дәрістік кешен КЭ 2020. Дрістік кешен (дріс тезистері, иллюстрациялы жне таратылым материалдары, сынылан дебиеттер тізімі) 12 таырып

• Название: Дрістік кешен (дріс тезистері, иллюстрациялы жне таратылым материалдары, сынылан дебиеттер тізімі) 12 таырып
• Дата: 10.09.2020
• Размер: 356.03 Kb.
• Имя файла: дәрістік кешен КЭ 2020.docx
• Тип: Документы; #137443
• страница: 2 из 11

3. Кәсіпкерлік іс әрекеттің ерекшеліктері:

• 
  тәуекел
  
• 
  белсенділік
  
• 
  тәуелсіздік
  
• 
  тапқырлық
  
• 
  жауапкершілік
  
• 
  белсенді түрде іздену
  

Кәсіпкерлікті іс-әрекеттің мәніне байланысты төмендегі түрлерге жіктеуге болады:

• 
  өндірістік – тауар, қызмет өндіру процесін жүзеге асырумен байланысты;
  
• 
  коммерциялық - өндіріспен байланыста емес тауарлар мен қызметтерді сату және сатып алу операциялары арқылы жүзеге асады;
  
• 
  каржылық – бұл коммерциялық кәсіпкерліктің бір түрі бірақ айналым объектісіне ақша ,валюта, бағалы қағаздар жатады;
  
• 
  делдалдық – сатушылар мен сатып алушыларды табыстыратын, кездестіретін, келістіретін байланыс түрінде жүзеге асады;
  
• 
  сақтандыру – кәсіпкерліктің ерекше формасы оның мағынасы: әсіпкер сақтандыру жарнасын алып, оны кауіпсіздендірілген жағдайда ғана қайтарады;
  

Фирма көлеміне байланысты: шағын, орта және ірі бизнес болып бөлінеді.

Шағын және орта кәсіпкерліктің артықшылықтары:

1. 
   Кезкелген жағдайларда өзгерістерге жеңіл бейімделеді.
   
2. 
   Тұтыну сұраныстың өзгеруіне тең жауап береді.
   
3. 
   Капитал салымына деген қажеттілігі төмен болады.
   
4. 
   Бәсеке дамуының негізін құрайды.
   
5. 
   Техникамен қайта жабдықтану жылдам түрде жүзеге асады.
   

Әлеуметтік – экономикалық саясаттағы шағын және орта

кәсіпкерліктің ролі мен орны:

1. 
   Шағын өндіріс нарық коньюктурасының өзгерісін икемді сезінді, бұл нарық экономикасында ірі кәсіпорындарда мүмкін емес.
   
2. 
   Шағын кәсіпкерлік іске жаратылмаған әжептәуір қаржы қаражаттарын тиімді жұмылдырады. Осындай бизнестің болмауынан ресурстар пайдаланылмаған болар еді.
   
3. 
   Шағын бизнес бәсеке күресін қалыптастыруда айтарлықтай үлес қосады.
   
4. 
   Шағын бизнес халықты жұмыспен қамту мәселесін шешуде үлкен рөл атқарады.
   
5. 
   Шағын өндіріске ғылыми-техникалық жаңалықтардың әлемдік тәжірибеде 50% келеді. (жеке компьютер, көбейткіш аппараттар, «Палориоид» типті фотоаппараттар)
   
6. 
   Шағын бизнестің әлеуметтік қиын жағдайды жұмсарту орны бөлек. Ауыр дағдарыс кездері халық осыдан жұмыс тауып, өздерінің қабілеттерін жүзеге асырады.
   

Бақылау сұрақтары:

1. 
   Кәсіпорын дегеніміз не?
   
2. 
   Кәсіпорындар қалыптастырудың негізгі қағидаларын атаңыз.
   
3. 
   Кәсіпорынның тиімді жұмыс істеуіне, өндірістік ұйымдарына қандай факторлар әсер етеді?
   
4. 
   Кәсіпорын экономикасын зерделеудің негізгі объектілерін атаңыз.
   
