ринолалия. Ринолалия Сессия Жауаптары. Оп 6B01901 Дефектология
 Скачать 310.21 Kb.
|
|
42. Укажите этапы становления детского голоса Человек появляется на свет с голосовым аппаратом, уже полностью готовым к работе, однако необходимо научить ребенка управлять им, то есть добиться того, чтобы работа органов координировалась мозгом. Голосовой аппарат включает в себя несколько частей: легкие; гортань и голосовые складки – именно здесь происходит зарождение звука; совокупность резонаторов – артикуляционный аппарат. Все эти части находятся в постоянном взаимодействии. Принято выделять следующие стадии развития голоса у детей. -Пренатальная – начинается до появления на свет. -Младенчество – от рождения до достижения 2 лет. -Ранний детский возраст – 2-5 лет. -Средний детский возраст – 5-9 лет. -Позднее детство – с 9 лет до вступления в пубертатный период. -Ранний взрослый период – 12-15 лет. -Средний взрослый период – 15-18 лет. -Окончательное взросление – 19-21 год. На каждом этапе происходят свои изменения в голосовом аппарате, что необходимо обязательно учитывать при подборе упражнений на развитие голоса. Стадии развития голосового аппарата принято подразделять на три типа: обычную; интенсивную; замедленную. Протекают они по-разному, смена может быть как равномерной, так и скачкообразной. Кроме того, стадии могут чередоваться и сменять друг друга. Дошкольники и младшие школьники имеют детский голос – легкий и нежный. Называют его фальцетным, или высоким резонированием. При этом сам голосовой аппарат очень хрупок, звуки, формирующиеся в гортани, образуются колебанием связок, между которыми имеется щель, в 7–8-летнем возрасте связки полностью не смыкаются. Голос ребенка пока слабый, высокий, сильно напрягать его нельзя, поскольку может образоваться хрипота. РАЗВИТИЕ ОТ 1 ДО 5 ЛЕТ Ребенок начинает издавать осмысленные звуки к концу 12-го месяца жизни. Прислушиваясь к своим родителям, он постепенно осознает взаимосвязь предмета и его звуковой оболочки, поэтому именно в это время произносит свои первые простейшие слова. Ко второму году жизни кроха осваивает вопросительную интонацию, уже более четко выражает голосом свои эмоции, подражая речи взрослых. Младший домутационный возраст - I стадия от самого младшего возраста до 10 лет) - голоса данной возрастной группы отличаются исключительно фальцетным (головным звучанием), чисто детским звучанием, небольшим диапазоном - максимум октава (до первой октавы - до второй или ре первой октавы - ре второй). Рост ребенка этого возраста идет непрерывно, и в его голосе нет еще существенных изменений. Звук голоса нежный, мягкий, про него говорят: «головное звучание», или «высокое резонирование». Эти определения очень образны, они характеризуют естественное возрастное звучание. Голосовой аппарат детей младшего возраста хрупок. Его механизм еще прост по своей структуре, звук, зарождающийся в гортани, образуется при краевом колебании голосовых связок. Они смыкаются неполностью, между ними в момент образования звука остается небольшая щель во всю их длину. Нервно-мышечное развитие гортани позволяет пока осуществлять только такое смыкание. Голос 7-8-летнего ребенка небольшой по силе и высоко звучащий, потому что окрашивается в верхнем резонаторе. Чрезмерное его напряжение может привести к стойкой хрипоте, и неполное смыкание связок станет тогда уже ощущаться болезненно. Старший домутационный возраст - II стадия развития (от 10-11 до 13 лет). В 10-11 лет голосовая мышца у детей с более низким голосом уже частично оформляется. При пении у них колеблются не только края, но и средняя часть голосовых складок (в которых и развивается голосовая мышца) Дыхание