ринолалия. Ринолалия Сессия Жауаптары. Оп 6B01901 Дефектология
 Скачать 310.21 Kb.
|
|
Дайте определение ринолалии. Объясните структуру дефекта при открытой ринолалии. Ринолалия – нарушения тембра голоса и звукопроизношения, обусловленное анатомо-физиологическими дефектами речевого аппарата у детей. Патология характеризуется не только грубым искажением тембра голоса, но и стойкими расстройствам письма, фонематического восприятия, лексики и грамматики. Некоторые специалисты рассматривают ринолалию, как одну из основных форм дислексии у детей, однако современная логопедия выделяет ее в самостоятельную патологию. Такое расстройство часто путают или ошибочно называют ринофонией, хотя механизмы образования нарушений у них отличаются. При ринофонии происходит назализация голоса, когда тембр становится гнусавым (в народе такое явление называют «говорить в нос»). В случае с ринолалией страдает не только голос: речь ребенка затрудняется из-за артикуляционных и акустических дефектов. Балада ринолалия дамуын тудыруы мүмкін факторларды екі топқа бөлуге болады: туа біткен және жүре пайда болған. Туа біткен себептерге мыналар жатады: ерін мен таңдай жырығы; қысқартылған жұмсақ таңдай; ұрықтың дамуы кезінде өткен жұқпалы аурулар (токсоплазмоз, тұмау, хламидиоз); болашақ ананы жүктілікке дейін және жүктілік кезінде алкогольмен, есірткі заттарымен, құрамында никотин бар өнімдермен теріс пайдалану; болашақ ананың да, баланың өзінде де әртүрлі эндокриндік бұзылулар; тұқым қуалайтын бейімділік; пренатальды кезеңде улы химиялық қосылыстардың, соның ішінде дәрілік заттардың әсері. Бірқатар сарапшылар болашақ ананың физикалық тұрғыдан ғана емес, сонымен бірге психикалық тұрғыдан да ауыр және ауыр жұмыс істеуге мәжбүр болған стресстік жағдайларда үнемі болуы патологияның пайда болуына әкелуі мүмкін деп санайды. Тәуекел факторы ананың тарихында, ата-анасының қарт жасында көп жүктілік пен түсік жасату ретінде де қызмет ете алады. Жүре пайда болған себептердің тізіміне мыналар кіреді: әртүрлі бет жарақаттары мен тіс қатарына, назофаринсқа әсер ететін неврологиялық бұзылулар; аденоидтар үшін сәтсіз хирургиялық араласулар; ауыздың немесе мұрынның шырышты қабығының патологиялық өсуі; назофаринстегі ісік; мұрын септумының ауытқуы; жарақаттардан, жұқпалы аурулардан, онкологиялық процестерден туындаған жұмсақ таңдай бұлшықеттерінің салдануы немесе шамадан тыс кернеуі. 71.Составьте комплекс упражнений на формирование и развитие фонетико-фонематической системы речи при ринлолалии. Жауап: Речевая функция играет важную роль в психическом развитии ребёнка, в процессе которого происходит становление познавательной деятельности, способности к понятийному мышлению. Полноценное речевое общение является необходимым условием осуществления нормальных социальных человеческих контактов, а это, в свою очередь, расширяет представления ребёнка об окружающей жизни. Овладение ребёнком речью в определённой степени регулирует его поведение, помогает спланировать адекватное участие в разных формах коллективной деятельности. Известно, что детский возраст является наиболее благоприятным для формирования речи в целом и её фонетической стороны в частности. В последние несколько десятилетий наблюдается значительный рост числа детей с врождённой аномалией артикуляционного аппарата, а так же детей с перинатальной патологией, обуславливающей атипичное формирование речи, - открытой ринолалии. Дети с открытой ринолалией - особая категория детей, отличающаяся сложной структурой речевого недоразвития и требующая индивидуального подхода при организации корреционного воздействия. Состояние фонематического восприятия и способности к фонематическому анализу у детей с открытой ринолалией. Учитывая, что особенности устной речи детей с ринолалией оказывают влияние на формирование других речевых процессов, важно оценить состояние