¦ 1, педагогика ¦4, 2016. аза бiлiм академиясыны баяндамалары 4, 2016
 Скачать 1.24 Mb.
|
|
ӘОЖ: 37.035.6:512.1 ТҮРКІЛІК ЕРЛІК ДӘСТҮР НЕГІЗІНДЕГІ ПАТРИОТТЫҚ ТӘРБИЕ А.Қ. ДҮЙСЕНБАЕВ педагогика ғылымдарының кандидаты, Қазақ-Орыс халықаралық университетінің профессоры Аннотация Аталған мақалада жастарға түркілік отансүйгіштік дәстүр негізіндегі патриоттық тәрбие берудің өзекті мәселелері жан-жақты ғылыми талданып, ғылыми-әдіснамалық бағыттары туралы этнопедагогикалық сипаттама беріледі. Сонымен қатар «Қазақстан азаматын» қалыптастыру оның перспективалық позициясын нығайтады, еліміздің әлемдік өркениеттілік белесіне оңай өрлеуіне септігін тигізеді. Түйін сөздер: Түркілік ерлік дәстүр, түркі өркениеті, түркілік рух, түркілік сана, түркілік намыс, ұлттық идея, ұлттық рух, ұлттық мүдде, қазақ патриотизмі. Түркі халықтарының тәлімдік тәжірибесі мен педагогикалық мұраларындағы отансүйгіштік тәрбиені теориялық-әдіснамалық тұрғыдан зерттеудің қоғамдық, әлеуметтік, тарихи-педагогикалық маңызы зор. Әрбір қоғамдық қажеттіліктерге сәйкес отансүйгіштік тәрбие берудің мәні мен мазмұны өзгеріп отыратынын тарихи деректерден көруге болады. Оның негізін түркі халықтарының тәлімдік тәжірибесі мен педагогикалық мұраларындағы отансүйгіштік тәрбиеге байланысты қарастырамыз. Әдетте түркі патриотизмі түркілік идеяларды негізге ала отырып, бүкіл түркілік тұтастыққа негізделген тарихи-педагогикалық маңызы зор тәрбие жүйесін құрайды. Оның ел өміріндегі маңызын Қазақстан Республикасының Президенті Н.Ә.Назарбаев: «Түркі өркениетінің текті де терең тамырлы тарихы мен төлтума мәдениетін биік парасат үрдісінен терең таразылаудың, оны кейінгі ұрпақтың сана-сезіміне сіңірудің, олардың бойына ешкімнен кем түспейтін тарихының барлығына, яғни кемел келешегінің барына деген сенімді дарытудың, сол арқылы отаншылдық сезімге тәрбиелеудің біз үшін маңызы да, мәні де ерекше», – деп келтіреді [1]. Жастарды патриоттыққа тәрбиелеудегі ұлттық рухтың маңызы тарихи сана тағылымына сәйкес, еліміз тәуелсіздік алған жылдардан бастап, ұлттық болмысымызды қайта тану, ұлттық санамызды қайтадан көтерудің маңызы зор. Олай болса, ұлттық рух пен ұлттық сана – сол ұлтты құрайтын халықтың әр адамының өз ұлтының мүддесін, халқының тағдырын, ұрпағының болашағын ойлау қабілетінің ұлттық деңгейге көтеріліп, жалпы қоғамға тән ортақ сипатқа ие болған ұжымдық түрі, яғни ұжымдық сана. Ұлттық сана абстракты ұғым емес, ол – ұлт бірлігінің жоғары көрінісі, яғни ұлтты құрайтын халықтың бүкіл ғұмырнамасының, салт-дәстүрінің, мәдениетінің, өнерінің тарихын білу дәрежесі, яғни халықтың өзін-өзі жете танып, түсінуі. Ұлттық сана ұлттық дүниетанымға негізделеді. Ал ұлттық дүниетаным дұрыс таным-түсінік арқылы өріс жайып, ұлттық дәстүр арқылы өз болмысын танытады. Бүгінгі таңда жеке тұлғаның бойына түркі халықтарының тәлімдік тәжірибесі мен педагогикалық мұраларындағы отансүйгіштік рухты сіңірудің маңызы зор болып саналады. Ұлттың ұлт ретінде сақталуының, оның мәдениетінің ішкі бірлігінің тұтастануының негізгі күші – ұлттық идея болып табылады. Себебі ұлттық идея – жалпылама концептуалды мәңгілік түсінік және алғашқы. Қарапайым логика бойынша да белгілі бір ұлттың қалыптасуы үшін оның бірігуі мен болашағы туралы идея керек. Осы алғашқы идея – ұлттың жасампаздығы мен өміршеңдігінің көзі, ол таза ұлттық рухқа айнала отырып, онымен мәңгі бірлікте өмір сүретін этникалық атрибут. Ұлттық идея құрылымдық негізі күрделі – ұлттық сана, ұлттық сезім, ұлтжандылық, ұлттық намыс, ұлттың өткені мен болашағын тұтас қамтитын жалпылама принцип болып табылатындықтан, оның элементтерін зерделеп алуымыз да қажет. Алдымен қазіргі заманғы қазақ зиялылары арасындағы ұлттық идея түсініктемелеріне шолу жасасақ, А.Айталы тұжырымдағандай: «Ұлттың рухани мұралары мен дәстүрлерін, қаһармандық ерлік салтын қастерлеу – ұлттық идеяның басты көзі болады, оның дүниежүзілік өркениеттер арасындағы өзіндік дербестігін нығайтады» [2, 81 б.]. Шындығында, бұл пікірді қуаттай отыра, біз оның ұлттық идеяны орнықтырудағы тарихи-ретроспективті әдіснамасы мен функциясы екендігіне көз жеткіземіз. Ғ.