становится глубже, звучание делается полнее, его уже можно охарактеризовать как смешанное («микстовое»), а не только как головное. Для этого возрастного периода характерно появление признаков, указывающих на происходящие физиологические изменения в их организме. Подростки начинают терять пропорциональность, некоторые из них становятся слишком высоки ростом, узки в плечах, угловаты в движениях. Внешняя диспропорция указывает и на внутреннюю неравномерность развития. В частности, рост голосового аппарата перестает быть плавным. Адам дауыстық аппаратпен дүниеге келеді, ол қазірдің өзінде жұмыс істеуге дайын, бірақ баланы оны басқаруға үйрету керек, яғни органдардың жұмысын ми үйлестіретініне қол жеткізу керек. Дауыс аппараты бірнеше бөліктен тұрады: өкпе; көмей және дауыс қатпарлары – дәл осы жерде дыбыс пайда болады; резонаторлар жиынтығы – артикуляциялық аппарат. Бұл бөліктердің барлығы үнемі өзара әрекеттеседі. Балалардағы дауыс дамуының келесі кезеңдерін бөліп көрсету әдеттегідей. -Пренатальды – туылғанға дейін басталады. - Сәби кезі-туғаннан 2 жасқа дейін. - Ерте балалық шақ-2-5 жас. - Балалардың орташа жасы-5-9 жас. - Кеш балалық шақ-9 жастан бастап жыныстық жетілу кезеңіне енгенге дейін. - Ерте ересек кезең-12-15 жас. - Ересектердің орташа кезеңі-15-18 жас. - Соңғы өсу-19-21 жас. Әр кезеңде дауыстық аппаратта өзіндік өзгерістер болады, бұл дауысты дамытуға арналған жаттығуларды таңдау кезінде ескерілуі керек. Дауыс аппаратының даму кезеңдері әдетте үш түрге бөлінеді: қалыпты; қарқынды; баяу. Олар әртүрлі жолдармен жүреді, өзгеріс біркелкі де, секіргіш те болуы мүмкін. Сонымен қатар, кезеңдер ауысып, бір-бірін алмастыра алады. Мектеп жасына дейінгі балалар мен бастауыш сынып оқушыларының дауысы жеңіл және нәзік. Оны фальцет немесе жоғары резонанс деп атайды. Сонымен қатар, дауыс аппаратының өзі өте нәзік, Көмейде пайда болатын дыбыстар байламдардың тербелісі арқылы пайда болады, олардың арасында саңылау бар, 7-8 жасында байламдар толығымен жабылмайды. Баланың дауысы әлі әлсіз, жоғары, оны қатты шиеленістіруге болмайды, өйткені қарлығу пайда болуы мүмкін. Даму 1 жастан 5 жасқа дейін бала өмірдің 12-ші айының соңында мағыналы дыбыстар шығара бастайды. Ата-анасын тыңдай отырып, ол бірте-бірте зат пен оның дыбыстық қабығының байланысын біледі, сондықтан дәл осы уақытта ол өзінің алғашқы қарапайым сөздерін айтады. Өмірдің екінші жылында нәресте сұрақ интонациясын игереді, ересектердің сөйлеуіне еліктей отырып, өз эмоцияларын дауыспен айқынырақ білдіреді. Кіші домутациялық жас-ең жасынан 10 жасқа дейінгі I кезең) - осы жас тобының дауыстары тек фальцетпен (бас дыбысымен), таза балалар дыбысымен, шағын диапазонмен - максимум октавамен (бірінші октаваға дейін - екінші немесе бірінші октаваға дейін-екінші) ерекшеленеді. Бұл жастағы баланың өсуі үздіксіз жүреді және оның дауысында әлі де айтарлықтай өзгерістер жоқ. Дауыстың дыбысы нәзік, жұмсақ, ол туралы: "бас дыбысы" немесе "жоғары резонанс"дейді. Бұл анықтамалар өте бейнелі, олар табиғи жас дыбысын сипаттайды. Кішкентай балалардың дауыс аппараты нәзік. Оның механизмі құрылымында әлі де қарапайым, Көмейде пайда болатын дыбыс вокалдық сымдардың шеткі тербелісі кезінде пайда болады. Олар толығымен жабылмайды, олардың арасында дыбыс пайда болған кезде олардың бүкіл ұзындығында кішкене алшақтық қалады. Көмейдің жүйке-бұлшықет дамуы әзірге тек осындай жабуды жүзеге асыруға мүмкіндік береді. 7-8 жастағы баланың дауысы кішкентай және жоғары дыбысты, өйткені ол жоғарғы резонаторда боялған. Оның шамадан тыс кернеуі тұрақты қарлығуға әкелуі мүмкін, содан кейін байламдардың толық жабылмауы ауыр болады. Аға домутациялық жас-дамудың II кезеңі (10-11 - ден 13 жасқа дейін). 