фонематического восприятия. Исследование проводится в трех направлениях: дифференциация изолированных звуков, на уровне слогов и на уровне слова. Ребенка просят определить пары звуков, используя игровые моменты: «Кто как жужжит?» - «з-з-з»: комар, «ж-ж-ж»: жук (дифференциация [з]-1ж]); «с-с-с»: вода течет, «ш-ш-ш»: змея шипит (дифференциация [с]-[ш]); «д-д-д»: играем на барабане, «т-т-т»: стучат колеса поезда (дифференциация д-т); «р-р-р»: собака рычит, «л-л-л»: самолет гудит - где собака, а где самолет. Для дифференциации слогов предлагаются слоговые ряды, в которых нужный слог выделяется поднятием руки. Для проверки фонематического восприятия на уровне слова ребенку предлагают картинки, названия которых отличаются одним звуком: «мишка»—«миска», «козы»—«кожи», «коза»—«коса», «зуб»—«суп», «том»—«дом», «удочка»— «уточка», «вата»—«фата», «башня»—«пашня», «лак»—«рак». Требуется определить, разные это слова или одни и те же. Дети показывают картинки, объясняя значение слов, и дети повторяют их за логопедом. Для того чтобы трудности проговаривания не влияли на качество дифференциации, необходимо предлагать задания, исключающие артикулирование. При психолого-педагогическом обследовании у детей с открытой ринолалией выявляется снижения уровня фонематической системы языка. Особенности логопедической работы по формированию фонематической системы языка у детей с открытой ринолалией представлены в работах отечественных авторов: А.Г. Ипполитовой, Л.И. Вансовской, М.П. Водолацкого, Т.В. Волосовец, И.И. Ермаковой, З.А. Репиной, Е.А. Соболевой, Г.Н. Соломатина, Г.В. Чиркиной. Каждую методику отличает своеобразие в использовании методов и приемов логопедического воздействия, однако существуют общие направления, на которых базируется любая система коррекционной работы [18, с. 64]. Коррекционно-педагогическое воздействие должно опираться на ряд теоретических положений (принципов) с учетом особенностей структуры дефекта детей с ринолалией, а также с учетом следующих общедидактических принципов: научность, системность, последовательность, доступность, наглядность и принцип воспитывающего обучения. Формирование фонематической системы языка у детей с открытой ринолалией проводится в несколько этапов. -Развитие неречевого слуха. На этом этапе проводим упражнения а различение неречевых звуков. Например: «Кто позвал?», «Угадай,на чём играют». - Развитие речевого слуха. Играем в игры: «Какой слог лишний», «Выбери картинки», «Доскажи словечко». -Развитие звукового анализа и синтеза. Проводим такие игры: «Поезд», «Угадай слово», «Где звучит звук?» В коррекционной работе мы использовали практические, наглядные и словесные приемы. Сөйлеу функциясы баланың психикалық дамуында маңызды рөл атқарады, оның барысында танымдық белсенділік, тұжырымдамалық ойлау қабілеті қалыптасады. Толық сөйлеу қарым-қатынасы адамның қалыпты әлеуметтік байланыстарын жүзеге асырудың қажетті шарты болып табылады және бұл өз кезегінде баланың қоршаған өмір туралы идеяларын кеңейтеді. Баланың сөйлеуді меңгеруі белгілі бір дәрежеде оның мінез-құлқын реттейді, ұжымдық іс-әрекеттің әртүрлі түрлеріне барабар қатысуды жоспарлауға көмектеседі. Балалық шақ жалпы сөйлеуді және оның фонетикалық жағын қалыптастыру үшін ең қолайлы екені белгілі. Соңғы бірнеше онжылдықта артикуляциялық аппараттың туа біткен аномалиясы бар балалар санының, сондай - ақ сөйлеудің атипті қалыптасуын тудыратын перинаталдық патологиясы бар балалар-ашық ринолалияның айтарлықтай өсуі байқалды. Ашық ринолалиямен ауыратын балалар-сөйлеу дамуының күрделі құрылымымен ерекшеленетін және корреляциялық әсерді ұйымдастыруда жеке көзқарасты қажет ететін балалардың ерекше категориясы. Ашық ринолалиямен ауыратын балалардағы фонематикалық қабылдау және фонематикалық талдау қабілеті. Ринолалиямен ауыратын балалардың ауызша сөйлеу ерекшеліктері Басқа сөйлеу процестерінің қалыптасуына әсер ететіндігін ескере отырып, фонемалық қабылдаудың күйін бағалау маңызды. Зерттеу үш бағытта жүргізіледі: оқшауланған дыбыстарды саралау, буын деңгейінде және сөз деңгейінде. Баладан ойын сәттерін пайдаланып жұп дыбыстарды анықтауды сұрайды: "кім қалай жылдайды?"