ринолалия. Ринолалия Сессия Жауаптары. Оп 6B01901 Дефектология

• Название: Оп 6B01901 Дефектология
• Анкор: ринолалия
• Дата: 10.04.2023
• Размер: 310.21 Kb.
• Имя файла: Ринолалия Сессия Жауаптары.docx
• Тип: Документы; #1052437
• страница: 21 из 24

75. Дайте характеристику устной речи у детей с открытой формой ринолалии.
Жауабы: У детей с открытой ринолалией вырабатываются неправильные механизмы речевого дыхания: неэкономичное верхнегрудное, или ключичное, при котором происходит движение верхних отделов грудной клетки, плечевого пояса и лопаток.

Вдох во время речи, поверхностный и учащенный, осуществляется через рот. Поднятая грудная клетка сразу опускается, вызывает форсированное и неравномерное распределение воздуха на протяжении произносимого слова или фразы. Уже к середине слова выдох иссякает, звуки получаются слабые и смазанные. Дыхание в потоке речи хаотическое со стертостью фаз вдоха и выдоха.
Дети с открытой ринолалией представляют серьёзную проблему для специалистов медицинского и психолого-педагогического профиля. Первичные дефекты артикуляционного аппарата определяют своеобразное развитие всей речевой системы ребёнка. Степень выраженности нарушений устной речи зависит от многих факторов и влияет на дальнейшее общее и психоэмоциональное развитие. Поэтому детям  необходима комплексная  медико – псиолого – педагогическая помощь, успех которой  определяется ранним началом лечения и коррекции речевых нарушений, комплексностью и систематичностью.

Дети с открытой ринолалией -  особая категория детей, отличающаяся сложной структурой речевого недоразвития и требующая индивидуального подхода при организации корреционного воздействия.

Ринолалия при расщелинах неба характеризуется своеобразным комплексом симптомов.

1. Изменение положения и активности языка.

Язык стабилизируется в следующем положении: все тело его оттянуто кзади (западает назад, к глотке), а корень и спинка с силой приподняты кверху (отмечается повышенный тонус). Кончик языка обычно развит плохо, часто паретичен. В результате оказываются доступными только самые элементарные движения, которые между собой мало дифференцированы. Изменение положения языка является своеобразным приспособлением ребенка к своему дефекту.

2. Нарушение деятельности мышц, осуществляющих движение мягкого неба.

Функция всех мускулов, поднимающих мягкое небо и образующих разделение носовой и ротовой полостей, резко ограничена не только при речи, но и при актах жевания и глотания. Мягкое небо либо пассивно, либо мало подвижно и не выполняет своей функции разделения ротовой и носовой полости. У больных с открытой ринолалией нарушается существующее переплетение мышц неба по средней линии и необходимое их физиологическое натяжение и отмечается ассиметрия мышц мягкого неба слева и справа. Эта асимметрия проявляется к 4—5 годам и с возрастом прогрессирует. Слизистая оболочка глотки становится бледной, вялой, атрофичной. Смыкание мягкого неба и задней стенки глотки не осуществляется.

3. Изменение взаимодействия мышц всего периферического конца речедвигательного анализатора.

Прежде всего обращает на себя внимание нарушение взаимосвязи артикуляторных и мимических мышц, что выражается в излишних движениях лицевых мышц в процессе артикуляции, наличии синкинезий, а в ряде случаев тикообразных и хореических движений лицевых мышц [2, с. 33].

Как утверждает Л.И. Вансовская «у лиц с врожденной расщелиной даже после хирургического вмешательства трудности в этом плане не исчезают. При сквозных расщелинах после хейлопластики остаются рубцы, ограничивающие подвижность мышц. Чем значительнее деформации губы, тем больше вовлекаются в артикуляцию звуков лицевые и мимические мышцы, что вырабатывает у ребенка стойкий стереотип напряженности речи. Нарушение взаимодействия между артикуляционными и дыхательными мышцами приводит к специфическим проявлениям особенностей речевого дыхания» .