Есім ұлттық идеяның философиялық-әлеуметтік тұрғыдан жалпы бағдарларын ұсынуда оның концептуалдық ұғымдарын сараптайды: «...ұлттың жаңғыруы – Қазақ Ренессансы, Қазақ елінің мәңгілігі» [3, 50-88 бб.]. Сондай-ақ ол ұлттық идеяның қазақтардың төл дүниетанымында қалыптасуының бастауын Асан Қайғыдан алады, «Жерұйық» романтизмін ұлттық идеяның алғашқы тарихи формасы деп ұғындырады [4, 65 б.]. Бұл жерде «Неліктен Асан Қайғыны атап айту керек, өзге де тұлғаларды неге елеусіз қалдыруға болады, ол қалай ұйтқы болып табылады» деген сияқты сауалдар туындайды. Себебі, Асан қайғыны түбегейлі түсіндіру ‒ ұлттық идеяны аша түсудің басты қырларының бірі. Сондықтан, біздіңше, Асан Қайғы ілімдерінің оптимистік (Жерұйық) парасаты мен пессимистік (Ақыр заман) сарындарындағы ұлттық идеяның нақты көрінісін былай ашып көрсетуге болады. Оның бүкіл қазақ сахарасын шарлауы жөніндегі аңыз баршамызға аян, бұл құбылыс қана, ал «оның мәні неде, ол неге ел кезіп жүр?» деген сауал туындайды: «Дүниені кезушілік» Қазақ халқының ұлт ретінде қалыптасуы үшін территориясын белгілеудің символдық және реалды көрінісі; «Менің елімнің жері» деген кең даласына сүйіспеншілік қатынас орнықтыру және оны кейінгі ұрпақтарға жария ету; Сайын далада, осы территорияда емін-еркін өмір сүрудің айқын үлгісін ұсыну т.б. осындай геосаяси мәдени-өнегелілік мәселелерді ұсынған. Бұл «кезбелік» аңыз ба, әлде шындық па? - мәселе онда емес, болашақ ұрпақтардың мәңгілік сабағына айналатын ұлттық идеяның тарихи-мәдени туындысы болып табылады. «Жерұйық» ‒ символдық кеңістік, аңыз бойынша Асан Қайғы оны таба алмайды, әрі тапқандай болады. Демек, «Жерұйық» ‒ әрбір азаматтың туған жері, Отаны мен туған елі болып табылады» деген ұлтжандылық сезімін келешек түркі ұрпақтарына паш етеді, мәңгілік канон ретіндегі қағидаға айналдырады. Ал келесі «Қазақ елінің мәңгілігі» деген түсінік – мұраттар негізінде құрылған пафостық түрде перспективтіліктің шынайы болашақ қуаттылық деңгейін ашады. Яғни, мұнда шабыт пен жігердің, белсенділік пен ұмтылыстың стратегиясы жатыр. Бұл параллелизмнен «Жерұйықты» (өз Отанын) қастерлеу – Қазақ елінің мәңгілігінің сақталуының идеясы» деген тұжырымдама алынады. Қазақ тілінің түсіндірме сөздігіндегі мына анықтамаға тоқталар болсақ: «Идея – Адам санасындағы бір нәрсенің бейнесі, сол нәрсе туралы таным, ұғым» деп сипатталады [5, 351 б.]. Осындай пікірлерді сараптай келе, біз: «Ұлттық идея – ұлттық мүдде мен ұлттық намыстың жеке тұлғаның бойындағы әлеуметтік факторлар барысында қалыптасатын жоғары көрінісі» деген анықтаманы негізге аламыз [6, 129 б.]. Яғни, мұндай идеяның ұлттық рух түрінде айшықталып, ресми емес түрде қойылуы – стихиялы идея, яғни ғылыми-теориялық жүйеленбегенімен, бастапқы ұлттық қағидалар мен болашақ даму стратегиясын құрайды. Ол әсіресе жаугершілік заманда анық байқалады. Сол дәуірдегі өмір сүрудің шарттарында: елдікті сақтап қалу, өз кеңістігі мен аймағын кеңейту, өзге этностар мен ұлттарды өзіне қарай ассимиляциялау т.б. сол ұлттың өзіндік бағдарларын айқындауға септігін тигізді. Қазақ халқында да әрбір кезең сайын, әрбір дәуірдің табиғи объективті қажеттіліктеріне сәйкес құрылған ұлттың қорғаныштық қызметі өзіндік бастапқы ұлт мүддесі үшін жасалған тұғырнамасынан айнымаған. Сондықтан түркілік мәдениет пен ұлттық мәдениеттің роліне тоқталар болсақ: «әрбір руханият құбылыстары арқылы, дүниетаным, салт-дәстүрімен де өзінің түпкілікті ұлттық негіздерін сақтап отырады. Сол рухани негіздері арқылы әлем мәдениетінің кеңістігінде өз жолын қалыптастырады», - деп келтіреді [7, 8 б.]. Ал ата-баба рухы – мазмұны жағынан ғылыми-рационалистік байыптаулардан гөрі, образдық-бейсаналы түрде елес беретін халықтың ішкі имманентті қозғаушы күші, кеңістік пен уақыттан тыс мәңгі жасампаздықты шақыратын ерекше витальдық көрініс. Мәселен, ата-баба аруағы, намыс, жігер, қуаттылық, төзімділік т.б. компоненттер – осы Рухтан туындайтын объективті көріністер. Демек, Ата-баба рухы ұлттық идеяның мазмұнына бейсаналы-саналы түрде сіңіріледі. Патриоттық рухты қалыптастыру мен жастарды оған тәрбиелеу үрдістерінде бұл тәсіл кейде әдіснама ретінде қолданылып та жүр. Мәселен, ұлттық намысты ояту, рухтандыру т.