- "з-з-з": маса, "ж-ж": қоңыз (дифференциация [з] - 1ж]); "с-с-с": су ағады, "ш-ш" : жылан ысқырады (дифференциация [с] - [ш); "д-д-д": барабанда ойнау, "т-т-т": пойыздың дөңгелектері қағылады (дифференциация д-т); "р-р": ит рыылдайды, "л-л-л": ұшақ собакаылдайды-ит қайда, ал қайда ұшақ. Буындарды саралау үшін буын қатарлары ұсынылады, онда қажетті буын қолды көтеру арқылы ерекшеленеді. Сөз деңгейінде фонематикалық қабылдауды тексеру үшін балаға суреттері ұсынылады, олардың атаулары бір дыбыспен ерекшеленеді: "аю" - "тостаған", "ешкі" - "тері", "ешкі" - "өрім","тіс" — "сорпа", " том " - "үй","қармақ"— "үйрек","мақта"—"жамылғы","мұнара"—"егістік","лак"— "қатерлі ісік". Бұл әртүрлі сөздер немесе бірдей сөздер екенін анықтау қажет. Балалар сөздердің мағынасын түсіндіре отырып, суреттерді көрсетеді, ал балалар оларды логопедтің артында қайталайды. Сөйлеудегі қиындықтар саралау сапасына әсер етпеуі үшін артикуляцияны болдырмайтын тапсырмаларды ұсыну қажет. Ашық ринолалиямен ауыратын балаларда психологиялық-педагогикалық тексеру кезінде тілдің фонематикалық жүйесі деңгейінің төмендеуі анықталады. Ашық ринолалиямен ауыратын балаларда тілдің фонематикалық жүйесін қалыптастыру бойынша логопедиялық жұмыстың ерекшеліктері отандық авторлардың еңбектерінде келтірілген: А. Г. Ипполитова, л. и.Вансовская, М. П. Водолацкий, Т. В. Волосовец, и. И. Ермакова, з. А. Репина, Е. А. Соболева, г. н. Соломатина, г. в. Чиркина. Әр әдіс логопедиялық әсер ету әдістері мен әдістерін қолданудағы өзіндік ерекшелігімен ерекшеленеді, бірақ түзету жұмыстарының кез-келген жүйесі негізделген жалпы бағыттар бар [18, б.64]. Түзету-педагогикалық әсер ринолалиямен ауыратын балалардың ақау құрылымының ерекшеліктерін ескере отырып, сондай-ақ келесі жалпы дидактикалық принциптерді ескере отырып, бірқатар теориялық ережелерге (принциптерге) негізделуі керек: ғылыми, жүйелілік, жүйелілік, қол жетімділік, көрнекілік және тәрбиелік оқыту принципі. Ашық ринолалиямен ауыратын балаларда тілдің фонематикалық жүйесін қалыптастыру бірнеше кезеңде жүзеге асырылады. - Сөйлеу емес есту қабілетінің дамуы. Бұл кезеңде біз жаттығулар жасаймыз а сөйлеу емес дыбыстарды ажырату. Мысалы: "кім шақырды?", "Олар не ойнайтынын тап". - Сөйлеу есту қабілетін дамыту. Біз ойындар ойнаймыз:" қандай буын артық"," суреттерді таңдаңыз","сөз айтыңыз". - Дыбыстық талдау мен синтезді дамыту. Біз осындай ойындарды өткіземіз: "пойыз", "сөзді тап", " дыбыс қайда естіледі?» Түзету жұмыстарында біз практикалық, көрнекі және ауызша әдістерді қолдандық. 72. Опишите анатомические и физиологические основы голосообразования и голосооформления. Жауабы: Голосообразование — это компонент фонации, в результате которого достигается основная цель — производится гортанный звук. Голосообразование совершается непосредственно в гортани, как уже отмечалось, путем сложного взаимодействия энергии выдоха и сокращения тканей голосовых складок. Голосооформление — компонент фонации, в ходе которого первичный гортанный звук преобразуется и оформляется в акустический продукт, имеющий индивидуальные, присущие конкретному субъекту характеристики (тембр). Органы голосообразования относятся к периферическому отделу речедвигательного анализатора. Они через проводящие нервные пути связаны с соответствующими отделами коры головного мозга. Поступающие от этих органов раздражения, сигнализирующие об их положении каждый момент покоя или движения, в коре головного мозга подвергаются анализу. После этого из мозга на периферию поступают двигательные команды, непосредственно приводящие эти органы в