Пои. Вучэбная праграма па вучэбным прадмеце Беларуская літаратура для ix класа стано агульнай сярэдняй адукацыі з беларускай і рускай мовамі навучання і выхавання глава 1 тлумачальная запіска
 Скачать 1.71 Mb.
|
|
ГЛАВА 1 ТЛУМАЧАЛЬНАЯ ЗАПІСКА 1. Змест вучэбнага прадмета «Хімія» арыентаваны на засваенне вучнямі кампетэнцый, неабходных для рацыянальнай дзейнасці ў свеце рэчываў і хімічных ператварэнняў на аснове ведаў пра ўласцівасці найважнейшых рэчываў, якія акружаюць чалавека ў паўсядзённым жыцці, прыродзе, прамысловасці. Засваенне зместу вучэбнага прадмета «Хімія» прадугледжвае фарміраванне ў вучняў разумення ролі хіміі ў вырашэнні найбольш актуальных праблем, якія стаяць перад чалавецтвам у XXI стагоддзі. Вучэбная праграма па вучэбным прадмеце «Хімія» (далей – вучэбная праграма) прадугледжвае адносную завершанасць зместу хімічнай адукацыі на II ступені агульнай сярэдняй адукацыі. Сутнасць адноснай завершанасці зместу хімічнай адукацыі на II ступені агульнай сярэдняй адукацыі заключаецца ў тым, што па заканчэнні IX класа ўстановы агульнай сярэдняй адукацыі выпускнік авалодае сукупнасцю кампетэнцый, якія ён будзе выкарыстоўваць у жыцці незалежна ад абранай прафесіі і якія даюць магчымасць працягнуць вывучэнне хіміі на павышаным узроўні з мэтай прафесійнага самавызначэння ў галінах, звязаных з хіміяй. 2. Мэта вывучэння хіміі на II ступені агульнай сярэдняй адукацыі: фарміраванне першапачатковых сістэмных хімічных ведаў, якія ствараюць аснову для бесперапыннай адукацыі і самаадукацыі на наступных этапах навучання; фарміраванне прадметных кампетэнцый – ведаў, уменняў, спосабаў і вопыту дзейнасці – з улікам спецыфікі хіміі як фундаментальнай прыродазнаўчай навукі; фарміраванне сацыяльна значных каштоўнасных арыентацый, якія ўключаюць агульнакультурнае і асобаснае развіццё вучняў, усведамленне каштоўнасці атрымліваемай хімічнай адукацыі, пачуцці адказнасці і патрыятызму, сацыяльную мабільнасць і здольнасць адаптавацца ў розных жыццёвых сітуацыях. 3. Задачы вывучэння хіміі на II ступені агульнай сярэдняй адукацыі: засваенне вучнямі мовы хіміі, першапачатковых ведаў пра састаў, будову, уласцівасці рэчываў і заканамернасці іх ператварэнняў; найважнейшых хімічных законаў і заканамернасцей для разумення і тлумачэння ўласцівасцей рэчываў і хімічных з’яў; валоданне ўменнямі назіраць хімічныя рэакцыі пры правядзенні хімічнага эксперыменту і аналізаваць вынікі назіранняў; ажыццяўляць разлікі на аснове хімічных формул рэчываў і хімічных ураўненняў; фарміраванне пазнавальных інтарэсаў, інтэлектуальных і творчых здольнасцей, экалагічнай культуры, матывацыі вывучэння хіміі як адной з фундаментальных прыродазнаўчых навук; валоданне ўменнямі прымяняць атрыманыя веды з мэтай адукацыі і самаадукацыі, набыццё вопыту бяспечнага выкарыстання рэчываў і матэрыялаў у паўсядзённай дзейнасці, забеспячэння культуры здаровага ладу жыцця і падрыхтоўкі вучняў да паўнацэннага жыцця ў грамадстве. 4. Вучэбная праграма прызначана для вывучэння хіміі ў IX класе ўстаноў адукацыі, якія рэалізуюць адукацыйныя праграмы агульнай сярэдняй адукацыі. 