Методичка Язык 4 кл.. Элканланы С. М., Айбазланы З. С. Къарачай тилни дерслери 4 класс Устазгъа методика болушлукъ Биринчи чыкъгъаны КъарачайЧеркес республиканы Окъуу эмда илму

• Название: Элканланы С. М., Айбазланы З. С. Къарачай тилни дерслери 4 класс Устазгъа методика болушлукъ Биринчи чыкъгъаны КъарачайЧеркес республиканы Окъуу эмда илму
• Дата: 14.03.2023
• Размер: 0.64 Mb.
• Имя файла: Методичка Язык 4 кл..docx
• Тип: Документы; #989734
• страница: 13 из 26

§ 23. «Ана тил» китабдан тюз сыфатлары болгъан 7 айтым табыб джазаргъа
21 – чи дерс

Дерсни темасы: Санауну магъанасы. Санчы бла тизгинчи санаула.

Дерсни мураты: 1. Джангы темала бла шагъырей этерге.

2. Ариу, билимли, халатсыз джазаргъа юретирге.

3. Адамлыкъны, ишленмекликни шартларын сингдирирге.

4. Къарачай тилге сюймекликлерин терен этерге.

Дерсде окъуу керекле: 1. Окъуу китаб, дефтер, къалам, дневник.

2. Керекли таблицала компьютерде.

3. Компьютерде темагъа керекли къошакъ керек (материал).

Дерсни барыуу.

I. Сабийлени эслерин дерсге буруу.

1. Саламлашыу.

2. Дерсге хазырланыу.

3. Къангагъа кюнню, дерсни темасын, сёзлени, харифлени тюз джазыудан юлгюле джазыу.

II. Юйге берилгенни тинтиу: 1. Юй ишни тинтиу: сохтала юй ишни борчун ачыкълай, джазгъанларын окъуйдула.

2. Соруулагъа джууаб этиу: Тилни кесеклерини юсюнден не билесиз? Затны ышанын кёргюзген сёзлени тилни къайсы кесеги ачыкълайды? Къаллай соруулагъа джууаб этедиле? Тилни къайсы кесеги бла байланады? Тюз сыфатла деб къаллай сёзлеге айтадыла?

3. Къошакъ керек (материал) бла ишлеу: Сурат бла берилген элберлени билирге джорукъла.

4. Къангада, дефтерледе джаздырыу.

III. Сёзлюк иш: хорлам, онеки, кеме, тохсан, джик.

IV. Джангы дерсни ангылатыу: 1. 101 – чи, 104 – чю ишлени окъуб, сорууларына джууаб эте, дерни темаларын ачыкълау; китабда темаланы джорукълары бла танышдырыу: Затланы санларын, тизгинде орунларын, къуру санны кёргюзген, ненча? ненчанчы? деген соруулагъа джууаб этген сёзлеге санау дейдиле. Ненча? деген соруугъа джууаб этген санаугъа санчы санау дейдиле. Ненчанчы? деген соруугъа джууаб этген санаугъа тизгинчи санау дейдиле.

2. Дерсни темаларын ангылагъанларын, неда нени ангыламагъанларын сюзюу.

3. Компьютерде таблицала бла танышдырыу: тилни кесеклери деген таблица бла ишлеу.

Солуу такъыйкъа: («Дуркъу – дуркъу», «Джюу, джюу, ала» д. б.)

4. Китаб бла ишлеу: 102 – чи ишни кёзюу бла къангада джазыб, дефтерлеге кёчюрюу; 105 – чи, 108 – чи ишлени тындырыу.

V. Энчи иш: сёзле тилни къайсы кесеги болгъанын айтадыла: байрам, джауумлу, ол, береди, беш, къара, мен, шоркъа, къычырыргъа, Черкесск, ауруулу, биз, учаргъа, хауа; 107 – чи иш

VI. Энчи ишни тинтиу: Бир - бири ишин тинтедиле.

VII. Дерсни тамамлау: 1. Джангы темаланы бегитиу.

2. Соруулагъа джууаб этиу: Тилни кесеклерини юсюнден не билесиз? Санау деб тилни къаллай кесегине айтылады? Къаллай соруулагъа джууаб этеди?

3. Ишге багъа бериу, салыу.