б. процестерді атап айтуға болады. Ұлттық рух пен рухтану құбылыстары бір ұғым емес, ұлттық рух ‒ ұлттық идеяның психо-әлеуметтік құндылықтарының элементі. Дегенмен, рухтану процесі ұлттық рухтан туындайды, психофизиологиялық түрде «бөлініп шығады» деп көрсетумізге болады. Ұлттық рух – құбылыс, ал рухтану – процесс, демек, ұлттық рух рухтанудың психоэнергиялық ядросы болса, рухтану ұлттық рухтың нәтижесі мен өмір сүретіндігінің шынайы көрінісі. Бұл құбылыстарды зерделеген ойшылдарымыз жалпы тарихи-танымдық картинаны былайша бейнелейді: «Ұрысқа шығар алдында болатын сөз сайысы – бұл дәстүрлі эпикалық локус. Осыған қарап батырлар жырында магияның нышаны көзделгендігін байқау қиын емес» [8, 216-218 бб.], - деп байыптаған. Профессор А. Жақсылықов: «Сонымен ауызша айту дегеніміз магияның ерекше синтетикалық нысанының бірінен саналады, онда қалыпқа салушылық, иландыру, энергетизм, рухани қатынас, заттану, мақсат қою тәрізді сан қырлы функционалдық деңгейден көрініп, сынақтан өткен», - деген қорытындыға келеді [9, 174 б.]. Психолог ғалымдарымыз да сөздің рухтандырушылық күшін атап өтеді: «Л.Н. Гумилев еңбектерінде түркілерде сөздің күші ақиқатты, шынайы күш болып есептеледі, айтылғанның айғағы деп тегін айтылмаған» [10, 41 б.]. Кейбір зерттеушілер ұрысқа қатынасатын идеологтардың рухтандырушы қызмет атқара келе, ұрыс магиясын жасаушылар болғандығын атап өтеді [11, 111-112 бб.]. Ұлттық идеяның ‒ мәңгілігін, концептуалды, идеологиялық көрінісінің формалық түрге ауысуы арқылы сақталатындығын зерделеушілер: «Тұран», «Түркістан», «Қазақстан» ‒ ол түркі халықтарының, оның ішінде қазақ тарихының әр кезеңінде оларды біріктіру үшін пайда болған концепция, ұғым немесе идея»,- тұжырымдайды [12, 8 б.]. Ұлттық идея – сол этностың өмір сүруінің өмірлік, витальдық күші, оны сақтауы мен болашағын құруының жалпы парадигмасы. «Күш» әрине физикалық емес, ішкі психологиялық рухани қуаттылық энергия. Бұл ‒ сәйкесінше, ұлттық рух түсінігімен генетикалық жағынан жақын, барынша сәйкестенетін, өзінің жалғасын табатын модусы. Демек, өмірлік күш түріндегі ұлттық идея ұлттық рухқа айналады. Ұлттық идеяның психоәлеуметтік құндылықтары: ұлттық сана, ұлттық сезім, ұлттық рух, ұлттық намыс т.б. Олар бір-біріне мазмұны жағынан жақын ұғымдар болғанмен, арнайы жеке категориялар түрінде қарастырылуға тиісті этноболмыстық игіліктер болып табылады. Осыны ұрпақтарымыздың бойына сіңіру – бүгінгі қоғамның кезек күттірмейтін талабы. Сондықтан ұрпақтарымыздың бойында қоғамдық сананы қалыптастыру үшін бүгінгі таңдағы Қазақстанның рухани-мәдени дискурстық кеңістігіндегі түркілік рух, түркілік сана, түркілік намыс түсініктерінің теориялық-әдіснамалық негіздерін зерделеуіміз қажет. Бұл генетикалық түсініктерді саралауда түркілік тәлім-тәжірибенің негізіндегі патриоттық тәрбиені алғашқы, бастапқы негіз ретінде пайымдап, оның заманауи қажеттіліктерден жетілдіруіміз керек. Жоғарыда келтірілген мәліметтерге сәйкес, халықтың тарихи жады түркілік отансүйгіштік дәстүрдің жалғасы қазақ патриотизмі деп айтатын болсақ, оның модернизацияланған бейнесі «Қазақстандық патриотизм» деп аталады. Дегенмен, жаһандану үрдісінде қазақ патриотизмі мен ұлттық идеологияның қажеттілігі арта түседі. Пайдаланылған әдебиеттер Назарбаев Н.Ә. Күлтегін жайылымының тұсаукесерінде сөйлеген сөз //«Байырғы түркі өркениеті: жазба ескеркіштер» атты халықаралық ғылыми-теориялық конференция материалдары. – Алматы, 2001. – Б.9-12. А.Айталы. Ұлттану/ Оқу құралы. – А.: Арыс, 2000. – 237 б. Ғарифолла Есім. Қазақ Ренессансы. – А.: Қазақ университеті, 2006. – 198 б. Ғарифолла Есім. Қазақ философиясының тарихы: Оқулық. – А.: Қазақ университеті, 2006. – 216 б. Қазақ тілінің түсіндірме сөздігі/ Жалпы редакциясын басқарған Т. Жанұзақов. – А.: Дайк-Пресс, 2008. – 968 с. Дүйсенбаев А.Қ. «Қазіргі кезеңде студент жастар бойында қазақстандық патриотизмді әдіснамалық және психологиялық-педагогикалық мәселелері» атты республикалық ғылыми-практикалық конференциясының материалдары. – Ақтөбе, 24 сәуір 2009, Б. 296-298. Тайжанов А.