5. Вучэбная праграма складзена ў адпаведнасці з тыпавым вучэбным планам агульнай сярэлеяй адукацыі, які прадугледжвае на вывучэнне вучэбнага прадмета «Хімія» 2 гадзіны на тыдзень (усяго 70 гадзін). У IX класе вучні вывучаюць заканамернасці праходжання хімічных рэакцый з пазіцыі тэорыі электралітычнай дысацыяцыі і хімію элементаў, уключаючы знаёмства з разнастайнасцю і значэннем арганічных злучэнняў у рамках вывучэння хіміі вугляроду. У вучэбнай праграме прадстаўлены вучэбныя тэмы і прыкладны час на іх вывучэнне. У адпаведнасці з прынцыпамі кампетэнтнаснага падыходу ацэнка сфарміраваных кампетэнцый вучняў праводзіцца на аснове іх ведаў, уменняў і выпрацаваных спосабаў дзейнасці. У вучэбнай праграме маюцца раздзелы «Па выніках вывучэння тэмы вучні павінны», «Асноўныя патрабаванні да вынікаў вучэбнай дзейнасці вучняў IX класа». Паколькі шматлікія элементы зместу з улікам спецыфікі прадмета патрабуюць шматразовага паўтарэння, пашырэння і развіцця, патрабаванні да вынікаў вучэбнай дзейнасці фармулююцца як у канцы вывучэння асобных тэм, так і па выніках вывучэння вучэбнага прадмета на працягу навучальнага года. На аснове гэтых патрабаванняў ажыццяўляюцца кантроль і ацэнка вынікаў вучэбнай дзейнасці вучняў, якасці засваення ведаў і ўзроўню сфарміраванасці кампетэнцый на аснове ацэньвання практычных і пісьмовых кантрольных работ. Для кожнай тэмы ў вучэбнай праграме вызначаны пытанні, якія павінны быць вывучаны, тыпы разліковых задач, указаны пералікі дэманстрацый, лабараторных доследаў, тэмы практычных работ. Настаўніку даецца права замены дэманстрацыйных і лабараторных доследаў на іншыя (раўнацэнныя), больш даступныя ва ўмовах дадзенай установы агульнай сярэдняй адукацыі. Па сваім меркаванні настаўнік можа павялічыць лік дэманстрацыйных доследаў. Указаная ў вучэбнай праграме колькасць гадзін, адведзеных на вывучэнне вучэбных тэм, з’яўляецца прыкладнай. Яна можа быць пераразмеркавана паміж тэмамі ў разумных межах (2–4 гадзіны). Рэзервовы час настаўнік выкарыстоўвае па сваім меркаванні. Акрамя таго, магчыма змяненне паслядоўнасці вывучэння пытанняў у рамках асобнай вучэбнай тэмы пры адпаведным абгрунтаванні такіх змяненняў. ГЛАВА 2 ЗМЕСТ ВУЧЭБНАГА ПРАДМЕТА (2 гадзіны на тыдзень; усяго 70 гадзін, з іх 2 гадзіны – рэзервовы час) Тэма 1. Паўтарэнне асноўных пытанняў курса хіміі VIII класа (6 гадзін) Асноўныя класы неарганічных рэчываў. Будова атама і перыядычны закон. Хімічная сувязь, яе прырода і тыпы. Акісляльна-аднаўленчыя рэакцыі. Прыклады разлікаў па ўраўненнях акісляльна-аднаўленчых рэакцый. Растворы. ПА ВЫНІКАХ ВЫВУЧЭННЯ ТЭМЫ ВУЧНІ ПАВІННЫ: даваць вызначэнні раней вывучаным паняццям; умець: называць фізічныя і хімічныя ўласцівасці рэчываў вывучаных класаў, спосабы іх атрымання; фармулёўку перыядычнага закона; тып хімічнай сувязі; вызначаць прыналежнасць рэчыва да вызначанага класа неарганічных злучэнняў па хімічнай формуле; тып хімічнай рэакцыі па ўраўненні; тып хімічнай сувязі і ступень акіслення атама ў злучэнні па формуле; растваральнасць рэчываў па табліцы растваральнасці; адрозніваць неарганічныя злучэнні розных класаў па формулах; тыпы хімічных рэакцый па ўраўненнях; рэчывы з розным тыпам хімічнай сувязі па формулах; ажыццяўляць наступныя віды дзейнасці: састаўляць ураўненні акісляльна-аднаўленчых