ринолалия. Ринолалия Сессия Жауаптары. Оп 6B01901 Дефектология
 Скачать 310.21 Kb.
|
|
Задняя закрытая ринолалия у детей чаще всего является следствием больших аденоидных разрастаний, изредка носоглоточных полипов, фибромы или других носоглоточных опухолей. Жабық ринолалия-мұрын резонансы төмендеген кезде сөйлеудің айтылу жағының бұзылуы. Ринолалияның жабық және ашық болып бөлінуі фонация кезінде мұрын мен ауыз қуысының жұмысының арақатынасына негізделген. Жабық пішінде мұрын қуысы ауа ағынына өтпейді, сондықтан мұрын фонемалары өзіне тән ерекше дыбыстан айырылады. Гетерогенді факторлардың бүкіл тобы жабық ринолалияға әкелуі мүмкін болғандықтан, оның популяциядағы таралуын бағалау өте қиын. Жабық органикалық ринолалия жұтқыншақ, мұрын, мұрын-жұтқыншақ аймақтарының ақауларына байланысты. Жабық органикалық ринолалияның формалары ақаудың орналасуына байланысты сараланады: алдыңғы жабық органикалық ринолалия. Себептері: мұрынның шырышты қабығының гипертрофиясы, созылмалы мұрынның ағуы, мұрын қуысының полиптері мен ісіктері, мұрын септумының қисаюы. Артқы жабық органикалық ринолалия. Себептері: мұрын-жұтқыншақ аймағындағы механикалық кедергілер (аденоидты кеңею, жұмсақ таңдайдың жұтқыншақтың артқы қабырғасымен бірігуі, жұтқыншақтың жұпталмаған бадамша безінің өсуі). Мұндай балаларға тұрақты ауыз тынысы, жартылай ашық ауыз тән. Алдыңғы жабық ринолалия мұрын шырышты қабығының созылмалы гипертрофиясында, негізінен төменгі қабықтардың артқы бөліктерінде, мұрын қуысында полиптерде, мұрын септумының қисаюында және мұрын қуысының ісіктерінде пайда болады. Балалардағы артқы жабық ринолалия көбінесе үлкен аденоидты өсінділердің, кейде мұрын-жұтқыншақ полиптерінің, фиброманың немесе басқа мұрын-жұтқыншақ ісіктерінің салдары болып табылады. Опишите работу по устранению назального оттенка голоса. Обучение навыкам правильного голосоведения начинается с пения гласных звуков. Вначале дети учатся петь гласные [а] и [о], через 2-3 занятия прибавляется звук [э]. Последними в работу включаются звуки [и] и [у]. А АО АЭ АИ АУ АОЭ АЭО АОИ АЭУ О ОА ОЭ ОИ ОУ ОАЭ ОЭА ОАИ ОЭУ Э ЭА ЭО ЭИ ЭУ ЭАО ЭОА ЭАИ ЭОУ И ИА ИО ИЭ ИУ ИАО ИОА ИЭА ИАЭ У УА УО УЭ УИ УАО УОА УЭО УОЭ Сначала упражнения выполняются шепотом, затем включается громкое произношение. Утечка воздуха через нос контролируется при помощи зеркала или пузырька, поднесенного к носу ребенка. На занятиях можно предлагать детям игровые ситуации. Например, укачивая куклу, ребенок напевает: [а]-[а]-[а], показывает, какой он большой: [о]-[о]-[о], как гудит пароход: [у]-[у]-[у], на прогулке в лесу кричит [ау!] и т. д. Хорошего эффекта помогает добиться применение статической и динамической дыхательной гимнастики. · стоя, поднять руки через стороны вверх, потянуться, сделать вдох, опуская руки петь [а] на выдохе; · стоя, руки опущены вдоль туловища, поднять руки вверх, сделать глубокий вдох, наклонить туловище вперед, опускать руки с пением гласного [о]; · стоя, руки на поясе, сделать вдох, на выдохе петь [э], вытягивая вперед сомкнутые в ладонях руки, имитируя движения пловца. На следующем этапе дети переходят к упражнениям с произнесением звукосочетаний с согласными в интервокальной позиции: гласный – согласный – гласный. В упражнениях используются только правильно артикулируемые согласные: носовые звуки [м], [н]. Звукосочетания произносятся слитно, плавно, сначала монотонно, негромко, затем с изменением высоты голоса. Развивая силу голоса, ребенка учат говорить четко, громко, но не крикливо, постепенно