VIII. Юй иш: 1. Дерсде окъугъан джорукъланы билиб келирге.

2. § 24, § 25. 47–чи бетде 103–чю, 49–чу бетде 106– чы ишлени этерге. 50 – чю бетде суратха текст къурашдырыб келирге.

22 – чи дерс

Дерсни темасы: Суратлау текст: сурат бла ишлеу.

Дерсни мураты: 1. Джангы тема бла шагъырей этерге.

2. Ариу, билимли, халатсыз джазаргъа юретирге.

3. Адамлыкъны, ишленмекликни шартларын сингдирирге.

4. Халатсыз, билимли джаза билген ажымсыз керек болгъанын ангыларгъа.

Дерсде окъуу керекле: 1. Окъуу китаб, дефтер, къалам, дневник.

2. Керекли таблицала компьютерде.

3. Компьютерде темагъа керекли къошакъ керек (материал).

Дерсни барыуу.

I. Сабийлени эслерин дерсге буруу.

1. Саламлашыу.

2. Дерсге хазырланыу.

3. Къангагъа кюнню, дерсни темасын, сёзлени, харифлени тюз джазыудан юлгюле джазыу.

II. Юйге берилгенни тинтиу: 1. Юй ишни тинтиу:

2. Соруулагъа джууаб этиу: Суратда адамла къайда турадыла? Ала не ишлейдиле? Сабийле кимге болушадыла? Малланы къайда тутадыла? Ала берген сютден не зат этиледи? Фермада ишлеген тынчмыды, къыйынмыды? Нек? Сиз а баргъанмысыз малланы къатына? Не бла болушхан эдигиз? Сиз уллула болсагъыз, джукъ мал тутаргъа излерикмисиз? Не хайыры барды аланы?

3. Къошакъ керек (материал) бла ишлеу: суратны къалай суратларгъа керек болгъанын тинтиу.

4. Къангада, дефтерледе джаздырыу.

III. Сёзлюк иш: аркъан, фляга, юй хайуанла, джайлыкъ, сюрюучю.

IV. Джангы дерсни ангылатыу: 1. Окъуу китабда теманы джоругъу бла танышдырыу: Суратха къараб, айтымла къураргъа. Айтымладан текст джарашдырыргъа.

2. Дерсни темасын ангылагъанларын, неда нени ангыламагъанларын сюзюу.

3. Китаб бла ишлеу: Текстны устаз сохтала бла бирге сюзеди.

V. Энчи иш: Сохтала къурагъан текстни кёллерине келгенча джазадыла.

VI. Энчи ишни тинтиу: джазгъан ишлерин сохтала кеслери тинтедиле

VII. Дерсни тамамлау. 1. Ишге багъа бериу, салыу.

VIII. Юй иш: 1. Дерследе окъугъан джорукъланы къайтарыб окъуб келирге.
23 – чю дерс

Дерсни темасы: Санауланы тюз джазыу.

Дерсни мураты: 1. Джангы тема бла шагъырей этерге.

2. Ариу, билимли, халатсыз джазаргъа юретирге.

3. Адамлыкъны, ишленмекликни шартларын сингдирирге.

4. Къарачай тилге сюймекликлерин терен этерге.

Дерсде окъуу керекле: 1. Окъуу китаб, дефтер, къалам, дневник.

2. Керекли таблицала компьютерде.

3. Компьютерде темагъа керекли къошакъ керек (материал).

Дерсни барыуу.

I. Сабийлени эслерин дерсге буруу.

1. Саламлашыу.

2. Дерсге хазырланыу.

3. Къангагъа кюнню, дерсни темасын, сёзлени, харифлени тюз джазыудан юлгюле джазыу.

II. Юйге берилгенни тинтиу: 1. Юй ишни тинтиу: сохтала юй ишни борчун ачыкълай, джазгъанларын окъуйдула.

2. Соруулагъа джууаб этиу: Санау деб тилни къаллай кесегине айтылады? Санчы санау деб къаллай санаугъа айтылады? Тизгинчи санау деб а? Къаллай соруулагъа джууаб этедиле.

3. Къошакъ керек (материал) бла ишлеу: Сёз, сёзтутуш, айтым бла ишлетиу.

4. Къангада, дефтерледе джаздырыу.