рэакцый на аснове метаду электроннага балансу; характарызаваць фізічныя і хімічныя ўласцівасці вывучаных злучэнняў; узаемасувязь паміж класамі неарганічных злучэнняў; хімічныя элементы па становішчы ў перыядычнай сістэме і будове атамаў; заканамернасці змянення хімічных уласцівасцей простых рэчываў, аксідаў і гідраксідаў элементаў А-груп у перыядах і групах; склад раствораў; тлумачыць фізічны сэнс атамнага нумара, нумара перыяду і нумара групы (для А-груп); фізічны сэнс перыядычнага закона; заканамернасці змянення ўласцівасцей атамаў хімічных элементаў для атамаў элементаў першых трох перыядаў і А-груп. Тэма 2. Электралітычная дысацыяцыя (11 гадзін) Электраліты і неэлектраліты. Электралітычная дысацыяцыя рэчываў з розным тыпам хімічных сувязей. Іоны ў растворах электралітаў. Моцныя і слабыя электраліты. Электралітычная дысацыяцыя слабых электралітаў як абарачальны працэс. Электралітычная дысацыяцыя кіслот, асноў і солей. Рэакцыі з удзелам іонаў. Рэакцыі іоннага абмену. Умовы неабарачальнага праходжання рэакцый іоннага абмену паміж растворамі электралітаў (утварэнне нерастваральнага прадукту, газападобнага рэчыва, слабога электраліта). Ураўненні хімічных рэакцый у малекулярнай і іоннай форме. Дэманстрацыі 1. Выпрабаванне рэчываў і іх раствораў на электрычную праводнасць. 2. Рэакцыі іоннага абмену паміж растворамі электралітаў. Лабараторныя доследы 1. Выяўленне іонаў вадароду і гідраксід-іонаў у растворах. Практычныя работы 1. Рэакцыі іоннага абмену паміж растворамі электралітаў (1 гадзіна). ПА ВЫНІКАХ ВЫВУЧЭННЯ ТЭМЫ ВУЧНІ ПАВІННЫ: даваць азначэнні паняццям: электраліты і неэлектраліты; аніён, катыён; рэакцыі з удзелам іонаў, рэакцыі іоннага абмену; умець: называць катыёны і аніёны; умовы неабарачальнага праходжання рэакцый іоннага абмену; адрозніваць ураўненні хімічных рэакцый у малекулярнай і іоннай форме; ажыццяўляць наступныя віды дзейнасці: састаўляць ураўненні рэакцый, якія характарызуюць хімічныя ўласцівасці вывучаных злучэнняў; тлумачыць электраправоднасць раствораў электралітаў. Тэма 3. Неметалы (32 гадзіны) Агульная характарыстыка неметалаў. Хлор. Становішча ў перыядычнай сістэме хімічных элементаў. Электронная будова атама хлору. Хлор у прыродзе. Фізічныя ўласцівасці хлору. Хімічныя ўласцівасці хлору: узаемадзеянне з металамі, вадародам. Хлоравадарод. Саляная кіслата. Хімічныя ўласцівасці салянай кіслаты: дзеянне на індыкатары; узаемадзеянне з металамі, асноўнымі аксідамі, асновамі і солямі. Хларыды. Якасная рэакцыя на хларыд-іоны. Ужыванне салянай кіслаты і хларыдаў. Кісларод. Становішча ў перыядычнай сістэме хімічных элементаў. Электронная будова атамаў. Кісларод у прыродзе. Алатропныя мадыфікацыі кіслароду (кісларод, азон). Фізічныя ўласцівасці кіслароду. Хімічныя ўласцівасці кіслароду: узаемадзеянне з металамі, вадародам. Акісленне складаных рэчываў (аксіду вугляроду(II), метану) кіслародам. Ужыванне кіслароду. Сера. Становішча ў перыядычнай сістэме хімічных элементаў. Электронная будова атамаў. Сера ў прыродзе. Фізічныя ўласцівасці серы. Хімічныя ўласцівасці серы: узаемадзеянне з металамі, вадародам, кіслародам. Ужыванне серы. Аксіды серы(IV) і серы(VI), іх узаемадзеянне з вадой. Узаемадзеянне