изменяя силу голоса от громкого произнесения к среднему и тихому и наоборот. Пример упражнений для развития силы голоса: · постепенное удлинение произнесения звуков на одном выдохе при средней громкости голоса; · усиление голоса: артикуляция – шепот – тихо – громко; используются сочетания гласных звуков; · ослабление голоса: громко – тихо – шепот – артикуляция; · счет до десяти с постепенным усилением и последующим ослаблением голоса; · аналогичное произнесение алфавитного ряда; · чтение стихотворений с постепенной сменой силы голоса. Дұрыс дауыс беру дағдыларын үйрену дауысты дыбыстарды айтудан басталады. Бастапқыда балалар [A] және [O] дауысты дыбыстарын айтуды үйренеді, 2-3 сабақтан кейін [e] дыбысы қосылады. Соңғы болып [және] және [U] дыбыстары жұмысқа қосылады. А АО АЭ АИ АУ АОЭ АЭО АОИ АЭУ О ОА ОЭ ОИ ОУ ОАЭ ОЭА ОАИ ОЭУ Э ЭА ЭО ЭИ ЭУ ЭАО ЭОА ЭАИ ЭОУ И ИА ИО ИЭ ИУ ИАО ИОА ИЭА ИАЭ У УА УО УЭ УИ УАО УОА УЭО УОЭ Алдымен жаттығулар сыбырлап орындалады, содан кейін қатты айтылу қосылады. Мұрын арқылы ауаның ағуы баланың мұрнына апарылған айна немесе көпіршік арқылы бақыланады. Сабақтарда сіз балаларға ойын жағдайларын ұсына аласыз. Мысалы, қуыршақты тербетіп жатқанда, бала: [a]-[a]-[a], оның қаншалықты үлкен екенін көрсетеді: [o]-[o]-[o], пароход қалай гылдайды: [U]-[U]-[u], орманда серуендеу кезінде айқайлайды [ау!] және т. б. Статикалық және динамикалық тыныс алу жаттығуларын қолдану жақсы нәтижеге қол жеткізуге көмектеседі. * тұрып, қолдарыңызды бүйірлеріңізден жоғары көтеріңіз, созыңыз, дем алыңыз, қолдарыңызды төмен түсіріңіз [a] дем шығарғанда; * тұрып, қолдар дененің бойымен төмен түсіп, қолдарыңызды жоғары көтеріңіз, терең дем алыңыз, денеңізді алға еңкейтіңіз, дауысты дыбыспен қолдарыңызды төмен түсіріңіз [о]; * тұрып, қолдар белбеуде, дем алыңыз, дем шығарғанда [e] әнін айтыңыз, алақанға жабық қолдарды алға созыңыз, жүзушінің қимылына еліктеңіз. Келесі кезеңде балалар интервокальды позицияда дауыссыз дыбыстармен дыбыстық тіркестерді айту жаттығуларына көшеді: дауысты – дауыссыз – дауысты. Жаттығуларда тек дұрыс артикуляцияланған дауыссыздар қолданылады: мұрын дыбыстары [м], [н]. Дыбыстық тіркесімдер біртұтас, тегіс, алдымен монотонды, үнсіз, содан кейін дауыс биіктігінің өзгеруімен айтылады. Дауыс күшін дамыта отырып, баланы анық, қатты сөйлеуге үйретеді, бірақ қатты емес, дауыстың күшін біртіндеп қатты айтылудан орташа және үнсізге және керісінше өзгертеді. Дауыс күшін дамытуға арналған жаттығулардың мысалы: * дауыстың орташа көлемінде бір дем шығару кезінде дыбыстардың айтылуын біртіндеп ұзарту; • дауысты күшейту: артикуляция-сыбырлау-тыныш-қатты; дауысты дыбыстардың тіркесімдері қолданылады; * дауыстың әлсіреуі: қатты-тыныш-сыбырлау-артикуляция; * дауыстың біртіндеп күшеюімен және кейіннен әлсіреуімен онға дейін санау; * алфавиттік қатардың ұқсас айтылуы; * дауыс күшінің біртіндеп өзгеруімен өлең оқу. Раскройте сущность работ по коррекции звукопроизношения при ринолалии. Коррекция звукопроизношения проводится при постоянном контроле ротового выдоха и параллельно с дыхательной гимнастикой; развитием фонематического слуха и фонематического анализа; контролем над подъемом и удержанием мягкого неба; участием зрительного, тактильно-вибрационного и слухового контроля. Приступая к коррекции звуков, проводят проверку детей на способность к воспроизведению артикуляций и фонем по подражанию. Это позволяет выявить наиболее доступные звуки. Необходимо максимально использовать уже доступные ребенку движения и фонемы, это