Эндемиялы зоб
 Скачать 346.5 Kb.
|
Гипотиреоздың болжамдары және алдын-алуТуа біткен гипотиреозды болжау басталған терапияның уақытылы болуына байланысты. Жаңа туылған нәрестелерді ертерек анықтау және гипотиреоздың уақытында басталған емдеуі (1 – 2 апта өмір) орталық жүйке жүйесінің дамуы іс жүзінде әсер етпейді және нормаға сәйкес келеді. Кешіктірілген өтемдік туа біткен гипотиреиоз баланың орталық жүйке жүйесінің патологиясын дамытады (олигофрения), онтогенездің және басқа да ішкі мүшелердің қалыптасуына кедергі келтірді. Гипотиреозбен ауыратын науқастардың өмір сапасы, өтемақы алу, әдетте қысқартылмайды (шектеулер жоқ, күнделікті L-тироксинді қабылдау қажеттілігін қоспағанда). Гипотироид дамуындағы өлім (миксема) Кома 80-ге жуық%. Гипотироидты дамытудың алдын алу — йодтың жеткілікті мөлшерде қабылдануымен тамақтану және оны ертерек диагностикалауға және уақтылы басталған терапияға бағытталған Гипертиреоз – қалқанша без гормондарының шамадан тыс көп өндірілуімен сипатталатын ауру. Бұл ауруды, сондай-ақ, қалқанша бездің гиперфункциясы деп те атайды. Себептері Қалқанша без эндокриндік жүйенің маңызды ағзасы. Ол мойынның алдыңғы бетінде, бұғаналардың қосылған жерінен сәл жоғарыда орналасқан. Без организмнің әр жасушасының энергиясын қолдану үрдісін реттейтін гормондарды өндіреді. Бұл үрдіс метаболизм аталады. Қалқанша без – эндокриндік (гормондық) жүйенің бөлігі – организмдегі метаболизмді реттеуде үлкен роль атқарады. Гипертиреоздың пайда болу себебі келесідей: Тағамға құрамында йодтың мөлшері көп өнімдерді тұтыну Грейвс ауруы (гипертиреоздың жиі кездесетін себебі) Қалқанша бездің вирустық инфекцияларда, кейбір дәрілік препараттарды қабылдауда немесе жүктілік кезінде қабынуының пайда болуы (тиреоидит) Қалқанша бездің немесе гипофиздің қатерсіз ісігі Аталық немесе аналық бездердің кейбір ісіктері Қалқанша без гормондарының үлкен мөлшерін қабылдау Йод құрамдас контрасттық заттекті қолданумен көрнекілік анықтау әдістерін жүргізу Симптомдары Аурудың аса жиі кездесетін симптомдары: Зейінді шоғырландырудағы қиындықтар Шаршау Ішектің қимылының күшеюі Зоб (қалқанша бездің көрінетін ұлғаюы) немесе қалқанша бездің түйіндері Қолдың дірілі Күннің ыстығын көтере алмау Тәбеттің жоғары болуы Тершеңдік Әйелдерде етеккір айналымының бұзылысы Ашушаңдық Мазасыздық Ұйқыдағы мәселелер Салмақ жоғалту (кейбір жағдайда салмақтың артуы болады) Осы ауру кезінде кездесетін басқа симптомдар: Ерлерде емшек безінің ұлғаюы Терінің жабысқақтығы Диарея (іш өтуі) Шаштың түсуі Жоғары артериалдық қысым Көздің қышуы немесе тітіркенуі Терінің қышуы Әйелдерде етеккір айналымының болмауы немесе бұзылысы Жүрек айнуы немесе құсу Көздің ұясынан дөңестеніп шығып тұруы (экзофтальм) Жүрек соғуының жиілеу немесе жүрек ырғағының бұзылысы Терінің қызаруы Жамбас пен иықтың бұлшық еттерінің әлсіздігі Диагностика Дәрігер медициналық тексеруді өткізеді, ол кезде анықталуы мүмкін: Систолиялық артериалдық қысымның артуы Жүрек ырғағының бұзылысы Қолдың дірілдеуі Көздің маңайының қабынуы немесе тітіркенуі Қалқанша без гормондарының деңгейін зерттеу үшін тағайындалатын қан талдаулары: ТТГ, Т3 және Т4. Сондай-ақ, келесілерді анықтау