движение. Голосовой аппарат человека состоит из следующих трех отделов: органов дыхания, обеспечивающих необходимую для голосообразования струю выдыхаемого воздуха; гортани с голосовыми связками как непосредственно голосообразующего аппарата; надставной трубы, то есть полостей рта и носоглотки, которые играют роль резонаторов, усиливающих образующийся в гортани звук и придающих ему индивидуальную тембровую окраску. Резонатором называют полое тело, заполненное воздухом и имеющее отверстие. Резонатор усиливает звук и придает ему тембровую окраску. Основными резонаторами в процессе речеобразования являются грудной, ротовой и носовой, причем грудной резонатор часто называют "фундаментом голоса". Излишнее участие носового резонатора в процессе речеобразования, чаще всего связанное с наличием нёбных расщелин или парезами мягкого нёба, приводит к появлению носового оттенка голоса - ринофонии, когда страдает только голос, или ринолалии, где наряду с голосом нарушается и звукопроизношение. Механизм голосообразования: струя воздуха из легких при вдохе попадает в подскладочную область гортани и создает там давление, чем больше это давление, тем больше возникает напряжение в голосовых складках, тем большее сопротивление они оказывают этой воздухоносной струе. Это происходит в результате расширения гортани и натяжения голосовых складок. По мере увеличения давления воздух с усилием прерывистыми мелкими толчками начинает прорываться между голосовыми складками и под давлением этого воздуха голосовые складки начинают ритмично колебаться, образуя этим первичный тон. Эти колебания голосовых складок вызывают колебания частиц воздуха в резонаторных полостях, которые сообщаются с гортанью. Все эти заполненные воздухом полости усиливают приходящий из гортани звук и придают ему характерную для каждого человека индивидуальную тембровую окраску, зависящую от конкретной величины и формы резонаторов. По этой причине голос каждого человека глубоко индивидуален и неповторим, что позволяет нам легко узнавать людей по голосу. Индивидуальную окраску и характерное звучание придают голосу верхние резонаторы: глотка, носоглотка, полость рта, полость носа и его придаточных пазух. Дауыстың пайда болуы фонацияның құрамдас бөлігі болып табылады, нәтижесінде негізгі мақсатқа жетеді — көмей дыбысы шығарылады. Дауыс түзілуі тікелей Көмейде, жоғарыда айтылғандай, дем шығару энергиясының күрделі өзара әрекеттесуі және дауыс қатпарларының тіндерінің жиырылуы арқылы жүзеге асырылады. Дауыстық ресімдеу-фонацияның құрамдас бөлігі, оның барысында бастапқы көмей дыбысы белгілі бір субъектіге тән жеке сипаттамалары (тембрі) бар акустикалық өнімге айналады және ресімделеді. Дауыс қалыптастыру органдары сөйлеу қозғалтқышының анализаторының перифериялық бөліміне жатады. Олар өткізгіш жүйке жолдары арқылы ми қыртысының тиісті бөліктерімен байланысады. Ми қыртысындағы тыныштық немесе қозғалыстың әр сәтінде олардың орналасуын білдіретін осы органдардан келетін тітіркенулер талданады. Осыдан кейін мидан периферияға осы мүшелерді тікелей қозғалысқа келтіретін мотор командалары келеді. Адамның дауыстық аппараты келесі үш бөлімнен тұрады: дем шығарылатын ауаның дауысты қалыптастыру үшін қажетті ағынын қамтамасыз ететін тыныс алу органдарының; тікелей дауыс құраушы аппарат ретінде дауыс сымдары бар көмейдің таралуы; қуыс түтігі, яғни ауыз қуысы мен мұрын-жұтқыншақ, олар қуыста пайда болатын дыбысты күшейтетін және оған жеке тембр бояуын беретін резонаторлар рөлін атқарады. Резонатор ауамен толтырылған және саңылауы бар қуыс дене деп аталады. Резонатор дыбысты күшейтеді және оған тембр бояуын береді. Сөйлеу процесіндегі негізгі резонаторлар кеуде, ауыз және мұрын болып табылады, кеуде қуысы көбінесе "дауыс негізі"деп аталады. Сөйлеу процесінде мұрын резонаторының шамадан тыс қатысуы, көбінесе таңдай жырықтарының немесе жұмсақ таңдайдың