аксідаў серы(IV) і серы(VI) са шчолачамі і асноўнымі аксідамі з утварэннем сярэдніх солей. Серная кіслата, фізічныя ўласцівасці. Хімічныя ўласцівасці разбаўленай сернай кіслаты: дзеянне на індыкатары, узаемадзеянне з металамі, асноўнымі аксідамі, асновамі, солямі. Асаблівасці ўзаемадзеяння канцэнтраванай сернай кіслаты з металамі на прыкладзе рэакцыі з меддзю. Солі сернай кіслаты: сульфаты натрыю, калію, медны купарвас. Якасная рэакцыя на сульфат-іоны. Ужыванне сернай кіслаты і сульфатаў. Азот. Становішча ў перыядычнай сістэме хімічных элементаў. Электронная будова атамаў. Азот у прыродзе. Простае рэчыва, яго фізічныя ўласцівасці. Хімічныя ўласцівасці азоту: узаемадзеянне з вадародам і кіслародам з утварэннем аксіду азоту(II). Аміяк, яго фізічныя ўласцівасці. Хімічныя ўласцівасці аміяку: узаемадзеянне аміяку з кіслародам, вадой і кіслотамі. Ужыванне аміяку. Азотная кіслата, яе фізічныя ўласцівасці. Хімічныя ўласцівасці разбаўленай азотнай кіслаты: дзеянне на індыкатары, узаемадзеянне з асноўнымі аксідамі, асновамі, солямі. Асаблівасці ўзаемадзеяння канцэнтраванай азотнай кіслаты з металамі на прыкладзе рэакцыі з меддзю. Нітраты. Ужыванне азотнай кіслаты і нітратаў. Фосфар. Становішча ў перыядычнай сістэме хімічных элементаў. Электронная будова атамаў. Фосфар у прыродзе. Простае рэчыва, яго фізічныя ўласцівасці. Хімічныя ўласцівасці фосфару: узаемадзеянне з кіслародам з утварэннем аксіду фосфару(V). Аксід фосфару(V). Фосфарная кіслата, яе кіслотныя ўласцівасці. Солі фосфарнай кіслаты. Ужыванне фосфарнай кіслаты і фасфатаў. Паняцце пра мінеральныя ўгнаенні. Вуглярод. Становішча ў перыядычнай сістэме хімічных элементаў. Электронная будова атамаў. Вуглярод у прыродзе. Алатропныя мадыфікацыі вугляроду (алмаз, графіт), іх фізічныя ўласцівасці. Хімічныя ўласцівасці вугляроду: узаемадзеянне з кіслародам. Аксід вугляроду(II): фізічныя ўласцівасці, таксічнасць. Хімічныя ўласцівасці: гарэнне, узаемадзеянне з аксідам медзі(II). Аксід вугляроду(IV). Атрыманне. Фізічныя ўласцівасці. Хімічныя ўласцівасці: узаемадзеянне з вадой (утварэнне вугальнай кіслаты), шчолачамі (утварэнне карбанатаў), аксідамі шчолачных металаў і кальцыю. Якасная рэакцыя на вуглякіслы газ з вапнавай вадой. Вугальная кіслата. Карбанаты. Хімічныя ўласцівасці карбанатаў: узаемадзеянне з кіслотамі, тэрмічнае раскладанне карбанату кальцыю. Паняцце пра кіслыя солі. Гідракарбанаты натрыю, кальцыю і магнію. Якасная рэакцыя на карбанат-іоны. Карбанат кальцыю ў прыродзе (мел, вапняк, мармур). Паняцце пра арганічныя рэчывы. Асаблівасці атама вугляроду (валентнасць, здольнасць утвараць адзінарныя і кратныя сувязі, лінейныя, разгалінаваныя і цыклічныя структуры малекул) як прычына разнастайнасці арганічных рэчываў. Значэнне арганічных рэчываў у прыродзе і жыцці чалавека. Крэмній. Становішча ў перыядычнай сістэме хімічных элементаў. Электронная будова атамаў. Крэмній у прыродзе. Простае рэчыва, яго фізічныя ўласцівасці. Хімічныя ўласцівасці крэмнію: узаемадзеянне з кіслародам. Аксід крэмнію(IV): фізічныя ўласцівасці. Хімічныя ўласцівасці: узаемадзеянне з растворамі шчолачаў з утварэннем сілікатаў. Крэмніевая кіслата: атрыманне дзеяннем моцных кіслот на раствор сілікату натрыю, раскладанне пры награванні. Ужыванне злучэнняў крэмнію: паняцце пра будаўнічыя матэрыялы (цэмент, бетон, кераміка, шкло). Практычны выхад прадукту рэакцыі. Разліковыя задачы 1. Разлікі па ўраўненнях хімічных рэакцый, калі адно з рэчываў узята з лішкам. 