылуының алдын алу. Ринолалия кезінде мұрын арқылы ауаның ағып кетуі және дем шығарудың өзі өте қысқартылған, үнемді емес болғандықтан, тыныс алудың осы әдісін түпкілікті біріктіруге жол бермеуге тырысу керек. Негізгі міндет - жеткілікті ұзақ және үнемді, тұрақты ауызша дем шығаруды дамыту, ол бойынша тұтас сөйлемді айтуға болады. 4. Палатофарингеальды сақина бұлшықеттерінің белсендірілуі. Бұл операция алдындағы кезеңде өте маңызды, өйткені ол операция үшін жағдайды айтарлықтай жақсартады. Мұнда жеңіл жөтел, есінеу, сүттің немесе судың кішкене бөліктерін жұту сияқты жаттығуларды ұсынуға болады. 5. Дыбыстарды дұрыс айтуға тәрбиелеудің қажетті алғышарты ретінде артикуляциялық бұлшықеттердің қозғалғыштығын дамыту. Бұған ерте жастан қамқорлық жасау керек. Біріншіден, пассивті деп аталатын қозғалыстар жүзеге асырылады. Анасы баланың еріндерін саусақтарымен түтікке жинайды, содан кейін оларды күлімсіреу үшін созады; жоғарғы ерінді жоғары көтеріп, жоғарғы қызыл иекті ашады, содан кейін төменгі ерін төмен түсіп, төменгі қызыл иекті ашады. Кейінгі жаста олар бірте-бірте сол қозғалыстарды баланың өзі белсенді түрде жүзеге асыруға көшеді. 6. Дауыстың күші мен икемділігін дамыту. Жоғарыда айтылғандай, балада таңдай саңылауының болуы оның дауысының жұмсақ және күңгірт естілуіне әкеледі. Мұны біле отырып, мүмкіндігінше тезірек, ең болмағанда қарапайым профилактикалық және түзету шараларын қабылдау қажет. Сіз балаңызбен әртүрлі жануарлардың дауыстарына еліктеп ойнай аласыз 7. Баланың сөйлеу тілі мен психикалық дамуының тежелуінің алдын алу. Операция алдындағы логопедияның бұл бағыты өте маңызды, өйткені таңдай саңылауының болуы баланың сөйлеу коммуникациясының мүмкіндіктерін айтарлықтай шектейді және екінші кезекте сөйлеуді ғана емес, сонымен қатар оның психикалық дамуын да кешіктіруі мүмкін. 8. Екіншілік психикалық қабаттардың пайда болуының алдын алу. Бұл операция алдындағы логопедияның өте маңызды бағыты балаға және оның жақын туыстарына психотерапиялық әсер ету болып табылады. Мұндай әсер бала өмірінің алғашқы күндерінен бастап оның ата-анасына, ең алдымен, анасына әсер етеді. Ринолалияны жеңу бойынша логопедиялық жұмыстың тиімділігі көбінесе операцияның нәтижелеріне байланысты - қатты және жұмсақ таңдайдың анатомиялық құрылымын қалпына келтіру және жұмсақ таңдайдың қозғалғыштығын қамтамасыз ету қаншалықты мүмкін болды. Сонымен қатар, оң нәтижеге жету үшін баланың психофизикалық жағдайы, оның мінез-құлқы мен мінезінің ерекшеліктері, оның сабаққа қатынасы және ата-ананың логопедке көмек көрсету дәрежесі үлкен мәнге ие. Укажите особенности постановки звуков при ринолалии Коррекцию звуков начинают с наиболее доступных данному ребенку. Выбор метода и упражнений устанавливается строго индивидуально. Однако выраженные органические дефекты могут препятствовать достижению идеальной артикуляции. Рубцовые изменения губы ограничивают ее подвижность: открытый прикус, прогения, прогнатия, нарушения зубного ряда в переднем отделе верхней челюсти, постоянное ношение ортодонтического аппарата осложняет постановку губно-губных и переднеязычных звуков. Значительные рубцовые изменения уплощают небный свод и ограничивают открывание рта. Утечка воздуха в нос при укорочениях и свищах неба ведет к раздражению давления, и сила звуков ослабляется. Помимо этой трудности, свойственной всей группе взрывных, коррекцию звуков п, п,, б, б, может осложнять малоподвижная верхняя губа, стянутая рубцами; т, т,, д, д, - расщелина альвеолярного отростка и нарушения зубного ряда; к, к, , г, г, - выраженное укорочение неба и свищи на границе твердого и мягкого неба. Постановка двугубного п возможна различными способами. Так, при наличии направленной воздушной струи предлагают ребенку похлопать губами во время мягкого тихого дутья. При этом слышится шепотное па-па-па. Увлажнение губ создает незначительное залипание и облегчает смыкание. Как исходный прием можно использовать «поплевывание» губами, если ребенок уже научился делать это упражнение с высунутым языком. При длинном подвижном небе рекомендуется надуть щеки и хлопнуть по ним ладонями, чтобы воздух изо рта резко прорвался сквозь сомкнутые губы. Надуть щеки при небно-глоточном несмыкании невозможно. В этом случае зажимают пальцами крылья носа, чтобы уменьшить утечку воздуха, и учатся легкому «поплевыванию». Затем делают это уже упражнение с открытыми крыльями носа. Межзубный т легко получить то «поплевывания». Для этого нужно улыбнуться, чтобы обнажить зубы, и плюнуть, слегка высунув кончик языка. Звук т может быть вызван от п. Несколько раз подряд повторяют слоги па-па-па, положив широкий язык на нижнюю губу. Затем воспроизводят эти же слоги улыбаясь, чтобы отключить губы от артикуляции. Звук к при ринолалии либо отсутствует, либо заменяется глоточным звуком. Его исправляют сдвигая переднюю часть спинки языка в глубину полости рта шпателем во время произнесения слогов та-та-та. По мере перемещения языка слог та превращается в тя, затем в кя, и наконец, в ка. По мнению Ипполитовой А. Г. , из фрикативных согласных легче всего происходит постановка звука ф. Для этого пациент по инструкции или с механической помощью приближает нижнюю губу к верхним зубам и дует на нее. Звук с исправляют чаще всего традиционным способом. Учат дуть на ватку, дуть с просунутым между губами широким языком, дуть на язык между зубами, дуть на язык придвинутый к нижним резцам. Звук ц легко получается от слияния звуков т и с. При постановке звука ш много времени уходит на обучение приподниманию языка в форме «чашечки». Для исправления звука щ достаточно произнести с, округлив губы и оттягивая назад кончик языка. Аффрикату ц ставят от т, или от слияния т, и щ. Введение ее в слоги начинают с закрытых. Звук х обычно трудностей не вызывает. Звук j получают слиянием гласного с и в словах, например: иакорь вместо «якорь». Но отсутствие этой фонемы при ринолалии наблюдается только у детей младше 5 лет. Звук л, особенно его мягкий вариант, оказывается сохранным чаще других согласных. Вибрирующий звук р довольно редко удается поставить при недостаточности небно-глоточного смыкания. В этих случаях направленная воздушная струя не может достичь надлежащей силы, чтобы вызвать вибрацию кончика языка. Смычно-проходные носовые звуки м, н также могут нарушаться при ринолалии. Обычно начинают исправлять звукопроизношение с глухих звуков. |