А.Г. Ипполитова отмечает, что «страдает направленность и плавность выдоха, а также ритмичность речевого дыхания. Чаще всего дыхание при ринолалии оказывается поверхностным (грудным), наблюдается асинхронность грудного и диафрагмального дыхания, нарушается соотношение между вдохом и выдохом. Такой тип дыхания создает особые трудности для реализации речи».

4. Тотальное нарушение звукопроизношения.

По мнению С.С. Ляпидевского «все звуки произносятся с носовым оттенком, причем наиболее дефектными в этом отношении являются гласные звуки (для них нужен самый сильный велофарингеальный (небно-глоточный) затвор). Артикуляция согласных звуков сдвигается к месту отсутствующего небно-глоточного затвора, в результате чего звуки искажаются и приближаются к храпящему звучанию, иногда напоминающему отдельные звуки» [12, с. 29].

Реже, по мнению С.С. Ляпидевского отмечаются звуковые замены, причем звуки-субституты являются также искаженными. Значительно нарушенными оказываются те согласные, которые требуют наиболее высокого ротового давления [12, с. 30].

При достаточном ротовом давлении артикуляционных изменений у детей не наблюдается. Исключение составляют щелевые звуки, искажения которых могут быть обусловлены нарушением прикуса. У детей, имеющих недостаточное внутриротовое давление, страдает артикуляция и соноров.

Ашық ринолалиямен ауыратын балаларда сөйлеу тыныс алуының дұрыс емес механизмдері дамиды: экономикалық емес жоғарғы кеуде немесе клавикулярлы, онда жоғарғы кеуде, иық белдеуі және иық пышақтарының қозғалысы жүреді.

Сөйлеу кезінде тыныс алу, Үстірт және жылдам, ауыз арқылы жүзеге асырылады. Көтерілген кеуде қуысы бірден төмендейді, айтылған сөз немесе сөз тіркесі бойында ауаның мәжбүрлі және біркелкі емес таралуын тудырады. Сөздің ортасына қарай дем шығару кебеді, дыбыстар әлсіз және майланған. Сөйлеу ағынындағы тыныс алу ингаляция және дем шығару фазаларының жойылуымен ретсіз.

Ашық ринолалиямен ауыратын балалар медициналық және психологиялық-педагогикалық бейіндегі мамандар үшін күрделі проблема болып табылады. Артикуляциялық аппараттың бастапқы ақаулары баланың бүкіл сөйлеу жүйесінің өзіндік дамуын анықтайды. Ауызша сөйлеу бұзылыстарының ауырлығы көптеген факторларға байланысты және одан әрі жалпы және психоэмоционалды дамуға әсер етеді. Сондықтан балаларға кешенді медициналық-психологиялық-педагогикалық көмек қажет, оның жетістігі сөйлеу бұзылыстарын емдеу мен түзетудің ерте басталуымен, кешенділігімен және жүйелілігімен анықталады.

Ашық ринолалиямен ауыратын балалар-сөйлеу дамуының күрделі құрылымымен ерекшеленетін және корреляциялық әсерді ұйымдастыруда жеке көзқарасты қажет ететін балалардың ерекше категориясы.

Таңдай жырықтарындағы Ринолалия өзіндік белгілер кешенімен сипатталады.

1. Тілдің орналасуы мен белсенділігінің өзгеруі.

Тіл келесі қалыпта тұрақтанады: оның бүкіл денесі артқа қарай тартылады (артқа, жұтқыншаққа қарай батады), ал тамыр мен арқа күшпен жоғары көтеріледі (тонустың жоғарылауы байқалады). Тілдің ұшы әдетте нашар дамыған, көбінесе паретикалық. Нәтижесінде, бір-бірімен аз сараланған ең қарапайым қозғалыстар ғана қол жетімді. Тілдің орналасуының өзгеруі-бұл баланың ақауына бейімделуінің бір түрі.