позволяет уменьшить напряжение, облегчить введение звука в слоги и выразить принцип опоры на уже сформированные умения и переход от простого к сложному. Особенность всех коррегирующих приемов при ринолалии заключается в том, что они должны быть достаточно ощутимы, не вызывая попутно напряжения артикуляторов, что усиливает утечку воздуха в нос и удлиняет и без того увеличенное время смычки. Выбор метода и упражнений устанавливается строго индивидуально. Однако выраженные органические дефекты могут препятствовать достижению идеальной артикуляции. Рубцовые изменения ограничивают ее подвижность: открытый прикус, прогения, прогнатия, нарушение зубного ряда в переднем отделе верхней челюсти осложняет постановку губно- губных и переднеязычных звуков. Приходится задерживаться на промежуточных, более грубых артикуляциях: межзубной, одноударной и т.п. из-за снижения фонематического слуха и кинестезий. Коррекция отдельных звуков может продолжаться довольно долго, пока четко не будет выработан четкий кинестетический стереотип. Для постановки звуков при ринолалии чаще всего используют обходной путь, то есть применяют уже имеющиеся или поставленные звуки. Ф.А. Рау – основоположник работы по этому пути. Базовым звуком является звук «м», который почти всегда есть. Постановка двугубного П возможна различными способами. Ребенку предлагают похлопать губами во время мягкого тихого дутья. При этом слышится шепотное па-па-па. Увлажнение губ создает незначительное залипание и облегчает смыкание. Можно использовать «поплевывание» губами, если ребенок уже научился делать это упражнение с высунутым языком. Нужно отметить, что звук П, вызванный похлопыванием губами, легче ввести в прямые слоги, а от «поплевывания» и надувания щек – в обратные. Можно ребенку предложить дуть и одновременно указательным пальцем попеременно смыкать и размыкать нижнюю и верхнюю губу. В результате многократно слышится звук П. Звук Т (межзубный) легко получить от «поплевывания». Для этого нужно улыбнуться, чтобы обнажились зубы, и плюнуть, слегка высунув кончик языка. Звук Т может быть вызван от П. Несколько раз подряд повторяют слоги па-па-па, положив широкий язык на нижнюю губу. Затем воспроизводят эти же слоги, улыбаясь, чтобы отключить губы от артикуляции. Послоговое произнесение значительно облегчает введение нового звука в слова. Межзубная фонема С также позволяет перейти к Т при ритмичном смыкании и размыкании резцов, закусывающих язык. Звук К при ринолалии часто отсутствует или заменяется глоточным паразвуком. Его исправляют традиционно, сдвигая переднюю часть спинки языка в глубину полости рта шпателем во время произнесения слогов та-та-та. По мере перемещения языка слог та превращается в тя, затем в кя, и, наконец, в ка. Ребенок самостоятельно нажимает на язык указательным пальцем. Дыбыстың айтылуын түзету ауыз қуысының дем шығаруын тұрақты бақылау кезінде және тыныс алу гимнастикасымен қатар; фонематикалық есту мен фонематикалық талдауды дамыту; жұмсақ таңдайдың көтерілуі мен сақталуын бақылау; көру, тактильді-діріл және есту бақылауының қатысуымен жүзеге асырылады. Дыбыстарды түзетуге кірісе отырып, балалар артикуляциялар мен фонемаларды еліктеу қабілетіне тексеріледі. Бұл сізге ең қол жетімді дыбыстарды анықтауға мүмкіндік береді. Балаға қол жетімді қозғалыстар мен фонемаларды барынша пайдалану қажет, бұл шиеленісті азайтуға, буындарға дыбысты енгізуді жеңілдетуге және қалыптасқан дағдыларға және қарапайымнан күрделіге ауысуға қолдау көрсету принципін