Т. Этномәдени білім мен тәрбие / Оқу құралы. – Ақтөбе, 2009. – 122 б. Әлемдік мәдениеттану ой-санасы. Он томдық. 10-том. Қазақстанның қазіргі заманғы мәдениеттану парадигмалары. – А.: Жазушы, 2006. – 496 б. Жаксылыков А.Ж. Сравнительная типология образов и мотивов с религиозной содержательностью в произведениях казахской литературы. Монография. – Алматы: Қазақ университеті, 2012. – 358 с. Жарықбаев Қ. Қазақ психологиясының тарихы. – А.: Қазақстан, 1996. – 160 б. Турсунов Е.Д. Истоки тюркского фольклора. Коркыт. – А.: Дайк-Пресс, 2001. – 168 с. Қорқыт Ата кітабы /Түрік тілінен аударған Б.Ысқақов. – А.: Жазушы, 1994. – 160 б. Резюме В данной статье всесторонне анализируются актуальные проблемы патриотического воспитания молодежи на основе героических традиций и даются этнопедагогические сведения о научно-методологических направленях патриотического воспитания. Вместе с тем формирование «Гражданина Казахстана» укрепляет его перспективную позицию, помогает продвижению нашей страны на ступенях мировой цивилизации. Resume The author of this article comprehensively analyzes the current problems of patriotic education of the youth on the basis of the heroic traditions and ethnopedagogical information on the scientific and methodological directions of patriotic education. However, the formation of a «citizen of Kazakhstan» strengthens its promising position, will help advance our country to the level of the world civilization. УДК 378.147: 811.111 НЕКОТОРЫЕ АСПЕКТЫ ПРЕПОДАВАНИЯ АНГЛИЙСКОГО ЯЗЫКА СТУДЕНТАМ 1-КУРСОВ А.М.МУХТАРХАНОВА кандидат педагогических наук, Евразийский национальный университет им.Л.Н. Гумилева Аннотация Интеграция Казахстана в новое мировое политическое и экономическое пространство усиливает потребность иностранных языков. В частности, согласно культурному проекту «Триединства языков», роль английкого языка растет в стране. Цель данной статьи выявить причины низкого уровня английского языка студентов после окончания средней школы. В исследовании принимали участие студенты 1-х и 4-х курсов, учителя английского языка школ и университетов. Знания студентов анализированы проверкой чтения, говорения, прослушивания и письма. Данные включают анализы нормативных документов, тесты, интервью и обзор. Статья не рассматривает знание английского языка выпускников специализированных школ с углубленным изучением английского языка и лицееев, гимназии. Ключевые слова: обучение английскому языку, низкий уровень, причины, возможности. В условиях интеграции Казахстана в новую социально-экономическую и политическую сферу современного мира усиливается роль английского языка, коммуникативный рейтинг которого определен его статусом мирового языка. Статья ставит перед собой цель выяснить причины, почему уровень английского языка слабый у только что поступивших в вузы после окончания общеобразовательной школы (выпускники лицеев, специализированных школ с углубленным изучением английского языка не включены) и какие имеются возможности улучшить английский язык обучающихся. Респондентами исследования являются студенты 1 курсов университетов Астаны, учителя английского языка (школ и вузов) и родители. Знания английского языка у студентов были проанализированы тестированием четырех видов речевой деятельности: чтение, письмо, говорение и слушание. Данные включают анализ документов, тестирование, интервью и обзор/исследования. Английский язык в Казахстане преподается в школах, колледжах, университетах в качестве обязательной дисциплины, а также многочисленные курсы английского языка функционируют в нашей стране. Основная цель иноязычного образования в Казахстане – формирование языковой личности, готовой и способной к кросс-культурному общению на иностранном языке, которое достигается через реализацию иерархической системы целей и задач отдельных уровней, обеспечивающиех непрерывность в формировании всего комплекса иноязычных компетенций, а также достижения конкретных показателей качества обучения в соответствии с