10-11 жасында дауысы төмен балалардағы вокалдық бұлшықет ішінара қалыптасады. Ән айтқан кезде олардың шеттері ғана емес, сонымен қатар вокалдық қатпарлардың ортаңғы бөлігі де өзгереді (оларда вокалдық бұлшықет дамиды), тыныс алу тереңдей түседі, дыбыс толығымен жасалады, оны тек бас ретінде емес, аралас ("аралас") деп сипаттауға болады. Бұл жас кезеңі олардың денесінде болып жатқан физиологиялық өзгерістерді көрсететін белгілердің пайда болуымен сипатталады. Жасөспірімдер пропорционалдылықты жоғалта бастайды, олардың кейбіреулері тым биік, иығында тар, қозғалыстарында бұрыштық болады. Сыртқы диспропорция дамудың ішкі біркелкі указываетстігін көрсетеді. Атап айтқанда, дауыс қорабының өсуі тегіс болмайды. 43. Определите сущность коррекционной работы при ринолалии. Формирование фонетически правильной речи у детей дошкольного возраста, имеющих врожденную расщелину нёба, направлено на решение нескольких взаимосвязанных задач: 1) нормализация «ротового выдоха», т.е. выработка длительной ротовой струи при произнесении всех звуков речи, кроме носовых; 2) выработка правильной артикуляции всех звуков речи; 3) устранение назального оттенка голоса; 4) воспитание навыков дифференциации звуков с целью предупреждения дефектов звукового анализа; 5) нормализация просодической стороны речи; б) автоматизация приобретенных навыков в свободном речевом общении. Решение этих специфических задач возможно при учете закономерностей усвоения правильных навыков произношения. При коррекции звуковой стороны речи усвоение правильных навыков звукопроизношения проходит несколько этапов. Первый этап – этап «предречевых» упражнений – включает следующие виды работы: 1) дыхательные упражнения; 2) артикуляционная гимнастика; 3) артикуляция изолированных звуков или квазиартикуляция; 4) слоговые упражнения. На данном этапе происходит в основном обучение моторным навыкам на основе исходных безусловно-рефлекторных движений. Второй этап – этап дифференциации звуков, т. е. воспитания фонематических представлений на основе двигательных (кинестетических) образов речевых звуков. Третий этап – этап интеграции, т. е. обучения позиционным изменениям звуков в связном высказывании. Четвертый этап – этап автоматизации, т. е. превращения правильного произношения в нормативное, в привычное настолько, что оно не требует специального контроля ср стороны самого ребенка и логопеда. Все этапы усвоения звуковой системы обеспечиваются двумя категориями факторов: 1) бессознательными (через вслушивание и воспроизведение);. 2) сознательными (через усвоение артикуляционных укладов и фонологических признаков звуков). Коррекционные задачи имеют определенное различие в зависимости от того, произведена ли пластическая операция по закрытию расщелины или нет, хотя основные виды упражнений используются как в дооперационный, так и в послеоперационный период. До операции решаются следующие задачи: 1) освобождение лицевых мышц от компенсаторных движений; 2) подготовка правильного произношения гласных звуков; З) подготовка правильной артикуляции доступных ребенку согласных звуков. После операции коррекционные задачи намного усложняются: 1) развитие подвижности мягкого нёба; 2) устранение неправильного уклада органов артикуляции при произнесении звуков; З) подготовка произношения всех звуков речи без назального оттенка (за исключением носовых звуков). Специфическими для послеоперационного периода являются следующие виды работы: а) массаж мягкого нёба; б) гимнастика мягкого нёба и задней стенки глотки; в) артикуляционная гимнастика; г) голосовые упражнения. Основная цель данных упражнений состоит в том, чтобы: – увеличить силу и длительность выдыхаемой через рот воз душной струи; – улучшить деятельность артикуляционной мускулатуры; – выработать контроль за функционированием нёбно-глоточного затвора. Туа біткен таңдай жырығы бар мектеп жасына дейінгі балаларда фонетикалық тұрғыдан дұрыс сөйлеуді қалыптастыру бірнеше өзара байланысты мәселелерді шешуге бағытталған: 1) "ауыздан дем шығаруды" қалыпқа келтіру, яғни мұрыннан басқа барлық сөйлеу дыбыстарын айту кезінде ұзақ ауыз ағынын жасау; 2) барлық сөйлеу дыбыстарының дұрыс артикуляциясын дамыту; 3) дауыстың мұрын реңін жою; 4) дыбыстық талдау ақауларының алдын алу мақсатында дыбыстарды саралау дағдыларын тәрбиелеу; 5) сөйлеудің прозодикалық жағын қалыпқа келтіру; б) еркін сөйлеу дағдыларын автоматтандыру. Осы нақты мәселелерді шешу дұрыс айтылу дағдыларын игеру заңдылықтарын ескере отырып мүмкін болады. Сөйлеудің дыбыстық жағын түзету кезінде дыбысты айтудың дұрыс дағдыларын игеру бірнеше кезеңнен өтеді. Бірінші кезең - "сөйлеу алдындағы" жаттығулар кезеңі-келесі жұмыс түрлерін қамтиды: 1) тыныс алу жаттығулары; 2) артикуляциялық гимнастика; 3) оқшауланған дыбыстардың артикуляциясы немесе квазиартикуляция; 4) силлабикалық жаттығулар. Бұл кезеңде негізінен бастапқы рефлекторлық қозғалыстар негізінде моториканы оқыту жүреді. Екінші кезең-дыбыстарды саралау кезеңі, яғни сөйлеу дыбыстарының моторлы (кинестетикалық) бейнелеріне негізделген фонематикалық көріністерді тәрбиелеу. Үшінші кезең-интеграция кезеңі, яғни біртұтас мәлімдемедегі дыбыстардың позициялық өзгеруін үйрету. Төртінші кезең-автоматтандыру кезеңі, яғни дұрыс айтылуды нормативке, үйреншікті кезеңге айналдыру, сондықтан ол баланың және логопедтің тарапынан арнайы бақылауды қажет етпейді. Дыбыстық жүйені игерудің барлық кезеңдері факторлардың екі санатымен қамтамасыз етіледі: 1) бейсаналық (тыңдау және жаңғырту арқылы);. 2) саналы (дыбыстардың артикуляциялық тәсілдері мен фонологиялық белгілерін игеру арқылы). Түзету тапсырмалары саңылауды жабу үшін пластикалық хирургия жасалғанына немесе жасалмағанына байланысты белгілі бір айырмашылыққа ие, дегенмен жаттығулардың негізгі түрлері операцияға дейінгі және операциядан кейінгі кезеңде қолданылады. Операцияға дейін келесі міндеттер шешіледі: 1) бет бұлшықеттерін компенсаторлық қозғалыстардан босату; 2) дауысты дыбыстардың дұрыс айтылуын дайындау; З) балаға қол жетімді дауыссыз дыбыстардың дұрыс артикуляциясын дайындау. Операциядан кейін түзету тапсырмалары әлдеқайда күрделі: 1) жұмсақ таңдайдың қозғалғыштығын дамыту; 2) дыбыстарды айту кезінде артикуляция органдарының дұрыс емес құрылымын жою; З) мұрын реңкінсіз сөйлеудің барлық дыбыстарының айтылуын дайындау (мұрын дыбыстарын қоспағанда). Операциядан кейінгі кезеңге тән келесі жұмыс түрлері: а) жұмсақ таңдай массажы; б) жұмсақ таңдай мен жұлдырудың артқы қабырғасының гимнастикасы; в) артикуляциялық гимнастика; г) дауыстық жаттығулар. Бұл жаттығулардың негізгі мақсаты: - ДДҰ аузы арқылы дем шығаратын тұншықтырғыш ағынның күші мен ұзақтығын арттыру; - артикуляциялық бұлшықеттердің қызметін жақсарту; - палатофарингеальды Қақпаның жұмысын бақылауды дамыту. 44. Опишите работу по профилактике голосовых нарушений. Для предупреждения различных голосовых расстройств очень важна охрана и воспитание голоса с раннего детства. Каждый взрослый должен знать, что развитие голоса идет постепенно, что детский голосовой аппарат еще слаб и форсирование голоса может нанести непоправимый вред. Профилактическая работа должна строиться с учетом новых данных, полученных в результате клинико-педагогического обследования, базироваться на знании голосового дефекта разных нозологических форм и учете личностных психологически особенностей детей, таких как фиксированность на дефекте и определение ведущего канала сенсорной модальности. Программа мероприятий составляется с учетом комплексной оценки состояния голосового аппарата, коммуникативных возможностей и личностных психологических особенностей. Итак, нарушения голоса у младших школьников и подростков очень важно предупреждать охраной детского голоса и соблюдением профилактических мероприятий, занятиями дыхательной гимнастикой и т.