Синтаксис ЭДИЛОВ С.Э. (копия) (копия). Нохчийн пачхьалкхан дешаран, iилманан министерство

• Название: Нохчийн пачхьалкхан дешаран, iилманан министерство
• Дата: 30.04.2023
• Размер: 0.7 Mb.
• Имя файла: Синтаксис ЭДИЛОВ С.Э. (копия) (копия).docx
• Тип: Практикум; #1099350
• страница: 37 из 91

Къастамаш цхьанатайпанара хуьлуьйтуш, хIума цхьана агIор билгалъеш.

1) Бабина карадирзира къуьрдиге хIор шарахь-----кIорнеш дахийтар. 2) Керла диллинчу лай тIехь хала дац ган ----ларш.

3) Марет шен карара--- книжка кегон юьйлира. 4) ТIейогIуш яра

----суьйре. 5) БIаьрго ма-лоццу гуш яра…аре. 6) ТIееара---гуьйре.

7) ---туьтеш кхозура йоьIан кочахь. 8) -----кучамаш юьйхина бераш дара майданахь буьрканах ловзуш. 9) Хьалха кхузахь долу урамаш дара----, ткъа хIинца ----. 10) Уьш дара-----адамаш. 11) ---стигал тIекIелдаьккхина бога санна гуш дара тхан кортошна тIехула.

2. Къастамаш цхьанатайпанара боцуш, хIума тайп-тай- панчу агIор билгалъеш.

1) Джинсаш – иза---- ю. 2) ЦIеххьана тийналлехь говрийн-

--терсар хезира. 3) Къона---бутт синтеме Iуьллура буьйсанан марахь. 4) Бекъа---мох схьабетталора къилбехьара схьа. 5) Гу тIе ваьлча гуш дара гIалин нийса…урамаш. 6) Некъа тIера чан----яра.

7. 
   Боданечу корийн ангалех детталора догIанан---тIадамаш. 8) Де- нош лаьтта -----. 9) Хезаш яра генарчу зарзаран ….эшарш. 10) Чек- хдевлира бIаьстенан юьхьан ---денош. 11) Лаьмнашна тIе бижира---- малх.
   

Упражнени № 3. Предложенешка хьовса. Цхьанатайпанара а, цхьанатайпанара боцу а къастамаш билгалбе. Дийца сацаран хьаьр- каш хIитторах лаций.

1. 
   Иттех метр цунна гена йоцуш яра луьста баьццара хьун, маьркIажан бодашлахь цундела дара цуьнан гар кхин а исбаьхьа а, цIена а, аьхна а. 2) Ткъа цигахь лекха къена наж бер санна, ловза долалур ду. 3) Жима, къона, маьрша Маташ шен жималлех воккха- веш, толаман ницкъаца лепара. 4) Мархас леладора къорза доккха суьйлийн кортали, ша-шех йоккхаерца, дозалла дарца, гонаха бо- лучеран бIаьргаш шена тIехь соьцийла а хууш... 5) ТIаьххьара а аса йоьрзу-йоьрзуш сийнан, юха стигалан баса, тIаккха баьццаран, можан, лимонан, тIаьххьара а цIечу басе а йоьрзу. 6) Суьйренан бузучу маьлхан цIоьлла кIайчу, седарчий доцучу стигалара хIинца а дIаялаза яра, сахиллалц дIаер а яц. 7) Коре оьллинчу кисин херо- нашкахула юткъачу асанашца чуIенара маьлхан зIаьнарш цIеначу, горгам хьаькхначу цIенкъахь можа томмагIаш а хIиттош. 8) Юьхьа тIехула охьа куьйгаш хьаькхира цо. Куьйган пIелгийн гIайбешна тIелетта гуш дара зезагийн кIайн, сийна, можа патарш. 9) ХIара сирла, йоккха, кузех йоьттина чоь шина декъе екъалуш йолуш санна, хетара. 10) Кора юххехь лаьтташ бара шуьйра боккха дечкан маьнга. 11) ЦIечу, баьццарчу, кIайчу серлонца эцархой тIекхойкху йозанаш лепара туьканийн корашкахь. 12) Хьуьна юккъехь йо- лучу майданна гонаха лаьттара дуькъа лекха нежнаш. 13) Чохь хIоьттина йолу тийналла а йохош, цIеххьана хIорш болучу чуелира къона безамехь цхьа зуда. 14) Йоккха стаг лохачу горгачу дечкан стоьла тIе юург дIанисъеш йоллура. 15) Чехка ламанан хи тхайна
   

тIехьа а дуьтуш, юха а лома хьалабоьду некъ юьхьарлецира оха.