білдіруге мүмкіндік береді. Ринолалия кезіндегі барлық түзету әдістерінің ерекшелігі-олар артикуляторлардың кернеуін тудырмай, жеткілікті түрде сезілуі керек, бұл мұрынға ауа ағынын күшейтеді және садақтың онсыз да ұзартылған уақытын ұзартады. Әдіс пен жаттығуды таңдау қатаң түрде жеке-жеке белгіленеді. Алайда, айқын органикалық ақаулар идеалды артикуляцияға қол жеткізуге кедергі келтіруі мүмкін. Тыртықтың өзгеруі оның қозғалғыштығын шектейді: ашық тістеу, прогния, прогнатия, жоғарғы жақтың алдыңғы бөлігіндегі тіс қатарының бұзылуы лабиальды және алдыңғы тілдік дыбыстарды қоюды қиындатады. Фонематикалық есту мен кинестезияның төмендеуіне байланысты аралық, өрескел артикуляцияларда: тіс аралық, бір соққы және т.б. кешіктіруге тура келеді. Жеке дыбыстарды түзету нақты кинестетикалық стереотип пайда болғанға дейін біраз уақытқа созылуы мүмкін. Ринолалия кезінде дыбыстарды қою үшін көбінесе уақытша шешім қолданылады, яғни бұрыннан бар немесе орнатылған дыбыстар қолданылады. Ф. а. Рау-осы жолдағы жұмыстың негізін қалаушы. Негізгі дыбыс-бұл әрдайым дерлік болатын "м" дыбысы. Екі ерінді қою Б әр түрлі жолдармен мүмкін. Балаға жұмсақ, тыныш Үрлеу кезінде ернін сипау ұсынылады. Бұл жағдайда сыбырлаған па-па-па естіледі. Ерінді ылғалдандыру аздап жабысқақ етеді және жабуды жеңілдетеді. Егер бала бұл жаттығуды тілін шығаруды үйреніп алған болса, ернімен "түкіруді" қолдануға болады. Айта кету керек, ерінді сипау нәтижесінде пайда болған p дыбысын тікелей буындарға, ал "түкіруден" және щектерді үрлеуден – керісінше енгізу оңайырақ. Сіз балаға үрлеуді ұсына аласыз, сонымен бірге сұқ саусағыңызбен төменгі және жоғарғы ерінді кезек-кезек жауып, ашыңыз. Нәтижесінде П дыбысы бірнеше рет естіледі. Т дыбысын (тіс аралық) "түкіруден"оңай алуға болады. Мұны істеу үшін Сіз тістеріңізді ашып, түкіріп, тіліңіздің ұшын сәл шығарып алуыңыз керек. Дыбыс Т бастап шақырылуы мүмкін Б.төменгі ерінге кең тілді қойып, па-па-па буындары қатарынан бірнеше рет қайталанады. Содан кейін ерінді артикуляциядан ажырату үшін күлімсіреп, сол буындарды көбейтіңіз. Буын арқылы айту сөздерге жаңа дыбысты енгізуді айтарлықтай жеңілдетеді. Тісаралық фонема сонымен қатар тілді тістейтін азу тістердің ритақты жабылуымен және ашылуымен Т-ға өтуге мүмкіндік береді. Ринолалиядағы К дыбысы жиі жоқ немесе фарингальды паразонмен ауыстырылады. Ол дәстүрлі түрде Ta-Ta-Ta буындарын айту кезінде тілдің артқы жағының алдыңғы бөлігін шпательмен ауыз қуысының тереңдігіне жылжыту арқылы түзетіледі. Тіл қозғалған сайын, те буыны айналады тя, содан кейін кя, және, сайып келгенде, ка. Бала сұқ саусағымен тілді өздігінен басады. Определите причины возникновения закрытой ринолалии. При данной форме ринолалии резко страдает произношение и гласных звуков, которые лишаются некоторых тоновых характеристик, что значительно обедняет их звучание. Они смазаны, имеют мертвый неестественный оттенок. Основные причины: 1) органические изменения в носовом пространстве, закрывающие проход воздушной струи в носовую полость; 2) функциональные расстройства мягкого неба, небной занавески, небно-глоточного клапана, который пропускает воздух в носовую полость. В соответствии с классификацией причин закрытая ринолалия подразделяется наорганическую и функциональную. Органическая закрытая ринолалия возникает вследствие анатомических изменений в носовой или носоглоточной полости. В этом случае необходимо хирургическое вмешательство, устранение причины непроходимости носовой полости. Как правило, с устранением