международно-стандартными требованиями [1]. В Казахстане преподавание английского языка реализуется по программе и стандартам «Общеевропейских компетенций уровней владения иностранным языком», в котором выделяются 6 уровней обучения: А1,А2,В1,В2,С1,С2 [2]. Согласно «Государственным общеобязательным стандартам образования Республики Казахстан, общего среднего образования Республики Казахстан (2012)» [3], английский язык преподается как иностранный язык в средней школе с 5 по 11 классы и по окончании курса (5-9) учащиеся должны достичь уровня A1 A2 и к концу 11 класса должны достичь уровня В1 согласно соответствующим документам. В сентябре 2015 года студенты первого курса были протестированы на знание английского языка. Результаты показали, что 80% студентов закончили школьную программу с элементарным уровнем (А1) или ниже уровнем владения английским языком. Возникает вопрос, почему отличники учебы, окончившие среднюю школу с отличием, сдавшие ЕНТ и поступившие на грант в вузы имеют такой низкий уровень английского языка? Что думают об этом сами студенты? Есть ли пути решения этих проблем и каковы они? Чтобы выяснить это, было проведено тестирование, анкетирование, взято интервью у учащихся 11 классов, студентов, учителей, родителей с использованием математических и статистических методов. В исследовании принимали участие 17-19-летние студенты, поступившие в университет в 2014 году (выпускники специализированных школ с углубленным изучением английского языка и лицеи не включены!). Было проведено анкетирование и интервьюирование среди студентов, родителей, школьных учителей, преподавателей вузов, руководителей отдела учебных программ, а также студентов, обучающихся на специальности «ИЯ: два иностранных языка» высших учебных заведений. Анонимность и секретность информации гарантирована организаторами. Для определения уровня английского языка у студентов в соответствии с «Общеевропейскими компетенциями владения иностранным языком» (А1), были составлены задания по проверке четырех видов речевой деятельности: говорения, чтения, письма, аудирования; а также лексико-грамматических навыков. Знания учащихся оценивались по уровням: оптимальный, высокий, средний на основе силлабусов для неязыковых специальностей высших учебных заведений и критериев оценивания знаний по английскому языку, одобренные МОН РК [2]. Мы поставили цель - выявить мнение учащихся, студентов, учителей и родителей насколько предмет «английский язык» важен для них. В результате опроса было установлено, что 85% опрошенных считает английский язык одним из важных и необходимых предметов. В результате опроса по оценке значимости английского языка как предмета среди учителей общих образовательных школ 55% учителей считают его важным предметом. Далее был определен уровень владения английским языком студентов первого курса по тестам (проверялось говорение, чтение, письмо, аудирование, лексика и грамматика) (Таблица 1). Таблица 1. Показатели уровня английского языка студентов первого года (50 студентов).
Уровень «говорения» у учащихся - довольно низкий (65%), речь состоит из множества грамматических ошибок, учащиеся не умеют строить правильно предложения, не используют словосочетания и усвоенные конструкции, их словарный запас - беден. Общее понимание коммуникативных намерений партнера с использованием контр-вопросов не развито. Большинство студентов не в состоянии вести дискуссию. По результатам теста выяснилось, что у учащихся не выработаны навыки просмотрового и поискового чтения, как и не сформированы способности критического чтения, чтения с выявлением деталей из прочитанного материала. Лексико-грамматический тест показал низкий уровень знаний студентами грамматики и лексики: 75% студентов показали средний и низкий уровни. Причины такого уровня мы выявили через анкеты. 50 студентов первого курса принимали участие в анкетировании. Результаты анкетирования студентов 1 курса. В чем вы видите причину низкого уровня английского языка? а. не было учителей английского языка - 15%. б. в течение нескольких лет не было предмета –англ.