қалыпты физиология. 1-90 сессия жауап. 1. Жлын. Жлын рылысыны сегменттік принциптері. Жлынны нейрондары
 Скачать 329.46 Kb.
|
|
40 .Ең маңызды жұлын рефлекстері және олардың орталықтарының шоғырлануы. Белла-Мажанди заңы. Жұлынның екі қызметі бар. Олар рефлекторлық және өткізгіштік. Өткізгіштік қызметі. Бұл жерде Белла-Мажанди заңын айтамыз. Екі жол арқылы орындалады. Олар өрлеуші және төмендеуші. Жұлынға артқы тұбіршіктер көмегімен афференттік ақпарат келіп түседі, ал эфференттік серпілістер керсінше алдыңға түбіршіктер арқылы орындалады. Белл-Мажанди заңы — афференттік талшықтар жұлынға оның артқы түбірлері арқылы кіреді, эфференттік талшықтар алдыңғы түбірлер арқылы одан шығады. Рефлекстің анатомиялық осы қағидасын алғаш 19 ғасырдың басында Ч.Белл ұсынған. Мұндай шешімге өзінің зерттеу жұмыстарының нәтижесінде Ф.Маржанди де келген. Сондықтан Белл-Маржанди заңы деп аталады. Іс-қимыл рефлекстерінің реттелуі де осы заң бойынша іске асады. Алдыңғы түбірлердің құрамына денелері жұлынның сұр затының алдыңғы мүйізінде жататын қозғағыш нейрондардың сезгіш аксон талшықтары кіреді. Артқы түбірлердің құрамына денесі сол түбірдің өзінде орналасқан эфференттік нейрондардың талшықтары кіреді. Тәжірибеде Белл-Мажанди заңын жұлынның алдыңғы және артқы түбірлерін кесу арқылы байқауға болады. Артқы түбірлерді кескеннен кейін жануар кесілген жағындағы сирағымен қозғала алады, бірақ бұл жағындағы сирағының сезу қабілеті толығымен жойылады. Алдыңғы түбірлерді кескеннен кейін, сезу қабілеті сақталғанымен, сирақтары мүлде қозғалмайды, сәл болады. Артқы түбірлерді тітіркендіргенде жалпы қозғалыс реакциясын тудырады да, алдыңғы түбірлерді тітіркендіргенде қозғалыс пайда болмайды. 41.Гипофиздің артқы бөлігінің гормондары және олардың организмдегі маңызы. Гипофиз мидың түп жағындағы түрік ершігінде орналасқан , салмағы 0,5—0,6 г, алдыңғы , ортаңғы , артқы бөліктерден тұрады . Алдыңғысы- аденогипофиз , ортаңғысы - меланогипофиз , артқы бөлігі- нейрогипофиз деп аталады . Құрылысы және қызметі жағынан олар әртүрлі , сондықтан олардың әр қайсысын бөлек без деуге де болалы . Адам және жануарлар тірлігі үшін қай бездің қандай маңызы . бар екенін білу мақсатымен зерттелетін безді сылып алып тастайды (экстирпация) . Гипофизді алып тастаса өсімтал жас бала өспей қалады , жыныс бездері кеш жетіледі , ал ересек адамның бездерін алып тастаса , жыныстық шабыты төмен дейді . Белок , май , көмірсу алмасуы бұзылады , қалқанша без , бүйрекүсті бездер кішірейеді , қызметі нашарлайды . Несеп бөлінуін де тәуліктік диурез күшейіп , шыжыңдық белгілері пайда болады . Сырттан тиетін зиянды әсерлерге деген төзімділігі кемиді . Осы айтылғандарың бәрі гипофиздің гормон шығару қызме тінің нашарлауының ( гипосекреция ) салдары . Ал гипофиздің қыз меті күшейсе ( гиперсекреция ) мұндай өзгерістердің сипаты қара мақарсы . Гипофиздің артқы бөлігі — нейрогипофиз пирамида тәрізді үлкен клеткалар — питунциттерден және гипоталамустың нейросекреторлық клеткаларының талшықтарынан тұрады . Нейрогипофиздің екі гормонының екеуі де ( вазопрессин , окситоцит ) гипоталамус та түзіліп , нейросекреторлық клеткалар аксондарының бойымен