2. Жұмсақ таңдайдың қозғалысын жүзеге асыратын бұлшықеттердің белсенділігінің бұзылуы.

Жұмсақ таңдайды көтеретін және мұрын мен ауыз қуысының бөлінуін құрайтын барлық бұлшықеттердің қызметі сөйлеу кезінде ғана емес, шайнау және жұту әрекеттерінде де күрт шектеледі. Жұмсақ таңдай пассивті немесе аз қозғалмалы және ауыз бен мұрын қуысын бөлу қызметін атқармайды. Ашық ринолалиямен ауыратын науқастарда ортаңғы сызық бойымен таңдай бұлшықеттерінің бар тоғысуы және олардың қажетті физиологиялық керілуі бұзылады және сол және оң жақтағы жұмсақ таңдай бұлшықеттерінің асимметриясы байқалады. Бұл асимметрия 4-5 жаста көрінеді және жасына қарай дамиды. Жұтқыншақтың шырышты қабаты бозғылт, летаргиялық, атрофиялық болады. Жұмсақ таңдай мен жұтқыншақтың артқы қабырғасын жабу мүмкін емес.

3. Сөйлеу қозғалтқышының анализаторының бүкіл перифериялық ұшындағы бұлшықеттердің өзара әрекеттесуінің өзгеруі.

Ең алдымен артикуляциялық және мимикалық бұлшықеттердің өзара байланысының бұзылуы назар аударады, бұл артикуляция процесінде бет бұлшықеттерінің шамадан тыс қозғалыстарында, синкинезияның болуында және кейбір жағдайларда бет бұлшықеттерінің тик тәрізді және хореикалық қозғалыстарында көрінеді [2, 33-бет].

Л. и. Вансовская " туа біткен жырығы бар адамдарда, тіпті хирургиялық араласудан кейін де, бұл тұрғыда қиындықтар жойылмайды. Хейлопластикадан кейінгі саңылауларда бұлшықеттердің қозғалғыштығын шектейтін тыртықтар қалады. Еріннің деформациясы неғұрлым маңызды болса, соғұрлым бет және бет бұлшықеттері дыбыстардың артикуляциясына қатысады, бұл балада сөйлеу кернеуінің тұрақты стереотипін тудырады. Артикуляциялық және тыныс алу бұлшықеттерінің өзара әрекеттесуінің бұзылуы сөйлеу тыныс алу ерекшеліктерінің ерекше көріністеріне әкеледі".

А. Г. Ипполитова " дем шығарудың бағыты мен тегістігі, сондай-ақ сөйлеу тыныс алуының ритағы зардап шегеді. Көбінесе ринолалиямен тыныс алу таяз (кеуде) болып шығады, кеуде және диафрагмалық тыныс алудың асинхрондылығы байқалады, тыныс алу мен дем шығару арасындағы байланыс бұзылады. Тыныс алудың бұл түрі сөйлеуді жүзеге асыруда ерекше қиындықтар туғызады".

4. Дыбысты айтудың жалпы бұзылуы.

С. С. Лапидевскийдің айтуы бойынша " барлық дыбыстар мұрын реңкімен айтылады, ал дауысты дыбыстар осыған байланысты ең ақаулы болып табылады (олар үшін ең күшті велофарингеальды (палатофарингеальды) қақпа қажет). Дауыссыз дыбыстардың артикуляциясы жетіспейтін палатофарингеальды Қақпаның орнына ауысады, нәтижесінде дыбыстар бұрмаланып, кейде жеке дыбыстарға ұқсайтын қорылдаған дыбысқа жақындайды" [12, 29-бет].

Сирек, С. С. Ляпидевскийдің пікірінше, дыбыстық алмастырулар байқалады, ал субституттар да бұрмаланған. Ауыз қуысының ең жоғары қысымын қажет ететін дауыссыздар айтарлықтай бұзылған [12, б. 30].