д. Большая роль в гигиеническом воспитании детей младшего школьного и подросткового возраста принадлежит семье и школе. Долг родителей - пристально следить за развитием его голоса и речи, умело, вовремя помогать ему. Известно, что родители, учителя школ более всего влияют на развитие голоса у детей. Дети очень легко перенимают как хорошие, так и плохие особенности речи голоса взрослых. Они с раннего возраста должны слышать мягкие мелодичные голоса с точными и выразительными интонациями. Обладая большой подражательностью, дети усваивают интонацию и способ голосоподачи окружающих их взрослых. В связи с этим преподаватели школ должны обладать хорошей техникой речи, четкой дикцией, быть примером правильного пользования голосовым аппаратом. Родители и педагоги должны быть ознакомлены с причинами расстройства голоса, с основами гигиены голоса в детском возрасте. Профилактика заболеваний гортани у детей и подростков должна предусматривать санацию всех ЛОР-органов, дыхательные упражнения лечебную гимнастику и т.д. Таким образом, только комплексный подход к охране голоса у детей и подростков может предупредить развитие многих заболеваний голосового аппарата, сохранить голос чистым, сильным и красивым. Образовательному учреждению и семье для профилактики нарушений голоса надо постоянно следить за состоянием носоглотки детей и правильным пользованием голосом. Особое значение это имеет по отношению к детям, только что перенесшим заболевания верхних дыхательных путей. Для предотвращения функциональных нарушений следует соблюдать следующие меры профилактики: - не кричать (особенно в дыму, на сырости, на ветру, на холоде), громко не разговаривать; - с периодичностью проходить осмотр у лора, вовремя лечить сопутствующие голосовым расстройствам болезни: тонзиллит, ларингит и др.; - не злоупотреблять громким хоровым пением. Комплекс дыхательных упражнений составляется индивидуально с учетом выявленных ошибок фонационного дыхания. Для этих целей рекомендуются: 1. Статические дыхательные упражнения, основная задача которых – воспитать смешанно-диафрагмальный тип дыхания, скоординировать правильное соотношение носового вдоха и ротового выдоха, добиться сознательного произвольного управления дыханием. 2. Динамические дыхательные упражнения, облегчающие процесс освоения навыков координированного дыхания, косвенно влияющие на процесс фонации. 3. Фонационные дыхательные упражнения. Те качества дыхания, которые необходимы для речевой деятельности, корригируются и развиваются в процессе фонации, во время проговаривания постепенно усложняющихся заданий. Сочетание фонационных упражнений лечебной гимнастикой значительно ускоряет процесс автоматизации, способствует развитию дыхания и косвенно совершенствует дыхательную мускулатуру. На подготовительном этапе занятия начинают со статических дыхательных упражнений, используя глухие щелевые согласные звуки и гласные. Вместе с тем у некоторых обучающихся приходится начинать упражнения в положении лежа, так как закрепившийся патологический навык фонации оказывается стойким. На этапе формирования голосового навыка речевой материал подбирается с учетом индивидуальных возможностей и