гипофизге жетеді де , сонда сақталады . Вазопрессин гипоталамустың супраоптикалық , ал окситоцин паравентрикулярлық ядроларында түзіледі. Олар гипофиздің артқы бөлігіндегі нейрофициң затымен әрекеттескеннен соң қанға өтеді . Вазопрессин бүйректің несеп жиналатын түтігінде судың қайтадан денеге сіңуін үдетіп , несеп көлемін (диурезді ) : азайтады , сондықтан да оны антиурездік гормон дейді . Вазопрессин шектен тыс азайса , несеп қалыптан тыс көп шығады (полиурия ) . Бұл гормон , сондай - ақ қан тамырларын тарылтып , қысымын күшейтеді . Окситоцин жатыр еттерін жиырылтады , жатырдың жиырылуы әсіресе толғақ кезінде күшейе түседі . Бұл гормон құрсақтағы нәрестенің тууын тездетеді , сүт түзілуін , оның шығуын үдетеді . 42.Нефрон бүйректегі құрылымдық-функциялық бірлігі. Бүйрек жұп мүше , салмағы 120—200 г. Бүйректің негізгі морфофункциялық құрылымы – нефрон , ол мальпиги шумақтары мен бүйрек түтікшелерінен тұрады . Әрбір бүйректе 1 млн - ға жуық нефрон бар . Олар қан , лимфа тамырларымен жиі торланған және араларында интерстициальдық сұйықтық болады . Әр бір нефронда бір - біріне тәуелді аса күрделі процестер жүріп жатады . Соның нәтижесінде бүйректе несеп түзіледі . Нефрон құрылысы — өте күрделі. Ол Шумлянский - Боумен капсуласымен , артериялық капилляр шумағынан , яғни Мальпиги шумағынан және түтікшелерден тұрады . Нефронның шумақтық бөлігі гломерулалық бөлім деп аталады . Шумлянский — Боумен капсуласы түптеп келгенде бүйрек түтікшелеріне айналады . Сондықтан оны нефронның түтікше бөлімі деп те атайды . Бұл ( құрамында проксимал және дистал ирек түтіктер , бар ) , бүйректің қыртысы бөлімінде , ал Генле ілмешегі және несеп жиналатын түтіктер ми бөлімінде болады . Әр бөлімнің өз құры лымдық ерекшеліктері болады. Бүйрекке алып келетін қанның 85 % -ке жуығы , бүйректің қыртыс қабатындағы қан тамырларында. Қанды алып келуше артериола , тамырының қабырғасында , оның шумаққа кіретін жерінде , микроэпителиялық клеткадан пайда болған қалың тығыз түйін бар . Оны юкстагломеруларлық аппарат деп атайды . Егер де бүйректің қан , мен қамтамасыз етілуі нашарласа бұл аппарат ренин бөледі . Ренин артерия қан тамырының қысымын реттеп , қандағы электролиттердің мөлшерін қалыпты жағдайға келтіреді . Бүйректің қан әкелуші тамыры бүйрек артери ясынан басталады. Бүйрек артериясы іш қолқасының бір бұтағы , осыған байланысты - Мальпиги шумағы капиллярларында қан қысымы басқа мүшелер капиллярындағы қысымына қарағанда ( с . б . б . 25—30 мм ) анағұрлым жоғары ( с . б . б . 70-— 80 мм ) . Бүйректің , қан әкелуші тамырына қарағанда қан әкетуші та мырының диаметрі екі есе тар . Нефрозе түтікшелерінің ұзындығы 35-50 см , ал бүйректегі жалпы барлық түтікшелердің ұзындығы 70—100 км . Әр капилляр шумағы қабырғасысының жалпы ауданы 1,5—2 м2 , яғни адам денесінің ауданымен бірдей . Бүйрек қанындағы ( геморенальдық ) тосқауыл негізінен - жіңішке базальдық мембранасынан тұрады . Нефрон түтікшелерінің құрылымдық ерекшелігі- оның жоғарғы бөлімі цилиндр тәрізді эпителийден тұрады , олардың ішкі бетінде микробүрлер , яғни кері сіңіру қабілеті күшті протоплазмалық өсінділер бар . Кейін эпителийлердің пішіні өзгеріп , куб тәрізді болады. Микробүрлер бүйрек аппараты түтікшелерінің ішкі ауданының жалпы көлемін бірнеше рет ұлғайтады . 