үшін талдаулар тағайындалады: Холестерин деңгейі Глюкоза Радиоактивті йодтың жұтылуы Емдеу Емдеудің бағыты симптомдардың себебі мен ауырлығына байланысты. Гипертиреоз әдетте, келесі бірнеше әдістемелердің көмегімен емделеді: Антитиреоидтық дәрілік препараттар Қалқанша бездің тінін бұзу және гормондардың артық өндірілуін тоқтату үшін радиоактивтік йод · Қалқанша безді алып тастау үшін хирургиялық операция Егер қалқанша без хирургиялық жолмен алынып тасталатын болса, науқас өмір бойы қалқанша бездің препараттармен алмастыру емдеуін қабылдауы тиіс. Тамырдың соғуының жиілеуі, тершеңдік және мазасыздық сезімі секілді симптомдарды емдеу үшін бета-тежеу тобының препараттары тағайындалады. Болжамы Гипертиреоз емдеуге келеді. Кейбір жағдайларда емдеусіз де өтеді. Грейвс ауруы салдарынан болған гипертиреоз әдетте, біртіндеп күшейеді. Оның көптеген асқынулары бар, олардың кейбірі күрделі және өмірдің сапасына әсер етуі мүмкін. Мүмкін асқынулары Криз – инфекцияға немесе күйзеліске байланысты гипертиреоз симптомдарының күрт нашарлауы. Бұл кезде қызба, назар қоюдың төмендеуі және іштің ауырсынуы байқалады. Науқастар ауруханада емделуі тиіс. Аурудың басқа асқынуына жататындар: Жүрек ырғағының жиілеуі, аритмия немесе жүрек жеткіліксіздігі секілді аурулар Остеопороз Хирургиялық араласуға байланысты асқынуға жататындар: Мойындағы тыртық Дауыс байламдарының зақымдануына сай қарлығу Қалқансерік бездердің (қалқанша бездің қасында орналасқан) зақымдануына сай қандағы кальцийдің төмен деңгейі Гипотиреоз (қалқанша бездің гипофункциясы) Дәрігерге қашан көріну қажет Гипертиреоздың симптомдары болса, дәрігерге көріну қажет. Келесі симптомдар болса, «103» телефоны арқылы шұғыл медициналық жәрдем қызметіне хабарласыңыз: Естің бұзылысы Бас айналуы Жүрек соғуының жиілеуі немесе ұдайы соқпауы Гипертиреозды емдеуде қалқанша без гипофункциясының симптомдары пайда болса, дәрігерге көрініңіз: Депрессия Мінез-құлықтық және денелік баяулық Қант диабеті –бұл, ұйқыбезі гормоны – инсулиннің абсолюттік немесе қатысты жетімсіздігі салдарынан, қан құрамында қант деңгейінің созылмалы артуымен сипатталатын эндокриндік ауру. Ауру зат алмасудың барлық түрлерін, тамыр, жүйке жүйесі, сондай-ақ басқа жүйелер мен органдарды бұзуға әкеліп соғады. Жіктемесі: Ерекшеленеді: Инсулинге тәуелді диабет (қант диабеті 1 түрі) негізінен балалар мен жас адамдарда дамиды; Инсулинге тәуелді емес диабет (қант диабеті 2 түрі) әдетте 40-тан асқан, артық салмағы бар адамдарда дамиды. Бұл аса таралған аурудың түрі (80-85% жағдайда кездеседі); Екінші қайтара болған қант диабеті; Жүкті әйелдердің диабеті. Тамақтанудың жеткіліксіздігінен болатын, диабет 1 түрдегі қант дибетінде, ұйқы безі жұмысының бұзылуына байланысты инсулиннің абсолюттік жетімсіздінен болады. 2 түрдегі қант диабетінде инсулиннің қатысты жетімсіздігі байқалады. Ұйқы безінің тіндері бұл кезде инсулинді (кейде тіпті артық мөлшерде) жеткілікті бөледі. Алайда, тіннің бетіндегі құрылым мөлшері азайған немесе қоршалған, бұл оның тінмен байланысын қамтамасыз етеді және глюкозаның қаннан тіннің ішіне түсуіне көмектеседі. Тіндердегі глюкозаның жетімсіздігі инсулиннің одан да көп бөлінуі үшін дабыл болып табылады, бірақ бұл нәтиже бермейді, және уақыт өте келе инсулин өнімі біртіндеп азая түседі. Себептері: 1 түрдегі қант дибетінің негізгі себебі ұйқы безінің тіндерін бұзатын, оған қарсы ағзада антитела бөлінетін, иммундық жүйенің жаңылысынан болатын, аутоиммундық процесс болып табылады. 