клинического диагноза. На этапе автоматизации и закрепления носовых навыков используют различной степени сложности стихи, пословицы, поговорки, скороговорки Әр түрлі дауыстық бұзылулардың алдын алу үшін ерте жастан бастап дауысты қорғау және тәрбиелеу өте маңызды. Әрбір ересек адам дауыстың дамуы біртіндеп жүретінін, балалардың дауыс аппараты әлі де әлсіз екенін және дауысты мәжбүрлеу орны толмас зиян келтіруі мүмкін екенін білуі керек. Профилактикалық жұмыс клиникалық-педагогикалық тексеру нәтижесінде алынған жаңа деректерді ескере отырып құрылуы керек, әртүрлі нозологиялық формалардың дауыстық ақауын білуге және балалардың жеке психологиялық ерекшеліктерін ескеруге негізделуі керек, мысалы, ақауға тіркелу және сенсорлық модальділіктің жетекші арнасын анықтау. Іс-шаралар бағдарламасы дауыстық аппараттың жай-күйін, коммуникативтік мүмкіндіктері мен жеке психологиялық ерекшеліктерін кешенді бағалауды ескере отырып жасалады. Сонымен, бастауыш сынып оқушылары мен жасөспірімдердегі дауыстың бұзылуы балалардың дауысын қорғау және алдын-алу шараларын сақтау, тыныс алу жаттығулары және т. б. Бастауыш мектеп пен жасөспірімдік жастағы балаларды гигиеналық тәрбиелеуде отбасы мен мектеп үлкен рөл атқарады. Ата - ананың міндеті-оның дауысы мен сөйлеуінің дамуын мұқият бақылау, шебер, уақытында көмектесу. Ата-аналар, мектеп мұғалімдері балалардағы дауыстың дамуына көбірек әсер ететіні белгілі. Балалар ересектердің дауысының жақсы және жаман сөйлеу ерекшеліктерін оңай қабылдайды. Олар жас кезінен бастап дәл және мәнерлі интонациялары бар жұмсақ, әуезді дауыстарды естуі керек. Үлкен еліктеу арқылы балалар интонацияны және айналасындағы ересектердің дауыс беру тәсілін үйренеді. Осыған байланысты мектеп мұғалімдері жақсы сөйлеу техникасына, нақты дикцияға ие болуы керек, дауыстық аппаратты дұрыс қолданудың мысалы болуы керек. Ата-аналар мен мұғалімдер дауыстың бұзылу себептерімен, балалық шақтағы дауыс гигиенасының негіздерімен танысуы керек. Балалар мен жасөспірімдерде көмей ауруларының алдын алу барлық ЛОР мүшелерін санитарлық тазартуды, тыныс алу жаттығуларын емдік гимнастиканы және т. б. қарастыруы керек. Осылайша, балалар мен жасөспірімдерде дауысты қорғаудың кешенді тәсілі ғана дауыстық аппараттың көптеген ауруларының дамуына жол бермейді, дауысты таза, күшті және әдемі етеді. Білім беру мекемесі мен отбасы дауыстың бұзылуының алдын алу үшін балалардың мұрын-жұтқыншақ жағдайын және дауыстың дұрыс қолданылуын үнемі қадағалап отыруы керек. Бұл жоғарғы тыныс жолдарының ауруларын жаңа ғана бастан өткерген балаларға қатысты ерекше маңызға ие. Бақылаулар көрсеткендей, "кішкентай суық тию" дауыстық аппаратқа теріс әсер етеді, онда балалар мектепке баруды, секциялар мен үйірмелерде жаттығуды жалғастырады. Аллергиялық ауруларға бейім балаларға ерекше назар аудару керек. Тітіркендіргішті уақтылы жою баланың тыныс алуы мен дауысын қалыпқа келтіреді. Біраз уақыттан бері мұндай балаларға дауысқа үлкен жүктеме берілмеуі керек, яғни олардан дауысты күшейтіп, қатты сөйлеу мен ән айтуды талап етпеуі керек. Балаларға дауыстық аппараттың қалай жұмыс істейтінін және оның қалай дұрыс жұмыс істеуі керектігін қол жетімді түрде түсіндіру қажет. Оларға дауыстық бұзылулардың себептері туралы, ең алдымен, көптеген балаларға тән дауыс берудің патологиялық әдістеріне назар аудару керек (әсіресе қатты айқайлау, айқайлау әдеті). Хор ұжымдарының қатысушы балалары ерекше қарым - қатынасқа лайық, олар дауыстық аппараттың шамадан тыс жүктелуіне жол бермеуі керек және жас диапазонының мүмкіндіктеріне сәйкес қатаң ән айтуы керек. Мұғалімдер мен ата-аналар мутация кезеңінде балалардың дауысына мұқият болуы керек. Бұл кезеңде