яз. – 20 %. с. качество проведения английского языка -плохое - 30 %. д. мне не нравится английский язык – 15 %. е. другая причина, укажите? – 15 %. 2. Какие задания вы делали на уроках англ.яз.? а. задания на чтение – 48 %. б. говорение – 28 %. с. слушание – 7 %. д. письмо – 47 %. Также: е. часто переводили тексты - 51.3%. ж. делали много упражнений по грамматике - 32.4%. з. читали тексты, переводили, отвечали на вопросы – 15%. и. проводили игровые ситуации, кейсы – 5%. к. составляли диалоги - 8%. л. все виды занятий - 24.3%. Занятия проводились на англ.яз. а. да, на англ.яз. - 15%. б. нет, занятия проводились на родном языке – 15%. с. частично на англ.яз, но в целом, на родном языке - 70%. 65% студентов первого курса указали, что причиной низкого уровня владения английским языком является отсутствие учителей английского языка в школах, занятия не проводились. Другие причины, указанные студентами: «английский язык был включен в расписание, но не проводился регулярно», «вместо английского языка изучали другие дисциплины/другой язык», «лень», «был заинтересован в сдаче ЕНТ». На вопрос анкетирования «Какие виды задании Вы делаете на уроках английского языка» 51.3 % студентов ответили, что они часто переводят тексты; 32.4 % делают много грамматических упражнении; 15% читают тексты, переводят и отвечают на вопросы; 5% составляют ситуации и ролевые игры; 8% студентов составляют диалоги. И только 18.5% респондентов ответили,что они делают все виды заданий такие, как суммирование текстов, поют песни, составляют скетч и диалоги (из анкеты). Однако, студенты признались, что на занятиях они делали в основном монотонные задания. 15% студентов написали, что занятия велись на родном языке, у 70% студентов занятия велись частично на английском языке, в основном на родном языке. Далее мы попытались выявить причины нехватки учителей английского языка в школах. Проведено интервьюрирование среди студентов 4 курса специальности «Учитель английского языка» одного из вузов г.Астана (35). Ответы студентов выпускных курсов специальности ‘Teacher of the English Language’. 1. После окончания университета какую работу хотели бы выполнить и где? - в г. Астана, не учитель -77%, еще не знаю -23% 1.1. Хотели бы вы работать учителем английского языка в школе (да,нет)? Почему? - Да -4 ст. (11,4%); Нет-25ст. (71,4%); Возможно, не знаю- 6 ст. (17,14%). 2. Хотели бы Вы поехать в деревню учителем английского языка? 2.1. Да - 6 ст.(17,14%); 2.2. Нет - 29 ст.(83%); 2.3. Нет, я не хотел бы жить в деревне - 15 ст. (60%); 2.4. Там нет возможности совершенствования квалификации и профессионально по роста - 17 ст. (48,5%); 2.5. Не могу связать свою жизнь с педагогикой - 11 ст. (31,4%) остальные не ответили на этот вопрос вообще; 3. Поехали бы Вы в деревню учителем английского языка, если... 3.1. будут хорошие условия и у Вас будет квартира - 5 ст. (14,2%); 3.2. зарплата будет выше, чем в городе -10 ст. (28,57%); 3.3. у Вас будет возможность повышения квалификации за рубежом и развиваться профессионально? - 11 ст. (31,4%). В результате интервью получена следующая информация. 17 (48,5%) будущих «Учителей английского языка» после окончания университета имеют желание работать в Министерстве иностранных дел г.Астана в качестве госслужащего и работать в сфере международного отношения, 8 ст.(22.9%) упомянули различные сферы (образовательная сфера, но не учитель, магистратура, творческая работа, переводчик, продолжить учебу за рубежом). 4 ст.(11.4%) которые предпочитают работу учителя англ. языка говорят, что им нравится «работа с детьми», «очень интересно» и 25 ст. (71.4%) отметили работу учителя английского языка в школе как «нервную работу», «низкая зарплата», «это не мое», «не люблю работу с детьми», «не интересно, нет потенциала, нет изменения в жизни», «нет возможности самосовершенствования», «неактуальная работа», «не хочу быть учителем», «хоть где, только не в школе», «много бумаги, бюрократии», «когда проходила практику в школе, получила такой стресс, что решила не работать в школе». 