парездерінің болуымен байланысты, дауыстың мұрын көлеңкесінің пайда болуына әкеледі - тек дауыс зардап шегетін ринофония немесе ринолалия, мұнда дауыспен бірге дыбыстың айтылуы да бұзылады. Дауыстың пайда болу механизмі: тыныс алу кезінде өкпеден ауа ағыны көмейдің қатпарлы аймағына еніп, сол жерде қысым жасайды, бұл қысым неғұрлым көп болса, дауыс қатпарларында кернеу соғұрлым көп болады, соғұрлым олар осы ауа ағынына үлкенқарсылық көрсетеді. Бұл көмейдің кеңеюі және дауыс қатпарларының тартылуы нәтижесінде пайда болады. Қысым күшейген сайын, мезгіл-мезгіл ұсақ соққылардың күшімен ауа вокалдық қатпарлар арасында жарыла бастайды және осы ауаның қысымымен вокалдық қатпарлар этимақты тербеле бастайды, осылайша бастапқы тонды құрайды. Дауыс қатпарларының бұл тербелістері кеңірдекпен байланысатын резонаторлық қуыстардағы ауа бөлшектерінің тербелісін тудырады. Бұл ауамен толтырылған қуыстардың барлығы көмейден шыққан дыбысты күшейтеді және оған резонаторлардың нақты мөлшері мен пішініне байланысты әр адамға тән жеке тембр бояуын береді. Осы себепті әр адамның дауысы терең жеке және қайталанбас, бұл бізге адамдарды дауыс арқылы оңай тануға мүмкіндік береді. Жоғарғы резонаторлар дауысқа жеке түс пен тән дыбыс береді: жұтқыншақ, мұрын-жұтқыншақ, ауыз қуысы, мұрын қуысы және оның параназальды синустары. 73. Опишите основы фонопедии. Проанализируйте становление детского голоса Жауабы: Фонопедию можно определить как комплекс педагогического воздействия, направленного на постепенную активизацию и координацию нервно-мышечного аппарата гортани специальными упражнениями, коррекцию дыхания и личности обучающегося. Специальные тренировки позволяют установить такой способ функционирования голосового аппарата, при котором полноценный акустический эффект может быть достигнут с наименьшей нагрузкой. Фонопедия базируется на физиологии голосообразования, на принципах дидактики и методологических основах логопедии и тесно связана с дисциплинами медико-биологического цикла. Функциональные тренировки, направленные на коррекцию голоса, проводятся с учетом патологических изменений голосового аппарата, которые диагностируются врачом-фониатром или оториноларингологом. Кроме этого для определения первичности или вторичности голосового дефекта учитывается нервно-психическое состояние человека. По своей этиологии и характеру проявлений нарушения голоса весьма разнообразны (их многообразие будет рассмотрено нами отдельно), здесь же важно отметить, что фонопедические методы коррекции следует применять лишь при хронической патологии. В настоящее время фонопедия прочно заняла свое место в комплексе лечебно-реабилитационных мероприятий, а в ряде случаев оказывается единственным способом возвращения полноценной голосовой функции. Знание ее основ, а также методов профилактики голосовых нарушений необходимо логопедам при их подготовке к профессиональной деятельности. Они и сами должны обладать хорошим, выносливым голосом, владеть приемами коррекции голоса и у детей, и у взрослых с учетом всего разнообразия его патологии. Процессы становления науки, посвященной проблемам изучения голоса, прослеживаются со времен глубокой древности. Речь и голос как средства коммуникации всегда рассматривались в тесном единстве. В системе образования Древней Греции важное место отводилось риторике — дисциплине, в задачи которой входило формирование правильной речи, выносливого красивого голоса, умения логично излагать свои мысли, убедительно вести полемику. Исторические источники сохранили для нас имя Демосфена (ок. 384—322 гг. до н.э.), сумевшего устранить с помощью специальных тренировок дефекты собственной речи и ставшего затем известным оратором. Гиппократ (ок. 460 — ок. 370 гг. до н.э.), Аристотель (384—322 гг. до н.э.), Гален (ок. 130 — ок. 200) изучали недостатки речи и делали попытки описать строение гортани. |