2. Разлік практычнага выхаду прадукту рэакцыі. Дэманстрацыі 3. Узоры простых рэчываў неметалаў. 4. Узаемадзеянне канцэнтраванай сернай кіслаты з меддзю. 5. Растварэнне аміяку ў вадзе. 6. Узаемадзеянне канцэнтраванай азотнай кіслаты з меддзю. 7. Узоры мінеральных угнаенняў. 8. Якасная рэакцыя на вуглякіслы газ. 9. Узаемадзеянне карбанатаў з кіслотамі. 10. Атрыманне крэмніевай кіслаты. 11. Узоры шкла і будаўнічых матэрыялаў. Лабараторныя доследы 2. Якасная рэакцыя на хларыд-іоны. 3. Якасная рэакцыя на сульфат-іоны. 4. Якасная рэакцыя на карбанат-іоны. 5. Распазнаванне іонаў кіслотных астаткаў (хларыд-, сульфат- і карбанат-іонаў). Практычныя работы 2. Атрыманне і вывучэнне ўласцівасцей аксіду вугляроду(IV) (1 гадзіна). 3. Рашэнне эксперыментальных задач па тэме (1 гадзіна). ПА ВЫНІКАХ ВЫВУЧЭННЯ ТЭМЫ ВУЧНІ ПАВІННЫ: даваць азначэнні паняццям: якасная рэакцыя; алатропія; галагены; галагеніды; нітраты; сульфаты; фасфаты; карбанаты; сілікаты; арганічныя злучэнні; умець: называць хімічныя элементы металы і неметалы; фізічныя і хімічныя ўласцівасці неметалаў і іх злучэнняў; якасныя рэакцыі на аніёны Cl–, SO42–, CO32–; будаўнічыя матэрыялы; вызначаць неарганічныя злучэнні (эксперыментальна па якасных рэакцыях); адрозніваць карбанаты, хларыды і сульфаты (эксперыментальна). Тэма 4. Металы (17 гадзін) Становішча металаў у перыядычнай сістэме хімічных элементаў і асаблівасці электроннай будовы іх атамаў. Простыя рэчывы металы, іх фізічныя ўласцівасці. Паняцце пра сплавы. Ужыванне металаў і сплаваў. Біялагічная роля металаў. Агульныя хімічныя ўласцівасці металаў: узаемадзеянне з неметаламі, вадой, разбаўленымі кіслотамі, воднымі растворамі солей. Рад актыўнасці металаў. Паняцце пра карозію жалеза. Злучэнні металаў: асноўныя аксіды, асновы, амфатэрныя аксіды і гідраксіды, солі. Якаснае выяўленне катыёнаў кальцыю і барыю ў растворах іх солей. Паняцце пра жорсткасць вады. Знаходжанне металаў у прыродзе. Хімічныя спосабы атрымання металаў з іх прыродных злучэнняў: аднаўленне вугляродам, аксідам вугляроду(II), вадародам, металамі. Паняцце пра электроліз на прыкладзе расплаву NaCl. Дэманстрацыі 12. Узоры металаў і сплаваў. 13. Узаемадзеянне металаў з кіслародам, вадой. 14. Якасныя рэакцыі на іоны кальцыю і барыю. 15. Электроліз раствору хларыду медзі(II). Лабараторныя доследы 6. Узаемадзеянне металаў з растворамі кіслот. 7. Узаемадзеянне металаў з растворамі солей. 8. Памяншэнне жорсткасці вады. Практычныя работы 4. Рашэнне эксперыментальных задач па тэме (1 гадзіна). ПА ВЫНІКАХ ВЫВУЧЭННЯ ТЭМЫ ВУЧНІ ПАВІННЫ: даваць азначэнні паняццям: рад актыўнасці металаў; сплавы; электроліз; карозія жалеза, жорсткасць вады; умець: называць фізічныя і хімічныя ўласцівасці металаў і іх злучэнняў; якасныя рэакцыі на катыёны Ca2+ і Ba2+; вызначаць неарганічныя злучэнні (эксперыментальна па якасных рэакцыях); ажыццяўляць наступныя віды дзейнасці: састаўляць ураўненні