6 ст.(17.14%) ответили, что они «не против работать в школе, если поднимут заработную плату», «пойду работать в школу, чтобы набрать опыт, если не поступлю в магистратуру», «покажет время». Как мы видим из ответов студентов, большинство студентов специальности «Учитель английского языка» не имеют желания работать в сфере преподавания. Это показывает отношение будущего специалиста к профессии учителя в обществе, большинство студентов предпочитают работать госслужащими. Это вызвано с заработной платой, перспективой работы и актуальностью. Работа учителя в сравнении с другими менее престижна, менее авторитетна в обществе. На вопрос «Хотели бы Вы работать учителем английского языка в деревне?» 29 ст. (83%) ответили сразу «нет», хотя 17 ст. (48.5%) ответили, что «там нет возможности повышения квалификации». Это показывает, что студенты все еще не против поехать в деревню. Доказательством этому может служить ответ студентов на вопрос «Поехали бы Вы в деревню учителем английского языка, если...» 74.3% (26 ст) дали позитивный ответ, такие как «если будут хорошие условия и у нас будет квартира», «зарплата будет выше, чем в городе», «если будет возможность повышения квалификации за рубежом и развиваться профессионально». Это показывает низкий уровень жизни в деревнях нашей страны. Далее мы сочли необходимым исследовать качество преподавания английского языка, посещая занятия, чтобы определить причины низкого уровня английского языка студентов 1-х курсов. Нурланбекова отмечает три источника когнитивного интереса студентов на занятиях: личность учителя, содержание учебного материала, организация учебно-когнитивных работ. Поэтому учителям английского языка следует демонстрировать 1) уровень квалификации; 2) содержание и процесс преподавания; 3) организацию урока [4, 25]. К исследованию были привлечены 22 учителя общеобразовательной школы. Сначала мы получили информацию о квалификации учителей. Данные по квалификации учителей: 1. Закончили вуз по специальности «Учитель английского языка» - 98 %; 2. Стаж работы в качестве «Учителя английского языка» - более 10 лет - 4.5 более 5 лет – 27; более 1 года – 32; недавно прибывшие– 36.5%; 3. Повысили квалификацию в Казахстане и опубликовали статью - 32%; 4. Повысили квалификацию зарубежом и опубликовали статью зарубежом - 10.7%. Согласно полученной информации, только 42.7% учителей повысили квалификацию в Казахстане и за рубежом. А также выявлено, что 58% учителей придерживаются учебной программы МОН РК, 42% используют иностранные учебники. Далее были исследованы характер педагогической деятельности и методы, используемые на занятиях и их эффективность. Подготовлена таблица по методу наблюдения, анкетирования, вопросо-ответному методу во время посещения занятий. После получения всех данных мы анализировали какие методы преподавания используют учителя на своих занятиях. Основные методы, которые учителя используют на занятиях, приведена в таблице ниже. 90% учителей рассматривают учебник как основной материал организации урока. Анализируя методы проведения занятий, следует заключить о том, что большинство времени урока отводится на работу с текстом и на объяснение урока учителем. Другие методы, которые используются в общеобразовательных школах на занятиях английского языка, это традиционное чтение текста, перевод, перессказ (75%), письменный перевод упражнений (78%), проблемная ситуация на определенную тему (12%), анализирование (7%) и задания на критическое и творческое мышление (9%). Методы проведения занятий английского языка. Виды методов и количество учителей (%) использование учебника как основное средство -90; учитель оъясняет новую тему, ученики делают упражнение – 80; чтение, перевод, перессказ текста – 75; упражения на перевод в письменном виде – 78; активная комуникативная работа – 28; проблемные ситуации – 12; задания на критическое мышление – 9; анализирование – 7. Только 28% учителей используют задания на развитие активности критического и творческого мышления студентов и задания для стимулирования мотивации. На