этих причин носовое дыхание нормализуется и дефект исчезает. Если же улучшения речи не происходит, то в дальнейшем проводят те же логопедические упражнения, что и при функциональном нарушении. Функционалды жабық ринолалия кезінде мұрын немесе мұрын-жұтқыншақ қуысында органикалық зақымданулар болмайды. Жұмсақ таңдайдың гиперфункциясы (қызметінің жоғарылауы) байқалады, ол үнемі жоғары көтеріліп, мұрын қуысына ауа ағынының жолын жауып тастайды, ауа ағыны ауыз арқылы өтеді. Функционалды жабық ринолалия кезінде мұрын және дауысты дыбыстардың тембрі органикалық ринолалияға қарағанда көбірек бұзылуы мүмкін. Көбінесе бұл бұзылыс невротикалық бұзылулары бар балаларда кездеседі. Мұның себебі - жұмсақ таңдайдың өзі емес, орталық жүйке жүйесінің зақымдануы. Бұл жиі кездеседі, бірақ әрқашан дұрыс таныла бермейді. Кейбір жағдайларда функционалды жабық ринолалия аденоидтарды алып тастағаннан кейін әдеттегідей сақталады. Функционалды жабық ринолалияны жою бойынша түзету жұмыстары органикалық жабық ринолалиямен бірдей бағыттарды қамтиды, бірақ бұл жағдайда бұзушылық орталық сипатта болатынын ескере отырып, кейбір жағдайларда логопедиялық әсер жеткіліксіз және невропатологпен кеңесу қажет. Опишите функциональную закрытую ринолалию. Закрытая ринолалия образуется при пониженном физиологическом носовом резонансе во время произнесения звуков речи. Самый сильный резонанс у носовых м, м', н, н'. При нормальном их произнесении носоглоточный затвор остается открытым, и воздух проникает прямо в носовую полость. Если для назальных звуков носовой резонанс отсутствует, они звучат как ротовые б, б' д, д'. В речи исчезает противопоставление звуков по признаку назальный - неназальный, что влияет на ее разборчивость. Меняется также звучание гласных звуков из-за оглушения отдельных тонов в носоглоточной и носовой полостях. При этом гласные звуки приобретают в речи неестественный оттенок. Причина закрытой формы - чаще всего органические изменения в носовом пространстве или функциональные расстройства нёбно-глоточного смыкания. Органические изменения вызываются болезненными явлениями, в результате которых, затрудняется носовое дыхание. М.Земан жабық ринолалия (ринофония) екі түрін ажыратады: алдыңғы жабық – мұрын қуыстарының бітелуімен және артқы жабық – мұрын-жұтқыншақ қуысының төмендеуімен. Алдыңғы жабық ринолалия мұрынның шырышты қабығының созылмалы гипертрофиясымен, негізінен артқы төменгі турбинаттармен байқалады; мұрын қуысында полиптермен; мұрын қалқасының қисаюымен және мұрын қуысының ісіктерімен. Балалардағы артқы жабық ринолалия аденоидты өсінділердің нәтижесі болуы мүмкін, сирек мұрын-жұтқыншақ полиптері, фибромалар немесе мұрын-жұтқыншақтың басқа ісіктері. Функционалды жабық ринолалия балаларда жиі байқалады, бірақ әрқашан дұрыс танылмайды. Бұл мұрын қуысының жақсы өткізгіштігімен және мұрынмен тыныс алудың бұзылуымен жүреді. Дегенмен, бұл жағдайда органикалық формаларға қарағанда мұрын және дауысты дыбыстардың тембрінің бұзылуы мүмкін. Жұмсақ таңдай фонация кезінде және мұрын дыбыстарын айту кезінде қатты көтеріледі және дыбыс толқындарының мұрын-жұтқыншаққа кіруі жабылады. Бұл құбылыс балалардағы невротикалық бұзылыстарда жиі байқалады. Органикалық жабық ринолалиямен, ең алдымен, мұрын қуысының бітелу себептерін жою керек. Мұрынның дұрыс тыныс алуы пайда болғаннан кейін ақау жойылады. Егер кедергіні жойғаннан кейін (мысалы, аденотомиядан кейін) ринолалия өмір сүруін жалғастырса, олар функционалдық бұзылулармен бірдей жаттығуларға жүгінеді. |