рэакцый, якія характарызуюць хімічныя ўласцівасці вывучаных злучэнняў; характарызаваць фізічныя і хімічныя ўласцівасці вывучаных злучэнняў; прычыны карозіі жалеза і магчымасці яе папярэджання; тлумачыць прычыны жорсткасці вады і спосабы яе ўстаранення. Тэма 5. Абагульненне ведаў (2 гадзіны) Хімія вакол нас. Хімія і ахова навакольнага асяроддзя. ПА ВЫНІКАХ ВЫВУЧЭННЯ ТЭМЫ ВУЧНІ ПАВІННЫ: характарызаваць ролю хіміі ў паўсядзённым жыцці і рашэнні экалагічных праблем. АСНОЎНЫЯ ПАТРАБАВАННІ ДА ВЫНІКАЎ ВУЧЭБНАЙ ДЗЕЙНАСЦІ ВУЧНЯЎ IX КЛАСА Вучні павінны даваць азначэнні паняццям: электраліты і неэлектраліты; аніён, катыён; рэакцыі з удзелам іонаў, рэакцыі іоннага абмену; якасная рэакцыя; алатропія; галагены; галагеніды; нітраты; сульфаты; фасфаты; карбанаты; сілікаты; арганічныя злучэнні; рад актыўнасці металаў; сплавы; электроліз; карозія жалеза; жорсткасць вады. Вучні павінны ўмець: называць катыёны і аніёны; умовы неабарачальнага праходжання рэакцый іоннага абмену; хімічныя элементы металы і неметалы; фізічныя і хімічныя ўласцівасці металаў, неметалаў і іх злучэнняў; якасныя рэакцыі на катыёны Ca2+ і Ba2+; аніёны Cl–, SO42–, CO32–; будаўнічыя матэрыялы; вызначаць неарганічныя злучэнні (эксперыментальна па якасных рэакцыях); адрозніваць ураўненні хімічных рэакцый у малекулярнай і іоннай форме; паняцці: атам, хімічны элемент, простае рэчыва; карбанаты, хларыды і сульфаты (эксперыментальна). Вучні павінны ажыццяўляць наступныя віды дзейнасці: запісваць формулу неарганічнага злучэння па назве рэчыва; састаўляць схемы запаўнення электронамі электронных слаёў атамаў хімічных элементаў першых трох перыядаў перыядычнай сістэмы; ураўненні рэакцый, якія характарызуюць хімічныя ўласцівасці вывучаных злучэнняў; ураўненні акісляльна-аднаўленчых рэакцый і расстаўляць каэфіцыенты метадам электроннага балансу; характарызаваць хімічныя элементы па становішчы ў перыядычнай сістэме і будове атамаў; фізічныя і хімічныя ўласцівасці вывучаных злучэнняў; прычыны карозіі жалеза і магчымасці яе папярэджання; ролю хіміі ў паўсядзённым жыцці і рашэнні экалагічных праблем; тлумачыць электраправоднасць раствораў электралітаў; прычыны разнастайнасці і значэнне арганічных рэчываў; прычыны жорсткасці вады і спосабы яе ўстаранення; аналізаваць вынікі лабараторных доследаў, практычных работ; вучэбную інфармацыю; ужываць вывучаныя паняцці і законы пры характарыстыцы саставу і ўласцівасцей рэчываў, хімічных рэакцый, спосабаў атрымання рэчываў, рашэнні разліковых задач; правілы бяспечных паводзін пры абыходжанні з рэчывамі, хімічным посудам, лабараторным абсталяваннем і награвальнымі прыборамі; абыходзіцца з рэчывамі, хімічным посудам, лабараторным абсталяваннем, награвальнымі прыборамі; праводзіць матэматычныя вылічэнні пры рашэнні разліковых задач; хімічны эксперымент; карыстацца вучэбным дапаможнікам; інструкцыяй па правілах бяспечных паводзін у хімічным кабінеце; інструкцыяй пры выкананні хімічнага эксперыменту. Колькасць пісьмовых кантрольных работ – 4 (4 гадзіны)
Вучэбная праграма па вучэбным прадмеце «Мастацтва (айчынная і сусветная мастацкая культура)» для IX класа ўстаноў агульнай сярэдняй адукацыі з беларускай мовай навучання і выхавання |