5. 
   Кәсіпорын қызметінің негізгі факторларын атаңыз.
   
6. 
   Нарық кәсіпорынға қандай талаптар қояды?
   
7. 
   Кәсіпорындардың негізгі міндеттерін атаңыз.
   
8. 
   Меншік нысандары, ұйымдық – құқықтық нысандары бойынша кәсіпорын түрлері.
   
9. 
   Кәсіпорындардың бірлестіктері.
   
10. 
    Кәсіпкерлікті дамыту.
    
11. 
    Кәсіпкерлік: нысандары және түрлері.
    
12. 
    Кәсіпкерлік қызметтегі тәуекел, оны бағалау әдістері.
    

3-тақырып Кәсіпорынның негізгі капиталы.
Қарастырылатын сұрақтар:

1. 
   Кәсіпорынның негізгі капиталының экономикалық мәні, олардық құрамы мен құрылымы. Негізгі қорлардың тозуы, негізгі түрлері. Негізгі капиталды амортизациялаудың маңызы.
   
2. 
   Қазақстан Республикасындағы кәсіпорындардың негізгі құралдарын бағалау әдістері. Амортизацияны есептеу әдістері: біркелкі, өндірістік, жеңілдетілген, қалдық құнын азайту). Қазақстан Республикасындағы аммортизациялық саясат.
   
3. 
   Кәсіпорынның материалдық емес активтер: түсінігі, түрлері. Материалдық емес активтердің аммортизациясы.
   

Дәріс мақсаты: негізгі капитал мәні мен мағынасын, негізгі капиталдың пайдалану тиімділігін, қозғалысын сипаттайтын көрсеткіштерін талдау.

Негізгі категориялар: Негізгі өндірістік капиталдар, ауыл шаруашылығы, салалық құрылым, технологиялық құрылым, активті капитал, пассивті капитал, толық баланстық құн, толық қалпына келтіру құны, қалдықтық баланстық құн, қалдықты қалпына келтіру құны, өсу коэффициенті, капиталдардың жаңару коэффициенті, капиталдың істен шығу коэффициенті, капиталмен қамтамасыз ету көрсеткіші, капитал қайтарымы, капитал сиымдылығы, пайда мөлшері.
1.Негізгі өндірістік капиталдар - дегеніміз көп жылдар бойы өндірістік үдеріске қатысып, өндірістік қызметтің бір түрін атқаратын, өзінің натуралдық, заттық нысанын өзгертпейтін және дайын өнімнен өзінің құнын біртіндеп қайтаратын өндіріс құралдары.

Ауыл шаруашылығында негізгі капиталдар келесідей бөлінеді:

А) Ауыл шаруашылығы мақсатындағы негізгі өндірістік капиталдар:

1. 
   өндірістік үйлер мен ғимараттар;
   

1. 
   берілістер;
   
2. 
   машина мен жабдықтар;
   
3. 
   көлік құралдары;
   
4. 
   өнім беретін және жұмыс малы;
   
5. 
   көп жылдық екпелер;
   
6. 
   приборлар;
   
7. 
   өндірістік және шаруашылық инвентарь;
   
8. 
   жер жағдайын жақсартуға кеткен күрделі шығындар;
   
9. 
   инструмент және басқа да негізгі капиталдар.
   

Ә) Ауыл шаруашылығынан тыс негізгі өндірістік капиталдар:

1. 
   өнеркәсіптік өндірістік капиталдар;
   
2. 
   құрылыс капиталдары;
   
3. 
   сауда және қоғамдық тамақтану капиталдары.
   
4. 
   Өндірістен тыс негізгі капиталдар:
   
5. 
   тұрғын үйлер мен жабдықтар;
   
6. 
   коммуналдық үй шаруашылығы капиталдары;
   
7. 
   тұрмыстық қызмет көрсету капиталдары;
   
8. 
   білім беру ұйымдарының капиталдары;
   
9. 
   мәдениет және өнер капиталдары;
   
10. 
    денсаулықты сақтау, дене шынықтыру және қамтамасыз ету мекемелері капиталдары.
    