43.Вегетативті функцияларды реттеудегі гипоталамустың, мишықтың, лимбиялық жүйенің, үлкен ми сыңарлары қыртысының және ретикулярлық формацияның ролі. Гипоталамус таламустан төмен орналасқан және шартты түрде үш топқа бөлуге болатын 32 жұп ядролардың кластерін білдіреді: алдыңғы, ортаңғы және артқы. Гипоталамус ядролары жүйке талшықтарымен таламуспен, лимбиялық жүйемен, сондай-ақ астындағы түзілімдермен, атап айтқанда ми магистралінің ретикулярлық түзілуімен байланысты. Гипоталамус пен гипофиз арасында кең жүйке және тамыр байланыстары бар: олардың арқасында көптеген органдардың функцияларын жүйке және гормоналды реттеу біріктіріледі. Нәтижесінде гипоталамус пен гипофиз көбінесе бір гипоталамус-гипофиз жүйесіне біріктіріледі. Тітіркену және бұзылу тәжірибелеріне сүйене отырып, гипоталамус ядроларының жүрек-тамыр жүйесіне, ас қорыту органдарына, терморегуляцияға, су-тұз, көмірсулар, май және ақуыз алмасуына, зәр шығаруға, эндокриндік бездердің қызметіне әсері анықталды. Гипоталамустың тітіркенуімен байқалатын әсерлер оның ретикулярлық түзілуімен және вегетативті жүйке жүйесінің симпатикалық және парасимпатикалық бөлімдерінің орталықтарымен байланысуымен, олардың бір бөлігі — гипофиз гормондарының секрециясының жоғарылауымен, тікелей немесе жанама түрде — ішкі секрецияның басқа бездері арқылы — дененің көптеген функцияларына әсер етеді. Осылайша, гипоталамустың тітіркенуімен күрделі реакциялар пайда болады, олардың жүйке компоненті гормондармен толықтырылады. Гипоталамус ядроларының қозуы оларға таламус пен мидың басқа бөліктерінен жүйке әсерінің түсуіне, сондай-ақ гипоталамустың кейбір жасушаларының физика-химиялық әсерлерге селективті сезімталдығына байланысты. Гипоталамуста осморецепторлар — ішкі ортаның осмотикалық қысымының өзгеруіне жоғары сезімтал жасушалар және қан температурасының өзгеруіне сезімтал терморецепторлар бар Ішкі ағзалардың қызметін реттеуде лимбиялық жүйенің немесе висцеральды мидың құрамына кіретін жүйке түзілімдері маңызды рөл атқарады: гиппокамп, цингулярлы гирус, бадам тәрізді ядролар. Лимбиялық жүйе эмоциялар мен осындай мінез-құлық реакцияларының қалыптасуына қатысады, олардың жүзеге асуында айқын вегетативті компонент болады. Висцеральды мидың вегетативті жүйке жүйесі иннервациялайтын органдардың қызметіне әсері гипоталамус арқылы жүзеге асырылады. Бадам тәрізді ядролардың бұзылуы тәбеттің жоғарылауына әкеледі және тамақтанудың жоғарылауына байланысты семіздікке әкеледі. Гиппокамптың бұзылуы немесе тітіркенуі сілекейге, шайнауға және жұтуға әсер етеді. Вегетативті функцияларды реттеуде ми қыртысының фронтальды аймағы үлкен мәнге ие-кортекстің осы аймақтарының тітіркенуі тыныс алу, ас қорыту, қан айналымы және жыныстық белсенділіктің өзгеруіне әкеледі, сондықтан ми қыртысының алдыңғы бөліктерінде вегетативті жүйке жүйесінің жоғары орталықтары орналасқан деп саналады. Пайда болған потенциалдарды тіркеу ішкі ағзалардың рецепторларынан келетін афферентті сигналдар алдымен ми қыртысының кортекс аймағына соматосенсорнға түсетінін көрсетті