16. 
    ТIекхечира еха сингаттаме Iаьржа буьйса.
    

Упражнени № 4. Оьшуш йолучохь запятойш хIиттош, тIера схьаязъе. Шайн жоп бакъонца чIагIде. Цхьанатайпанарчу къаста- машна кIел сиз хьакха.

1. 
   Тхо гIала дIакхочуш кIайн цIен баьццара чиркхаш летира.
   
2. 
   Стигалахь халла къаьсташ гуш дара бедо къегина доцу седарчий.
   
3. 
   ЦIеххьана уьйтIара схьахезира чIогIа стеган аз.
   
4. 
   Геннара схьахезира гIийла ца къаьста олхазаран декар.
   
5. 
   Можа коьллийн къух лаьттара тхиналахь.
   
6. 
   Хил дехьа гуш яра попан пхонан хьаннаш.
   

Упражнени № 5. Оьшучохь сацаран хьаьркаш а хIиттош, цхьа- натайпанара къастамаш шайца болу предложенеш схьа а лахий, тIера схьаязъе.

1. 
   Самукъане онда майра адамаш дара хьаннашкахь дехаш.
   
2. 
   Сийна-сийна стигал доккхачу боганах лепара тхан кортош тIехула. 3) Аьчкан Iаьржа чайник чохь чай кхехкош воллура хьуь- нан белхало. 4) ХIор буса массо а тайпана цицигаша къорза Iаьржа сира мокха тхан цIенна го бора. 5) Хьалхахьа гIамарийн сентябран де. 6) ДуьххьалдIа хьаьжча иза тийна а аьхна а латта ду къегина йоцучу хIокху стигал кIел. 7) Бешахь шабаршца гIовгIа еш догIу меллаша раздетта догIа. 8) Къаьсттина дика хуьлу учахь тийна гуьйренан буьйсанаш йолуш. 9) Iуьйранна малх цIечу баьццарчу можачу гIашна юккъехула схьабеттало. 10) Iаьржачу хи тIе схьа- гулло можа а цIен а докхан а, махан а гIаш.
   

Упражнени № 6. Оьшучохь сацаран хьаьркаш а хIиттош, цхьа- натайпанара боцучу къастамашца йолу предложенеш схьа а лахий, тIера схьаязъе.

1. 
   Дитто цIеначу декъачу зовца жоп делира. 2) Къегина гуш ду цIегIочу дайчу декхнийн гаьннашна юккъехула даим а баьцца-
   

ра къонделча санна хеталун базанаш а, баганаш а. 3) Лекха товш Iаьржачу аматахь ткъе пхеа шерара жухарган бIаьргаш, Iаьржа хьаргIанан тIам санна чIаба йолу зуда гира суна. 4) Йоккха стаг лохачу горгачу дечкан стоьла тIехь кхача нисбан гIерташ йол- лура. 5) Ирзуона гонаха лаьттара дуькъа лекха пепнаш. 6) Вайл тIаьхьа йогIу йолу тIаьхье кхочур ю тептарийн кIоргенашка, цара схьайостур ю вайн ширачу жайнийн къайленаш. 7) КIайн екъа чан кIур тийса йолалора чкъургаш кIелахь. 8) Гуьйренан седане буьйса алунах къегара хи чохь. 9) Къегина суьйренан аса йижира мокхачу ширачу гIанта юххехь долучу гIад тIе. 10) Сингаттаме гуьйренан шийла догIа догIура саца ца туьгуш.