Ауыз қуысының қысымы жеткілікті болған кезде балаларда артикуляциялық өзгерістер байқалмайды. Ерекшелік-бұрмалануы тістеудің бұзылуына байланысты болуы мүмкін саңылау дыбыстары. Ауыз қуысының қысымы жеткіліксіз балаларда артикуляция және соноран зардап шегеді.


76. Специфика коррекции звукопроизношения при открытой ринолалии после уранопластики.
Жауабы: Основной целью логопедической работы с детьми с ринолалией является коррекция нарушенных речевых функций, нормализация произносительной стороны речи, выработка самостоятельного речевого поведения и общения в социальной среде.

Основными задачами работы с детьми в послеоперационный период являются:

1) развитие подвижности мягкого нёба;

2) формирование полноценного небно-глоточного смыкания;

3) овладение направленной воздушной струей для выработки навыков фонационного дыхания;

 4) коррекция и автоматизация физиологического дыхания;

5)устранение неправильного уклада органов артикуляции при произнесении звуков;

6) формирование произношения всех звуков речи без назального оттенка (за исключением носовых звуков). 

7) восстановление процессов голосообразования и голосоведения.

Коррекция произношения звуков. 

Патологическое звукообразование при ринолалии имеет антропофонические и фонологические признаки. Первые заключаются в искажении звучания фонем, а вторые — в замене одной фонемы другой. Практически все звуки при ринолалии назализованы, многие из них звучат лишь приближенно, и одновременно они взаимозаменяются внутри групп, сходных по способу образования и акустическим признакам. Поэтому работа по исправлению звукопроизношения занимает длительный период времени. Органические дефекты и многолетний опыт патологической артикуляции фонем еще больше затрудняют коррекцию.

Коррекция каждого звука предусматривает формирование следующих умений:

1) выделять его среди других;

2) соотносить с определенной артикулемой;

3) правильно воспроизводить артикулему;

4) применять это умение в потоке связной речи

Особенность ребенка с ринолалией состоит еще и в том, что у него полностью отсутствует кинестетический опыт многих, казалось бы примитивных, действий: дутья, прорыва смычек, ощущения повышенного давления воздуха в полости рта и т. д. Такую недостаточность ребенок компенсирует усиленным напряжением. Это избыточное напряжение часто сохраняется и после постановки звуков и придает речи специфический акцент. Поэтому в задачу коррекционно-педагогической работы входит в первую очередь выработка новых кинестезий.

Логопед должен вызывать у ребенка необходимые движения от непроизвольных действий и фиксировать внимание именно на испытываемых в этот момент ощущениях. При повторении упражнения ребенок ориентируется на воспроизведение кинестезии. Поэтому все инструкции логопеда должны обязательно отражать ощущения. Таким образом, кинестетический анализатор становится ведущим, опорным при коррекции звукопроизношения у детей с ринолалией.

Воспроизведение звука предусматривает образование преграды в нужной зоне, подачу на нее направленной воздушной струи, обеспечение достаточного внутриротового давления и при необходимости включение фонации.

При недостаточности нёбно-глоточного смыкания не фиксируют внимание ребенка на объеме утекающей воздушной струи, а стараются сделать ее максимально бесшумной. Этому помогает плавное выполнение всех упражнений без резких утрированных движений и скандирования.

Вызывая звуки, нужно стараться максимально использовать уже доступные ребенку движения и фонемы, а не создавать абсолютно новые модели. Поскольку согласные звуки в слове звучат и артикулируются несколько по-разному, не так, как изолированные, из-за влияния на них последующих фонем желательно вызывать согласные непосредственно в слоге.
Ринолалиямен ауыратын балалармен логопедиялық жұмыстың негізгі мақсаты-бұзылған сөйлеу функцияларын түзету, сөйлеудің айтылу жағын қалыпқа келтіру, әлеуметтік ортада тәуелсіз сөйлеу мінез-құлқы мен қарым-қатынасты дамыту.