Вегетативті жүйке жүйесі иннервациялайтын органдардың функцияларын реттеудегі ми жарты шарларының кортексінің маңызы және соңғысының ми қыртысынан шеткергі органдарға импульстердің өткізгіші ретіндегі рөлі ішкі ағзалардың қызметінің өзгеруіне шартты рефлекстері бар тәжірибелерде айқын көрінеді. К. М. Быков пен зерттеушілердің көптеген зерттеулері көрсеткендей, жануарлар мен адамдарда вегетативті нервтермен иннервацияланған барлық органдардың қызметіндегі шартты рефлекторлық өзгерістерді байқауға болады. Ми қыртысының көптеген ішкі органдарға әсері гипноздық ұсыныстың адамға әсер етуімен эксперименттерде дәлелденді. Ұсыныс жүрек белсенділігінің жоғарылауына немесе баяулауына, тамырлардың кеңеюіне немесе тарылуына, бүйрекпен зәрдің бөлінуіне, тердің бөлінуіне, метаболизм қарқындылығының өзгеруіне әкелуі мүмкін. Ми жарты шарларының кортексінің әсері соншалықты айқын көрінгендіктен, адам жүрек соғу жиілігінің жоғарылауын, шаштың көтерілуін және Қаз терісінің денесінің салқындауы нәтижесінде жиі байқалатын көріністі тудыруы мүмкін, сонымен қатар көздің ирисінің тегіс бұлшықеттерінің тонусына байланысты оқушылардың енін өзгерте алады. 44.Қалқанша безі гормондарының жалпы сипаттамасы. Құрамында йоды бар гормондардың (Т-3, T-4) метаболизмдік қасиеті. Қалқанша безі-эпителийден шыққан типтік эндокриндік орган. Ересек адамда ол истмуспен байланысқан екі лобтан тұрады және мойынның алдыңғы және төменгі жағында орналасқан. Оның массасы 15-25 г құрайды. талшықты септумдар безді псевдодольдерге бөледі, олар өз кезегінде капиллярлар желісімен қоршалған жабық безді везикулалардан (фолликулалар, ацинустар) тұрады. Фолликула қабырғасының құрылуы эпителиальными фолликулярными жасушалары кубической нысандары. Бұл жасушалардың қалыпты қызметі тиреоглобулин ақуызының синтезі және құрамында йод бар белсенді тиреоидты гормондардың секрециясы — 3,5,3',5'-тетрайод-Тиронин(L-тирокси-на, Т4) және 3,5,3' - Триод-Тиронин (Т3). Фолликуланың люмені ақуыз материалымен — коллоидпен толтырылған, оның құрамында қалқанша безге тән T4i T3 синтезі мен жиналуына жауап беретін тирогло - булин ақуызы бар.Қалқанша безінде жасушалардың тағы бір популяциясы бар — пара - фолликулярлық к-жасушалар. Олар кальций-гуляциялық кальцитонин гормонының көзі ретінде қызмет етеді. Қалқанша безі қанмен мол қамтамасыз етіледі (1 г үшін 5 мл қанға дейін), бұл көрсеткіш бойынша денеде бірінші орын алады және жүйке симпатикалық және парасимпатикалық талшықтар желісімен тығыз қозғалады. Құрылымы бойынша T4i T3 аминқышқылдарының йодталған туындылары болып табыладыl-ti-Rosine. T4i T3 синтезі қалқанша безінің фолликулалық жасушаларына йодтың жеткілікті мөлшеріне байланысты. Моно - және дийодтироэиндердің пайда болуымен жаңадан біріктірілген тирооглобулин құрылымдарын йодтау жасуша мен коллоид арасындағы шекарада жүреді. T4i T3 түзетін йодотирозиндердің конденсациясы тиреоглобулиннің ішінде жүреді, оның көп бөлігі фолликулалардың коллоидінде сақталады, қалқанша безінің гормондарының немесе "прохормонның"қосалқы формасы ретінде қызмет етеді. Гормондардың белсенді формаларының секрециясы фолликулалық коллоидтың пиноцитозы нәтижесінде