дауыстың қарлығуы мүмкін екенін есте ұстаған жөн (әсіресе ұлдарда), кейде төмен тондардан жоғарыға және керісінше күтпеген күрт ауысулар болады. Мұндай жағдайларда жасөспірімге қатты сөйлеуден уақытша аулақ болуға, ән айтуды тоқтатуға және тұрмыстық жағдайларда дауысты пайдалануды мүмкіндігінше шектеуге кеңес беру керек. Ғылыми-техникалық прогресс, үнемі өсіп келе жатқан ақпарат ағыны жүйке жүйесіне эмоционалды жүктемелер, Шу әсерлері, тұлғааралық қақтығыстар сияқты факторлардың әсерін күшейтеді. Мұның бәрі дауыстық бұзылулармен асқынған жүйке-психикалық бұзылуларға әкелуі мүмкін. Психогендік бұзылулардың алдын алу үшін отбасы мен мектепте тыныш, мейірімді жағдай жасау керек. Жасөспірімдерге алкогольдік ішімдіктер мен темекі шегу дауыстық функцияның тұрақты бұзылыстарының пайда болуына ықпал ететінін еске салу керек. Функционалдық бұзылулардың алдын алу үшін келесі алдын алу шараларын сақтау керек: - айқайламаңыз (әсіресе түтінде, ылғалдылықта, желде, суықта), қатты сөйлемеңіз; - дауыстық бұзылулармен қатар жүретін ауруларды: тонзиллит, ларингит және т. б. емдеу кезінде лаурада тексеруден өту жиілігімен.; - қатты хор әнін теріс пайдаланбаңыз [5, 77-78 беттер]. Ата-аналар мен мұғалімдер балалардың дауысын қорғаудың негізгі ережелерін білуі керек. Дауыс гигиенасы өмір салтымен және жалпы гигиеналық ережелермен тығыз байланысты. Дауыс гигиенасы деп адамның дауыс қорабының денсаулығын сақтауды қамтамасыз ететін белгілі бір мінез-құлық ережелерін сақтауы түсініледі [14, 102-бет]. Дауыс гигиенасының кейбір ережелері: - дауыстық аппаратқа жүктеме оның жаттығу дәрежесіне сәйкес келуі керек; - дауыстың үдемелі дыбысталуына, жоғары ноталарды теріс пайдалануға, айқайлауға, қалыпты емес сөйлеу жүктемесіне және т. б. жол берілмейді.; - ауыр сөйлеу жүктемелеріне, ауру кезінде ән айтуға жол берілмейді; - температураның күрт өзгеруіне, сондай-ақ жылу, суық, ылғалдылық, шаң және т. б.; - ыстық дауыстық аппаратпен суық мезгілде сыртқа шығуға болмайды, сәл салқындату керек; - тамақтың шырышты қабығын тітіркендіретін тағамдар мен сусындардан бас тарту ұсынылады-өткір, тым тұзды, тым ыстық немесе суық; - дауыс аппаратының органдары ауырған жағдайда маманға уақтылы жүгіну, баланы кешенді тексеру қажет. Тыныс алу жаттығуларының кешені анықталған фонациялық тыныс алу қателіктерін ескере отырып, жеке жасалады. Осы мақсаттар үшін ұсынылады: 1. Статикалық тыныс алу жаттығулары, оның негізгі міндеті-аралас диафрагмалық тыныс алу түрін тәрбиелеу, мұрын ингаляциясы мен ауыздан дем шығарудың дұрыс қатынасын үйлестіру, тыныс алуды саналы түрде ерікті басқаруға қол жеткізу. 2. Фонация процесіне жанама әсер ететін Үйлестірілген тыныс алу дағдыларын меңгеру процесін жеңілдететін динамикалық тыныс алу жаттығулары. 3. Фонациялық тыныс алу жаттығулары. Сөйлеу әрекетіне қажетті тыныс алу қасиеттері біртіндеп күрделене түсетін тапсырмаларды айту кезінде фонация процесінде түзетіліп, дамиды. Фонациялық жаттығулардың емдік гимнастикамен үйлесуі автоматтандыру процесін едәуір жеделдетеді, тыныс алудың дамуына ықпал етеді және тыныс алу бұлшықеттерін жанама түрде жақсартады. Дайындық кезеңінде сабақтар статикалық тыныс алу жаттығуларынан басталады, дауыссыз дауыссыз дыбыстар мен дауысты дыбыстарды қолданады. Сонымен қатар, кейбір студенттерде жаттығуларды жатып бастауға тура келеді, өйткені фонацияның бекітілген патологиялық дағдысы тұрақты болып шығады. Дауыстық дағдыларды қалыптастыру кезеңінде сөйлеу материалы жеке мүмкіндіктер мен клиникалық диагнозды ескере отырып таңдалады. Автоматтандыру және мұрын дағдыларын бекіту кезеңінде әр түрлі күрделілік дәрежесі қолданылады өлеңдер, мақал-мәтелдер, мақал-мәтелдер |