Операциядан кейінгі кезеңде балалармен жұмыс істеудің негізгі міндеттері:

1) жұмсақ таңдайдың қозғалғыштығын дамыту;

2) толық палатофарингеальды жабуды қалыптастыру;

3) фонациялық тыныс алу дағдыларын дамыту үшін бағытталған ауа ағынын меңгеру;

4) физиологиялық тыныс алуды түзету және автоматтандыру;

5) дыбыстарды айту кезінде артикуляция органдарының дұрыс емес құрылымын жою;

6) мұрын реңкінсіз сөйлеудің барлық дыбыстарының айтылуын қалыптастыру (мұрын дыбыстарын қоспағанда).

7) дауыс қалыптастыру және дауыс беру процестерін қалпына келтіру.

Дыбыстардың айтылуын түзету.

Ринолалиядағы патологиялық дыбыстың пайда болуы антропофониялық және фонологиялық белгілерге ие. Біріншісі-фонемалардың дыбысын бұрмалау, ал екіншісі — бір фонеманы екіншісіне ауыстыру. Ринолалия кезіндегі барлық дерлік дыбыстар мұрынға айналады, олардың көпшілігі тек шамамен естіледі және сонымен бірге олар қалыптасу тәсілі мен акустикалық белгілерге ұқсас топтардың ішінде бір-бірін алмастырады. Сондықтан дыбыстың айтылуын түзету жұмыстары ұзақ уақытты алады. Органикалық ақаулар және фонемалардың патологиялық артикуляциясының көп жылдық тәжірибесі түзетуді одан әрі қиындатады.

Әр дыбысты түзету келесі дағдыларды қалыптастыруды қамтиды:

1) оны басқалардан ерекшелендіріңіз;

2) белгілі бір артикулемамен байланыстыру;

3) артикулеманы дұрыс көбейту;

4) бұл шеберлікті біртұтас сөйлеу ағымында қолдану

Ринолалиямен ауыратын баланың ерекшелігі-оның көптеген қарабайыр болып көрінетін әрекеттердің кинестетикалық тәжірибесі мүлдем жоқ: үрлеу, садақтардың бұзылуы, ауыз қуысында ауа қысымының жоғарылауы және т.б. мұндай жеткіліксіздікті бала шиеленістің жоғарылауымен өтейді. Бұл шамадан тыс кернеу көбінесе дыбыстарды шығарғаннан кейін де сақталады және сөйлеуге ерекше екпін береді. Сондықтан түзету-педагогикалық жұмыстың міндеті ең алдымен жаңа кинестезияларды дамыту болып табылады.

Логопед балада еріксіз әрекеттерден қажетті қозғалыстарды тудыруы керек және дәл осы сәтте сезінетін сезімдерге назар аударуы керек. Жаттығуды қайталау кезінде бала кинестезияның көбеюіне назар аударады. Сондықтан логопедтің барлық нұсқаулары сезімді көрсетуі керек. Осылайша, кинестетикалық анализатор ринолалиямен ауыратын балаларда дыбыстық айтылымды түзету кезінде жетекші, тірек болады.

Дыбысты жаңғырту қажетті аймақта тосқауылдың пайда болуын, оған бағытталған ауа ағынын беруді, жеткілікті ішкі қысымды қамтамасыз етуді және қажет болған жағдайда фонацияны қосуды көздейді.

Палатофарингеальды жабылу жеткіліксіз болған жағдайда, олар баланың назарын ағып жатқан ауа ағынының көлеміне түсірмейді, бірақ оны мүмкіндігінше үнсіз етуге тырысады. Бұл барлық жаттығуларды кенеттен асыра сілтеусіз және ұрандатпай тегіс орындауға көмектеседі.