Негізгі капиталдың үш түрлі құрылымы ажыратылады:

1. 
   Салалық құрылым - яғни өсімдік шаруашылығы мен мал шаруашылығы салаларының жалпы капиталдардың құнындағы үлестік салмағы.
   
2. 
   Технологиялық құрылым - әртүрлі капиталдар топтарының технологиялық белгілері бойынша бөлінгендегі үлестік салмағы.
   
3. 
   Активті және пассивті капиталдардың үлестік салмағы.
   

Активті капиталдарға – технологиялық дамудың әсеріне тәуелді өзгеріп тұратын капиталдарды айтамыз (трактор, комбайн, машина жатады).

Пассивтік капиталдарға - үйлер, ғимараттар тағы басқа құрылыс объектілері жатады.

Негізгі капиталдар пайдалану барысында қайта-қайта бағалануға жатады. Осыған байланысты негізгі капиталдардың 4 түрлі құндары анықталынады:

1. Толық баланстық құн – дегеніміз капиталдардың соңғы қайта есептеуге дейінгі құны:

Тб.қ = Қс+Қт+Қж (1)

Мұнда: Қс – капиталдарды сатып алу құны;

Қт – капиталдарды шаруашылыққа жеткізу шығындары;

Қж – капиталдарды жұмысқа дайындау шығындары.

2. Толық қалпына келтіру құны:

Тқ.қ = Тб.қ * Кқ (2)

Мұнда: Тб.қ – толық баланстық құн;

Кқ - қайта есептеу коэффициенті.

3.Қалдықтық баланстық құны:

Қб = Тб.қ – А (3)

Мұнда: Тб.қ – толық баланстық құн

А - қайта есептеу кезіндегі тозу мөлшері.

4.Қалдықты қалпына келтіру құны:

Ққ = Тқ.қ * Қб / Тб.қ (4)

Мұнда: Тқ.қ -толық қалпына келтіру құны;

Қб - қалдықтық баланстық құны;

Тб.қ - толық баланстық құн.

Негізгі капиталдардың қозғалыс көрсеткіштері:

1. 
   Өсу коэффициенті:
   

Кө = Кн1 / Кно (5)

Мұнда: Кн1 – негізгі капиталдың жыл аяғындағы құны;

Кно - негізгі капиталдың жыл басындағы құны.

2. 
   Капиталдардың жаңару коэффициенті:
   

Кж = Кж / Кн1 (6)

Мұнда: Кж –жаңадан келген капиталдың құны;

Кн1 – негізгі капиталдың жыл аяғындағы құны.

3. 
   Капиталдың істен шығу коэффициенті:
   

Кш = Кж / Кно (7)

Мұнда: Кж –жаңадан келген капиталдың құны;

Кно - негізгі капиталдың жыл басындағы құны.

Капиталмен ауыл шаруашылығын қамтамасыз ету көрсеткіштері:

1. Капиталмен қамтамасыз ету көрсеткіші:

Кқамт. = Кн / S а.ш. * 100 (8)

Мұнда: Кн – негізгі капиталдардың орта жылдық құны;

S а.ш. – ауыл шаруашылық аудандарының ауданы (га).

2.Аграрлық өндірістегі негізгі капиталдарды пайдаланудың экономикалық тиімділік көрсеткіштері:

А) Капитал қайтарымы:

Кқайт.=ЖӨ/Кн (9)

Мұнда: ЖӨ - ауыл шаруашылығы жалпы өнімінің құны;

Кн – негізгі капиталдардың орта жылдық құны.

Ә) Капитал сиымдылығы:

Ксиым.=Кн/ЖӨ (10)

Мұнда: Кн – негізгі капиталдардың орта жылдық құны;

ЖӨ - ауыл шаруашылығы жалпы өнімінің құны.

Б) Пайда мөлшері:

Пм=П/(Кн+Ка)*100 (11)

Мұнда: П – сатудан түскен пайда;

Кн – негізгі капиталдың құны;

Ка – айналым капиталының құны.