III. Сёзлюк иш: керелерге, юлеширге, экиджюз, эки минг.

IV. Джангы дерсни ангылатыу: 1. 110 – чу ишни борчун аууздан тындыра, дерсни темасын ачыкълау; китабда теманы джоругъу бла танышдырыу: Онбирден онтогъузгъа дери, экиджюзден тогъузджюзге дери къош санауладыла. Бу къауум санаула экишер тамырдан къуралгъандыла, бирге джазыладыла. Эки, юч неда талай сёзден къуралгъан санаула къурау санауладыла. Ала башха – башха джазыладыла.

2. Дерсни темасын ангылагъанларын, неда нени ангыламагъанларын сюзюу.

3. Компьютерде таблицала бла танышдырыу: тилни кесеклери деген таблица бла ишлеу.

Солуу такъыйкъа: («Дуркъу – дуркъу», «Джюу, джюу, ала» д. б.)

4. Китаб бла ишлеу: 111 – чи, 115 – чи ишлени дефтерледе тындырыу. 114 – чю, 116 –чы ишлени къангада кёзюу джаза, дефтерлеге кёчюрюу.

V. Энчи иш: 110 – чу, 112 – чи ишлени этиу.

VI. Энчи ишни тинтиу.

VII. Дерсни тамамлау: 1. Джангы теманы бегитиу.

2. Соруулагъа джууаб этиу: Къош санаула деб къаллай санаулагъа айтылады, тюз джазылыудан къаллай джорукълары болады? Къурау санаула деб а къаллай санаугъа айтылады, тюз джазыулыудан къаллай джорукълары болады?

3. Ишге багъа бериу, салыу.

VIII. Юй иш: 1. Дерсде окъугъан джорукъну билиб келирге.

2. § 26. 52 – чи бетде 113 – чю ишни этерге. Къошакъ керек юй ишге: «Санау» деген темагъа проект неда презентация хазырларгъа боллукъдула.
24 – чю дерс

Дерсни темасы: Къайтарыу. Санау.

Дерсни мураты: 1. Дерсни къайтарыу бла билимни бир мизамгъа джыйыу.

2. Ариу, билимли, халатсыз джазаргъа юретирге.

3. Адамлыкъны, ишленмекликни шартларын сингдирирге.

4. Къарачай тилге сюймекликлерин терен этерге.

Дерсде окъуу керекле: 1. Окъуу китаб, дефтер, къалам, дневник.

2. Керекли таблицала компьютерде.

3. Компьютерде темагъа керекли къошакъ керек (материал).

Дерсни барыуу.

I. Сабийлени эслерин дерсге буруу.

1. Саламлашыу.

2. Дерсге хазырланыу.

3. Къангагъа кюнню, дерсни темасын, сёзлени, харифлени тюз джазыудан юлгюле джазыу.

II. Юйге берилгенни тинтиу: 1. Юй ишни тинтиу:

2. Соруулагъа джууаб этиу: Тилни кесеклерини юсюнден не билесиз? Къош санаула деб къаллай санаулагъа айтылады, тюз джазылыудан къаллай джорукълары болады? Къурау санаула деб а къаллай санаугъа айтылады, тюз джазыулыудан къаллай джорукълары болады? Болушлада санау тарх къалай джазылады?

3. Къошакъ керек (материал) бла ишлеу: Окъугъан темаларын тюз тындырыуну белгилеу.

4. Къангада, дефтерледе джаздырыу.

III. Сёзлюк иш:

IV. Джангы дерсни ангылатыу: 1. 121 – чи ишни окъуб, сорууларына джууаб эте, дерсни темасын ачыкълау; китабда теманы джоругъу бла танышдырыу: Санаунауну юсюнден окъулгъанны къайтарыб айтыргъа.

2. Дерсни темасын ангылагъанларын, неда нени ангыламагъанларын сюзюу.

Солуу такъыйкъа: («Дуркъу – дуркъу», «Джюу, джюу, ала» д. б.)

3. Китаб бла ишлеу: 118 – чи, 123 – чю ишлени этерге. 122 – чи ишлени къангада кёзюу бла этерге.

V. Энчи иш: Санчы санауланы бир сыз бла тизгинчи санауланы эки сыз бла сызыгъыз. Менге он джыл болгъанды. Биз тёртюнчю классда окъуйбуз. Сен биринчи партада олтураса. Тамбла онеки сагъатда экскурсиягъа барлыкъбыз. Ол мекямны беш этажлы этиб ишлегендиле. Школда джыйырма кабинет барды. Бюгюн айны онтогъузунчу кюнюдю. Баш кюн бизни алты дерсибиз болады. Анам тюкенден он дефтер сатыб алды. Къарнашым сегизинчи классда окъуйду. 117 – чи ишни да этерге.