пайда болады, содан кейін фаголизосомалардағы тироглобулиннің гидролизі және т4и Т3 бос йодотониндерінің қанға бөлінуі. Тиреоидты гормондардың әсер ету механизмдері олардың жасушаішілік (ядролық және цитоплазмалық) ядро рецепторларына (геномның экспрессиясын өзгерту), митохондрияға (тотығу алмасуына әсер ету) және басқа органеллаларға (рибосомалар, эндоплазмалық ретикулум, цитоскеле, контрактілі элементтер), сондай - ақ плазмалық мембрананың мембраналық рецепторларына (субстрат пен катиондардың жасушаға және одан ағынын реттеу үшін) әсер етуімен байланысты. Тиреоидты гормондардың метаболизмі мақсатты жасушаларда әр йод атомын дәйекті түрде алып тастауға (монодейодтауға) дейін азаяды (бұл жағдайда T4-тен Белсенді T3 және белсенді емес кері қайтымды — 3,3', 5'-Триод-Тиронин түзілуі мүмкін), бауырдағы глю-Курон қышқылымен немесе сульфатпен конъюгация және өтпен экскреция (Т4 және Т3 қанның шамадан тыс қанығуын болдырмау үшін).Құрамында йод бар гормондар-тироксин және триодотиронин - адам ағзасында мойынның алдыңғы талшығының қалыңдығында орналасқан қалқанша безінің фолликулалық эпителийінің жасушаларында шығарылады. Қалқанша безінің гормондарын қалыптастыру үшін йод атомдары қажет: тироксин молекуласында олардың төртеуі бар, осыған байланысты осы гормонның екінші атауы - T4, ал триодотиронин молекуласында – үш, сәйкесінше - T3. Перифериялық қанда тиреоидты гормондардың 99% - дан астамы ақуыздармен байланысқан плазма күйінде айналымда болады. Гормондық рецепторлар жасушалардың ішінде орналасқандықтан және плазма ақуыздары тым үлкен болғандықтан және жасушаға оның қабығы арқылы ене алмайтындықтан, олармен байланысты T4 және T3 метаболикалық белсенділікке ие емес. Аз мөлшерде (0,03% тироксин және 0,3% триодотиронин) плазма ақуыздарымен байланыссыз қанда айналады және метаболикалық белсенді болып табылатын тиреоидты гормондардың бос бөлігін құрайды. Т3 және Т4 жалпы саны сәйкесінше олардың байланысқан және бос фракцияларының қосындысын құрайды. Қалқанша безі T3-тен он есе көп T4 шығарады. Алайда, тироксин оның секреторлық қызметінің негізгі өнімі болғанына қарамастан, ол ең белсенді агент емес, триодотиронин – бұл күшті гормон. Тироксиннен айырмашылығы, қандағы барлық айналым бассейні қалқанша безінде пайда болады, Т3-тің тек 20% - ы тиреоидті шыққан. Қалған бөлігі перифериялық тіндердің жасушаларында Т4-тен ферментативті түрлендіру арқылы түзіледі: дейодиназа класындағы ферменттердің әсерінен тироксин молекуласынан оның құрамына кіретін төрт йод атомдарының бірі бөлініп шығады. Тироксин молекуласының құрылымындағы қандай позициядан йод атомы бөлінгеніне байланысты T3 немесе қайтымды триодотиронин (rT3) түзіледі. Қазіргі уақытта дейодиназдың үш түрі белгілі: D1, D2 және D3. D1 және D2 T4-ті T3-ке айналдыруға жауап береді, ал D3 T4-тен кері T3-тің пайда болуына ықпал етеді. D3 негізінен орталық жүйке жүйесінің жасушаларында, теріде, гемангиомаларда, ұрық тіндерінде және плацентада болады. Қайтымды T3 - бұл қандағы айналымдағы қалқанша безінің гормондарының үшінші негізгі түрі. Молекулалардың құрылымдық деңгейінде T3 және rT3 бір-бірінің іс жүзінде айна бейнесі болып табылады, дегенмен