1 түрдегі дибеттің пайда болуын қоздырудың басты факторы, бұл ауруға генетикалық бейімділік фонындағы вирустық инфекция (қызылша, желшешек, гепатит, эпидемиялық паротит т.б.) болып табылады. Құрамында селен бар биоқоспаларды жиі қабылдау, екінші түрдегі қант диабетінің дамуына тәуекелділікті арттырады. 2 типтегі қант диабетінің дамуын қоздыратын негізгі факторлар екеу: семіздік және тұқым қуалаушылық: Семіздік. Семіздіктің І дәрежесі болған кезде қант диабеті дамуының тәуекелі 2 есе, ІІ дәрежесінде – 5 есе, ІІІ дәрежесінде – 10 еседен артық артады. Аурудың дамуына семіздіктің абдоминалдық түрі – май іштің аумағына тарағанда көп байланысты болады. Тұқым қуалаушылық. Ата-анасында немесе жақын туыстарында қант диабеті болғанда, ауру дамуының тәуекелдігі 2-6 есеге арта түседі. Инсулинге тәуелді диабет біртіндіп дамиды және белгілерінің қалыпты көрінуімен байқалады. Екінші қайталаған диабеттің болу себептері: ұйқы безі аурулары (панкреатит, ісік, резекция және т.б); гармонды табиғат (Иценко-Кушинга синдромы, акромегалия, диффузиялы уытты жемсау, феохромоцитома) аурулары; дәрілер мен химиялық заттардың әсері; инсулин рецепторының өзгерулері; анықталған генетикалық синдром т.б. Тамақтың жеткіліксіздігінен болатын диабет және жүкті әйелдердің қант диабетін жеке бөледі. Не болады? Диабеттің пайда болуына қандай себептер болуына қарамастан, салдары біреу: ағза аспен түсетін глюкозаны (қант) толық көлемде пайдалана және оның артығын бауыр мен бұлшықеттерде қорлай алмайды. Артық мөлшерде пайдаланылмаған глюкоза қанда (жартылай несеппен шығады) айналады, бұл барлық органдар мен тіндерге қолайсыз есер етеді. Өйткені, глюкозаның тінге түсуі жеткіліксіз, энергия көзі ретінде майларды пайдалана бастайды. Нәтижесінде, әсіресе бас миына, ағзаға артық мөлшерде кетондық дене деп аталатын уытты зат пайда болып, май, ақуыз және минералды алмасулар бұзылады. Қант диабетінің симптомдары: шөлдеу (науқастар тәулігіне 3-5л және одан да артық сұйық ішуі мүмкін); жиі кіші дәретке (күндіз де түнде де) бару; ауыздың құрғауы; жалпы және бұлшықеттің әлсіздігі; тәбеттің жоғарылығы; терінің (әйелдерде әсіресе жыныстық мүшелері) қышуы; ұйқы басу; жоғары шаршағыштық; жараның нашар бітуі; 1 түрдегі қант диабетімен ауыратын науқастардың бірден арықтауы; 2 түрдегі қант диабетімен ауыратын науқастардың семіруі. 1 түрдегі (инсулинге тәуелді) қант диабеті әдетте, жылдам, кейде аяқ астынан дамиды. Инсулинге тәуелді диабет біртіндеп дамиды және белгілерінің қалыпты білінуімен ерекшеленеді. Қант диабетінің асқынуы: жүрек-тамыр аурулары (тамырлардың атеросклерозы, жүректің ишемиялық ауруы, микард инфарктісі); перифериялық артерия атеросклерозы, оның ішінде аяқ артериялары; аяқтардың микроангиопатия (ұсақ тамырлардың зақымдануы); диабеттік ретинопатия (көз көруінің төмендеуі); нейропатия (сезімталдықтың төмендеуі, тері қабаттарының құрғауы және қабыршықтануы, аяқтарда болатын ауру мен тартылу; нефропатия (несеппен ақуыздың бөлінуі, бүйрек қызметінің бұзылуы); диабеттік табан – перифериялық жүйкенің, тамырлардың, терінің, жұмсақ тіндердің зақымдануынан табанның ауруы (жара, іріңді-некротиялық процестер); әртүрлі инфекциялық асқынулар (терінің жиі іріңдеп зақымдануы, тырнақ зеңдері т.