VI. Энчи ишни тинтиу: Бир – бирини ишлерин тинтедиле.

VII. Дерсни тамамлау: 1. Теманы бегитиу.

2. Соруулагъа джууаб этиу: Санау деб тилни къаллай кесегине айтылады? Санчы санау деб къаллай санаугъа айтылады? Тизгинчи санау деб а? Къаллай соруулагъа джууаб этедиле? Къош санаула деб къаллай санаулагъа айтылады, тюз джазылыудан къаллай джорукълары болады? Къурау санаула деб а къаллай санаугъа айтылады, тюз джазыулыудан къаллай джорукълары болады? Къош санаула деб къаллай санаулагъа айтылады, тюз джазылыудан къаллай джорукълары болады? Къурау санаула деб а къаллай санаугъа айтылады, тюз джазыулыудан къаллай джорукълары болады? Болушлада санау тарх къалай джазылады?

3. Ишге багъа бериу, салыу.

VIII. Юй иш: 1. Дерсде окъугъан джорукъну билиб келирге.

2. § 27. 54 – чю бетде 119 – чу, 120 - чы ишлени этерге.
25 – чи дерс

Дерсни темасы: Санау. Сынау иш.

Дерсни мураты: 1. Окъугъан джорукъларын тюз джаза, айтымланы тюз джарашдыра билгенлерин тинтиу.

2. Ариу, билимли, халатсыз джазаргъа юретирге.

3. Адебликни, бир бирине хатер этиуню сингдирирге.

4. Билимли, халатсыз джаза билген ажымсыз керек болгъанын ангыларгъа.

Дерсде окъуу керекле: 1. Окъуу китаб, дефтер, къалам, дневник.

2. Керекли таблицала компьютерде.

3. Компьютерде темагъа керекли къошакъ керек (материал).

Дерсни барыуу.

I. Сабийлени эслерин дерсге буруу.

1. Саламлашыу.

2. Дерсге хазырланыу.

3. Къангагъа кюнню, дерсни темасын, сёзлени, харифлени тюз джазыудан юлгюле джазыу.

II. Юйге берилгенни тинтиу: 1. Юй ишни тинтиу: сохтала юй ишни борчун ачыкълай, джазгъанларын окъуйдула.

2. Къошакъ керек (материал) бла ишлеу: сёзлени тюз джазыу джорукъну билирге.

3. Къангада, дефтерледе джаздырыу.

III. Сёзлюк иш: сейир, чунгуруну, джууукъ.

IV. Джангы дерсни ангылатыу: 1. Окъуу китабда теманы джоругъу бла танышдырыу: Сохталаны текст бла танышдырыу.

2. Дерсни темасын ангылагъанларын, неда нени ангыламагъанларын сюзюу.

3. Китаб бла ишлеу: Устаз окъуб, сохталагъа сынау ишни джаздыртады.

V. Энчи иш: Сохтала сынау ишни джазадыла.

VI. Энчи ишни тинтиу: Кеслерини джазгъан ишлерин тинтедиле

VII. Дерсни тамамлау:

1. Джангы теманы бегитиу: окъугъан джорукъланы хайырландыра, сёзлени халатсыз джазаргъа.

2. Соруулагъа джууаб этиу:

3. Ишге багъа бериу, салыу.

VIII. Юй иш: 1. Дерследе окъугъан джорукъланы къайтарыб окъургъа.

Байкал кёл

Дунияны башында Байкал кёл сейир кёллени бирине саналады. Аны чунгуруну узунлугъу алтыджюз отуз алты, кенлиги уа сексан километрди. Кёлню джагъасыны узунлугъу саулай да эки минг бешджюз километр барды. Аны теренлигича теренлиги болгъан кёл да джокъду – бир минг алтыджюз джыйырма метр. Кёлню сууу Азов тенгизни сууундан тохсан кереге кёбдю. Ариу кюн къыркъ метр теренликге таш тюбю кёрюнеди. Байкал кёлге ючджюз отуз алты къобан къошулады, андан а джангыз Ангара чыгъады.