олардың биологиялық функциясында айтарлықтай айырмашылықтар бар. Реверсивный Т3 бар биологиялық белсенділігін, алайда, ол байланысуға сол рецепторлардың және Т3, блокируя өзара іс-қимыл соңғы олармен. Қайтымды Т3 қалыптастыру-бұл денені артық Т3-тен қорғаудың қосымша физиологиялық механизмі. Ауыр ауруларда және ұзақ мерзімді аштықта, организмнің гомеостазын сақтау үшін метаболизмнің төмендеуі ақталған кезде, Т4-тің Т3-ке конверсиясы төмендейді, ал Т4-тің rT3-ке айналуы, керісінше, артады. Бұл тіндерді тиреоидты гормондардың катаболикалық әсерінен қорғауға көмектесетін адаптивті метаболикалық мүмкіндіктерді көрсетеді. Осылайша, тироксин мен оның метаболиттері деңгейінің арақатынасы қалқанша безінің функционалды жағдайын және қалқанша безінің гормондарының алмасу процестерін ішінара көрсетеді. Т4, Т3 және реверсивті Т3 концентрациясын зерттеу тандемді масс-спектрометриямен сұйық хроматография әдісімен жүргізіледі. Бұл жоғары технологиялық зерттеу әдісінің негізінде заттардың қоспаларын құрылымдық жағынан бірдей жеке компоненттерге бөліп, олардың мөлшерін кейіннен есептеу мүмкіндігі жатыр. 45.Бүйректің қанмен қамтамасыз етілуі, оның реттелуінің ерекшеліктері. Бүйректегі қан ағысын тұрақтандыратын жүйе. Бүйректің кортикальды қабатында капиллярлардың екі жүйесі бар: бастапқы — бүйрек гломеруласында және екінші — периоканальды (бұл капиллярлар проксимальды және дистальды жинақталған түтікшелерді және жинау түтіктерінің бастапқы бөлігін өреді). Кортикальды нефрондардың гломерулярлы капиллярлары әкелетін артериоланың тармақталуы нәтижесінде пайда болады, содан кейін гломеруланың капиллярлары қайтадан біріктіріліп, бүйрек денесінің шығатын артериоласын құрайды. Соңғысы қайтадан тармақталып, бүйректің кортикальды қабатында капиллярлардың екінші желісін құрайды. Гломерулярлық капиллярлар бастапқы зәрдің пайда болуын қамтамасыз етеді, ал капиллярлардың қайталама желісі бүйрек тіндеріне нәр береді және оттегі жеткізеді, сонымен қатар бастапқы зәрден заттардың реабсорбциясына ықпал етеді. Юкстамедулярлы нефрондардың артериолалары екінші капиллярлық желіге бөлінбейді, бірақ нефронның цикліне параллель ми қабатына түсіп, 180°айналатын түзу тамырларды құрайды. көше отырып бұл венозные ыдыстар мен құра отырып өзінің екінші противоточную жүйесі. Олардың қызметі-қан мен тіндер арасындағы зат алмасуды қамтамасыз ету. Бүйректе ең үлкен меншікті қан ағымы бүкіл денеге қарағанда шамамен 60 есе көп. Гломерулярлық капиллярларда жоғары қан қысымы шамамен 50 мм рт. ст. құрайды. бұл алып жүретін артериоланың кең люменіне байланысты, бірақ алып жүретін артериоланың тар люменімен емес. Шығарылатын артериоланың люмені әлдеқайда тар, өйткені ол арқылы өтетін қан қысымы мен көлемі әлдеқайда аз, өйткені қан плазмасының шамамен 20% Шумлянский—Боуман капсуласына бастапқы зәр түрінде сүзіледі (өтеді). Осылайша, әкелетін және шығаратын артериолалардың диаметрлерінің арақатынасы эволюция процесінде пайда болған артериолаға қарағанда шығарылатын артериолаға аз функционалды жүктеме нәтижесінде пайда болды. Сонымен қатар, бұл кортикальды нсфрондарға қатысты, онда қан ағымы бүйректегі жалпы қан ағымының шамамен 90% құрайды (жалпы бүйрек қан ағымының шамамен 10% - ы юкстамедулярлы нефрондардың үлесіне келеді). Бүйрек гломеруласында капиллярлық қысым және қан ағымы өте тұрақты, жүйелік қан қысымының айтарлықтай ауытқуы бар: 80-ден 180 мм рт.