б.); комалар (диабеттік, гиперосмолярлық, гипогликемиялық). Бірінші түрдегі қант диабеті кейде әлсіздікпен, іштің ауруы, құсу, ауыздан ацетон исінің шығуымен көрінетін, жағдайының бірден төмендеуі. Бұл қанда уытты кетон (кетоацидоз) денесінің жинақталуы. Егер бұл жағдайды жылдам жоймаса, науқас есінен танады – диабеттік кома – және өліп кетуі мүмкін. Комотоздық жағдай инсулинді артық қолданған кезде және қанда глюкоза деңгейінің бірден төмендеуінен – гипогликемиялық кома кезінде пайда болады. Қант диабетінің асқынуының алдын алу үшін үнемі емдеу және қан құрамындағы қанттың деңгейін ұқыпты бақылау қажет. Қант диабетімен ауыратын науқас эндокринолог дәрігерде есепте тұруы тиіс. Қант диабетін емдеуге кіретіндер: арнайы диета инсулинді (инсулиндік терапия) күнделікті қолдану – бірінші түрдегі қант диабетімен ауыратын науқасқа және екінші түрдегі диабет күшейе түскен кезде қажет. Препарат жеңіл егу жасау жолымен арнайы қол-шприцінде шығарылады. Инсулинмен емдеу кезінде өз бетімен қандағы және несептегі (арнайы сызықтың көмегімен) глюкозаның деңгейін бақылау қажет. қандағы қант деңгейін төмендететін таблеткалар қабылдау. Әдетте, екінші түрдегі қант диабетін емдеуді осындай препараттардан бастайды. Ауру күшейе түскен кезде инсулинді тағайындау қажет. Қант диабетімен ауыратын науқастарға дене жаттығулары пайдалы. Семіз пациенттерге салмағын төмендету емдік рөл атқарады. Өзіні өзі бақылау және дәрігердің ұсыныстарын нақты орындау аурулардың асқынуын болдырмауға және барынша төмендетуге мүмкіндік береді. Семiздік немесе артық салмақ деп ағзада майдың мөлшерден тыс көп болуын айтады. Және май барлық жерде жиналады: терi асты жасұнықта, бүйрек айналасында, жүректiң бетiнде, қабырғаларда, мойында. Семiздік денсаулыққа үлкен қауіп төндіреді. Оған қоса, артық салмағы бар адамдар ауыр психологиялық қиындықтарға душар болады. Өйткенi бiздiң қоғам сымбаттылық пен арықтықты бағалайды. Бұл әсiресе әйелдер мен жасөспiрiмдерге қиынға соғады. Дәрiгерлер семiрудiң келесi себептерiн анықтаған: 1. Тұқым қуалаушылық; 2. Эндокринды аурулар; 3. Аз қимылдау және тамақ құрамындағы майдың шамадан тыс көп болуы; 4. Мидың нақты бөлшегінiң жарақаттануы; 5. Кейбiр психикалық ауытқулар. Семiрудiң 4 дәрежесі және 2 кезеңі болады: дене салмағы үнемі өсіп тұратын үдемелі, және артық салмақ болса да, ары қарай үлкеймейтін тұрақты кезең. I дәрежелі семіздік: дененiң нақты салмағы идеал массадан 29%-ға дейін асады. II дәреже: дененің нақты салмағы идеал массадан 30-40%-ға дейін асады. III дәрежелі семіздік: 50-99% пайызға дейін асуы. IV дәреже: айырмашылық 100%-дан жоғары. Семіздік әрқашан ағзаның жұмысын тежейді: жүрек жұмысы ауырлайды, қан айналымы бұзылады, демікпе пайда болып, адам тез шаршайды, инфекциялардан қорғанысы әлсірейді. Семіздікті емдеу