Дыбыстарды шақыра отырып, сіз жаңа модельдер жасамай, балаға қол жетімді қозғалыстар мен фонемаларды барынша пайдалануға тырысуыңыз керек. Сөздегі дауыссыз дыбыстар оқшауланғандай емес, біршама басқаша естіліп, айтылатындықтан, оларға кейінгі фонемалардың әсерінен дауыссыз дыбыстарды тікелей буынға шақырған жөн.

77.Устранение открытой ринолалии у детей: методы обследования и коррекции.
Жауабы:

При органических формах ринолалии требуется устранение анатомических дефектов: изготовление глоточного обтуратора, хирургическая коррекция деформаций лица (уранопластика, велофарингопластика, хейлопластика), аденотомия, полипотомия носа, септопластика, удаление новообразований глотки и пр. Главная роль в лечении функциональной ринолалии принадлежит физиотерапии и психотерапии. Медицинское воздействие дополняется дифференцированной логопедической работой. Особенности коррекционного процесса рассмотрим на примере ринолалии при нёбных расщелинах.

Логопедические занятия по коррекции открытой органической ринолалии проводят в до- и послеоперационной периоде. До операции проводится артикуляционная гимнастика, дыхательная гимнастика, логопедический массаж (пальцевой массаж фрагментов твердого нёба и вибрационный массаж мягкого нёба). На этом этапе необходимо работать над постановкой и автоматизацией доступных звуков (при сохранении их назального оттенка), развивать силу и гибкость голоса, расширять словарь ребенка, воспитывать слуховое внимание и фонематический слух и т. д.

Целью послеоперационной работы по коррекции ринолалии служит закрепление достигнутых навыков в новых анатомических условиях. С этой целью проводится массаж послеоперационных рубцов нёба, развитие полноценного нёбно-глоточного смыкания, выработка дифференцированного ротового и носового выдоха, коррекция звукопроизношения, устранение назального оттенка голоса, ликвидация пробелов в лексико-грамматическом строе и фразовой речи.

Ринолалияның органикалық түрлерінде анатомиялық ақауларды жою қажет: фарингальды обтуратор жасау, бет деформацияларын хирургиялық түзету (уранопластика, велофарингопластика, хейлопластика), аденотомия, мұрын полипотомиясы, септопластика, жұтқыншақ өсінділерін жою және т.б. функционалды ринолалияны емдеудегі басты рөл физиотерапия мен психотерапияға жатады. Медициналық әсер сараланған логопедиялық жұмыстармен толықтырылады. Түзету процесінің ерекшеліктерін таңдай жырықтарындағы ринолалия мысалында қарастырайық.
Ашық органикалық ринолалияны түзету бойынша логопедиялық сабақтар операцияға дейінгі және кейінгі кезеңде жүргізіледі. Операцияға дейін артикуляциялық гимнастика, тыныс алу гимнастикасы, логопедиялық массаж (қатты таңдай фрагменттерінің саусақ массажы және жұмсақ таңдайдың діріл массажы) жүргізіледі. Бұл кезеңде қол жетімді дыбыстарды қою және автоматтандыру бойынша жұмыс істеу керек (олардың мұрын реңктерін сақтай отырып), дауыстың күші мен икемділігін дамыту, баланың сөздік қорын кеңейту, есту зейіні мен фонематикалық естуді тәрбиелеу және т. б.
Ринолалияны түзету бойынша операциядан кейінгі жұмыстың мақсаты жаңа анатомиялық жағдайларда қол жеткізілген дағдыларды бекіту болып табылады. Осы мақсатта операциядан кейінгі таңдайдың тыртықтарын уқалау, толық палатофарингеальды жабуды дамыту, сараланған ауыз және мұрын дем шығаруды дамыту, дыбыстың айтылуын түзету, дауыстың мұрын реңктерін жою, лексика-грамматикалық құрылымдағы және фразалық сөйлеудегі олқылықтарды жою жүргізіледі.