ст. кортикальды қабаттың қан ағымының тұрақтылығы миогендік реттеу механизмімен қамтамасыз етіледі: қан қысымының жоғарылауымен артериола тарылып, қан қысымының төмендеуімен ол кеңейеді. Қысқа бүйрек артериялары аортаның іш қуысынан шығады, бүйректе ұсақ тамырларға таралады, ал бір (афферентті) артериола гломерулаға енеді. Мұнда ол капиллярлық ілмектерге бөлінеді, олар біріктіріліп, қан гломеруладан ағып кететін (эфферентті) артериоланы құрайды. Бүйректегі қанның көп бөлігі капиллярлардан екі рет өтеді — алдымен гломерулада, содан кейін түтікшелерде. Гломеруладан шыққаннан кейін эфферентті артериола қайтадан капиллярларға бөлініп, проксимальды және дистальды жинақталған түтікшелердің айналасында тығыз желі түзеді. Юкстамедулярлы нефронның қанмен қамтамасыз етілуінің айырмашылығы-эфферентті артериола периоканальды капиллярлық желіге бөлінбейді, бірақ бүйректің медулласына түсетін тікелей тамырларды құрайды. Бұл тамырлар бүйректің ми затын қанмен қамтамасыз етеді. Бүйректегі ағзалық қан ағымының деңгейі (кесте. 303060540, диаграмма 303060545) қалқанша бездегі қан ағымынан сәл төмен, бірақ бауырдағы, жүректің коронарлық тамырларындағы, мидағы және басқа мүшелердегі қан ағымынан едәуір жоғары. Бүйрек қан ағымының ерекшелігі-бүйрек қан ағымының тұрақтылығын және жүйелік қан қысымының кең диапазонында (90-дан 190 мм рт.ст.) гломерулярлық сүзуді қамтамасыз ететін қан ағымының өзін-өзі реттеудің жоғары деңгейі.- құжат). Вазодиляция кезінде әртүрлі тамырлы аймақтардағы тіндік қан ағымының жоғарылауы. Дәл осындай тиімді механизм мидың қанмен қамтамасыз етілуін бақылайды, мұнда артериялық қысымның жоғарылауымен мидың ісінуіне немесе жүйке тіндерінің қысылуына жол бермеу үшін постартериолярлы капиллярлық желідегі қысымның тұрақтылығы қажет. Тиісінше, бүйрек пен бас іс жүзінде қан айналымын реттеудің жалпы жүйесінен ажыратылған: әдетте олардың резистивті тамырларының тонусы симпатикалық бақылау мен тамырлы рефлекстерге тәуелді емес. Бүйрек тамырларының тарылуы тек өте күшті симпатикалық ынталандыруды тудыруы мүмкін. Бүйрек қанының өзін-өзі реттеу механизмі Реттеу әкелетін артериолалардың кедергісінің өзгеруіне байланысты жүреді. Бүйрек қан ағымының өзін-өзі реттеудегі басты рөлді юстагломерулярлық аппаратиренин-ангиотензин жүйесі атқарады. Бүйрек аймақтық және жүйелік қан ағымын және қан қысымын реттеу әдістері Бүйректегі қан қысымы төмендеген кезде, организмдегі натрий мөлшері төмендеген кезде, юкстагломерулярлық аппараттың түйіршікті жасушалары қанға ренин бөледі. Реннинмен шатастырмаңыз-сүт шығаратын балалардың асқазан сөлінің ферменті Ренин бүйрек гломеруласын әкелетін артериоланы қоршап тұрған юкстагломерулярлық аппараттың түйіршікті жасушаларында синтезделеді. Юкстагломерулярлық жасушалар-бұл артериоланың қабырғасының созылу рецепторлары. Әкелетін артериолалардағы қан қысымының төмендеуі рениннің қанға секрециясының белгісі болып табылады . |