Артық салмақты өз бетіңізбен толық емдей алмайсыз, алдын ала дәрігермен кеңескен дұрыс. Мүмкін семіздік белгілі бір аурудың салдары шығар. Бұл жағдайда сол ауруды емдеу керек. Семіздікті емдеу тәсілдері: Дәрі-дәрмексіз тәсілдер. Калориясы төмен азыққа негізделген емдәм мен жүйелі дене жаттығулары. Барлық диеталар келесі талаптарға сай болу қажет: калорияның айқын тапшылығын қалыптастыра отырып, денсаулыққа зиянын тигізбеу үшін тиімді және үйлестірілген тағам пайдалану. Бірде-бір дәрігер өте аз уақыт ішінде салмақ тастауға көмектесетін диетаны құптамайды. Семіздіктен біртіндеп арылу қажет. 2. Дәрі-дәрмекті тәсіл. Дәрігер тәбет қашыратын және құнарлы заттардың сіңірілуін азайтатын немесе гормоналды жағдайыңызды қалыпқа келтіретін препараттарды жазып беруі мүмкін. 3. Хирургиялық тәсілдер: - Липосакция, яғни тері астынан артық майды алу; - асқазан көлемін кішірейту үшін кигізілетін арнайы сақиналарды асқазанға орнату операциясы; - Абдоминопластика – салбырап қалған немесе тым үлкен қарынды жоятын ота. ЕСІҢІЗДЕ БОЛСЫН! Дәрігерлер аяғы ауыр әйелдер мен кішкентай балаларға арықтауға рұқсат бермейді. Әдетте балалар дене қимылының аздығынан семіреді. Дұрысы, томпақ балақайдың бойы салмағын «қуып жеткенше» бір қалыпта ұстауға тырысу керек. Семіздік – медициналық мәселе. Сондықтан, толық адамды оның дене бітімі үшін кемсітуге болмайды. Семіздіктің алдын алу: 1. Салауатты өмір салтын ұстану; 2 Спортпен шұғылдану; 3. Көкөніс пен жемістерді көбірек жеу; 4. Артық салмақ қосқаныңызды байқаған сәттен бастап, спорт және қауіпсіз диетаның көмегімен арықтауға тырысу керек. Егер әсері болмаса, дәрігерге қаралаңыз Геморрагиялық dиатез – жалпы гематологиялық синд-ромдардың жалпы атауы, гемостаз байланысының бұзылуын дамыту (тромбоциттер, қан тамырлары, плазма). Барлық геморрагиялық диатезге ортақ, олардың шығу тегіне қарамастан, қан кету синдромы болып табылады (қайталанатын, ұзаққа созылған, қарқынды қан, түрлі локализациялардағы қан кетулер) және геморрагиялық анемиялық синдром. Геморрагиялық диатездің клиникалық түрін және себептерін анықтау гемостатикалық жүйені мұқият тексергеннен кейін мүмкін болады — зертханалық зерттеулер мен функционалдық сынақтар. Емдеу гемостатикалық қамтиды, қан құюды емдеу, жергілікті қан тоқтату. Геморрагиялық диатез – қан аурулары, дененің өздігінен пайда болу үрдісі немесе қан кету мен қан кетудің жарақаттану факторына сәйкес келмейтіні. Әдебиетте 300-ден астам геморрагиялық диатез сипатталған. Патология бір немесе бірнеше қан ұюының факторларының сандық немесе сапалық ақауларына негізделген. Сонымен қатар, қан кету дәрежесі кішігірім петективтік бөртпелерден кең гематомаға дейін әр түрлі болуы мүмкін, жаппай сыртқы және ішкі қан кетулер. Шамамен берілген мәліметтерге сәйкес, әлемде шамамен 5 млн. халықтың негізгі геморрагиялық диатезінен зардап шегеді. Екінші геморрагиялық жағдайларды ескере отырып (мысалы, DIC синдромы), геморрагиялық диатездің таралуы шынымен де жоғары. Асқынулар мәселесі, геморрагиялық диатезбен байланысты, әртүрлі медициналық мамандықтарды қарастырады – гематология, хирургия, реанимация, травматология, акушерлік және гинекология және т.б. др. |