Якутланы тиллеринде «Байкал» «бай тенгиз» дегенликлериди. Кертиси бла да, анда мингнге джууукъ хар тюрлю ханс, бир минг алтыджюзден артыкъ чабакъ бла джаныуарла табылгъандыла.
26 – чы дерс

Дерсни темасы: Алмашны магъанасы. Бетлеучю алмашла.

Дерсни мураты: 1. Джангы темала бла шагъырей этерге.

2. Ариу, билимли, халатсыз джазаргъа юретирге.

3. Адамлыкъны, ишленмекликни шартларын сингдирирге.

4. Къарачай тилге сюймекликлерин терен этерге.

Дерсде окъуу керекле: 1. Окъуу китаб, дефтер, къалам, дневник.

2. Керекли таблицала компьютерде.

3. Компьютерде темагъа керекли къошакъ керек (материал).

Дерсни барыуу.

I. Сабийлени эслерин дерсге буруу.

1. Саламлашыу.

2. Дерсге хазырланыу.

3. Къангагъа кюнню, дерсни темасын, сёзлени, харифлени тюз джазыудан юлгюле джазыу.

II. Юйге берилгенни тинтиу: 1. Юй ишни тинтиу: сохтала юй ишни борчун ачыкълай, джазгъанларын окъуйдула.

2. Соруулагъа джууаб этиу: Санау деб тилни къаллай кесегине айтылады? Санчы санау деб къаллай санаугъа айтылады? Тизгинчи санау деб а? Къаллай соруулагъа джууаб этедиле? Къош санаула деб къаллай санаулагъа айтылады, тюз джазылыудан къаллай джорукълары болады? Къурау санаула деб а къаллай санаугъа айтылады, тюз джазыулыудан къаллай джорукълары болады? Болушлада санау тарх къалай джазылады?

3. Къошакъ керек (материал) бла ишлеу: Сёз, сёзтутуш, айтым бла ишлетиу.

4. Къангада, дефтерледе джаздырыу.

III. Сёзлюк иш: хоншу, ыйыкъ, аламат, джурт.

IV. Джангы дерсни ангылатыу: 1. 124 – чю, 128 – чи ишлени окъуб, сорууларына джууаб эте, дерсни темаларын ачыкълайдыла; китабда темаланы джорукълары бла танышдырыу: Айтымда атны, сыфатны, санауну алмашдырыб, аланы орнуна джюрюучю сёзлеге алмаш дейдиле. Алмашла атны, сыфатны, санауну сорууларына джууаб бередиле. Ишни ким этгенин билдирген алмашлагъа бетлеучю алмашла дейдиле. Ала бетлени кёргюзедиле.

2. Дерсни темаларын ангылагъанларын, неда нени ангыламагъанларын сюзюу.

3. Компьютерде таблицала бла танышдырыу: тилни кесеклери деген таблица бла ишлеу.

Солуу такъыйкъа: («Дуркъу – дуркъу», «Джюу, джюу, ала» д. б.)

4. Китаб бла ишлеу: 125 – чи, 129 – чу ишлени тындырыу. 131 – чи ишни кёзюу бла къангада этиб, дефтерлеге кёчюрюрге.

V. Энчи иш: Керексизге къайтарылыб айтылгъан сёзлени алмашла бла аууушдуругъуз. Аминат орамгъа чабыб чыкъды. Аминат кюллюгюн юйде унутхан эди. Аминат ызына юйге чабыб кирди. Аминатны кюллюгю бек ариу эди. Аминат кюллюгюн бек джарата эди.

Бизни киштигибиз бек эринчекди. Бизни киштигибиз терезе тюбюнде джатыб, чыпчыкълагъа къараб турургъа сюеди. Бизни киштигибизни къуйругъу узунду. Киштигибиз джукълагъан заманында къуйругъу бла хамхотун джабаргъа сюеди. 126 – чы ишни да этерге.

VI. Энчи ишни тинтиу: Бир - бири ишин тинтедиле.

VII. Дерсни тамамлау: 1. Джангы темаланы бегитиу.

2. Соруулагъа джууаб этиу: Алмаш деб тилни къаллай кесегине айтылады? Тилни къайсы кесеклери бла алмашынадыла? Къаллай соруулагъа джууаб этедиле?

3. Ишге багъа бериу, салыу.

VIII. Юй иш: 1. Дерсде окъугъан джорукъланы билиб келирге.

2.