Тозу – дегеніміз негізгі капиталдың бастапқы қасиеттерінен толық немесе жартылай айырылуы. Оның екі түрі бар:табиғи;моральдық.

Нарықтық жағдайда негізгі капиталды пайдалану тиімділігн арттыру жолдары:

1. 
   кәсіпорындардың капиталмен қамтмасыз етілу деңгейін арттыру;
   
2. 
   өндіріс құралдарын жетілдіру;
   
3. 
   машина, трактор паркіне техникалық қызмет көрсетуді жақсарту;
   
4. 
   үй мен ғимараттардың құрылысын азайту;
   
5. 
   өнеркәсіп, ауыл шаруашлығына дайындайтын машиналар мен жабдықтар бағасын азайту;
   
6. 
   негізгі капиталдың активтік бөлігін ұлғайту;
   
7. 
   негізгі және айналым капиталдар пропорциясын онтайлы түрде ұстау;
   
8. 
   өндірістің мамандандырылуы мен шоғырландырылуын тереңдету;
   
9. 
   негізгі капиталдарды сатып алудағы несиелік және қаржылық жүйені жетілдіру;
   
10. 
    ауыл шаруашылығы өнімін өндіруде ілгермелік техниканы қолдану;
    
11. 
    мамандардың кәсіби деңгейін арттыру және материалдық ынталандыру механизмін толық пайдалану.
    

2. Амортизация Салық кодексінің 259 бекітілген тәртіппен жүзеге асырылады. салық арналған пайданы анықтаған кезде есептелген амортизация сомалары ай сайын анықталуы тиіс. Амортизациялық аударымдар Ұзақ мерзімді активтердің әрбір элемент үшін жеке жүргізіледі. Тiркелген активтер бойынша амортизация анықтау басталуы оның кейін айдың бірінші болып пайдалануға. объектінің немесе оның құны амортизация толық есептен шығару ұзақ өмір сүруші құралдарды шығару тоқтатылады. Бұл құқық бизнес тұлға келесі айдың бірінші болып табылады.

Ішкі табыстар кодексінің анықталады және әдістері амортизацияактивтерді. тозу анықтау әдістерін таңдау қазір дейін. сызықтық емес және сызықтық - амортизация 2 жолы бар.

Құрылыс, таратушы құрылғылар мен конструкцияларын - бірінші әдіс, сегізінші, тоғызыншы және оныншы топ тиесілі ұзақ мерзімді активтер объектілеріне міндетті қолданылады. цехқа осы негізгі құралдарын іске асыру күні. Қалған нысандар ұзақ ғұмырлы активтері екі әдістерін, не оның бастапқы мәні асыра алады табылады. жеке негізгі активтер бойынша компанияның таңдаған амортизация әдісі ол амортизацияланатын мүліктің құрамына, оның ішінде бүкіл кезең ішінде өзгермейді. оның пайдалы қосымшалар кезеңнің ескере сәйкес өндірілген өнімнің бағасы ұзақ мерзімді инвестициялар объектісінің құнының қайта үлестіру.

Амортизация бірқалыпты әдісі тозығуын әр нысанның бастапқы бағасының көбейтіндісі ретінде айқындалады пайдалана отырып есептеледі. Ұзақ мерзімді активтерді формулаға, қайта бағаланған болса, онда ол бірінші факторы назар аудару қажет. Ол ауыстыру құны ретінде қызмет ететін болады.

Сызықтық емес әдісі бойынша есептелген амортизация болса, екі факторлардың оның есептеу формуласы енгізілген. Бұл жағдайда, олар болған қалдық құны ұзақ мерзімді активтердің нақты объектінің және амортизация нормасы.

Қоршаған орта агрессивті, оған көбейту фактор қолдануға ұйымның құқығын жұмыс істеуге қабілетті болып табылады ортада тұрақты активті пайдалану кезінде. Ол мәнін арттырады амортизациялық мөлшерлемелер, бірақ екі есе артық емес. сол оң жақ бекітілген активтерді нысанды пайдалануға өсті ауысымда туындайды.