занятиях огромное внимание уделяется не на развитие коммуникативных и языковых навыков, а на заучиваие наизусть, повторение грамматических правил. В результате это приводит к тому, что ученики знают правила наизусть, но не могут использовать на практике в речи. Большой интерес вызвал вопрос, какую работу предпочли бы респонденты на занятиях английского языка. Результаты даны ниже. Респонденты оценивали виды работ по 5-бальной шкале. Анализируя ответы, несложно заметить, что дети предпочитают коммуникативные задания. Результаты выявления предпочитаемой работы студентами на уроках английского языка. Виды работ: 1. повторение языковых конструкций - 1; 2. играть диалоги - 3; 3. чтение - 2,5; 4. перевод – 2,6; 5. перессказ – 1,5; 6. готовить сообщения - 4; 7. групповая дискуссия по теме – 4,8; 8. решение проблем в группе или парах – 4,8; 9. саммари, сравнение, синтез, критическая информация - 5; 10. ролевые, бизнес игры -4,5; 11. заполение пробелов в упражнениях -2; 12. групповая дискуссия – 4. На занятиях английского языка активность студентов систематизируется через проблемные задания, упражнения на критическое мышление и с помощью парных и групповых работ. Например, студенты дали высокие оценки групповой дискуссии (4,8%), групповому анализу, решению проблем (4.8%), заданиям на критическое мышление: саммари, сравнение, синтез, критическая информация. Результаты показывают, что при преподавании английского языка главными механизмами мотиваций являются презентация заданий, методы и организация урока, уверенность в освоении английского языка, практические и интересные виды работ, такие как обсуждение профессиональных текстов, дискуссия в группе, ролевые игры. Ученик без определенного уровня теряет интерес к материалам, не понятным для него, и следовательно теряет интерес к предмету. Итак, мы выявили следующие причины низкого уровня английского языка поступивших в вузы после окончания общеобразовательной школы: - монотонные уроки; - никакие другие действия кроме чтения, перевода; - работа со сложными, неинтересными текстами; - одни и те же виды работ на уроках; - использование репродуктивных упражнений и неправильная спецификация тем; - мало часов, отведенных языку; - нехватка учителей английского языка; - не принимается во внимание «потребности» обучающихся; - низкий процент квалификации преподавателей; - результаты научных работ не аппробируются в школах, нет связи между университетскими учеными и школьными учителями. Будущие «Учителя английского языка», которые учатся в университете, не имеют желания работать в школах или поехать в деревню, чтобы преподавать английский язык. В школу идут молодые специалисты, которые не могли найти работу, и идут неохотно, чтобы набрать стаж работы. Результаты этой работы - полезная информация для общей системы средней школы Казахстана, и это может быть темой обсуждения для новой концепции обучения иностранных языков в Казахстане, приняв во внимание национальное и локальное содержание обучения. Список литературы 1 Концепция развития иноязычного образования Республики Казахстан до 2015 г./ под.ред. д.ф.н., проф. Кунанбаева С.С. – Алматы, 2004. – 20 с. 2 http://europass.cedefop.europa.eu/en/resources/european-language-levels-cefr 3 Типовая учебная программа. Иностранный язык для неязыковых специальностей, по бакалавриату. (уровни А1- С2). – Алматы, № 514. – 2010. – 78 с. 4 Нурланбекова Е. К. Қазақ ақын-жазушыларының шығармалары арқылы студенттердің танымдық белсенділігін дамыту (ағылшын тілі пәні негізінде): - Алматы, 2006. - 30 б. Түйін Мақалада оқушылардың орта мектептен ағылшын тілінен төмен немесе орташа деңгейлі болып келу себептерін анықтау мақсат етілген. Мақала ағылшын тілін тереңдетіп оқытатын лицейлер мен гимназия бітірген студенттердің тіл деңгейлерін қарастырмайды. Resume The aim of the article is finding out the reasons of pupils’ poor level in English after finishing the secondary school and the possibilities to improve pupils’ English at school. The author doesn’t consider the lyceum, gymnasium graduates’ English level. |