Есеп саясатын тәртіппен бекітілген директоры шешімімен, айтуынша, салық төлеушінің амортизациялық ережелерін азайтуға құқылы. Мұндай шешім салық кезеңінде орындалған болуы тиіс.
3. Материалдық емес активтер деп табиғи негізі жоқ, бірақ құндық бағасы бар және табыс әкелетін қасиеттері бар ұзақ мерзімді пайдаланылатын объектілерді атайды.

Өндірістік - шаруашылық қызметтегі атқаратын функциясы және мақсатына

байланысты активтер келесі топтарға бөлінеді: интелектуалдық меншік; мүліктік құқық; басқалары.

Интелектуалдық меншікке мыналар жатады: 

Фирма бағасы (гудвилл); 

Тауар белгілері; 

Ноу-хау; 

Авторлық және қатар құқықтар

Мүліктік құқықтарға келесілер жатады:

Жер учаскелері, суда, тағы басқа табиғи ресурстарды пайдалану, есептеу техникаларын бағдарламалық қамтамасыз ету құқығы және т.б.

Басқа материалдық емес активтерге келесілер жатады: ұйымдастыру шығындары, ғылыми-зерттеу нұсқаулары, тәжірибе-конструкторлық нұсқаулар.

Материалдық емес активтер ұзақ мерзімді және табиғи- заттай мағынасында ғана материалдық емес болып табылады.

Материалдық емес активтер ұйымның балансында бастапқы құны бойынша кіріске алынады. Бұл материалдық емес активтердің бастапқы құны былай анықталады:

- Құрылтайшылардың кәсіпорынның жарғылық капиталына өз үлестерінің есебіне төлегенде екі жақтың келісімі бойынша;

- Басқа кәсіпорындар мен адамдардан төленіп алғанда – бұл объектілерді алуға және дайын жағдайға келтіруге нақтылы жұмсалған шығындарға қарай;

- Басқа кәсіпорындар мен жеке тұлғалардан тегін пайдалануға алғанда – сараптық жолмен бағалауда қалыптасады.

Материалдық емес активтердің пайдалану мерзімі болады, бірақ кейбір түрлері бойынша оны анықтау мүмкін емес. Пайдалану мерзімі анықталмайтын материалдық емес активтерге гудвилл жатады.

Гудвилл (фирма бағасы) – материалдық емес активтер шотында есептелініп және сонымен қатар бір кәсіпорын екінші бір кәсіпорынды толығымен , яғни түгелдей сатып алғанда немес екі кәсіпорын қосылғанда ғана пайда болады. «Фирма бағасы» болып сатылып алынған кәсіпорынның нақты нарықтық (сатып алынған) бағасымен оның барлық активтерінің баланстық құны арасындағы айырмасы есептелінеді. Егерде сатылып алынған ұйымның барлық актиытерінің сатылып алынған құны олардың баланстық құнынан артық болса, онда құндар арасындағы айырмашылық «жағымды гудвилл», ал кем болса «жағымсыз гудвилл» деп аталады. Гудвилл амортизацияланбайды, ол жыл сайынғы құнсыздану тестілеуіне жатады. 
Бақылау сұрақтары:

1. Негізгі өндірістік капиталдар дегеніміз не?

2. Ауыл шаруашылығында негізгі капиталдар қалай бөлінеді?

3. Ауыл шаруашылығы мақсатындағы негізгі өндірістік капиталдарға нелер жатады?

4. Ауыл шаруашылығынан тыс негізгі өндірістік капиталдарға нелер жатады?

5. Негізгі капиталдың қанша түрлі құрылымы ажыратылады?

6. Негізгі капиталдардың құндары қалай анықталынады?

7. Негізгі капиталдардың қозғалыс көрсеткіштерін атаңыз.

8. Капиталмен ауыл шаруашылығын қамтамасыз ету көрсеткіштері қалай анықталады?

9. Нарықтық жағдайда негізгі капиталды пайдалану тиімділігн арттыру жолдарын атаңыз.

10. Тозу дегеніміз не? Оның түрлері.